VOLKOllKNltllOOlM
MAAR1IABTEL1JST
BA KKERIJBOSMA N
li5
t®
<N
EGMOND AAN ZEE VANAF HET BEGIN
Een stukje historie
Acné behandeling
I(fln'o// v_/>///>a
fas?r- nt faifatrzomnff
DE VERDERE
PERIKELEN
verkoop kamerbreed tapijt
voor halve prijs
alle merktapijten 20% korting
APELDOORN TAPIJTHANDEL
Restaurant
DE VERGULDE VALK
ANTHONY QUINN
KLAVERJAS-DRIYE
in CAFE TERV00RT
HOTEL BELLEVUE
vraagt een part-time
receptioniste
een nachtportier
Mini-Snoepmarkt
Vie gaan weer even
terug in de
geschiedenis
Inkomsten
en isolement
Trage
bevolkingsgroei
zomerhuisje
Mtl üt
5
26 JANUARI 1977 NUMMER 1282
Kijkt u er het advies van het Voorlichtingsbureau voor de
Voeding maar op na: afgepaalde hoeveelheden per dag
van groenten, melk, vlees, boter enz. Alleen bij aard
appelen, bruinbrood en volkorenbrood staat "naar eet
lust". Omdat goed brood goed doet. Goed, goedkoop,
gezond en lekker - wat willen we méér?l
Voorstraat 133 Egmond aan Zee Tel. 1448
imee-nters) f 12,50
V j v')
tel. 3448, liefst volgens afspraak 's Maandags gesloten
("De Vergulde Valk") Egmond aan Zee
middag
MflLFj
GLOEDNIEUWl
KNOTSGEK!
HET GROTE SOEPGEVECHTI
HET GROTE MODDERGEVECHTI
HET GROTE MEUBILAIRGEVECHTI
HET GROTE WATERBALLET!
GENIET VAN:
Vrijdag, zaterdag en
zondag, 20.30 uur:
„Briljant" en „Meesterlijk"
beheersen de critieken
ZORBA DE GRIEK
Éis het
troetelkind
van de
wereldpers!
DONDERDAG - VRIJDAG EN ZATERDAG
VAN 4 TOT 6 UUR
NEEMT U DE MAAT MEDE
DE ENIGE TAPIJTSPECIAALZAAK IN DE EGMONDEN I
EGMONDERSTRAATWEG 36A - EGMOND A. D. HOEF
TELEFOON 1538
rWEEKENDMENU
vrijdag - zaterdag
zondag
Paté van het huis
Hazebout met garnituur
Gem. vers fruit
19.75
Zie onze uitgebreide spijskaart.
Ruime parkeergelegenheid
VOORSTRAAT - TELEFOON 1291 - EGMOND AAN ZEE
A. P. M.
DE WIT
voor al uw nieuwbouw - verbouw
aannemersbedrijf engel zwart
pieter schotsmanstraat 14
egmond aan zee
telefoon 02206-1663
TWENTIETH CENTUHY-FOX
VRIJDAG 28 JANUARI A.S.
TE EGMOND-BINNEN
en voor twee nachten per week een
Boulevard A-7, Egmond aan Zee
Telefoon 1387
</2 POND ZACHTE SNIJCARMELS
MUSKET-
FLIKKEN
200 gram CHOCOLADE MUSKET-
400 gram EIER BISKWIE
E G MOS Ter ZEE tfzo
In de geschiedschrijving van de Egmonden, handelend tot de tiende eeuw,
vinden we niets over Egmond aan Zee. Omstreeks het jaar 950 is de Abdij
van Egmond te Egmond-Binnen gesticht en daar omheen groepeerde zich een
aantal bewoners van deze streken, die min of meer in dienst waren van de
Abdij. Op de gronden rondom de Abdij ontstonden boerderijen, maar, zo ver
haalt de geschiedenis, deze boeren leidden een armelijk bestaan. In een periode
van verregaande verarming kreeg een aantal boeren toestemming zich in de
duinen te vestigen, onmiddellijk achter de zeereep. Dat was omstreeks het
jaar 977.
Zij konden de zeevisserij beoefenen
en kregen daarvoor de materialen ter
beschikking, niet alleen om boten te
bouwen maar ook om een tiental hutjes
tussen de duinen op te trekken. En dat
waren de eerste visserswoningen, ge-
bouwd op dezelfde plek waar nu Eg
mond aan Zee ligt. Hoewel, dat is niet
helemaal waar, want wanneer we het
zelfde plekje zouden willen opzoeken,
v/aarop deze visserswoningen stonden,
dan zouden we ongeveer 100 tot 200
meter in zee moeten steken, om op de
juiste plek te zijn. Egmond aan Zee
heeft gedurende de voorbije tien eeuwen
veel grond prijs moeten geven aan de
zee.
Het aanvankelijk bestuur werd ge
vormd door de abdij, maar tenslotte
was de bevolking daaraan niet meer
dienstbaar. Er valt een groot gat in de
historie, want eerst omstreeks het jaar
1400 is er weer een dunne draad op te
vatten, hoewel nog vermeld wordt, dat
er reeds in 1036 een kapel was, die daar
ter ere van Sint Agnes was gebouwd,
terwijl deze heilige tot patrones van
het dorp was gekozen.
De naam Sint Agnes vinden wij in
het huidige dorp nog steeds terug, daar
die levendig werd gehouden door haar
naam te geven aan de veel grotere kerk
die omstreeks 1400 werd gebouwd en
die in 1743 door de zee werd verzwol
gen; door haar naam te geven aan de
latere Oud-Katholieke Kerk. welk ruim
90-jarig gebouw aan de Voorstraat staat
en door haar naam te geven aan het
bejaardentehuis Sint Agnes, dat ruim
een jaar geleden uit het dorpsbeeld
verdween. Maar de naam van Agnes
werd eveneens weer meegegeven aan
het grote nieuwe bejaardentehuis, dat
momenteel aan de uiterste zuidrand
van het dorp staat.
Egmond aan Zee kreeg vermoedelijk
pas in het midden der 15e eeuw een
eigen bestuur en dat was ook een ge
volg van de toen betrekkelijke wel
vaart. Maar na de 16e eeuw ging het
dorp weer sterk achteruit. De bevolking
had geen deel aan de haringvangst, die
elders voor welvaart zorgde. Hier was
namenlijk het haringkaken verboden en
dat verbod duurde tot 1858.
Wanneer de bevolking van Egmond
aan Zee die nieuwe techniek tot bè-
houd van dit kostelijk zeebanket wel
had mogen beoefenen, wellicht had de
ontwikkeling van het dorp geheel an
ders gelopen. Er was echter ook geen
haven. Bovendien eisten hevige stor
men grote offers aan mensenlevens en
schepen.
In de 15e eeuw was er sprake van
een vloot van 25 slabuyzen en 26
pincken. Niet alleen stormen waren oor
zaak van steeds weer opnieuw losbre
ken van rampen over de arme bevol
king, maar ook de plunderingen van
de geuzenbenden onder Bartel Entius
en in 1574 door Sonoy hebben het dorp
zware klappen gegeven. In 1632 waren
er van de 300 huizen nog maar 213
over.
Door het instorten van de grote torens
van de Sint Agneskerk verloren de
vissers hun bakens,, waarop zij zich
vanuit zee richtten. De zee heeft tussen
1717 en 1745 zeer veel van het dorp
opgeëist. Na dat jaar waren er nog
slechts 38 schepen en 228 vissers. Er
was sprake van toenemende armoede,
het was alsof de bevolking haar kracht
had verloren en Egmond aan Zee raak
te in een toenemend isolement.
In 1812 waren er nog 174 vissers en
hun aantal nam steeds meer af. In 1840
waren er nog 27 schepen over, er kwa
men er niet meer bij en zeker niet toen
later tijdens een Pinksterstorm nage
noeg alle gereed liggende schepen wer
den vernield. Omstreeks 1900 verdween
de laatste bomschuit van het strand.
Het gebrek aan een haven heeft de vis
serij mede teniet gedaan, vooral toen
later de kielschepen in gebruik kwa
men, die niet op het strand konden
afmeren.
De definitieve ondergang van de Eg-
mondse visserij voltrok zich nagenoeg
gelijktijdig met de opkomst van IJmui-
den als vissershaven en het gevolg was,
dat vele Egmonders daarheen vertrok
ken. Zij voeren toen op IJmuider en
Katwijkse schepen. Hun vakmanschap
stond hoog aangeschreven.
In IJmuiden wonen nu veel Egmond-
se families en men zal daar dan ook
veel namen zoals Glas, Zwart Wijker,
Groen, Gul, Gravemaker enz. ontmoe
ten. Deze families hebben de oude ban
den met Egmond aan Zee nooit los ge
laten. Zij interesseren zich sterk voor
alles wat hier gebeurt en niet zelden
komt het voor, dat hun kinderen zich
weer vestigen in het oude Egmond aan
Zee. Velen lezen het "Contact" en door
de opname van de Oud-Egmond-foto's
worden er steeds meer naar IJmuiden
verstuurd.
Buiten de visserij had Egmond aan
Zee ook inkomsten uit de scheepsbouw
en schcepsreparatics. Er werden loods-
diensten verricht met de bortischuiten,
om Indiëvaarders bij Den Helder bin
nen te loodsen. De jacht in de duinen
was ook van betekenis, terwijl het
stropen en strandjutten in crisistijden
ook niet uit te vlakken waren. Zelfs
smokkel op Engeland van boter en an
dere zuivelprodukten kwam voor.
Vanuit het achterland is Egmond aan
Zee altijd slecht te bereiken geweest,
tot 1846 was een smal en rul zandpad
de enige verbinding. Door alle ontbe
ringen en door het isolement groeide
er een hechte gemeenschap, waarvan
de levenswijze, opvattingen en gewoon
ten anders waren dan die in het onmid
dellijke achterland opgeld deden.
Egmond aan Zee vormde een grote
rooms-katholieke parochie en als goe
de parochianen hielden zij zich aan
hun leidsman de pastoor. In de jaren
1726-1752 stond hier pastoor Carolus
Ignatius Rennaere. In de toen heersen
de Strijd in de kerk over de leer van
Augustinus koos hij voor de opvatting
van Jansenius en ongemerkt ging de
r.k. kerk van Egmond aan Zee mee in
de strijd, die zich eigenlijk buiten me
deweten van de bevolking afspeelde.
Egmond aan Zee scheidde zich toen
op godsdienstig gebied af van het grote
geheel en de oud-katholieke kerk ont
stond. Deze godsdienstige vete was oor
zaak van een nog groter isolement.
Zelfs was het verschil in geloofsopvat
ting aanleiding tot strijd met de na
buurschap, ofschoon niemand eigenlijk
precies wist waar het nu eigenlijk om
ging. Deze strijd is jarenlang gebleven
maar hoort nu gelukkig tot het verle
den.
Het duingebied rondom het dorp
werd door de derpers altijd als hun
gebied beschouwd, niet-derpers werden
als indringers beschouwd. Er was soms
sprake van openlijke vijandschap met
de buren en met Alkmaar, hoewel in
deze stad meerdere keren kollektes
werden gehouden voor de arme bevol
king van Egmond aan Zee. Dat was in
de tijd rondom 1800, toen de Franse
bezetting en de strijd met de Engelsen,
die zich dikwijls vlak voor de kust van
Egmond aan Zee afspeelde, elke moge
lijkheid tot het uitoefenen van het al
oude vissersberoep uitsloot.
Stormen, rampen, armoede, strijd en
plunderingen zijn oorzaken van de tra
ge groei van de bevolking. Hoe kon het
anders. Veel mannen keerden nooit
meer terug van de visserij. Er was
sprake van een groot vrouwenover
schot, drie tot vier keer zoveel vrouw
en en kinderen dan mannen. Boven
dien kwamen er geen vreemdelingen
in. (Isolement en hechte bevolkings
groep).
In 1830 woonden hier slechts 70 men
sen, die elders waren geboren. In de
19e eeUW nasSPPrt het imunnr»r+ol f\c
1300 en tussen 1830 en 1876 groeide dat
geleidelijk tot 1900. In 1914 is er sprake
van 2900 inwoners, maar tot 1918 ver
loren 100 mannen en jongens het leven
tijdens de visserij.
In de dertiger jaren, toen Egmond
aan Zee ongeveer 3200 inwoners had,
daalde het aantal door het vertrek naar
IJmuiden tot 2900. In 1940 is er sprake
van weer 3200 inwoners, maar in 1945
is het aantal geslonken tot 2650. Nu in
1977 zijn er ongeveer 5600 inwoners.
Tussen 1927 en 1930 verhuisden 58 ge
zinnen met in totaal 390 personen naar
IJmuiden plus 47 alleenstaanden. Dit
vertrek als gevolg van de economische
omstandigheden betekende voor Eg
mond aan Zee een gevoelig verlies.
En het grote aantal slachtoffers, dat
de oorlog van 1914-1918 eiste, verdrong
de vanzelfsprekendheid dat men moest
gaan vissen om aan de kost te komen
steeds meer naar de achtergrond. Vis
sen was een gevaarlijk beroep gewor
den, terwijl in die overweging nog niet
eens werd gedacht a?n de gro'e be
varen door stormen. Daarmee was Eg
mond aan Zee opgegroeid, dat scheen
iets met de natuur te maken te hebben,
het werd door de eeuwen heen, hoewel
er ontzettend veel leed door werd ver
oorzaakt, min of meer gelaten aan
vaard. Maar nu daarbij ook nog de
gevaren van oorlogshandelingen waren
gekomen, nu was de boot letterlijk en
figuurlijk aan.
De moeders en vrouwen namen het
niet meer, zij eisten dat hun mannen
aan de wal bleven, zij kwamen in op
stand en zij hadden geen ongelijk.
Want zii waren het, die door de eeuwen
heen het grote leed hebben moeten dra
gen. Het had nu lang genoeg geduurd.
Maar is het visserijberoep in Egmond
aan Zee nu geheel verdwenen? Nee,
nog altijd zijn er Egmonders, hoe wei
nig ook, die hun brood op zee verdie
nen, de omstandigheden zijn echter be
langrijk verbeterd en niet meer te ver
gelijken met die van vroeger. De vis
serij is de grondslag van het huidige
Egmond aan Zee en dankzij dit moei
lijke verleden mag de badplaats van nu
met recht en reden zeggen, dat het dorp
een.apart karakter heeft.
Het is een zeer aantrekkelijke bad
plaats geworden, waarin het verleden
duidelijke sporen heeft getrokken, die
onuitwisbaar zijn en ook nooit mogen
verdwijnen. Er is een aktieve groep
"Oud Egmond", die in samenwerking
met het gemeentebestuur er alles aan
doet om de waarden uit het verleden te
behouden en in te passen in het Eg
mond aan Zee van nu, dat terugziet op
tien eeuwen historie, die de moeite
waard zijn te herdenken.
G. A. Belleman
OF ETAGE voor perma
nente bewoning, maxima
le huur 400,p. maand.
Telef. 072-22444, mej. de
Munk, v. 8.30-17.00 u. (p)
