Bewuste verantwoordelijkheid. Eén der onzen - één der velen. De geschiedenis van onze krant. De kluisters zijn gebroken We ademen op. Want wel weten we van het vele leed dat nog niet gestild kan worden, doch dit besef wordt een oogenblik op zij gedrongen door 't alles over- heerschende weten weer vrij te zijn weer te mogen zeggen wat we willen, weer in het openbaar te mogen doen wat ons voor eigen geweten goed dunkt 1 Eén der eerste tastbare teekenen van die herkregen vrijheid is het weer ver schijnen van een vrije pers, waarvan mede dit Bevrij dingsnummer van de Vrije Alkmaarder een bescheiden voorbeeld is. Deze vrije pers heeft als voorlichtings-orgaan van de publieke opinie een groote taak te vervullen. Zij is zich tijdens de bezetting van die taak bewust geworden als nooit te voren. Want elke journalist, doch ook elke com missaris van een krantenbedrijf, evenals de zetter of de expediteur daarbij, moest zich in deze jaren wel bewust worden van wat hij met zijn aandeel in het werk van zijn krant, bijdroeg tot de pogingen van den bezetter onze volkswil te ondermijnen en te mis leiden. Zoo noodig, zullen zij ter verantwoording worden geroepen. Zij die zich direct van hun plicht bewust terugtrokken toen de vrije meenings- uitinc aan banden werd gelegd, zullen de vruchten daarvan plukken en waardig zijn in het vrije Nederland hun taak, die zij neerlegden of in de illegaliteit voort zetten, weer op te nemen. Doch het zijn niet alleen degenen die een taak hadden bij de pers en dus bij de volksvoorlichting, die zich bewust moesten worden van de verant woordelijkheid die zij met het verrichten van hun dagelijksche arbeid droegen voor het volkswelzijn. Nee, vrijwel iedere andere groep in ons volk, die deze tijd bewust heeft ondergaan, heeft gewonnen aan inzicht wat zijn dagelijksche taak voor ons nationale bestaan beteekent. Voorbeelden? Ze zijn er legio. De spoormannen. „Gansch het raderwerk staat stil, als Uw machtige arm het wilEen machtige arm, inderdaad, dat is gebleken. Een arm die zorgt voor het brengen, overal in het land waar het noodtg is van voedsel, van kolen, die kon zorgen dat de vijand vrijwel machteloos was in zijn voornemen ons land heelemaal leeg te rooven. Kortom, een arm die zijn taak ten goede èn ten kwade kon verrichten en waarbij ieder der spoormenschen, vau directeur tot wegwerker een eigen verantwoorde lijkheid droeg. De ambtenaren. De regeerings-instructies aan hen spraken steeds duidelijke taal en wezen op hun groote verantwoordelijkheid. Dan is er het onder wijzend personeel. Bewust moest dat zich worden dat het onderwijs ook anders gegeven kon worden dan in de boekjes stond en welk een verantwoordelijkheid zij daarmede droegen ten op zichte van de vorming van onze jongere generatie. Doch ook de kruidenier kreeg besef van zijn belangrijke taak. Als distribuant kon hij zijn bedrijf ten goede èn ten kwade aanwenden, öf als eerlijk verdeeler van het beschikbare, öf als bron om oorlogswinst te maken. Voor de boerenstand is het voren staande vrijwel gelijk van toepassing. Wij kunnen nog vele voorbeelden aanhalen, doch zullen ons beperken en noemen nog, de predi kanten, de doktoren. Meer dan ooit waren zij degenen, die zich bewust moesten worden van hun verant woordelijkheid als zielsver zorgers, als dienaren van God en van hun roeping. Bij deze groep mogen wij zeker de politici niet vergeten. Velen van hen hadden hun verantwoordelijkheid in rustige tijden niet bewust genoeg aanvaard en bezweken onder die verantwoordelijkheid toen het er op aan kwam. Een geheel ander voorbeeld, dat ook met vele andere dergelijke aangevuld zou kunnen worden, is de boekhandelaar. Hoe kon die zelfs al in zijn étalage tot uitdrukking brengen, of hij „goed" was of „fout" Een plaats willen wij nog inruimen voor de huisvrouwen, de moeders, zij die in staat waren door hun zorgen voor het dagelijks welzijn van hun gezin, dat gez n te deprimeeren öf door haar houding, wilskracht en haar beste zorgen, dat gezin te maken tot een bron van kracht voor alle leden daarvan. Hulde aan onze huisvrouwen, die heel stil, zoo heel achteraf, zoo'n belangrijk aandeel hebben gehad in het gezond-houden van onze volksziel. En hier staan wij nu allen, wij die het groote geluk hebben de vrijheid herboren te zien worden. Zullen wij nu ook bewust de verantwoordelijkheid voor die herkregen vrijheid aanvaarden? Want ook onze vrijheid kan onbewust aanvaard, misbruikt of ten goede aangewend worden. Onbewust van de waarde, de beteekenis der vrijheid aanvaarden zij, die notabene nog trotsch op hun houding beweren „ik ben niks, ik bemoei me niet met de politiek Zullen ook deze „neutralen" nu eindelijk beseffen, dat de politiek Prof. Romein karakteriseerde deze eens als „synthese van utopie en werkelijkheid" zich iedere dag op alle gebieden met hun bemoeitVanaf hun ochtendkrantje tot en met hun avondwandeling! Misbruikt wordt de vrijheid door hen, die deze willen gebruiken om hen anderen te ontnemen. Gebruikt zal onze herkregen vrijheid worden, als wij allen beseffen, dat „die politiek" van levensbelang is voor de toekomst, zoowel van ieder persoonlijk, van onze kinderen, als van geheel Neder land, ja, van de geheele wereld Deze toekomst waar voor ook duizenden Nederlanders hun leven bewust offerden. Bewust, omdat zij het diepe vertrouwen hadden, dat in een weer vrij Nederland, oude en verouderde scheidslijnen doorbroken zouden worden, dat men met eerbiediging van elkanders overtuiging, gezamenlijk Eén der onzen die in deze tijd de dood voor het vmirpeletoii vond was JAN FERDINAND RIS. Wij leerden hem kennen als een jonge, energieke kerel met een groote vaderlandsliefde en een idealistische verwachting voor de toekomst van ons land. Altijd bereid te helpen waar liet verzetswerk dit ook eischte, hielp hij ook ons hij het overwinnen van vele technische moeilijkheden. Hij was waarlijk een goed kameraad. Wij eeren in dit korte „in memoriam" gewijd aan Jan, ook de vele anderen die vielen, opdat Nederland herrijzen zou. Als ons de berichten over hun dood bereikten, voelden wij de machtelooze woede in ons stijgen. Laten wij, nu wij weer vrij en niet machteloos meer zijn, het offer van hun dood aanvaarden door onze bereidheid mee te helpen niet alleen aan het herstel van ons vaderland, maar ook aan de bouw van een ware volksgemeenschap. Die stond onze helden bij hun strijd voor oogen. Zóó eeren wij hun na gedachtenis het beste. zou werken tot heil van ons geheele volk. Ge toont U bewust van de waarde der herkregen vrijheid, als ge straks Uw interesse geeft aan de discusie om tot nieuwe en betere partij-groepeeringen te komen als ge, wanneer straks Uw stem gevraagd wordt bij de keuze van onze politici, bewust Uw stem zult uit brengen als ge met aandacht volgt wat in het publieke leven in al zijn uitingen naar voren komt en vooral, als ge daaraan Uw deel ieder op de plaats waar hij of zij gesteld is naar beste krachten bijdraagt. Deze taak heeft ieder op zich te nemen, uit dank baarheid voor het als 't ware opnieuw geschonken leven, in gedachtenis aan hen die vielen en in blijmoedig aanvaarde bewuste verantwoordelijkheid (De geschiedenis van onze krant - vervolg) Behalve onze dagelijksche communiqué's, stuurden we ook maandenlang onze weekoverzichten naar twintig verschillende plaatsen in Nederland en ook in Alkmaar werden deze veelvuldig verspreid. Behalve deze uitgaven zorgden wij ook steeds voor ruime verspreiding van door H.M. de Koningin, Prof. Dr. Gerbrandy, door andere Nederlandsche regeeringspersonen of door Minister Churchill gehouden redevoeringen. Na ons vijfhonderste „Robu", gingen we over tot het stencillen van ons bulletin. Eerst op een z g. „vlakdrukapparaat", later op een roteerende stencil machine. Lang geen ideaal apparaat onze lezers hebben 't in de loop der tijden kunnen merken doch dank zij de technische vaardigheid van „Jaap" draaiende gehouden. Het was niet de eenige technische moeilijk heid waarmee wij te kampen hadden. Dikwijls slechte stencils, slechts inkt, ongeschikt papier de vrouwen hebben heel wat moeten sleepen om de benoodigde honderden pakken papier in huis te krijgen en dan, niet te vergeten, het laden van de accuDagelijks moest daarvoor minstens een uur „gefietst" worden. En dat alles moest buiten en behalve het redactie-werk, het afdraaien en soms het expedieeren gebeuren en dat iedere dag, twee jaar lang Toch waren er nog wel eens mopperende lezers, die hun krantje niet vroeg genoeg naar hun zin kregen of 't niet altijd duidelijk genoeg te lezen vonden, doch ook kregen we meermalen blijken van waardeering. „Robu" veranderde van naam en van omvang. Eerst werd het „Parool-Bulletin", later „De Vrije Alkmaarder", gezamenlijke plaatselijke uitgave van vrijwel de geheele vooruitstrevende illegale pers in Nederland. Oor spronkelijk een uitgave van tien doorslagen per dag, werd het een gestencilde uitgave welke in duizenden gezinnen gelezen werd. Wij hebben op deze wijze het onze aan de strijd tegen den bezetter bij kunnen dragen. En nu „De Vrije Alkmaarder" hoopt met dit be vrijdingsnummer nog geen afscheid van Alkmaar en omgeving" te nemen, de kennismaking is van beide kanten daarvoor een te aangename geweest! „Nü moeten wij dan toch duiken. Langer te wachten is niet verantwoord, als we tenminste zooals we ons voornamen niet in handen van den vijand willen vallen." Zelden zal het woord vijand met meer reden zijn gebruikt. Wel met-ter-daad was hij onzen doodsvijand gebleken, hij die ons reeds alles, zelfs onze dierbaarsten, had ontroofd. Wel beseften velen direct na de capitulatie in Mei '40, dat we onze vrijheid kwijt waren, maar pas geleidelijk aan liet de bezetter zijn ware. waarlijk demonische gezicht zien. Na diverse maatregelen, die het vrije handelen op allerlei gebied beperkten, na het uitschakelen van de gevaarlijkste politieke tegenstanders, schrikten de Duitschers in Fe bruari 1941 Amsterdam op door de razzia's op jonge Joodsche Nederlanders. Vanaf dat moment hebben wij in het geheel geen rust meer gekend, want ook wij zijn Nederlanders van Joodsche afkomst. We „duiken" pas in November 1942, als het wer kelijk niet langer anders mogelijk is. Eerst gaan we naar het Oosten van het land, waar vrienden ons gastvrijheid hadden aangeboden. Maar daar is het alras vol met evacuée's en we moeten naar elders. Waar heen? Een vriend in Alkmaar doet moeite voor ons. Als hij op kantoor zittend over het probleem van onze huisvesting piekert, gaat op eens door hem heen „zoo'n groot gebouw, dat is geschiktMaar vragen aan de conciërge en z'n vrouw kan toch niet, één maand zijn ze pas getrouwdNa een week vergeefsche pogingen bij anderen, neemt hij het besluit 't toch maar te pro- beeren. Hij staat al bij de bel, doch durft 't niet aan. 't is téveel gevraagd. Als er echter weer een noodkreet komt, besluit hij het te vragen. En ondanks de witte broodsweken, wordt gastvrijheid toegestaan, eerst voor twee weken, welke echter twee jaar werden. Zélf zoo weinig bij te kunnen dragen aan de strijd tegen den bezetter drukt ons. Dan komt de inle.vering van de radio-toestellen. Onze gastfamilie besluit aan de oproep geen gehoor te geven en dan zien wij een mogelijkheid ook iets te doen. Wij opperen meteen het plan dagelijksch communiqué's te gaan maken, opdat men op de hoogte blijft van wat er in de wereld gebeurt. We zien in, dat, als men geen juiste berichten over de militaire en politieke toestand meer krijgt en geheel van de vrije wereld geïsoleerd raakt, en men alleen het vergift van een genazificeerde pers onder de oogen krijgt, dat dit het moreel van ons volk zeker zal schaden. Wij begonnen er mee in Juli 1943. Het toestel waarmee we oorspronkelijk luisterden we spraken altijd over „Liesje" was een kleine Philips-ontvanger, zoo klein, dat, als we het in bed legden tusschen onze hoofdkussens, er niets meer van te zien was. Later, toen er geen electriciteit meer was en we met een omvangrijker toestel moesten luisteren, kropen we daarmee achter de boekenkast (oorspronkelijk bedstee) en zaten daar op een stapel kranten met een petro leumlampje als verlichting. Als we eens even vergaten wat de oorzaak van dit gedoe was, hadden we schik om de vertooning. Maar hoe dan ook, we konden de uitgave van het Rose Bulletin voortzetten, ook dank zij de medewerking van velen. (Voor vervolg zie nevenstaande kolom)

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1945 | | pagina 2