Rijksbegroting - Millioenendans
In het land van zon en armoede
Van zelfstandig gewest tot onderdeel
van de Nationale Staat
Bim en de verdwijning van Moneypump Jr.
Roman» gevraagd
VRAAOT men «en boekhandelaar
tegenwoordig om nieuwe uitgaven,
dan zal deze den vrager doen duizelen
van het jrote aantal dichtbundels van
voor 't marend er/i nieuwe verzenmakers.
De boekverkopen ia voorts in staat een
tiental rawiana over da oorlog en het
verzet op de toonbank te leggen en kan
stapels litera>e tijdschriften tonen, ge
redigeerd dr#oe Jonge en oude, bekende
en onbekende auteurs.
Maar nluuwe romans, de huis-, tuin
en keukoutromane in tegenstelling tot
al dia va* Duitsers wemelende verhalen,
wier ir/>oud «1 te' vaak lijdt onder de
eerst 1/ort ondergane actualiteit die
tornar* ttjn er (nog) niet.
Wr/t ia de oorzaak van het tekort aan
dit Wel gevraagd# en doorgaans nog
me*r geproduceerde werk? Ligt 't alleen
•r/J de paplemood? Maar zie de dicht
bundels. Willen de uitgevers er niet aan.
zelfs niet bij de grote vraag, dl# er
thans alom naar Is? Of de andere
kant is er niet genoeg voorradig?
Heeft al wat schrijver is de laatste
oorlogsjaren vacantie genomen?
Al deze vragen kunnen we ontkennend
beantwoorden. Er zijn genoeg dergelijke
romans geschreven, zelfs gepubliceerd,
el is het in de periodieken als vervolg
verhalen.
Dé vraag, die dus gesteld moet wor
den. Is: Waarom worden de romans, die
in en kort na de oorlog geschreven zijn
door Veatdijk, Van Schendel, Helman,
Borderwtjk. Elaechot (behalve de her
drukken) en zo vele andere voor de
oorlog bekende schrijvers, niet en dia
van minder# goden, die zich in de
oorlogsliteratuur waagden, als Th. de
Vries, M. Dekker, Diet_Cramer, etc.,
wél gepubliceerd?
De ïaak zo te stellen, werpt de ver
onderstelling op, dat èn de uitgevers èn
de schrijvers dachten, direct na de
oorlog met hun n Iet-oorlogsromans
tegen de klippen te roeien, omdat het
publiek het „grote" zowel als het
„kleine" tè benieuwd sou lijn naar
beschrijvingen van feiten, die vers In
het geheugen lagen. Hoewel, een Yttt-
dijk staat, wat dit betreft, als epn on
verzettelijk man bekend, die voor de
publieke opinie weinig interesse heeft.
Deze commerciële lijdt yordt direct
opzij gedrongen door esn morele. Is het
ook niet zo. dat de scnytjvers van for
maat behalve de bovengenoemden
A. Roland Holst, X. Nijhoff en nog
anderen dojjr dit „zwijgen" een
zekere afstand trachten te nemen tot
do tijd, d.w.s» zich losmaken van de
actuele end'zrwerpen, die zich su al
jarenlang Van iedereen opdringen? Het
is Inderdaad iets „hogers" om zich op
een dergelijk plan te durven stellen.
Deze tchrijvers zijn er echter toe ln
ata^t, ook al publiceerde Van Schendel
ején niet-geslaagd episch gedfcht „De
^Nederlanden" en maakte Vestdijk lp
periodieken en lezingen zijn roman
„Pastorale 1943" bekend.
Het ia daarom niet te boud gesproken
tb beweren, dat er straks romans zullen
verschijnen, geschreven door onze
„groten", los van da tijd, die achter
ons ligt en er naar strevend om een
jekere vaste voet te krijgen op een
grond waarboven we thans maar al te
-vaak zweven. Zie de moderne poëten,
wier virtuositeit, verre van tot een
aangeboren dichterschap te behoren,
alleen getuigt van al weinig lnten-
iiteit.
De kunst Is er niet mee gebast ge
weest, dat er zo direct na de bevrijding
werk is verschenen, dat alleen afge
stemd was op de oorlog. De enkeling,
#le zich straks, over een jaar of tien,
tal kunnen permitteren dè oorlogsroman
te schrijven, blijft eenzaam.
Thans moet mjn öf zoals de boven
genoemde auteurs in ons land afstand
temen, öf men moet zich met alle kracht
trachten op te werken uit het moeras,
Waarin de poëzie èn het proza, zijn
geraakt.
Met dit al zullen we het voorlopig
nog moeten doen met de roman, die al
<*f niet waarschijnlijk® oorlogsdaden
Uitkauwt.
H. N. A.
In de tempel van Caïssa
Problemen.
(Ladderwedstrijd). g*
(Oplossingen.
No. 7. 1. Td8 met dreiging Td5: mat.
De thema-varianten zijn:
B. lLc4 1. Ta8 met onafwendbaar
ifcat Ta5. b. 1. Le4. 2 Te. 8 met on
afwendbaar mat T. c, 5,
No. 8. 1. Tg7 met dreiging Pf7 mat.
Op 1e6 volgt Td7 mat, op 1
•V Pf5 mat.
^oede oplosslngsn no. 7 en 8: F. P.
gekker. M. de Vries. M. Hoekma, F
teildama, P. F. Hoekstra, D. de Boer.
Probleem no. 6 moet als vervallen be
schouwd worden, daar de diagramstel
ling niet overeen kwam met de notatie.
Probleem no. B werd goed opgelost
door: M. Hoekma. F. Hildama, G. Boon,
C. Zonneveld en G. Paardenkooper.
De stand van de ladder Is nu:
17 punten: M. Hoekma (Alkmaar).
F. Hildama (Hoorn); 15 punten. F. P.
Hekker (Velsen); 13 punten: D. de Boer
(Alkmaar): 12 punten: M. de Vries
(Alkmaar); G. Boon (Alkmaar); 7 pun
ten. J. Swierstra (Hoorn); G. Paarden
kooper (Beverwijk); 5 punten Zwaag:
C. Zonneveld (H'Kerk); 8 punten: C. de
Boer (H'Kerk).
Deze ladderwedstrijd is doorlopend,
man kan zich dus ten alle tijde als op
losser melden. Wie de 100ste sport van
de ladder betreedt, ontvangt een aar
dige prije en kan dan weer met een
schone lel beginnen. De overige behou
den het aantal behaalde punten tot ook
zij de 100ste trede hebben bereikt enz
Corresp.: Wil de deelnemer uit Zwaag
zijn naam opgeven?
Uit Zwitserland ontvingen wij een
handig schaakwerkje „Die ErSffnungen
in der SchachDartie" door Henry Grob
en Grob'a Schachkalender 1946. waar
uit wij de volgende problemen ontle
nen:
Probleem no. 9
(Alfred Sutter, Zürich)
Drieset.
Wit: Koning ab. Dame al, Torens b7
en C. Paard f4, pionnen b8 en C5.
Zwart: Koning b3, loper d8, pionnen
b4 en C8.
Probleem no. 10.
(Dr. E. Trümpy, Hatzinger).
Tweezet.
Wit: Koning bl, Dame a4. Torens C2
♦n e2, lopers b4 en g4. paarden b5 an
99.
De Amerikaanse jeep, die zijn nuttigheid en veelzijdigheid gedurende de
oorlog op alle tonelen van de strijd bewees, heeft nog een nieuwe taak ge
vonden, n.1. die van brandweerauto Tijdens een demonstratie' der vrijwillige
brandweer te Berkey in Ohlo (V. S.) bewees de jeep weer eens te meer zijn
buitengewone hoedanigheden.
Laaien drukken zwaar op ons volk, maar
de staatsfinanciën moeten gezond zijn!
£EN van de voornaamste, maar ook
zwaarste en ondankbaarste
ta
ken, waarvoor de nieuwe Kamer en
de nieuwe Regering komen te staan,
is de zorg voor het evenwicht der
begroting.
Kortgeleden is btf de Staten-Ge.
neraal de Rijksbegroting ingediend
voor 1946. Hoewel astronomische
gebeurtenissen over het algemeen
wel de aandacht trekken, hebben de
astronomische getallen van de be
groting geen schok onder 't publiek
teweeggebracht .Toch hangt van de
manier, waarop de begroting slui
tend gemaakt wordt veel af. met
name de stabiliteit van de koersen
en van de prijzen en daarmee cok
de sociale rust. Stijgende prijzen
met achteraan hinkende lonen be
tekenen sociale beroering. Verder
is ook het staaiscrediet ermee ge
moeid ea e' inkomen van vrijwil-
lige of geiwongen spaarders (bijv.
wezen, wier geld in staatspapier be
legd moet worden).
In een paar grote lijnen willen
we de staatsbegroting thans schet
sen op een manier, dat de cijfers
iets zeggen.
Onderscheid moet worden ge
maakt tussen de gewone en de bui-
tengewone dienst Onder deze laat
ste vallen uitgaven met aflopend
karakter, die verband houden met
de bijzondere tijdsomstandigheden
als de pacificatie van Indonesië en
de liquidatie van de oorlogsvoering,
de steun bij de herbouw, wederin-
schakeling, arbeiders, bijzondere
rechtspleging enz. De gewone dienst
omvat de uitgaven voor de normale
takken van bestuur als justitie, bin
nenlandse zaken enz. en de normale
middelen, met name de belastingen
Deze gewone dienst wijst een bedrag
van 2.231 millioen aan voor uitga
ven. Dit is ongeveer het drievoudige
van de begroting van 1939. Toen
werden de uitgaven geraamd op 746
millioen. Eén enkele post op de be
groting van dit jaar is bijna even
hoog als de totale begroting van
toen, n.1. de post: Nationale Schuld,
die dit jaar een bedrag van 716 9
millioen aan uitgaven vergt. Een
tweede grote post is die voor oor
log en marine (442.1 millioen). Hoe
worden nu de middelen verschaft
om deze uitgaven te bekostigen? Dit
is de quintessence van het finan
ciële beleid. Een middel, dat in het
verleden en ook nog pa de vorige
oorlog maar al te dikwijls- beproefd
is en nog gebruikt wordt in landen
als Hongarije, is de notenpers: de
lening bij de Nationale Bank. Dit
betekent de inflatie. Het enige ge
zonde middel is het zetten van de
tering naar de nering. De uitgaven
moeten tot het noodzakelijkste be
perkt worden en dan moeten de
normale uitgaven uit de normale
middelen gefinancierd worden, dat
is uit de belastingopbrengst. Deze
weg wil ook minister Lieftinek be-
wandelen. De oobrenest der belas-
tingen over 1946 wordt geraamd op
1714 millioen tegen 645 millioen in
1939. We moeten ons er dus mee
vertrouwd maken, dat we meer dan
twee en een half maal zoveel moe
ten opbrengen dan in het laatste
jaar voor de oorlog. Daarnaast
Tekent het Rijk dan nog 492 mil
lioen aan achterstand en navorde
ringen over vroegere jaren te ont
vangen. Tezamen vormt dat een be
drag van 2206 millioen aan belas
tingopbrengst. Aan inkomsten-, loon-
en dividendbelasting wordt reeds
een opbrengst van 1148 millioen
verwacht. Dan komt de omzetbelas
ting met 300 millioen, de vermo
gensbelasting met 133 en de acciins
op tabak met 120 millioen. Deze
acciins is één van de grote inkom
stenbronnen van het land. tweemaal
zo hoog in opbrengst als de succes
sierechten.
De gewone dienst wijst een batig
saldo aan van 163 millioen.
Daarnaast komt echter de buiten
gewone dienst. Hier worden de uit-
gaven gera'amd op 2386 tegen de
middelen ot> 665 millfoen, een te
kort derhalve van 1721 millioen
Als voor de dekking hiervan het
batig saldo van de gewone dienst
gebruikt wordt, blijft nog een te
kort van 1558 millioen. Onder deze
uitgaven zijn vooral te noemen de
oacificatie van Indonesië pn de li
auidatie van de oorlogsvoering,
welke dit jaar een nadelig saldo op-
Zwart. Koning d3. Dame h2, Torens
dB en h5, lopera a8 en h8, paarden al
en fl.
Een probleem zonder pionnen!
Oplo6singen worden tot en met Vrij
dag 14 Juni ingewacht.
leveren van ruim 610 millioen (afge
zien nog van de hoge uitgaven voor
oorlog en marine op de gewone
dienst van 442 millioen en de mate
riële uitrusting van leger en vloot ad
191 millioen op de kapitaaldienst).
Daarnaast komt onder de buitenge
wone uitgaven nog een post van 931
millioen aan steun bij herbouw.
Een batig saldo levert de geld-
sanering op. n.L van 208 millioen.
Naast de gewone en de buitengewo
ne dienst is er nog de kapitaal-
dienst. Hier worden de uitgaven ge
raamd op 751 tegen de ontvangsten
op 83 millioen, zodat het nadelig
saldo 668 millioen bedraagt.
Buitengewone en kapitaaldienst
tezamen leveren een nadelig saldo
van 2226 millioen. Dit is het tekort
van de begroting 1946. Het is nor
maal en economisch verantwoord,
de kapitaaluitgaven uit leningen te
dekken. In beginsel is dit niet het
geval met de posten op de buiten-
gewone dienst. Nochtans kan van
ons niet gevergd worden, dat wij
zulke buitensporig hoge uitgaven
in een tijd als deze uit onze nor-
male inkomsten financieren. Deze
last moet over één of meer geslach
ten worden verdeeld. Daarom moet
ook het tekort op de buitengewone
dienst uit leningen gefinancierd
v/orden* De staat is van plan voor
een bedrag van 1,8 milliard aan
nieuwe leningen te sluiten. Om de
rest van het tekort te dekken, moe
ten leningen, die andefs afgelost
zouden worden, gecontinueerd wor
den.
Dan is er nog een douceurtje te
verwachten voor het Rijk. Dat is de
opbrengst van de vermogensheffing
en vermogensaanwasheffing. Beide
hangen in de lucht, maar ze zijn nog
geen wet en daarom is er in de op
brengst van de belastingen geen
rekening mee gehouden.
Alles by elkaar moeten we zeg-
gen, dat de staatsfinanciën een
zware druk betekenen op inkomsten
en vermogen van particulier en be
drijf, maar dat ze toch gezond zijn.
Deze druk is, hoe zwaar hij ook
moge zijn, voorwaarde voor herstel.
Zonder gezonde financiën en crediet
van de staat is het herstel ook van
het bedrijfsleven onmogeliik.
Dr. A. HOLLENBERG.
JN het schoon Italio heerst
nee geen „pracht en pralio'
doch bittere armoede. Het zoete land
aan de blauwe zee is een land van
vertwijfeling en zorgen geworden.
Gewen vanaf Tessino spreidt het
land zich uit als een bloeiende zo-
mertuin en men waant zich temid
den van een ongelooflijke rijkdom.
Dit land moét zich elf kunnen be
druipen, hier is de honger gauw ten
einde. Helaas de werkelijkheid is
anders. De groten van deze wereld
modderen in Parus met de vrede
voor dit gewonde land. De financiële
toestand is hopeloos. Eén lire is nau
welijks gelijk aar^ één Zwitserse
centime. De fabri^Ren werken traag
,en moeilijk, de handelsvloot is voor
3/4 verloren en de vissersvloot is
gehalveerd. De boer klaagt niet over
de grond, niet over de zon of het
we^r. De grond is vruchtbaar en het
weer is goed. maar het ontbreekt
hem aan de middelen om de akkers
t»- bewerken.
DE vlakte van Lombardije is leeg
geroofd. In de witte stadjes gaan
de signoriiia's charmant gekleed, in
de étalages prijken de laatste mode
snufjes.
Bij den slager hangen worsten en
hammen te pronk- Een teken van
vooruitgang? Nee het resultaat van
at de Italianen heel beminnelijk
.jnercato libero" noemen. Gifhan-
del! En aan deze „handeV heeft
ieder zijn deel, van den straatbengel
die gepofte kastanjes verkoopt tot
den heer. d?° met ziin griize Borsa-
lino op het hoofd het hotel verlaat,
toe.
Het leven ,1$ gruwelijk duur. Het
weekloon van een arbeider bedraaet
8000 lire - - maar aan huur geeft
hij 300 lire uit en wat brood met
minestra kost minstens 400 lire per
TT
Doch Italianen zijn taaL Vraag
hen of ze kunnen rondkomen en ze
zuilen U antwoorden „Si. deve &t.
rangiarsi". Inderdaad, „ze boksen
het voor mekaar". De ingenieur
Wist
dat tussïn 1840 en 1940 aan de
Utrechtse munt Voor een totaal bedrag
van f 328.684.585 aan gouden tientjes en
gouden vijfjes werd geslagen;
dat de Duitsers van de bronzen,
nikkelen en zilveren munten slechts
pl.m. 2 pet. in handen kregen; v
dat onze beschermers toen zinken
geld lieten optwerpen. waarvan het
dubbeltje de Germaanse drlekruinen-
boom als beeltenis zou dragen;
dat Seysz-Inquart deze dubbeltjes
afkeurde, omdat de driekruinenboom
geen Germaans symbool was, maar
„Kitsch" en dus alle dubbeltjes weer
omgesmolten moesten worden. De
„Kitsch" kwam toen op onze postzegels
dat de 2 cent en de cent ontwor
pen werden met een gat ln het midden:»
dat Seys ook deze afkeurde, omdat
de Nederlanders zouden kunnen denken
dat hij geen zink genoeg had;
dat totaal werden geslagen
76.000.000 zinken kwartjes, 154.400.M0
zinken dubbeltjes; 51.000.000 zinken stui
vers; 27 800.000 centen; g
dat totaal aan zinken geld ln om
loop werd gebracht f 422 810.000, waar
voor 2.000.000 kg zink nodig was en
dat vele Nederlanders zo langza
merhand graag bevrijd zouden worden
van dit zinken restant uit de Duitse be
zettingsjaren. W. W.
Zwitserland bezocht onze cor
respondent (dr. R. F eenstra), Italië.
Zijn Indrukken van dit land van zon
en armoede geeft hij hierbij weer ln
een korte, fleurige beschrijving.
met zyn 100.000 lire in de maand,
de gepensioneerde kolonel met zijn
negen kinderen, zyn twee evacué'
kamertjes en zijn dertien mille,
alle» hokt en kleeft by en aan
elkaar en ieder moet zien dat ie het
voor elkaar bokst, arrangiarsi.
J)och het dulce Italia kent zoveel
zon en zoveel kleur, de kersen
zyn al rijp, dertig lire per pond!
en de Italiaan heeft zulk een grote
verachting voor het tijdelijke in
onze Europese gesjochtenheid. dat
hy alle gedachten aan de tegen
woordige armoede van zich af
schudt met dezelfde felheid waar-
mee hij de kersenpitjes over de
leuning van een bruggetje in een
snel Italiaans bergstroompje spuwt
Italië, land van tegenstellingen.
wr.ar een goed etentje 500 lire kost
en een aandeel Fiat voor anderhalf
duizend lire op de beurs van Milaan
verhandeld wordt.
Land van schitterende kerkkoe-
pels en vage silhouetten van cy-
pressendreven. Land. waar de
ruïnes elkaar opvolgen, als de film
beelden in een bioscoop.
Maar aan de grens zegt men toch.
„oef',
-Dr. R. FEENSTRA.
DE VLAG DEKT
DE LADING.
De Nederiandsche driekleur wtjJF
pert weer lier op alle wereldzeeën.
Zij heeft onze hoop, ons vertrouwen
opnieuw gerechtvaardigd.'
Kaast onze eigen dierbare vlagt
hebben wij de vlaggen van onze
bevrijder* leeren kennen- De vlast»
gen van Engeland en Canada. Ook
de populaire „stars en •tripe8" van'
Amerika, de vlag der sterren ea
strepen. Acht en veertig sterren telt'
deze vlag en iedere ster vertegen»!
woordigt een der staten. De dertien'
strepen geven de dertien 6taten aan
die oorspronkelijk toetraden tot
Unie der Vereenigde Staten.
Vooral die strepen komen ons
bekend voor. Geen wonder ookl
Ze doen ons telkens denken aan
die vertrouwde „strepen"-verpak»,
king van De Cruyter! De blauwe
wimpel voor kwaliteit. Het symbool
van de hoogste voedingswaarde eiF
onverdeeld genot-
Bij De Gruyter bétere waar en*
tien procent korting. Ook hier werd
het vertrouwen nimmer beschaamd.'
Ook hier dekt de vlag de lading.
Het Schevenlngse Kurh&us is
Woensdagavond met een feestelijk con
cert van het Residentieorkest o: 1. v.
Ignace Neumark, met als solist Sam
Swaab, viool, geopend.
Het ventverbod groenten en fruit*
1942 is met ingang van heden Inge
trokken
De Mohammedaanse Liga ln India
zal vermoedelijk de Britse voorstellen
aanvaarden.
Verleden en heden (IV)
Niet De Bilt alléén voorspelt
het weer
De volksmond doet
het even vlijtig
Da Bilt verwacht: Aanvankelijk af
nemende, daarna weer toenemende
wind tussen Noordoost sn Noord
west. Toenemende bewolking met
later plaatselijk enige buien. Lagere
temperaturen.
IS er één onderwerp, waar zoveel over ge-
praat wordt als over het weer? Melkboer,
weerglas. Meteorologisch Instituut profe
teren dagelijks welk weer er op komtt la.
en dan kent het publiek nog tal van
andere profeten, verschijnselen, omstan
digheden, die „onfeilbaar" het weer voor
spellen. Als oudjes door Jicht of rheuma-
tiek geplaagd worden, dan komt er re
gen. Als de zeevogels landwaarts trek
ken. dan komt er alweer regen. Sefuw-
gels op U grien, wirdt Ik waer gemier.,
zegt een Fries rijmpje. Als de zwaluw
over het water scheert, betekent dit
regen. Als het roet uit de schoorsteen
valt, als de padden voor den dag komen,
als de eksterogen erge pUn <loen, als de
blauwe stenen vochtig uitslaan, als er een
kring om de maan zichtbaar is, als de
koekoek roept, alskomt er regen.
Het volksgeloof hecht bijzondere waarde
aan enkele dagen. In Limburg bllv. la
volgent het Bonte Boek van Va# Dok-
kum, 2 Februari Maria Llchtmus, zon
belangrijke dag. Wanneer op Onze Lieve
Vrouwe Lichtmis de zon op het misboek
schijnt, dan kruipt de vos nog zes weken
ln zijn hol. d.w.z. dan wordt het nog lang
geen zomer. Op Lichtmisdag ziet de boer
liever de wolf ln rijn schaapstal dan de
zon. Nog meer rijmpjes wijzen op de
belangstelling voor 2 Februari „Geeft
Lichtmis Klaverblad, dan dekt met Pasen
sneeuw het pad." „AU Lichtmis ln het
donker huUt. lacht de boer ln zUn vuist."
„Hebt goede moed, als het op Lichtmis
stormt en woedt." ..Lichtmis donker, de
boer een jonker LlchtmU klaar, de boer
een bedelaar."
22 Februari, de naamdag van den B*1"
llge Petrus, is weer zo'n critleke dag:
als het vriest ln de nacht van Sint Peter
dan vriest het nog 14 dagen daarna.
Op 11—14 Mei vreest men voor de IJs-
helllgen: deze oude heren kunnen soms
raar optreden.
24 juni, Sint Jan ls weer een beteken!»
volle dag ln de volksweerkunde. Als de
Koekoek roept vódr Sint Jan. hij bidt om
regen; na Sint Jan komt hij ongelegen
Regen op Sint Jan, luidt een andere
voorspelling, betekent regen bij het oog
sten, mooi weer op Sint Jan dan zal het
ook in de oogsttijd mooi zijn.
Ook Juli telt een paar dagen, waarvan
het veel afhangt. „Regent het op Maria
Bezoeking, 2 Juli, dan zal het zes weken
regenen." Sint Margriet, 2» Juli, is niet
minder gevreesd: „Regent het Sint Mar
griet, zes weken lang een natte lied", of
„Regen op Sint Margriet, zes weken boe
renverdriet."
Nog meer berijmde profetieën zijn er
in omloop:
„Op Sint Dopünicus (4 Aug.) zonnebrand
Brengt een koude winter in het land!"
„Op de laatste Hondsdag (23 Aug.)
mooi weer,
Maakt de herfst tot een zonnige,
lachende heer."
„Groene Kerstmis, Witte Pasen."
„Zit op Kerstmis de Kraal nog
ln het Klavergroen.
Op Pasen zal hij het in 't
sneeuwveld doen!"
Die nu nog meer van het weer wil we
ten. hij raadplege de gróte weerprofeet
de Enkhulzer Almanakl
„In de almanak ylndt Je de waarheid.
Gart Jan,
de kranten en het weerglas bedriegen
alleman." (Staring.)
TOT 1795 was Holland duj een tame
lijk zelfstandig gebied. Wel maakte
het deel uit van de „Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden", maar
die band was niet zo heel erg knellend
Tegenover het buitenland trokken de
zeven gewesten als regel één Hjn. Maar
met betrekking tot de interne aangele
genheden ging ieder gewest zijn eigen
gang.
Men stelle zich dit InmiddeU niet ver
keerd voor. Denk niet. dat de bewoners
van ons gewest met elkaar uitmaakten,
wat er diende te gebeuren. Want van
democratie was nog geen sprake.
Een kleine groep aanzienlijken, de
zogenaamde regenten, deelden de la
kens uit.
In de regel berustte het volk en ge
hoorzaamde het aan de bevelen van dit
kleine aantal aristocraten. Maar als de
„heren" het al te bont maakten, greep
het volk naar het enige middel dat het
had: geweld. Dan werd bij één of meer
van de meest gehate regenten de boel
kort en klein geslagen. De geschiedenis
van onze Republiek ls vol van derge
lijke oproeren en tumulten,
IJ ET jaar 1795 brengt grote verande
ringen. De 2 voornaamste zijo. dat
de staatseenheid tot stand komt en dat
de regenten-heerschappij verdwijnt.
Met de zelfstandigheid van de gewes
ten is het nu dus voorgoed gedaan. Ze
worden onderdelen van de nieuwe Ne
derlands e nationale staat, voorlopig ge
noemd de Bataafse Republiek.
En in plaats van de regenten-heer
schappij. krijgen wij volksinvloed. Aan
vankelijk is deze invloed tamelijk groot
Dan komt er al heel gauw de klad ln,
zodat er welhaast niets van overblijft.
Totdat in 1848 de ontwikkeling weer de
andere kant uitgaat. En ln de laatste
halve eeuw is ln ons land (na een vin
nige strijd van de arbeidersklasse) een
in haast alle opzichten democratische
staatsinrichting tot stand gekomen.
De zucht om aan de zelfstandigheid
van de oude gewesten voor goed een
einde te maken, bracht de mannen van
1795 er zelfs toe, metNle oude grenzen
geheel te breken. Op de grilligste wijze
werden nieuwe stippellijnen getrokken
over de kaart van de pas geboren natio
nale staat. De bewoners van het oude
Holland werden verdeeld over liefst
zeven „departementen". Het leek er een
ogenblik op, alsof de naam Holland zou
verdwijnen. Maar nu ging plotseling de
historie een woordje meespreken. In de
eeuwen, waarin deze streken een een
heid hadden gevormd, waren allerlei
banden geknoopt, die men niet zonder
schade te doen zo maar kon ver
breken. Hier en daar liep de zaak lelijk
in het honderd. Men had wel het oude
vernield, maar het nieuwe moest nog
groeien.
Toen hebben onze voorouders heel
snel het roer opnieuw omgegooid en het
oude in hoofdzaak hersteld. Al werden
er natuurlijk wel enkele correcties aan
gebracht. Als merkwaardigheid kan wor
den vermeld, dat Terschelling ln de
Franse tijd bij Holland vandaan werd
genomen, evenals onder de Duitsers. Na
de nederlaag van Napoleon kwam het
weer bij Holland. Of dat nu ook lukken
zal? Toen geruime tijd later door de
afscheiding van België (in 1839) een
grondwetsherziening nodig was, heeft
men de reeds lang in Kiem aanwezige
scheiding tussen Noord- en Zdld-Hol-
land meteen maar in de wet vastgelegd.
AANVANKELIJK had de nieuwe pro
vincie een heel bescheiden taak.
Angstvallig werd gewaakt tegen elk
streven naar zelfstandigheid. De Staten
kwamen slechts zelden bijeen voor het
regelen van de weinige zaken, die hun
waren gebleven. De belangrijkste taak
van dit lichaam was we! het kleien
van Gedeputeerde Staten, die samen met
den Commissaris der Koningin het dage
lijkse bestuur van de provincie vorm
den. Maar de voornaamste taak van dit
college werd nu de contrdle van de ver
schillende gemeentebesturen, waarbij het
zich had (en heeft) te houden aan do
richtlijnen, die uit Den Haag komen.
Men kan dus kwalijk van 'n provinciale
taak spreken.
Maar Juist toen het leok, alsof de
provincie weinig of geen betekenis meer
had, kwam de grote verandering, nu
zowat een kwart eeuw geleden. Grotere
plaatsen hadden toen. onder invloed van
de moderne arbeidersbeweging, hun be
moeiingen op allerlei gebied sterk uit
gebreid. Noemen wij slechts gas, electri-
citeit en waterleiding. Maar kleinere
plaatsen en plattelandsgemeenten kon
den dit niet doen Toen heeft de pro
vincie, nadat de Volksinvloed in de Sta
ten belangrijk was Toegenomen, zichzelf
een nieuwe taak gegeven. Wanneer op
het ogenblik in haast elke uithoek van
Noord-Holtond voortreffelijk drinkwater
is. wanneer ln elk huis de electricit. it
is binnengedrongen (voor licht, radio,
huishoudelijke doeleinden, enz.), wan
neer een uitstekend net van wegen ea
kanalen hier ten dienste "an het ven»
keer Itaat, dan is dat het werk van he|
provinciaal bestuur van Noord-Holland,
in een paar tientallen van Jaren toi
stand gekomen.
Er zijn er, die menen, dat een ves»
kiezing voor de Provinciale Sta'en allee»
maar van belang ls voor de samenstel
ling van de Eerste Kamer. Het boven*
rtaande en men bedenke wel. ds.%
maar een greep werd gedaan mos»
het duidelijk maken, dat wij letterlijk
elk uur van de dag met provinciale or*
ganen te doen hebben, die Ucht. warmte
en gezondheid In onze hulzen brengen.
Toen de Hollandse graven biet het
zwaard ln de vuist indertijd bezig waren
hun bezit uit te breiden, zullen ze niet
gedacht hebben, dat zij tegelijk bezig
waren de grondslagen te leggen van^
een gemeenschapsorgaan van zo uit-*
zonderlijke betekenis voor al zijn in
gezetenen.
Drankmisbruik
QP Schiphol werd gisteren het
derde D C 4 toestel der K. L. M.
gedoopt met de naam „Schiedam".
De doopplechtigheid geschiedde niet
met de gebruikelijke fles champagne,
maar met een kruik Schiedamse
jenever. De Schiedamse fabrieken
hadden, aldus deelde de burgemees
ter, die de doopplechtigheid ver*
richtte, mee, erom gevochten welk
merk het zou zijn.
Het compromis bestond uit een
kruik Jenever, waar alle merken in
vertegenwoordigd waren, en die
tegen de neus van het vliegtuig stuk
geslagen werd, zodat het kostelijke
vocht over de grond dróép.
Ook een vorm van drankmis
bruik....!
8. Maar twee seconden later was Krijn-
tje toch op de begane grond, want hij
rook avontuur. Hij vond het Amerikaanse
pak en de ruige jas en de zachte leren
schoenen van Moneypump veel begerens
waardiger dan zijn eigen Hokkumer kle
derdracht met de wijde broek en de
klompen.
En toen kwam het grote voorstel van
den kleinen Amerikaansen zakenman al:
„You!" zei hij ea: „I" en hij wees op
zijn eigen kleren «n toen op die van
Krijntje.
„I" zei Krijntje. die snel talen leerde
..Youj"
En daarmede was de koop gesloten.
Onmiddellijk begonnen de twee zaken
lieden van kleren te verwisselen met een
snelheid die ze nooit in uit- en aankleden
bereikten, als ze 's avonds naar bed moes
ten of 's morgens naaf school.
Een ogenblik later kon men Krijn Rebe
bewonderen als millionalrszoontJe en Mo
neypump Junior als Hokkums boertje
Z» begrepen dat er snel gehandeld moe^t
worden. Volwassenen hebben niet altijd
het juiste begrip voor de zaken, die door
hun kinderen worden gedaan
„JIJ naar schoolt" zei Krijn en Mo
neypump begreep hem.
„JIJ weg" ^beduidde Moneypump zijn
nieuwen vriend.
De mannetjes reikten elkaar de hand ea
gingen uiteen.
