Correspondent(e)
Gaan de sigaren van de
OVERWEST-FRIESLAND
en de West-Friezen
DINGEBS
ER KOMT EEN
VRIEND VANAVOND...
Voor Vis
V/0N1NGRUIL
nette jongens
en meisjes
Flink eerlgk meisje
KLEPPER
ARBEIDER
crème, olie
BOELHUIS
NED VER. VAN
HUISVROUWEN
Een nuchter man heeft eens ge-
aegd: waren we maar van de geleer
den af! Natuuriyk is dat overdre
ven. Maar toch hebben geleerden
wel eens wat bedorven, of zijn ze
minder gelukkig geweest in hun uit
leg. Ook op taalgebied. Wolff en
Deken hebben meer voor de taalwe
tenschap, voor het vastleggen van de
omgangstaal, gedaan dan menig
taalgeleerde. Wanneer we het
boekje „Kennemerland" (naderhand
uitgegeven als „Westfriese Schet
sen") van Mevr. A. C. BolDenijs
opslaan, dan lezen we daar op blz.
125, waar de schrijfster het heeft
over de installatie van een optocht:
„Mazeppa voor de Inspecteur, de
Goudvos voor jou. Die twee zijn el
kaar toch hands?"
Dr. Karsten, die in zijn „Dialect
van Drechterland" dit woord „hands"
commentarieert, omschrijft het ais
„passend bij, bevriend met". Inder
daad zal men van vrienden ad. moei
lijk kunnen zeggen, dat ze elkaar niet
„hands" zijn, maar de fijne zin van
het in bovenstaande gebruikte
„hands" ontgaat Karsten. Er wordt
hier n.1. gezinspeeld op de hebbelijk
heid van paarden om, als ze, naast
elkaar lopend, eenmaal gewend zijn.
rechts, eventueel links, te lopen, ook
niet anders meer willen.
Bovenstaande be
spiegeling heeft
haar betekenis, ze door
wijst er op, hoe
voorzichtig men
moet zijn met J. Roselaar
taaluitleg. En
Karsten, die zeer
zeker de taal beluisterd heeft, heeft
als velen, hier zijn tol moeten beta
len aan de omstandigheid, dat zijn
aanraking met het werkelijke leven
hier en daar aan hiaten heeft bloot
gestaan.
We zijn over „hands" en „hans"
aan de gang en nemen het woord
eens nader onder de loupe. Koenen
en Endepols, die zeker het gemid
delde A. B. vertegenwoordigen, wij-
d, n in hun woordenboek („Verkl.
Handwoordenboek der Ned. Taal")
aan ..hand" en wat er aan vast
zit „een blad of 4" (weer zo'n
Westfrieslsme!), Karsten maakt
er in zijn voornoemd werk enkele re
gels van. Wanneer we echter dat
„hand" en wat er verband mee
houdt, eens nader gaan beschouwen,
dan blijkt het dialect met deze en
kele regels wel al te ober behan
deld. Tientallen spreekwoorden zijn
A. B.. zo: met hand en tand zich
aan iets vasthouden, met de handen
ln 't haar zitten, zelfs „twee handen
op één bulk" heeft een plaatsje in
de A. B.-taalwinkel. Maar schakelen
we over op het dialect, dan komen
we nog een schat van uitdrukkingen
tegen, die we zelf, en zelfs midden in
onze steden, meestal zelfs bijna on
bewust, in onze omgangetaai aan-
wenden.
„Ze binne mekaar h|i(d)s", ze
kunnen goed met elkaar opschie
ten.
„Het hanst me niet Ik moet er
anders bij staan.
„Ik moet 'ers verhandse", het eens
van de ene in de andere hand over
nemen.
„Die peerde hanse mekaar niet".
Dit niet alleen in verband met Ma
zeppa en Goudvos, (zie boven), maar
vooral ook met paarden „an de lang
stok" en met ploegpaarden, waar het
ene paard steeds „vurg" moet lopen
er een ander het „vurglopen" zeer
moeilijk of nooit leert.
Wat is er aan de hand? vermeldt
K. en E., maar „wat is er an 't hand
je" lijkt me zuiver gewestelijk.
We gaan verder, .,'t Loupt over
de hand!", zeggen we als er werk
te veel is.
„Hoe is 'et mit je dochter, het ze
al wat an de hand?"
„Ik gelouf, dat er mit die vrouw
wat an de hand is!"
„Ik zou me d'r buiten houwe, ik
weet niet, wat je an de hand hale!"
„De vrouw tegen haar man: „Man,
ik kom om geld, ik bin an de hand!
Tot een kind: „Wil je mee, nou.
kom den maar, an de hand!"
„Ja, je joons kome al aardig in de
hand!"
„Je kin die knol niet in de hand
houwe!"
„Dat kind is, dlnk ik, nagal bai-
dehand, 't is een baidehandje", mis
schien is het wel een „handjegauw"
(ook A.B.)
„Ze het altaid nag wat achter de
hand".
,,'t Is onderdehand al laat wor-
ren!
,,'t Is 'n wit peerd. 't Geld gaat
makkelek deur d'r hande!"
Bij het naar bed gaan: „nou joons,
nou nag handje geve!"
„Hai het altaid geld om hande!"
,,'t Is hand op z'n kant!"
„D'r is erreg de hand mee licht!"
,,'t Is een dood kindje mit een
lam (slap) handje!"
,,'k Hew 'et ding maar van de
hand dein!"
Algemeen beschaafd zijn weer: op
voorhand, de voor-, de achterhand
(bij het paard), op de hand zijn van,
op handen zijn, naar de hand zetten,
enz. enz. Maar waarschijnlijk weinig
niet-Westfriezen zullen weten, dat
een boer, die met twee paarden voor
de wagen rijdt, van het „van-de-hand
se peerd" spreekt. Van de voerman
uit gezien, (die altijd links in het
kret zit) bedoelt hij daarmee het
rechtse paard.
Andere aardigheden! Het kind
vraagt: „Moeder, mag 'k 'n stik?"
En de moeder antwoordt: „een ien-
hands of een tweihands?" Men zou
de tweehandse boterham de dikste
veronderstellen, doch dan heeft men
het mis, waflt een eenhandse kan
men met één hand vaxthouden, ter
wijl men voor een tweehandse, om
dat hij zo dun is, twee handen moet
gebruiken.
In allerlei samenstellingen ziet men
de hand een rol spelen. We horen
van „handzaam" (hansaam) (schap
pelijk) weer. We weten ook al te
goed, wat handschoon (handskoon)
is, het wordt gezegd van een jong
gezinslid, dat het graag op een an
der laat komen, het is er een, die
„graag d'r (of z'n) hande droug
houdt". Is dat een handdoek? „Nei.
da's maar een handedrougertje" en
de waskom er onder is ,,'t hande-
wasserskompie"! „Hai het 'r een
handje van" zeggen we dan, om dit
of dat al of niet te doen. Met Sin
terklaas worden we vergast op
„handjesamens!" Dat zijn allemaal
Westfriesismen, woorden en uitdruk
kingen die bewerken, dat, als men
in een gezelschap Westfriezen aan
treft, men ze er ook uithaalt. Want
ze worden btj duizenden en door dui
zenden, ook door de z.g. „beschaaf
de Westfriezen" gebruikt „zonder
erg".
Er zijn er nog vele zo! Zwaar op
de hand zijn is A.B. maar lichte
handen hebben" iets speciaal West
fries. Westfries is heel iets anders
dan men veronderstelt, het „is maar
niet" „een verdwijnend dialect", maar
een tak van onze Nederlandse volks
taal, die die taal haar bijzonder ca
chet opdrukt. We vinden het West
fries terug zelfs in onze beste schrij
vers (als Vondel, die dikwijls xn
plaats van zeis van „zein" spreekt
(vgl. zo velt de „zein" de korena
ren) bij Breeroo, die er van over
loopt, bij Wolff en Deken, die in hun
Beemsterse tijd het beste van hun
Westfries gegeven hebben. Het West
fries bevat niet minder dan het
Vlaams en Brabants een woordkeus,
die, door een kunstenaar gehan
teerd, grote bekoring kan hebben, 't
is bovenal een levende taal, taal, die
slijt, maar tegelijk groeit, want het
bewaart zijn eigenaardigheden in
steeds andere vormen.
Tenslotte, van handen gesproken:
kent het het kinderspelletje „de
boer"? Ik zal het U hier niet meer
uiteenzetten, het zou te veel ruimte
vragen. Wel breng ik U even de
woorden in herinnering:
De boer! De boer!
De boer die gaat óm turref en
[óm hout,
Al met z'n wagen stout, al met
[z'n wagen stout
Al met z'n wagen stout.
Daar kwam heel wat handenge
klap bij te pas.
Het is niet te verwachten
en ook niet te hopen
ALOM in de lande wordt gefluisterd
dat de sigaren van de bon gaan. De
winkels zijn gesloten gedurende eeu
paar dagen, er is controle, de voor
raad van sigaren in elke winkel is
aanzienlijk, nietwaarMeer dan
één dagblad meldde het reeds met
grote letters: de sigaren van de bon!
Op het ministerie was daarvan wel
iswaar nog niets bekend, maar wat
men graag gelooft, gelooft men spoe
dig. En de roker, ook de niet-siga-
ren-roker, leeft in spanning.
Maar het ziet er niet naar uit, dat
de sigaren van de bon zullen gaan.
Er zal wel iets beters gebeuren: er
zal waarschijnlijk opmiming gehou
den worden onder de voorraden door
extra-bonnen aan te wijzen.
Mocht dit inderdaad het geval zijn
dan komt er een regeling die heel
wat juister en rechtvaardiger zal
zijn dan het vrijgeven van sigaren.
Zijn we er zo langzamerhand niet
aan gewend, dat alles, wat „van-de-
bon" is, plotseling onderduikt om
slechts hier en daar door de macht
van veel geld alleen, en zo zwart
als een neger, weer boven water (of
wel toonbank) te komen? Sigaren
van de bon zou betekenen: volop te
roken voor de man met een dikke
beurs, erger schaarste voor de over
grote meerderheid.
Surplus van 90.000.000
Maar dat er opruiming gehouden
wordt onder de voorraden is wèl no
dig. Onder de voorraden van de min
der goed verkoopbare maar daar
om nog niet minder goede sigaren
wel te verstaan. Het surplus dat
hiervan b(j de fabrikanten is, be
draagt een 90.000.000 stuks. Maar...
de voorraad te verwerken tabak is
slechts gering. Wanneer de sigaren
nu vrijgegeven zouden worden, zou
den zij in hoogstens twee maanden
verdwenen zijn en hun volgelingen
zouden weer op de bon moeten ko
men. Maar dan zou ook de zwarte
handel weer hoogtij vieren, want met
kistjes tegeiyk zouden de vrije siga
ren worden opgekocht en later met
formidabele winsten weer van de
hand worden gedaan.
De goedkopere soorten
Wat is de oorzaak nu van deze
sigaren-opstopping? Heeft rokend
Nederland zjjn smaak gewijzigd en
'prefereert het sigaretten of shag
verre boven een geurige Havanna?
Of laat de portemonnaie het niet
toe om voorkeur te doen gelden?
Dat, terwfll de winkelier op zijn toe
wijzing een 80 procent dure, en
slechts 20 procent sigaren van een
13 cent en lager krijgt.
Heel rokend Nederland vraagt
zich met spanning af, of de
sigaren werkelijk van de bon
zullen gaan. W(j menen in staat
te zjjn het antwoord op deze
vraag wel te kunnen geven.
De schrjjver van nevenstaand
artikel is allesbehalve een antl-
nicotine-maniak, maar toch
spyt het hem niet, dat dit ant
woord ontkennend moet lui
den. De sigaren komen niet
van de bon, tenzjj men een be
slissing mocht nemen die tegen
alle logica indruist. En toch
zullen we een tjjdje lang wat
meer te roken krjjgen!
Zo gaat het
„Ik had graag een paar goede si
gaartjes".
„Dit is net iets voor u, mijnheer.
Een prima sigaartje, licht en geu
rig, een aroma, mijnheer..."
„Mmmm. Ik vind de prijs nogal
hoog. Zgn deze niet goed?"
„Och ja meneer, wat zal ik u zeg
gen. Slécht zijn ze niet, maar ja...
voor het verschil in prijs zou ik ze
u toch werkelijk niet aan kunnen ra
den, hoor".
„Nou weet je wat, dan neem ik
toch die andere maar".
„Goed meneer. U zult er geen spijt
van hebben, dat garandeer ik u".
Wanneer deze mijnheer toevallig
terecht gekomen zou zijn by iemand
die iets méér winkelier en iets min
der koopman was, dan had dit ge
sprek zich waarschynlgk als volgt
ontwikkeld:
„Ik had graag een paar goede si
gaartjes".
„Dat kan, mijnheer. Ziet u eens,
deze zgn prima en niet duur".
„Wat is de prys? Mmmm. Zgn ze
werkelijk wel goed?"
„Ze zgn goed, mynheer".
„Maar deze zullen wel heel wat
beter zgn, niet?"
„Als u de prgzen vergelgkt zou 't
verschil groot moeten zgn, ja. Maar
de smaak verschilt al heel weinig".
„Nou geeft u me dan toch maar
die duurdere".
Zo gingen de duurdere sigaren
overal beter van de hand dan de
goedkopere. Maar de klant weet dan
ook over het algemeen niet, dat de
voorraden tabak, die Amerika o.m.
uit Indonesië haalt en aan ons door
verkoopt, zo door elkaar gemengd
zyn, dat men er hier niet meer aan
beginnen kan om te sorteren. Als er
echter in de sigaar geen verschil ge
maakt kan worden, iets anders is
dat met de prijs en de verpakking.
Een sigarenfabrikant liet ons een
sigaar opsteken van 11 cent. Wy de
den een paar trekjes en vervolgden
op verzoek met een van vgf cent
duurder. We waren eerlgk en zeiden
dat we geen verschil konden proe
ven. „Dat klopt", zei de even eer
lijke fabrikant. „Er is ook geen ver*1
schil. We hebben deze sigaar eerst
in een eenvoudige verpakking op de
markt gebracht. Hg ging niet. Toen
maar een mooier kissie en vgf cent
per stuk meer gevraagd. Ze vlogen
weg, mynheer".
Ergo: de winkeliers zitten tot aan
hun oren in de goedkopere sigaren.
En aangezien de export zo goed als
nihil is, om dat het buitenland het
dubbele zou moeten betalen voor een
Hollandse sigaar van de prgs voor
een sigaar uit Amerika van dezelf
de kwaliteit (men vergete niet, dat
wy dollars moeten neerleggen voor
de tabak die wij vroeger rechtstreeks
uit Indonesië kregen en dat de Ver.
Staten voor de oorlog in Ams' dam
tabak kocht en de rolletjes nu om
gekeerd zgn), moeten wy de voor
raad zelf wel op maken. De meeste
Nederlanders zullen hier trouwens
geen grote bezwaren tegen hebben.
Zg zullen bovendien wel in kunnen
stemmen met de voorstellen, die de
Bond van Sigarenfabrikanten aan de
minister gedaan heeft en die hierop
neerkomen, dat er óf extra-bonnen
worden aangewezen waarop dan al
leen sigaren te krygen zgn, óf dat
zg, tot een bepaalde prijsklas en
tot een bepaald aantal stuk voor
de klant worden vrijgegeven gen-
rende een bepaalde tgd.
Een dergelijke regeling zou inder
daad betekenen, voor allen: extra
roken, elke andere voor verreweg de
meesten: extra menneren
Want 't zou nieï i b'o het v.'-'-
geven van de sigaar, zoals onze
dichter zich dat re»rt<? voorstelde
Met een heerlijke havanna"
„Deli-Zandblad" zonder bon,
Wandel ik nu als een Churchil
Deftig in de zomerzon.
Blauwe wolkjes kronk'len statig
In de hemelsblauwe lucht,
Hoger, hoger, steeds maar hoger,
'k Trek gestsdizonder tucht!
'k Draai van ->ag geen sigftPfetje?
'k Steek een bloknak in m'n r oi->:
En ik strooi, als nooit tevoren.
Veel sigarenbandjes rond.
Tien sigaren in m'n koket.
Tien sigaren in m'n zak:
In tabakspot ligt vergeten
't Restje eigen-teelt-tabak.
Winkeliers die gaan vu;., .en
't Beste merk straks uitverkocht.
Onder toonbank of vitrine,
Wordt dan een sigaar gezocht.
Maar vandaag is het toch weelde.
Op m'n tong komt reeds een blaar,
Al m'n zakgeld is verdwenen...
'k Ben, al rokend, de sigaar!
NICO SPLINTEn
Getrouwd:
ARTHl'R H. BENT
en
TRUDY MASéE
South Ohio
Yarmouth Co
Nova Scotia IA
Canada. 9 Juni 1947.
DANKBETUIGING
Hartelijk dank voor de be
langstelling bij het overlij
den van onze vader, be
huwd- en grootvader onder
vonden
Uit aller naam.
P. Zwetsman
Koedijk. Juni 1947.
DU, ons vertrek naar Ame-
rika op Woensdag 11
Juni roepen wij alle vrien
den en bekenden een harte
lijk vaarwel toe.
Fam. W. DE JONG
Scharlco 13.
Voor 6.lossen wii Uw
ruilproblemcn op. Weke
lijkse toezending adressen.
Woningrnilbur. „ACTIEF"
Verdronkenoord 33, Alk
maar. Geopend van 103.
Gev-nagd:
timmermans
leerling
J. C. DEKKER. Timmer
fabriek Visserslaan 5,
Alkmaar.
Te koop:
LICHT SPORTPAK gr. m.
bl. Sl'EDESCH. m. leer,
m. 39. beiden z.g.a.n.
Domsstr. 86. Broek op Lan-
ged-ik
Te koop aangeb.:
MOTORRIJWIEL
350 c.c.
A. v HAASTRECHT. Hout-
til 62. Alkmaar.
Wordt gevraagd voor direct
BSN LOS ARBEIDER
bi) Tj de BOER-STAM. Zui
dervaart C 24. Stompetoren.
OTTCBOAM ALKMAAB
RINGERS' Cacao- en Chocoladefabrieken N.V.
Noorderkade 20 Alkmaar
vraagt
Aanmelden aan de fabriek of schrifteiyk aan de
afd. Personeelszaken.
V.
GEVRAAGD DOOR COÖP. ZUIVELFABRIEK
„AURORA" te OPMEER.
Sollicitanten moeten bekend zijn met buitenlandse
handelscorrespondentie en bij voorkeur met Zuivel-
export.
Uitvoerige sollicitaties in te zenden ten kantore der
Vereniging vóór 20 Juni a.s.
GULDEN VLIES
VRIJDAG 13 JUNI 8 uur voor de laatste maal
AmsterdamsRotterdams Toneel art. 1. Albert
v. Dalsum en A. Defresne met
Entrée 2.2.50, 3.— en 3.50.
Plaatsbespreken dagelijks van 111 uur.
Tel. na 12 uur.
Gevraagd te Amsterdam:
voor dag en nacht v.g.g.v
Mevr. Swaving, Handel-
straat 9, Amsterdam.
hetzij vers, gebakken,
gerookt
KONINGSWEG 35,
Tel. 3221.
Heden: LEVENDE PALING
TARBOT
HEILBOT
TONG
RODE POON
MULLETS
KABELJAUW
enz. enz.
led dag WARME GE-
BAK.viiN VIS, HARING uit
de ton 10 ct., 12 stuks ƒ1.
GEDROOGDE SCHAR, GE
ROOKTE PONEN.
Te koop:
PRIMA RADIOTOESTEL
met ingebouwde PICK UP
Kenn.str.weg 140
ZOEKT KENNISMAKING.
Leeftyd 5060 jaar.
Br. onder no. 2063
winkelhuis
in Alkmaar
voor verkoop meubelen enz.,
eerste stand geen vereiste.
Brieven onder no. 4858
D. V. A.
RUILEN
O. kw. zw. dameszomer
mantel mt. 42 voor donkergr.
Br. damessch mt. 40, 3^ h.
voor damessch. mt. 40 pl. hak
's avonds na 7 uur.
v. d. PLAS, Dr. Schaepman-
straat 8.
MEKOG
IJMUIDEN
Do Maatschappij tot Exploitatie van Kooksovengassen >«.V.
te IJmuiden vraagt voor spoedige indiensttreding
ENIGE JONGELUI als
a. leerling-analyst, in het bezit van het eind
diploma H.B.S. 5-jarige cursus of Gymnasium B
(1947 of vroege»).
b. leerling-laborant, in het bezit van het eind
diploma H.B.S. 3-jarige cursus of Mulo B.
Sollicitaties, ook van hen die binnenkort afstuderen, worden
met beschrijving van levensloop en opleiding, vergezeld van
een recente pasfoto en onder vermelding van ons nummer
KK 5, ingewacht bij de Sociale Afdeling Blijenhoeve.
ONZE PERMANENT is al.
Wij gebruiken
F.XTRA STERK voor slap
haar en de prijs blijft 4.50
Maison Grandjean
Schermerweg 3 b(j Scher
merpoort, Alkmaar.
Partijtje puin
GRATIS WEG TE HALEN
Varnebroek 13.
Nette alleenst. juffr., ong. 60
jaar ZOEKT PLAATSING
v. d. huish. bij alleenw. heer
of dame van dezelfde lft.,
op goede st. en nette huish.,
voor nu of later, of samenw.
tevens v. d. huish. met verg.
liefst Alkmaar
Brieven onder nr. B 492
bureau v. d .blad.
Wegens teleurstelling
gevraagd:
halfwas-monteur
en
flinke jongen
GARAGE C. ADOLF
Kennemerstraatweg 106,
Alkmaar.
Voor HAARUITVAL, HAARZIEKTEN enz.
MAISON GEELS, Oude Gracht 231Tel. 3528
Gevraagd
nette café
restaurant -kellner
Zich te melden 's avonds na
7 uur.
STATIONSRESTAURATIE
te ALKMAAR.
De ondergetekende, C. Oudes
zal ten overstaan van de no
taris mr. J. G. C. Zijnen te
Alkmaar, op DONDERDAG
12 JUNI 1947, des voormid
dags te tien uur, in het ho
tel „CENTRAAL", aan het
Hofplein te Alkmaar, in het
OPENBAAR VERKOPEN
enige goed onderhouden
meubilaire goederen, w.o.
enig antiek, als Delfts blauw,
staart- en stoeltjesklok enz.
Te bez. Woensdag 11 Juni a.s.
van 25 uur des namiddags
Inlichtingen bij C. OUDES
Nic. Beetskade 65, Alkmaar
DONDERDAG 12 JUNI, des
middags om half drie in de
MUZIEKTUTN
LEZING Q
door
Mej. Dr. A. Posthumus,
Doctor in de Scandinavische
en Nederlandse letteren te
's-Gravenhage.
„Denemarken en de le
venswijze en de levens
houding der Denen".
f P| T\ verkrijgbaar zon-
der borg, voor
alle doeleinden door ons
Spaar-Crediet-Systeem
Vraagt nadere inlichtingen:
Spaarcrediet-instelling
Verstolkstr. 31 - Leeuwarden
Een verlovingsring
Maar dan moet het één van
Pla*-Payg!op DJnlJmet of zon
der inlevering van oud goud).
JbtJwuMjlwi vm yt&facfikn!
ALKMAAR - TEL. 3617
alleen t.c. de Breei.straat
Te koop:
4 CLUBS MET BIJPAS
SEND TAFELTJE
Nieuwpoortslaan 8.
Wij over brugge»
financiering^-
moeilijkheden
door het ver
lenen van
HANDELS-
en
BEDRIJFS-
CREDIETEN
INCASSO
BANK
Spoorstraat 38
AI.liRt.4K
TEL 3850
