kmamder
De Zondag bracht onheil over
Nederland en Indonesië
Nederlandse troepen begonnen me
„inleidende operaties"
De eerste bijzonderheden van de
Nederlandse actie
„Oorlog11?
Op pagina vier
4e Jaargang No. 99C
Uitg. N.V. Noordhollandse Pers 1945
Lo. Redactie: Achterdam 20. Tel. 2274.
Adm. en Adv. Ridderstraat hoek
Oudegracht. Tel. 3971 - Alkmaar.
DACSLAD VOOR ALKMAAB IN OMCEVIMQ
Maandag 21 Juli 194J
Directeur
th. w reynders
Hoofdredacteur:
G. E. DE WINTER
Het sinds Zaterdagmiddag omstreeks het middaguur door Reuter
verspreide bericht, dat de Nederlandse eisen door de republiek als
onaanvaardbaar waren afgewezen, bracht een benauwende spanning
over ons land. De berichten volgden elkander aanvankelijk snel op,
doch gedurende de middag en avond bleef ons volk in onzekerheid,
wat daarginds in het verre Indonesië gebeurde of stond te gebeuren.
De gedachten gingen terug naar de angstige vjjf jaren van oorlog en
bezetting, van vreselijke strijd. Een strijd, die millioenen onschuldige
mensen het leven kostte. Een strijd, waarvan de wonden nog niet
geheeld zijn... Onze gedachten vertoefden bij die ruim 100.000 Ne
derlandse mannen en jongens, over wie wjj ons diep ongerust maken.
Radio en telex zwegen in alle talen en kwamen met berichten, die
reeds voor het merendeel door andere feiten waren achterhaald. De
warme, zomerse Zondag hing er een drukkend gevoel over ons land,
totdat eindelijk 's avonds om 6 uur de eerste noodlotstijding op hel
witte papier van onze telex ver-scheen:
'sGRAVENHAGE, 20 Juli: Het persbureau Reuter verspreidt het
volgende bericht uit Batavia:
„Hedenavond zijn om 2S uur Javatjjd „inleidende" operaties door d<-
Nederlandse strijdkrachten ingezet.
De Nederlandse politie, zo meldt het republikeinse agentschap Anta-
ra, is een overval begonnen op alle, door de republiek gedreven open
bare nutsbedrijven en is begonnen met een razzia op verdachte per
sonen te Batavia.
Gesn order „Staakt
het vuren"
Het eerste benauwende gevoel
werd veroorzaakt door een bericht
van Reuter, dat het republikeinse
kabinet besloot geen order uit te ge
ven tot het staken van het vuur eu
de troepen niet van de demarcatielijn
terug trekken, gelijk door de Neder
landers was geëist. De termijn voor
deze eis was Zaterdagmiddag 12 uur
(Javatijd) of Zaterdagmorgen om
streeks 6 uur Ned. tijd verstreken
Vervolgens besloot het republikeinse
kabinet Groot Brittannië, India, Aus
tralië en de landen van de Arabische
liga te verzoeken op Ik' laatste ogen
blik te interveniëren (bemiddelen)
teneinde de oorlog in Indonesië te
verhinderen. De republiek hoopte,
dat dit zou leiden tot een arbitrage
Tweede Kamer bijeen
Vervolgens werd de Tweede Ka
mer telegrafisch bijeengeroepen in
verband met de „hoogst ernstige toe
stand" en wel tegen Woensdagmid
dag 1 uur. De regering zal dan een
verklaring afleggen en vermoedelijk
zal reeds 's avonds een debat hier
over worden gehouden.
Een politiek medewerker van het
ANP schreef, dat in welingelichte
kringen te den Haag de situatie als
ernstig en in een critiek stadium
verkerend werd beschouwd. De laat
ste rede van Sjarifoeddin was met
grote reserve ontvangen. Men beriep
zich in ieze kringen er op, dat het
slechts de republikeinen waren, die
niet wilden, terwijl men aanvaarding
van de Nederlandse eisen als een lo
gische consequentie van de uitvoe
ring van Linggadjati beschouwde.
Telegrammen
Intussen regende het telegrammen
bij de ministerraad. De „verbonden
politieke partijen" te Batavia spra
ken van een „ongehoorde brutali
teit" van de leiders van de republiek
en zouden er maar het liefst op los
willen timmeren. De heer van Hels-
dingen, de ondertekenaar van het
telegram, zal echter wel evenmin als
prof. Gerbrandy en de mannen van
„Nationaal Reveil" en de Rijks-een
heidsbeweging, wel niet in de eerste
linie meevechten, op weg naar Djok-
ja...
Heel wat sympathieker klinken de
woorden van de vereniging „Neder
landIndonesië" in de oren. Deze
vereniging spreekt zjjn ontsteltenis
uit over het besluit van de Ned. re
gering om de huidige situatie langs
militaire weg de inwilliging door de
gen. Voorts wekt men de regering
op de laatste, vergaande i*epublikeift-
se voorstellen te aanvaarden en al
thans een duidelijke stap van tege
moetkoming te doen. Ook de EVC
drong nog eens aan op een vreed
zame oplossing, terwjjl het bestuur
van de P.v.d.A. reeds om 1 uur in
de middag in vergadering bijeen
kwam. 's Avonds om 11 uur duurde
de vergadering nog voort.
Militaire actie
onvermijdelijk
Naderhand bleek, dat Vrijdagavond
een fractievergadering was gehou
den, waarbij al1© zes P.v.d.A.-minls-
ters aanwezig waren. Zaterdagoch
tend kwam het partijbestuur bijeen
en in de middag het hoofdbestuur.
Deze laatste vergadering droeg een
streng besloten karakter. Aanwezig
waren o.a. de ministers Vos, Drees
en Jonkman.
Het ANP vernam, dat er in de
ze vergadering lang en ernstig is
beraadslaagd. De situatie werd niet
eenvoudig geacht en men kwam tot
de conclusie, dat, hoe onverkwikke
lijk zulks ook mocht zijn, men in de
bestaande omstandigheden, tenzij zich
alsnog een aanmerkelijke wijziging
zou voordoen, men het onvermijde
lijke van een militaire actie moet er
kennen, waarbij werd uitgesproken,
dat deze militaire actie zo beperk!
mogelijk zou moeten zijn.
Men is zich echter wel bewust,
hoe moeilijk dit beperkte wapenge
weld in een lopend conflict is vol te
houden.
In een kort onderhoud van een
ANP-redacteur met de heer Palar,
het Indonesische Twee Kamerlid van
de P.v.d.A., zeide deze over de toe
stand in het algemeen: „het stemt
mij tot voldoening, dat van Indonesi
sche zijd-? ernaar gestreefd wordt, de
moeilijkheden door middel van der
den tot oplossing te brengen. Mis
schien kan op deze wijze een bloed
vergieten nog voorkomen worden".
De heer Palar herinnerde ook aan
zijn rede in de Tweede Kamer, waar
in hij o.m. gezegd heeft: „Indonesië
moet rekening houden met de aan
wezige politieke verhoudingen en
Nederland moet rekening houden met
de toekomstige politieke verhoudin
gen. Op deze basis moet men elkaar
trachten te vinden".
Inmenging veiligheids
raad
Het zou tot ongeveer Zondagmor-
weer belangrijke berichten doorkwa
men. Reuter vernam uit de republi
keinse bron, dat de republiek Voor-
Indië verzocht had een zaak voor te
bereiden ter voorlegging aan de
Veiligheidsraad der V.N. op grond,
dat de toestand een bedreiging vormt
voor de vrede in Azië. De vice-voor-
zitter van de Voor-Indische regering.
Nehroe, eveneens volgens republi
keinse bron een boodschap gezon
den hebben, waarin hij geheel op
eigen verantwoordelijkheid het stre
ven van de republiek om haar de
faetostatus te handhaven, steunt.
Brief aan de
Commissie-Generaal
Na de aankondiging dat dr. Bu?)
Zondagavond voor de radio zou sp-.e-
ken (de rede vindt u elders) kwf ni
het bericht, dat de Indonesische je-
gering een brief aan de Commiss'e-
Generaal had overhandigd, waarin de
C. G. werd uitgenodigd de nog onop
geloste problemen op vredelievende
wijze op te lossen of anders overeen
te komen een voorzitter van vreem
de nationaliteit te benoemen tot ar
bitrage inzake nog bestaande ge
schillen.
Een bericht van het Franse pers
bureau AFP maakte enkele uren li
ter melding van het feit, dat de Itu' >-
nesï.sehe delegatie de C. G.'-haiT UJ.*
gesteld morgen te conferen tenebfde
de nog onopgeloste problemen te be
spreken. Hieraan werd toegevoegd,
dat, wanneer de besprekingen geen
resultaat op zouden leveren het In
ternationale Hof van Justitie te den
Haag om arbitrage zal moeten wor
den verzocht.
NVV verzocht bemiddeling
Het hoofdbestuur van het NW
heeft Zondagmorgen door bemidde
ling van de SOBSI bij de republikein
se en telegrafische bij de Nederland
se regering aangedrongen op bemid
deling of arbitrage. Via de SOBSI
werd gevraagd er bij de republikein
se regering op aan te dringen aan
de Nederlandse eisen tegemoet te
komen, terwijl voorts mededeling
werd gedaan van de stappen bij de
Ned. regering.
In het telegram aande regering
in den Haag maakte het-NVV aller
eerst melding van de boodschap die
het naar Batavia heeft verzonden en
dringt er ir dit verband vervolgens
met klem bij de regering op aan zich
bereid te verklaren, ,de overige ge
schilpunten met de republiek door
bemiddeling of arbitrage van in on
derling overleg aan te wijzen derden
tot een vreedzame oplossing te bren
gen, teneinde alsnog de ramp van 'n
gewapend conflict? tussen beide vol
keren af te wenden".
Beide telegrammen waren getekend
door de h' ren Kupers en van der
Lende, resp. voorzitter en secretaris
van het hoofdbestuur.
Afgewezen
Een bericht van omstreeks half
vijf, afkomstig van AFP, maakte
reeds melding van de vermoedelijke
afwijzing van de in de brief van de
Indonesische delegatie genoemde
voorstellen. Prof. Schermerhorn en
de heer van Poll hadden de brief
besproken, maar, volgens een woord
voerder van de Ned. regeringsvoor
lichtingsdienst zouden de voorstellen
waarschijnlijk niet worden aanvaard.
Ekele uren later werd alle hoop
op een vreedzame oplossing reeds
vernietigd door het in de aanvang
van dit artikel afgedrukte bericht
van Reuter, dat „inleidende" maat
regelen waren begonnen door de
Ned. strijdkrachten, hetgeen gister
avond om acht uur voor de radio
door minister-president Beel werd
bevestigd.
Overname van gebouwen verliep
zonder tegenstand
Eerste bijzonderheden
repu.ïlick van haar eisen af te dwin- gen 7 uur duren, voordat eindelijk
Gisteravond heeft dr. van Mook op
een persconferentie desgevraagd ver
klaard, dat de acties te middernacht
plaatselijke tijd begonnen zijn. De ac
ties zullen worden gelocaliseerd, ten
zij omstandigheden tot een andere
koers dwingen. Er zullen geen maat
regelen genomen worden tegen repu
blikeinse functionarissen en de repu
blikeinse pers indien zjj zich rustig
gedragen. Mogelijk zullen zij voor
enige tijd worden beschermd. Een uit-
nlet worden gearresteerd. Een uit
zondering zal slechts worden ge
maakt voor hen, waarvan bekend is,
dat zij iets van zins zijn, doch het
betreft hier, zoals dr. van Mook toe-
voede slechts enige honderden, die
mogelijk over enige dagen weer zul
len worden vrijgelaten.
Op de vraag, wat de Nederlandse
regering zou doen, indien een derde
mogendheid de kwestie voor de vei
ligheidsraad zou brengen, antwoord
de dr. van Mook, hiervan niet het
minste idee te hebben.
Toen de actie begon
Toen de Nederlandse actie te Ba
tavia begon waren alle telefoonver
bindingen verbroken. Door een ver
keerde uitleg van een militaire or
der heeft ook het centraal telegraaf
kantoor bevel gekregen de werkzaam
heden te staken, doch niet totdat
de correspondenten hun eerste ver
slagen over de ontwikkeling van he
denavond hadden geseind. De voor
bereidingen voor de overname van
de republikeinse gebouwen begon al
vroeg op de dag met aanzienlijke
militaire activiteit op straat en in
de hoofdkwartieren van leger en po
litie. Gewapend met geweren, pisto
len en tommyguns arriveerden po
li tiet roepen en Nederlandse soldaten
in motorlorries aan de stations, de
postkantoren, de republikeinse rege
ringsgebouwen en openbare nutsbe-
rijven en namen deze over, zonder
dat tegenstand geboden werd. Eer
der hadden de republikeinse autori
teiten hun personeel geinstrueerd
geen tegenstand te bieden. Zij hebben
aan iedere employé 2 maanden sala
ris uitbetaald en zoveel mogelijk le
vensmiddelen uitgereikt als beschik
baar waren.
Minister Gani en Tamzil
onder Nederlandse
militaire bewaking
De ministers Gani en Tamzil zjjn
kort na hun wegvoering onder mi
litair geleide wederom teruggebracht
naar hun ambtswoning, waar zij on
der Nederlandse militaire bewaking
kunnen verblijven. Andere republi
keinen, onder hen burgemeester Soe-
wirpo, ztjn tijdelijk ondergebracht in
het republikeinse ministerie van bui
tenlandse zaken.
De secretaris van de commissie-
generaal mr. P. Sanders vertrekt
Woensdag naar Nederland voor het
uitbrengen van het rapport.
Bezetting republikeinse
gebouwen
Om elf uur plaatselijke tjjil hadden
de Nederlandse troepen alle republi
keinse gebouwen te Batavia bezet.
Verwachtingen omtrent
komende gebeurtenissen
Waarnemers zijn van mening, dat
het tenminste twee dagen in beslag
In de radiorede van mini-
ter-president Dr. Beel wordt
de militaire actie in Indone
sië een „politionele" actie
genoemd. De regering kan
slechts deze term hanteren,
waar hier naar haar mening
sprake is van het zuiveren
van een opstandig gebieds
deel.
Met dit gebiedsdeel is ech
ter lange, lange tijd onder
handeld als in het bezit zijn
de van gehele of gedeeltelij
ke onafhankelijkheid, terwijl
de Republiek zich beschouw
de als onafhankelijk.
Hier is misschien juridisch
sprake van „politioneel op
treden", van een „burger
oorlog" in het Koninkrijk
der Nederlanden. Praktisch
voert Nederland echter een
„oorlog de facto", een feite
lijke oorlog tegen de Indo
nesische republiek.
zal nemen om mijnen en obstakels
op te ruimen voordat de Nederlan
ders in de richting van het binnen
land kunnen optrekken. Eerder werd
uit Djokjakarta gemeld, dat Pandit
Nehroe een boodschap aan de repu
blikeinse regering had gezonden,
waarin hij onder persoonlijke verant
woordelijkheid de republikeinse po
litiek om de facto status van de re
publiek te handhaven, volledig onder
steund. Republikeinse bronnen gelo
ven in de mogelijkheid, dat Voor-
Indië de soherpste maatregelen tegen
Nederland zal nemen, indien in Indo
nesië oorlog uitbreekt voordat de
kwestie voor de veiligheidsraad der
V.N. komt
Nederlandse regeringskringen ga
ven te kennen, dat zij zich sterk zou
den verzetten tegen een behandeling
van de Indonesische kwestie in de
veiligheidsraad.
Zij achten echter de mogelijkheid
dat de Voor-Indische regering de
oorlog zou verklaren uiterst gering.
De mate, waarin de republikeinen
weerstand zullen bieden blijft een
vraagpunt. Met tenminste twee divi
sies in Oost-Java, welke hun basis
hebben in Malang, een divisie in M.
Java en twee in West-Java zullen
de republikeinen naar men verwacht,
scherp tegenstand bieden aan de
Nederlandse openingsaanvallen om
zich vervolgens terug te trekken in
het beboste bergland, waar zij een
zeer lastige guerilla zouden kunnen
voeren.
N VV- hoofdbestuur
richt zich tot de
arbeiders
Nadat het hoofdbestuur van het
NW gistermorgen twee telegrammen
verzonden had aan de republikeinse
en dé Nederlandse regering met een
dringend beroep alsnog alles in het
werk te stellen een gewapend con
flict te voorkomen, is het hedenavond
naar aanleiding van de rede van
minister-president Beel opnieuw in
vergadering bijeen gekomen.
De secretaris van het hoofdbestuur
de heer C. van der Lende, deelde tij
dens de besprekingen mede, dat het
bestuur besloten heeft Maandagmid
dag de hoofdbesturen van de bij het
NW aangesloten organisaties bijeen
te roepen.
In verband hiermede doet het be
stuur van het NW een dringend be
roep op de arbeiders noch op eigen
initiatief, noch in gevolge oproepen
van welke organisatie of groep van
personen dan ook, het werk neer te
leggen of onberaden stappen van wel
ke aard ook te doen. Maandagavond
zal vla de radio het resultaat van de
beraadslagingen ln de hoofdbestuurs
vergadering bekend worden gemaakt.
DONDERWOLKEN BOVEN
INDONESIË
Minister Beel heeft zojuist de on
heilsboodschap door de aether laten
gaan, dat tegenover de Republiek
Indonesië „politionele maatregelen"
zijn begonnen. Wat reeds dagen
dreigde, is hiermede werkelijkheid
geworden. De vrede is verstoord en
wij zijn opnieuw een illusie armer
geworden.
Op dit rgenblik passen geen lan
ge beschouwingen. Wij willen daarom
slechts enkele, sobere woorden het
onheilsnieuws laten vergezellen.
Toen de moeizame onderhandelin
gen de overeenkomst van Linggad
jati tenslotte door beide partijen was
getekend, dachten wij in goed ver
trouwen, dat een nieuw tijdperk was
aangebroken. De wereld zou het be
wijs ontvangen hoe de vreedzame om
wenteling van een staatkundige or
dening kon worden tot stand ge
bracht. Gelijktijdig met het sluiten
van de overeenkomst van Linggad
jati werd een militair bestand over
eengekomen. Van Nederlandse zyde
werd dit onmiddellijk afgekondigd.
De republiek heeft feitelijk nooit tot
een loale toepassing kunnen beslui
ten. Aan beide zijden hebben er be
standsschendingen plarts gevonden;
aan de zijde der republiek heeft dit
aantal meer dan 1000 bedragen, al
dus althans de minister-president
Ook verder heeft de republiek niet
steeds blijk gegeven een vreedzame
ontwikkeling te wensen. Het was 'n
spel van loven en bieden, dat niet
bevorderlijk was voor het verstevigen
van het onderlinge vertrouwen. Aan
de andere kant hebben acties als van
Weiter, Gerbrandy c.s. een gunstige
ontwikkeling zeer belemmerd.
Na het ultimatieve memorandum
van onze regering, hebben we steeds
geleefd tussen hoop en vrees. Wel
beschouwd echter baarde de oe-
stand iedere dag meer zorg. in
de afgelopen week de zon opnieuw
scheen door te breken. Plots echter
liep de zaak toch weer volkomen
vast. Djokja verbrak de verbinding
met de Nederlanders. Sjariffoeddin,
ongetwijfeld van goede wille, gelijk
zijn voorganger Sjahrir, moest zwich
ten voor de extreme elementen in de
republiek, die in feite steeds ieder
constructief werk van de gematigde
leiders hadden bemoeilijkt.
De breuk in de diplomatieke be
trekkingen leidde tot het besluit van
de Nederlandse regering militaire
operaties te openen. Deze zijn op dit
ogenblik reeds begonnen.
W\j zijn verbijsterd, dat het zover
kon komen, dat de aan beide zijden
getoonde wil om tot een vreedzame
regeling te komen met dit resultaat
wordt bekroond.
Wij doen niet mee met hen, die
in dit critieke uur alle schuld op de
schouders van de mannen van de re
publiek willen laden. Wij erkennen
echter wel, dat van de zijde van de
onervaren republikeinse leiders fou
ten zijn gemaakt. Maar wij vragen
ons ook bezorgd af of de vele eeuwen
van koloniaal bewind zoveel wonden
hebben geslagen, dat deze Indonesiërs
niet over het wantrouwen wisten
heen te brengen.
Alles bij elkaar: wij zien opnieuw
een illusie in rook vervliegen. Niets
redelijks kan het wapengeweld in In
donesië rechtvaardigen, omdat ieder
wapengeweld is veroordeeld.
Onze gedachten zijn b(j hen ln In
donesië, blank of bruin, die hun .e-
ven zullen moeten offeren door dit
gebeuren. DEWI
De laatste berichten uit en ovei
Indonesië'
en radiorede Dr. Beel
Het weer vandaag
AF EN TOE NOG DREIGEND
In het Zuid-westen van het land
tot matige aansterkende wind tus
sen West en Zuid. Afnemend buiig.
In het overige gedeelte van het land
enige verspreide buien met zwakke
veranderlijke wind. Weinig verande
ring in temperatuur en bewolking*
