„Angst" bouwde de bunkers in
ons duingebied
Y3achwi 0 als voetballer
Windmill-Theater heeft nooit gesloten!
Verminkt natuurschoon
(Tan een byaondcrr medewerker»
De lomer van 1947, die een record
van honderd stranddagen bracht heeft
tienduizenden Nederlanders in de ge
legenheid gesteld nog even kennis te
maken met gedeelten van de Duitse
versterkingen, die als „West Wal" el
ke invasie zouden weerstaan. Nu lig
gen ze in de duinen als een voortdu
rende ergernis voor de wandelaars.
En er zijn er wat gebouwd! Bunkers,
scherf vrije onderkomens, loopgraven
In beton of met vlechtmatten van
wilgenhout, radar postenIn de
duinen tussen Egmond en Kamper
duin is het meer dan bar. Waren de
zelfbewust veroveraars soms angstig
omdat destijds aan dit deel van de
kust troepen werden ontscheept, die
Napoleon de voet dwars moesten zet
ten? Bergen dankt aan die „invasie"
enkele straatnamen, maar het ziet er
naar uit, dat zijn omgeving er ook
de eindeloze reeks versterkingen aan
te danken heeft.
Bij Kamperduin begint het op de plek
waar de Hondsbosse zeewering veran
kerd ligt In het laatste hoge duin. De
ene gevechtsbunker voor. de andere
na op de dijk. achter de dijk. op en in
het duin. En op het hoogste punt een
radar-installatie, zielloos nu de instru
menten zijn verwijderd.
EN SCHOORL?
Bij Schoorl. waar de duinen prach
tig zijn bebost, hoeft men maar een
paar honderd meter te wandelen en
reeds doemen de grijze gevaarten op
Ze liggen hoog op de toppen, die
prachtig uitzicht bieden tot ver over
zee. half ontmanteld, ten dele onder-
gestoven. maar altijd een grimmige
ontsiering van de natuur. Hier waren
de onderkomens van ongekende luxe.
Bakstenen muren met zwaar betonnen
dak. Royale kamers, badkamers, wa
terleiding en in de onmiddellijke om
geving de nodige garages. Alles ge
bouwd voor mensen met een levens
positie! Maar nu is het houtwerk ge
sloopt. de vensters zijn verdwenen en
door de gebouwen waar met geringe
kosten plaats zou zijn te maken voor
een aantal gezinnen, stuift nu zinloos
het zand.
Tussen Schoorl en Bergen, om te
zwijgen van Groet en Aagtdorp, weer
eenzelfde beeld. Waar de natuur het
mooiste is bouwde de mof een bun
ker. En voorbij Bergen in de richting
Egmond preciae zo. Rusteloos heeft
hij gezwoegd om veili teg zijn.
Was dat alleen maar voorzorg of
sprak hier ook de angst?
Ver naar het Zuiden, bij de mondnig
va nde Schelde, heeft hij ook bunkers
gebouwd, mijnenvelden gelegd en
loopgraven gemaakt; de dUk bij West-
capelle was bezet en omzoomd met
verdedigingswerken, maar hier op het
oude slagveld waar eens een handje
vol ..geallieerden" het opnamen tegen
WOENSDAG 17 SEPTEMBER 1947
Hilversum I - 301 m. - Nieuws om 7.
A 13. 19. en 22JW uur.
NCRV - 1.45 Een woord voor de dag;
8.30 Morgenconcert; 9.00 Ziekenbezoek
9.30 Klassiek programma: 10.30 Mor
gendienst; 11.00 Zangrecital; 11.45 Mu-
setteorkest; 13 15 Omro.pkamerorkest;
14.30 De Varianten; 15.15 Wialnatrio;
16.00 Postzegelpraatje; 16.15 Voor de
Jeugd: 17.35 Orgelbespeling voor de
jeugd; 18 30 Ned Strijdkrachten: 19.155
"\.A child of our time", oratorium van
Tippet: 21.20 Strijkorkest; 21.50 Sans
Sourci; 22.45 Avondoverdenking.
Hilversum 11 - 415 m - Nieuws om 7.
8. IS. 18. 28 en 23 uur.
VARA - 7.30 en 8.15 Gram.muzick:
8.50 Voor de Vrouw; VPRO - 1000
Morgenwijding; VARA 10.20 Voor de
vrouw; 10.35 Liederen; 11.00 Populair
non-stop programma; 12.00 Ensemble
Vinccntino; 13.20 Orkest Malando; 14 00
Voor de rouw; 14.15 Vioolprogramma
15.05 Voor de jeugd; 15.45 Op zieken
bezoek: 17.15 Accordeonorkest Jan Vi-
gel: 18.20 Stafrrmziekcorps der Am
sterdamse politie; VPRO 1945 Lezen
in de Bijbel; VARA 20.15 Metropole
orkest; 2100 ..Vergeten kinderen",
hoorspel; 21.30 Radio-Philharmonisch
orkest; 23.15 Op vleuglen der muziek
de Fransen, heeft hij niet gespaard.
Geld noch materiaal, mens noch na
tuur. Dag en nacht is geploeterd om
een invasie onmogelijk te maken.
Het resultaat is een blamage voor het
natuurschoon van de duinen, die niet
meer ongedaan zal worden gemaakt.
Men kan "deze gevaarten niet wegbre
ken. Men kan ze alleen dichtmetse-
len. zoals Kamperduin doet en dan
wachten of wellicht de wind ze in de
loop van vele jaren begraaft onder
het aldoor warrelende zand. Doch
dat zal niet geauw gebeuren. Het
duin begraaft niet zo snel als de zee.
waar uit hiel- en daar nog de mast
opsteekt van een Duits schip .dat een
voltreffer kreeg van een bom of een
torpedo. De zee woelt Zijn prooi on
der het zand ,de duinwind begraaft
en graaft weer op.
Als de oorlog en de na-oorlogse
moeilijkheden lang tot het verleden
behoren zullen, in een Hollandse zo
mer, die nog eens honderd strand
dagen" brengt, weer badgasten dolen
door het duin en de vraag opwerpen
of de eindeloze reeks bunkers in een
ver verleden gebouwd alleen maar tot
staond kwam op grond van militair-
technische opvattingen. Zij zullen tot
de slotsom komen, angst bouwde deze
bunkers. Angst voor de herhaling van
een landing die in het kader van de
moderne oorlogvoering niet meer pas
te. Want over de smalle strook grond
in eeuwen van noeste arbeid herwon
nen op de zee en die men Noord-
Holland noemt, perste mij zeis in 1944
geen modern leger. Daar was geen
ruimte, er waren geen wegen en in 't
slootje, dat onze voorvaderen Noord-
Hollands-KanaaL noemden, kon een
modern schip niet varen.
NIEMAND MOCHT HET WETEN
Een wandelaar in Noord-Holland's
duinen begrijpt waarom in deze om
geving iedereen moest evacueren,
waarom een dorpje als Petten werd
gesloopt. Niemand mocht weten wat
hier gebeurde. Als de Engelsen Napo
leon durfden aangrijpen op dit af
gelegen plekje, dan kon je er een
lelijk woord op zeggen, dat ze het
Hitier ook wel eens konden doen.
Tegen zoveel angst uit het verleden
gegroeid woog geen enkele theorie
der moderne oorlogsvoering op.
Daarom bouwde de mof zijn bunkers
in het Bergense duinland. van Kam
perduin tot Egmond. Bunkers die nu
onderstuiven. ten koste van het ergst
verspilde geld in een verloren oor
log. dat een verre toekomst betaalt.
Waarom noemen we de toekomst ei
genlijk niet „Symen"?
6. „Bossy, daar. daar", riep Moor
tje en hij wees ijverig in de richting
van de plek. waar een aantal kooien
met dieren op elkaar gestapeld wa
ren. In een der onderste kooien zat
een prachtige koningstijger, die vals
lag te loeren naar hetgeen op het dek
voorviel. Maar men zag ook kooien
met boskatten, zebra's antilopen en
nog veel meer. Ergens achteraf stond
een hok en daarin zal een Vrij grote
aap achter de tralies. Hij had glim
mende koolzwarte ogen en zijn haren
waren bruin. Zij glansden in de zon.
EEN DOLLAR KAN RAAR ROLLEN
's Werelds machtigste betaalmiddel
De Veiligheidsraad te Lake Succes kan niet klagen over gebrek aan belang
stelling. Vele landen komen daar met hun grieven en wensen. Hier ziet
men Prins Faisal AI Saud van Egypte (midden), links Nokrahy Pasha,
Egypte's eerste minister, rechts Faris El Khonry van Syrië tijdens een bij
eenkomst in de Veiligheidsraad over de Egyptische kwestie.
Londens Toneelleven
Bommen vielen er naast in Piccadilly-circus en
de danseresjes dansten lustig voort
Op enkele meters van Pissadilly-
circus bevindt zich een klein theater
met de fierste leuze in het gehele
theaterleven: „Nooit hebben wij onze
deuren gesloten".
Het Windmill Theater, het enige dat'
gedurende de gehele „Blitz" v.cL Luft-
waffe is opengebleven, stelde zelfs ge
durende de Duitse bombardementen
'n plaat aan de deur. waarop zulks
vermeld stond. Laura Henderson, de
kleine dame met sneeuwwit haar. die
't theater in volle eigend. bezet voegde
er aan toe: „Hang het bord op 'n goe
de plaats. Ik hoop dat die bliksemse
Duitsers laag genoeg zullen vliegen om
het te lezen".
Onlangs stonden mensen opgesteld
in de smalle Great Windmillstreet,
waar een vernuftig ingenieur er in
geslaagd is het schilderachtige theater
in te bouwen op de plaats van een
huis. bedoeld voor twee families. Het
kleine groepje sprak over mevrouw
Henderson. en herinnerde zich de ou
de oorlogsglorie van de „Windmill"
OPRECHTE TRANEN
Drie jaar geleden stierf Mevr. Hen
derson. toen zij 82 was Joan Jay
wreef nog een traan uit de ogen, toen
zij over haar sprak. De rest van de
ongeklede danseresjes van de Wind
mill. die tijdens de oorlog Londen
bezochten, lieten een aan voor Joan.
de laatste der „Blitz-veteranen" die
het theater verlaat
Miss Jay verlaat het theater om in
het huwelijk te treden.
„Zij is een stuk van ons leven onder
de Blitz", zo zeide Vivian van Damm.
die het theater bestuurde en het van
mevr. Henderson erfde. „Meisjes als
zij waren pas zeventien cn traden elke
avond op, bommen of geen bommen
Nacht na nacht sliepen zijn in hun
loges, omdat er voor hen geen gele
genheid meer was om huiswaarts te
keren".
„Ons theater heeft geen pretentie.
Wij tonen een soort variété-revue met
mooie meisjes en de graad vgn naakt
heid, die hier toegelaten is. Wij heb
ben echter redenen om fierder te zijn
dan om het éven welk theater in de
geschiedenis van het toneel".
De faam van de Windmill werd
onsterfelijk gemaakt door een roman
en door een toneelstuk, beide geti
teld: ..Het hart van de Stad". Zijn
roem werd nog aangedikt door de
film „To night for ever", waarin Rita
Hayworth de hoofdrol vertolkte.
Miss Jay bracht vier maandèn door
in het hospitaal met wonden opgelo
pen onder het bombardement en zag
zichzelf op het doek inde persoon
van Janet Blair.
RITA HAYWORTH
VERWAARLOOSDE EEN PLICHT
Vivian van Damm erkende grif. dat
zij eerder teleurgesteld was door het
feit, dat Rita Hayworth tijdens haar
„Betaling in dollarsTwee
jaar na het eindigen van de tweede
wereldoorlog hebben vQ, in Euro
pa, die woorden leren kennen. En.
vrezen! „Payment in dollars": Ja,
▼oor de landen, die bi) de gratie
van de dollar bestaan, betekent dat:
deviezen. Voor Engeland zowel als
Nederland, voor Griekenland zo
goed als Frankrijk, enfin, vult u
zelf het lijstje van a tot z
maar in!
Machtig Amerika dat drijft op de
macht van de dollar, dat dank zij dit
betaalmiddel invloed uitoefent tot in
de verste uithoeken der aarde door
de slagzin: „Betaling in dollars!"
Rolt in ons kleine land een „stui
vertje raar", niet minder geldt dat
voor de dollar, die slechts twee we
reldoorlogen behoefde om in ander
halve eeuw tot 's werelds invloedrijk
ste betaalmiddel uit te groeien.
Neen, oud is de dollar niet: op 2
April 1792 werd het zilveren munt
stuk van die naam, in de oude munt.
in Philadelphia, voor het eerst ge
slagen: mupteenheid in een land, dat
pas zijn onafhankelijkheid op Enge
land had bevochten en ten doop ge-:
houden door Alexander Hamilton, de
minister van financiën, die toen aller
minst bevroedde hoe na goed 150 j.
de gehele wereld zou bukken voor
„uncle dollar".
Er* waren zo tegen het einde van
de achttiende eeuw velen in de V.S.,
die met de naam dollar, afgeleid van
taler (Bohemen: Joachimtaler, Neder
land: daalder) niet op hadden. Zij
gaven verre de voorkeur aan „unit"
(eenheid). Maar Hamilton had het nu
eenmaal voor 't zeggen en hij liet de
dollars „rollen".
Neen, van het jaar zijner geboorte af
tot aan 1914 stond de dollar niet zo
hoog in aanzien als thans en verschil
lende malen was hij het voorwerp
van een crisis, zoals in 1864. toen een
beurskrach van ongekende omvang
Amerika op de grondvesten deed
schudden.
Maar de dollar hield het: en na het
einde van de eerste wereldoorlog stond
hij hoger in aanzien dan ooit Laten
wc maar zwijgen over de griezelige
macht van de dollar in Europa anno
1947Het hangt van de dollar af
bezoek aan Londen niet de nodige tijd
kon vinden voor een bezoek aan het
theater, tot de roem waarvan zij een
weinig heeft bijgedragen. Haar hotel
was nochtans slechts enkele minuten
van Piccadilly Circus verwijderd.
De regisseur zeide dat hij vol
strekt niet kan uitleggen waarom de
„Windmill" zoveel geluk heeft gehad,
toen de bommen helemaal in het rond
vielen. Maar W. Mac. Queen Pope,
historicus van het Brits toneel heeft
er een uitleg voor:
„Toen het theater in 1932 voor de
eerste maal zijn deuren opende", al
dus Pope. „stond de gehele staf in
lijn opgesteld aan de binnenzijde van
het huurkantoor. De toegang tot het
theater was helemaal opgesmukt met
palmen in potten. De bestuurder
blies even op een fluitje, de deuren
vlogen, ak gedreven door een onzicht
bare hand open, ener stond bui
ten geen enkele klant".
„Slechts een groot mormel van een
hond snifsnuifde zijn weg naar een
der grote palmpotten. In het toneel
betekent zulks geluk".
(Volksgazet Antwerpen).
of wij en millioenen lotgenoten
met ons de buikriem strakker
moeten aanhalen of niet.
Engeland dat nog pas een dollar
crisis meemaakte kan er over mee
praten. Nederland ook, ja, welk land
eigenlijk niet?
Een „stuivertje kan raar rollen": in
derdaad. Maar vlak de „good old dol
lar", die in ruim lSO^aar de sprong
van onbetekenend nieuw muntstuk
naar een de wereld beheersend be
taalmiddel doormaakte, ook niet uit.
Echt iets voor het land van de onbe
grensde mogelijkheden.
Daarom tot slot: „tien buigingen
voor de dollar", hoger genoteerd dan
ooit. Vraag dat laatste maar eens aan
de zwarte handelaars in deviezen, die
de dollar prefereren
Spanning in de
Russische zóne
Üit christelijk-democratische (Duits
Katholieke) bron wordt vernomën dat
de spanning tussen de CDU en de
Sowjet-bezetting is toegenomen, nadat
de partijleiders Kaiser en Lemmer de
kwestie t van de Oder-Neisse-Grens
nogmaals met de Sowjet-overste Toel
panof hadden besproken. De spanning
is aan de dag getreden bij een inci
dent in het huis der Sowjet-cultuur.
waar overste Toelpanof, chef van de
informatie-dienst, de deelnemers aan
de partijdag der CDU heeft ontvangen
Hij heeft toen met klem verzekerd,
dat de Sowjet-Unie als overwinnaar
uit de tweede wereldoorlog tevoor
schijn is getreden en de grens verlegd
heeft en dat dit overeenkomstig het
verdrag van Potsdam was geschied
„Weshalve geen herziening meer mo
gelijk was. Wie deze grens aantast
lokt een nieuwe oorlog uit en daar
bij moet Duitsland ten gronde gaan",
meende Toelpanof. Wanneer de rege
ring van de Sowjet-Unie geduldig was
ten aanzien van op haar geoefende
critiek, dan moest hierin geen be
wijs van zwakte worden gezien, voeg
de hij er aan toe. Een aantal verte
genwoordigers ttit Zuid- en West-
Duitsland heeft bij Toelpanofs red®
demonstratief de zaal verlaten. Aan
wezige Sowjet-officleren zouden, naar
men de correspondent van het ANP
heeft medegedeeld, ontstemd zijn ge
weest over de toon, waarop de rede
werd uitgesproken.
Voorstellen Hongaarse
Communistische partij
Het Sowjet Russische persbureau
tass, meldt uit Boedapest, dat de
Hongaarse communistische partij, die
bij de jongste verkiezingen de mees
te zetels behaalde, een program heeft
voorgesteld, waarbij o.m. wordt voor
zien in de nationalisatie der grote
banken voor 31 October. Andere pun
ten, die in het program warden voor
gesteld, zijn: De belasting zal het
zwaarst op de bezittende klasse moe
ten drukken, een twee- sys
teem voor de noodzakelijke vei oi niks
goederen, zodat arbeiders goede kwa
liteit tegen lage prijzen kunnen be
komen, vorming van een democrati
sche vertegenwoordiging der boeren
en oplossing van het probleem der be
trekkingen tussen kerk en staat dnor
onderhandelingen en tvereenkoi ten.
Om het program uit te voeren wordt
het noodzakelijk geacht, dat er eer.
regering door een front van nationale
onafhankelijkheid wordt gevormd.
Fusie lussen ,.Je Mainiientlrai"
en „De Slem van Nederland''
Sedert de bevrijding is het aan lal
periodieken in Nederland toegeno
men in omgekeerde verhouding met
de beschikbare hoeveelheid papier.
Op zichzelf zou deze bloei een
journalistiek verheugend verschijnsel
zijn, indien niet het gevaar bestond
van een versnippering van krachteu,
die noch nationaal, noch zakelijk ver
antwoord is.
Immers, waai' sommige bladen
zich richten tot een zelfde groep v««i
lezers, ontstaat een concurrentie die
voor alle partijen nadelig is.
Deze overweging heeft twee be
kende progressieve weekbladen doen
besluiten om over alle eventuele
prestige-kwesties heen te stappen en
te komen tot een concentratie van
krachten, die zowel journalisiek als
zakelijk alle waarborgen voor een
goed blad inhoudt.
Het reeds in 1940 illegaal op^er'.ch
te weekblad „Je Maitiendrai" en „De
Stem van Nederland", (het in Lon
den gestichte „Vry Nederland", dat
na de bevrijding werd herdoopt ter
wille van het bekende ex-illegale blad
van dezelfde naam), zullen vanaf 12
september in gecombineerde vorm
verschijnen.
In Brussel is het proces tegen twee leden van de Stern-groep, die de z.g.
explosieve brieven aan diverse Engelse adressen stuurden, begonnen. Elisa-
betli Lazarus en Jacob Elias in de rechtzaal
Er kan niet beweerd worden, dat
mijnheer Chitterwick zich bijzonder
verheugde over zijn uitstapje, want
Ashton—under—Lyne bleek een wei
nig aantrekkelijk industriestadje te
xijn. Een tati bracht hem naar Sout-
howram Villas, een somber laantje
met quasi-dtftige huizen. Op nummer
47 belde hij aan en kreeg te horen,
dat mijnheer Ings niet thuis was
'Waar hij was! Waarschijnlijk in het
missiegebouw. Waar 't missiegebouw
lag' Eerst linksaf, dan rechtsaf, ver
volgens nog ens linksaf en dan stond
hij cr recht tegenover. Mijnheer Chit
terwick volgde de hem gegeven raad
op en stond na enige minuten voor
een weinig imposant gebouw, voor
zien van een bord. waarop te lezen
stond, dat James Hall Ings de volgen
de Zondag zou preken over het on
derwerp: „Boetvaardigheid of verdoe
menis".
Een klop op de verveloze deur
bracht mijnheer Ings op de drempel.
-Hij was een lange man. met een bijna
kaal hoofd en een niet bijster goed
verzorgde baard. Over een stalen bril
keek hij mijnheer Chitterwick nieuws
gierig aan
«Bent U mijnheer James Hall Ings?"
vroeg mijnheer Chitterwick.
„Dat ben ik broeder", antwoordde
de man.
„lk-eh-had gehoopt U enige tijd ge
leden in Londen te treffe,., in het
Piccadilly Hotel', zei mijnheer Chit
terwick. geheel bezijden de waarheid.
„U was daar toch?"
„Dat is zo. broeder gaf mijnheer
Ings op plechtige toon toe. „Waarom
zou ik het ontkennen? Ik bezocht die
verdorven stad om een conferentie bij
te wonen, die bijeen was geroepen
door onze stichter, dr. Ezra Driggling-
ton. wiens naam U ongetwijfld kent.
Maar kom binnen, broeder, indien U
mij wenst te spreken, kom binnen".
„Neen, dank U", zei mijnheer Chit
terwick haastig, „dat is werkelijk niet
nodig. Ik kwam alleen maar om
omU heeft toch een fonds?"
„Verschillende, broeder", verzeker
de mijnheer Ings hem.
.Juist. Nu ,ik wenste U voor Uw
fondsvoqr een van Uw fondsen
dit te geven". En, na 'n bankbiljet in
de hand van de verraste mijnheer
Ings te hebben gedrukt, haastte mijn
heer Chitterwick zich zo spoedig mo
gelijk naar Londen terug. In de trein
zette hij zich in een hoekje en dacht
diep na.
Hoofdstuk XIII
EEN TOONBEELD VAN
VOLMAAKTHEID
De volgende drie dagen bleef mijn
heer Chitterwick in Londen, geplaagd
door de belofte, afgelegd tegenover
Mouse, dat hij hem zo spoedig moge
lijk naar Dorsetshire zou volgen, in
dien hij iets belangrijks had ontdekt.
Persoonlijk was hij van mening, dat
hij dit inderdaad gedaan had, maar
hij beschikte niet over voldoende be
wijzen. Behoorde hij nu naar Mouse
te gaan en zyn ideeën aan die van de
ze sceptische jongeman te toetsen T
Wellicht zou Mouse onder de indruk
van zijn theorie geraken, maar indien
hij dan om feiten zou vrgen
Mijijnheer Chitterwick beschikte prac
tisch niet over feiten en daarom zocht
hü er het grootste deel van deze drie
dagen koortsachtig naar.
Hij won inlichtingen in en verveelde
een niet onaanzienlijk aantal mensen
met vragen, waarvan hun de bedoe
ling ontging. Alles echter vruchteloos.
Slechts een negatief feit liet zich
/aststellen: de serveerster die hem
aan de telefoon had geroepen, was in
geen velden of weg n ontdekken.
