Bergen's bekende kerkruïne
Van Zeeland in de
Commissie van Drie
KORTHAAR KRAC:.:,G
WÖNINGRUIL
Groot concert
Egmondermeer
SPUITEN
WOONHUIS
Opening van
,,'t Herenhuis"
Een brokje locale historie (II)
Het mirakel van het H. Bloed
b de nacht van 18 op 19 November 1421 is door de beruchte St. Elisabeths-
vloed oju het dorp Petten verwoest.
Van de 400 personen, die binnen de kerk waren gevlucht, konden slechts
drie het leven redden.
Onder alles, wat te Bergen kwam aandrijven, bevond zich ook een
kastje, dat ojn. inhield een ivoren busje, (pyxis) met het H. Sacrament,
afkomstig uit de Pettemer kerk. Het werd gevonden door de schout van
Bergen. Jan van Pruchen. die met zijn schuit er op uit was getrokken om de
aangespoelde voorwerpen in beslag te nemen. Ongeveer een half jaar later
bleek de inhoud van meergenoemd busje, waarin veel zeewater was
gedrongen, te zjjn veranderd ln een droge stof en als bloed gekleurd. Men
beschouwde dit als een groot wonder.
De Kapel op Zanegeest
Ter ere van het H. Bloed nu, is op
Zanegeest, de vindplaats van het H.
Sacrament, in 1422 'n kapel gesticht.
-Elk jaar in Mei vond een plechtige
processie of omgang plaats vanuit de
parochiekerk naar deze kapel en te
rug.
Het H. Bloed, dat in de Berger kerk
werd bewaard, zoals aanstonds zal
blijken) in 1574 verloren gegaan.
Het wonder van Bergen genoot een
grote vermaardheid.
Zieken en gebrekkigen kwamen
naar hier en genazen. Misdadigers
werden meermalen veroordeeld tot 'n
bedevaart van het H. Bloed van Ber
gen. Ook na de Hervorming kwamen
nog vele bedevaartgangers. Bij plak
katen werd dit verboden; 't laatst in
1647.
De kapel verviel langzamerhand en
omstreeks het midden van de 18e
eeuw stond er nog slechts een muur
brok overeind. Hoe het gebouwtje er
uit heeft gezien, is niet bekend. Wel
moet het meer lang dan breed ge
weest zijn en zou de lengte Nauwelijks
9 meter bedragen hebben.
Een paar stenen en leien in het
museum zijn thans de enige overblijf
selen. Voorts wordt de herinnering aan
het gebeurde nog levendig gehouden
door namen als 't Zakedijkje (een
verbastering van Sakkerdtjk of Sacra
mentsdijk) Kapelwcidje en Kapel-
laan
Stille Omgang
De devotie tot het H. Bloed is in de
laatste tijd herleefd. Zo houdt men
thans elk jaar op de Zondag voor
Pinksteren een stille omgang langs de
zelfde weg. waarlangs in vroeger
eeuwen de plechtige procissle trok.
In de vroegte van deze Zondagmor
gen gaat men in alle stilte, zonder
uiterlijk vertoon vanaf de Ruïne langs
de oude Processieweg. Deze loopt via
de Kerkstraat, de Dorpsstraat, de Van
Borsselenlaan, de Natteweg, de Baak-
meerdijk, tussen de boerderijen van
Kuijs en Hollenberg door langs de
Schapenlnan en dan weer terug over
de Kapellaan, de Kerkedijk, de Rus-
senweg, de Brêelaan en tot slot nog 'a
keer rondom de Ruïne. Daarna ver
enigen de deelnemers zich in de pa
rochiekerk om de H. Mis bij te wo
nen.
1574 Rampjaar voor Bergen
De Berger kerk is tot 1574 in het be
zit van de Roopis-Katholieken geble
ven, ofschoon reeds in 1565 Hendrik
van Brederode, Heer van Bergen (uit
de geschiedenis des Vaderlands be
kend als de man van het Verbond der
Edelen en het Smeewschrift) het ge-
bouw voor de Protestanten had opge
ëist
Op 21 Februari 1574 werd het hele
dorp de prachtige kerk, het Recht
huis, het Hot kortom alles wat de
Spanjaarden na het vergeefse beleg
van Alkmaar in 1573, tot hinderlaag
had kunnen dienen in de as ge
legd, waarschijnlijk op last van Diede-
rick Sonoy, 's prinsen gouverneur van
het Noorderkwartier.
De kerk in herstel
Daarmede gingen ook bijna alle oor
konden verloren, die licht hadden
kunnen werpen op de geschiedenis
van het dorp vóór die tijd. Van Ber
gen's oudste geschiedenis is hierdoor
weinig met zekerheid bekend. Ook 't
H. Bloed is bij deze brand verloren ge
gaan.
Eerst in 1587 werd door de Prote
stanten met gedeeltelijke herbouw be
gonnen, nadat een belangrijk deel van
het kerkeland was verkocht De ver
koop gin£ niet erg vlot, daar het land
tijdens het Beleg van Alkmaar in
1573 was geïnundeerd en 't zoute wa
ter vier jaar lang tot voor Bergen had
gestaan.
In 1595 kwam de consistoriekamer
gereed en in 1597 (nu juist 350 jaar
geleden!) was de restauratie van het
koorgedeelte voltooid.
Er moet nog een oude kerktekening
uit 1599 bewaard zijn gebleven met
het volgende onderschrift:
Die Oude Kerck van Bergen is
verbrant
Anno 1574 den 21 Februari:
het Naegebou, soo gij hier ziet present,
iff Anno 1597 in Apriel voleint
Met gebruikmaking van de grote
stenen van de toren had men het koor
door een muur afgesloten.
Het ons bekende torentje moet als
versiering van deze vlakke muur in
dezelfde tijd zijn aangebracht.
Uitwendig heeft de ruïne nadien
geen grote wijzingen meer onder
gaan.
Prenten uit de 18e eeuw vertonen
maar weinig verschil met het heden
daagse.
Het ooievaarsnest
Merkwaardig is, dat reeds in de Mid
deleeuwen ooievaars hun nest schij
nen hebben gebouwd op het oude ker-
kedak boven het koor. Als we de oude
prenten mogen geloven, is dit zo ge
bleven tot in de eerste helft van de
18de eeuw.
Later was er een ooievaarsnest op
het veel lagere muuroverblijfsel te
genover het Museum op postkantoor.
Omstreeks 1900 werden de linde
bomen rondom het oude kerkhof te
hoog en toen hebben de witte vogels
Bergen als standplaats vaarwel ge
zegd, alle fraaie aanbiedingen van het
gemeentebestuur ten spijt.
Het klokluiden
In het torentje hangt sinds 1945 tij
delijk een klein klokje, ter vervan
ging van de in 1943 door de Duitsers
geroofde en hoogstwaarschijnlijk ge
smolten klok, wier prachtige zware G-
toon we dus wel nooit meer zullen
horen. Op deze klok stond:
J. van Reenen, Burgemeester en Secre
taris. J. Helder en J. Leyen, Wethou
ders der gemeente Bergen. Gegoten
door Gebr. van Bergen te Midwolda.
Juli 1888.
Het kleine klokje dat afkomstig is
van 't Oude Hof, draagt rondom
het volgende opschrift:
Ao 1738 me fecit Ciprianus
Crans Jansz. Amstelodami
Dit klokje luidt gewoonlijk alleen
op Zondag, twee uur vóór en bij de
aanvang van de kerkdienst om 10 uur
v.m. of 7 uur 's avonds.
Tot aan de oorlog van 1940 werd de
klok ook geluid, als iemand gestor
ven was: Voor een kind één keer, voor
een ongehuwd volwassene twee keer.
voor een gehuwd volwassene drie
keer en voor iemand, die door een
ongeluk om het leven was gekomen
vier keer.
Bij begrafenissen luidde men even
eens. Klepte de klok, dan was er
brand. Hopelijk zullen bij de aanschaf
fing van een nieuwe, grotere klok de
ze mooie oude gebruiken herleven ('t
laatste, dat van .het brandalarm, mis
schien uitgezonderd).
De misère van 't kerkhof
Hoewel al in 1808 werd verboden in
en om de kerk te begraven, was het
oude kerkhof rondom de ruïne zowel
door Rooms-Katholieken als Protestan
ten tot 1864 de enige begraafplaats in
deze gemeente.
In dat jaar schonk mr. J. J. H. van
Reenen, de vader van oud-burgemees
ter Jac. van Reenen, grond aan de
gemeente voor de aanleg van een
nieuw kerkhof aan de Schoolstraat
(thans Ruïnelaan geheten). Een ge
deelte werd afgestaan aan de Rooms-
Katholieke parochie. Het werd tijd,
dat er een einde kwam aan het ge
bruik van in en om de kerk te be
graven. De lijklucht moet ondragelijk
zijn geweest, vooral in de zomer.
Daarbij was het kerkhof zo klein, dat
de graven om de 7 jaren geopend
moesten worden.
De „Doodwegen"
De Karei de Grotelaan, die uitkomt
op een van de brede kerkhofpoorten,
heette nog in 1911 „Doodweg". Vroe
ger waren er twee doodwegen in Ber
gen, één vanuit Oostdorp naar de kerk
en de' ander uit Westdorp (in heel
oude tijden de Kerkelaan, later de
Hoflaan).
Op verzoek van de bewoners der
Oostdorper Doodweg werd de naam
veranderd en thans heet deze weg Ka-
rel de Grotelaan, zulks naar de stich
ter der doodwegen, Karei de Grote.
Paal van Zeeland, de voormalige
premier van België, is benoemd tot
vertegenwoordiger van België in
de commissie van drie.
Hü zal terzUde worden gestaan
door de Belgische consul-generaal
te Batavia, van de Stichelen, de
kolonel Servais, Belgisch militair
attaché in Den Haag, en door de
heer Claeys-Bauaert van het Bel
gische ministerie van buitenlandse
zaken.
Groot-Brittannië en
Oostenrijk
Reuter's diplomatieke correspondent
verneemt uit betrouwbare bron, dat
f oot-Brittannië op 16 September of-
ifëel de staat van oorlog ten aanzien
n Oostenrijk zal beëindigen. Enge
land was de laatste van de grote vier,
die officieel nog in staat van oorlog
met Oostenrijk verkeerde.
V.S. en de voedselpositie
Norris Dodd, de Amerikaanse on
derminister van landbouw, die zo
juist van de voedselconferentie te Ge-
neve en een tocht door Europa te
Washington is teruggekeerd, heeft ver
klaard, dat in de VS vrijwillige rant
soenering moet worden ingesteld, in
dien het benodigde exportquantum
van graan bereikt wil worden. Vol
gens Dodd zouden verdere verlagingen
van de rantsoenen in Wejt^Europa de
thans reeds wankele regeringen aldaar
nog meer in gevaar brengen. De toe
stand is de laatste 30 dagen veel slech
ter geworden, aldus Dodd. „Deze win
ter zullen meer mensen ter wereld
honger hebben dan doorvoed zijn. En
indien zij honger hebben, zullen zij
hun werk in de steenkolen- en staal-
mijnen niet kunnen verrichten", aldus
Dodd.
Jossph Kisch ter dood
veroordeeld
De voormalige SS-gruppenführer
Josef Kisch is door een militair ge
rechtshof ter dood veroordeeld. Hij
liet veertig Nederlandse en zes Brit
se parachutisten benevens een Ame
rikaan neerschieten, na hen gedwon
gen te hebben door een cordon schild
wachten heen te breken. Dit geschied
de te Mauthaussen in 1944. De slacht
offers zijn z.g. „bij een vluchtpoging
doodgeschoten".
Zijn twee voornaamste adjudanten.
Füllgraff en Haider, zijn tot levens
lang veroordeeld, terwijl enige ande
ren straffen kregen variërend van 7
tot 10 jaar.
GEVANGENISSTRAF VOOR JOOD
ALS UITVLOEISEL VAN ONGE
REGELDHEDEN.
De 28-jarige Joodse inwoner van
Londen Cecil Prince is tot achtentwin
tig dagen gevangenisstraf veroordeeld
wegens handtastelijkheden ten aan
zien van een politie-agent bij een rel,
die ontstond tijdens een bijeenkomst
van de Britse liga ,van oud-gedienden
(waarvan men zegt, voormalige leden
van Mosley's fascistenorganisatie deel
uitmaken).
Zeven achtereenvolgende Zondagen
zijn de samenkomsten van deze bond
geëindigd in botsingen met Joodse
oud-gedienden, communisten en ande
re anti-fascisten.
De politieman verklaarde, dat hij
zich door een vijandige menigte om
geven zag en de dader (Prince), die
„zeer agressief was geworden" vast
greep. Prince's advocaat verklaarde,
dat Prince Jood is en dat de spre
kers op de bijeenkomst de uitroeiing
der Joden bepleitten.
Prince deelde mede, dat op de bij
eenkomst pamfletten met het portret
van sir Oswald Mosley verkocht wer
den.
De rechter, die Prince veroordeelde,
zei, dat het „voor enige persoon uit het
publiek een zeer ernstig feit was de
hand te heffen tegen enig politieman"
De Jeugd Koerier
Hado, jongens en meisjes I
In het prijsraadsel van Za
terdag j.1. is een foutje geslo
pen. In de tweede opgave van
de Verborgen plaatsnamen
staat het woordje „want" te veel
Verschillende kinderen hadden
deze fout al bemerkt, zoals uit
hun oplossingen blijkt. Anderen
hebben echter nieuwe plaats
namen ontdekt, die tot dusver,
voorzover mü bekend is, nog
niet bestaan. Velen zullen nog
steeds zoekende zijn, maar de
verborgen plaatsnaam nu heel
begrijpelijk voor hen, dank zij
de fout, voor altijd wel verbor
gen zal blijven. Ik heb nu be
sloten de tweede opgave niet
mee te laten tellen. Jullie hoe
ven dus alleen maar 1, 3, 4 en 5
in te zenden en de oplossingen
van hen, die reeds binnenkwa
men en waarvan nr. 2 fout Is,
worden toch als goed gerekend.
Bovendien mogen de oplossin
gen deze week tot en met Don
derdag worden ingezonden.
Doe dus nog maar goed je best!
OOM WIM
Griekse communisten ter
dood veroordeeld
Van 67 communisten, die te Saloni-
ki terecht stonden wegens terroristi
sche activiteit, zijn 53 ter dood ver
oordeeld. De veroordeelden zijn ver-
antwoordelijlfgesteld voor de mrord
op hooggeplaatste politie-functinnaris
sen en op de procureur van het kriigs-
gerecht te Saloniki, alsmede voor de
overval op een autobus van de Griek
se luchtmacht, in November 1.1., waar
bij vijf militairen gedood werden.
Arrestaties in Slowa'-üe
Volgens het Tsjec..Oiiowaa».jo nieuws
bureau zijn tachtig personen gearre
steerd in verband met de ontdekking
van een uitgebreid complot tegen de
staat Slowakije.
Ongeveer 3000 man persone-* an
de regeringsdrukkerijen te Cairo heb
ben. Zondag een sit-down staking ge
houden „ter herdenking van de ver
jaardag der Britse bezetting van Cairo,
die in 1882 is begonnen".
Bij 208 man personeel van de Gaub-
schaft metaalfabrieken te Berlijn heb
ben zich vergiftigingsverschijnselen
voorgedaan, nadat zij in de fabrieks-
cantine aardappelsalade met surrogaat-
saus gegeten hadden. 120 van zijn
in het ziekenhuis opgenc
Vervuld van dankbaar
heid jegens God geven
wij met grote vreugde
kennis van de geboorte
van onze eerste, die bij
het H. Doopsel de namen
ontving
CHRISTINA MARIA
V. M. NOLET
W. M. NOLET-TE RIELE
Ursem, 11 September 1947
Hiermede geven wij ken
nis van het overlijden
van onze lieve man en
vader de heer
GERRIT BAKKER
in de ouderdom van 52
Jaar
J. BAKKER—GROO'1
WIM
Floor
Alkmaar, 15 Sept. '47
Nieuwpoortslaan 103
De begrafenis zal plaats
hebben a.s. Donderdag
op de gemeente begraaf
plaats. Vertrek van het
sterfhuis nam. 2 uur.
Voor de vele blijken van be
langstelling bij ons huwelijk
ondervonden, betuigen wij
aan fam., vrienden en ken
nissen orzt hartelijke dank
G F. DU PONT
G. J. DU PONT—
v. WOERKOM
Reparatie- inrichting
bedden, meubelen en
matrassen. Laat 65
Zonnig huls met tuin op
g. st. bij ccntr. st., mooi
uitz. voor huis met fl.
werkpl., pakhuis of ga
rage.
Brieven onder no. 4519 bu
reau van dit blad.
DAME, dipl. Mulo, typen, ar
tistiek aangelegd, goed kunn.
naaien vr.
THUISWERK
Brieven onder no. 4518 bu
reau van dit blad.
De advertenties
voorkomende op de pag's 4 en 5 van ons nummer van
Zaterdag 13 September j.1., behoren bij de oplossing van
de advertentieprijsvraag.
Alle daarin voorkomende prijzen en verdere mededelin
gen betr. inlevering van bonnen etc. 2ijn dus thans niet
meer van kracht.
op Maandag 22 September a.s. ,des avonds tc 8 uur uur,
in het GULDEN VLIES.
m.m.v.
ALKMAAKS KLEIN ORKEST
o.l.v. G. C. Pranger
HET NEÜ. HEKV. KERKKOOR
o.Lv. G. C. Pranger
ALKM. DLBBELMANNENKWARTET
„ZANG EN VRIENDSCHAP"
o.l.v. G. C. Pranger
MLZ1EKVER. „EXCELSIOR"
o.l.v. G. Andcrson
OPBRENGST TEN BATE
VAN DE T.B.C.-BESTK1JDING
Kaaften vanaf heden verkrijgbaar f 1.aan het bureau
van „De Vrije Alkmaarder", Ridderstr. hoek Oudegracht
Auto-rijles!
mve en ui clubverband! iets nieuws en voordelig
RIJBEWIJS VERZEKERD!
CHAUFFEURSINSTITUUT »LOMA
Brouwerstraat 25 Alkmaar Telef. 4478
Akersloot: J. Th. VERDUIN Kerklaan 314
Beverwijk: A. SCHOENMAKER Meerstraat 80
Heemskerk: A. v. BAAR, Deutzstraat 11
Uitgeest: JAN GAST Middelweg 140
Geen taxi- of luxe verhuur, maar instituut uitsluitend
voor rU- en technisch onderwijs
2m. p. week 100 betrekkingen
in BETKEKK1NGSGIÜS. Elk beroep. Part. Rijks. Gem.
f4.— p. mnd. f 10.— per 3 mnd. Z. Postwissel uitg. VA
Kaland, Postbus 301, Den Haag.
RIET- en KROOSSCHOUW
Dinsdag 30 Sept. a.s.
HET BESTUUR
Laat nu uw fiets, kinderwa
gen als nieuw
Ook nieuwe kappen.
Werkplaats Koningsstraat 1
Adr. Gashoudersstraat 17
Te koop aangeb.: 1 prima
wit em.
KOLENFORNUIS
1 mantelpakje, nw, mt 42,
zw. m. gr., v.o.k., X pr. d.sch.,
mt 38, als nw. Rijksstraatweg
A 491 a.
Te koop wegens vertrek: fl.
met schuur en erf (tuinders-
bedrijf) Kroonstraat B 49,
Oudkarspel. Te aanvaarden
met October a.s.
P. VAN EXTER, makelaar
Zd.-Scharwoude, tel. 486
SAMENWONING
gevr. door bej. heer alleen,
niet geh. onbem., bij dame
m. eigen woning, ook niet
geheel onbem.
Brieven onder no. 4496 bu
reau van dit blad.
Gepensionneerde zoekt
ARBEID
voor de gehele of ged. v. d.
week.
Brieven onder no. 4517 bu
reau van ebl biad
N.V. DE ALKMAARSE IJZER- EN METAALGIETERIJ
MACHINEFABRIEK en CONSTRUCTIE WERKPLAATS
te ALKMAAR, vraagt
hoorders
halfwas- of volwas-bankwerkers
aftekenaars
instrumentmakers
fraisers
schavers
constructiewerkers
smeden
leerling smeden en gereed
schapmakers
Opleiding van BEMETEL
Gunstige penioenregeling en reiskostenvergoeding.
LAATSTE AANMELDING CURSUS
MIDDENSTANDSDIPLOMA
Inschrijving voor de 1- en 2-jarige cursussen van de
ALKM. MIDDENSTANDSAVONDSCHOOL,
is nog mogelijk. Aanmelding bij de heer
H. W. HOLSMULLER, BLEEKERSKADE 4
ZITSLAAPKAMEB
m. of z. pension gevr. tegen
1 Nov. a.s., door dame, werk
zaam in manufact.bedrijf al
hier.
Brieven onder no. 4515 bu
reau van dit blad.
Te koop:
GODINKACHEL
met plaat en zakketel, 1 pr.
dam.sch. m. h. hak, mt 38,
rolschuier, 2 pits petr.stel.
Laat 156 A
Nette j. vr. zoekt
NETTE SLAAPKAMER
met bed en wasgelegenheid.
Brieven onder no. 4514 bu
reau van dit blad.
B.z.a.:
VERSTELNAAISTER
14.50 p. dg. van half 9 tot
half 6.
Brieven onder no. 4495 bu
reau van dit blad.
ALKMAAR IEL 3812 ALLEEN 1.0 IREEDSTL
DONDERDAG 18 SEPTEMBER, 2 UUR VJVL
LANGESTRAAT 82 TEL. 2471 ALKMAAR
Specialiteit in heren- en jongenskleding
AANVANG VERKOOP VRIJDAG 9 UUR
Te koop aangëb.: 125 cc Ey
sink '40 en een motorcarrier
Limmerhoek 8, Alkmaar
Te koop aangeb.:
BONTJAS
(zwarte seal), mt 44-46. Prijs
f 100.—, 1-pers. hout ledikant
m. spiraalmatras, compl. f40
Kenn.straatweg 74, tel. 3711
Gevraagd, door dame alleen;
ongem.
ZIT- en SLAAPK.
of zit-slaapk. met kookgele«
genheid
Brieven onder no. 4516 bu
reau van dit blad.
Gevraagd:
ERVAREN CHAUFFEUR
Fa. Wed. C. BOS Czn.,
Graanmaalderij, Koedijk
