Emigratie moge lijk heden
in Suriname
Qimmy, Rteuwi alt ujj-McMe/i
ERNSTIGE"'TEKORTKOMINGEN
„Je komt niet thuis...
NAAR VERRE LANDEN (II)
Hinder gunstige vooruitzichten voor de boeren
ii
(Van onze emigratie-mede werker)
Pet cronisch tekort aan arbeidskrach
ten, het gebrek aan biologische ken
nis den de geïsoleerde ligging, waar
door export zeer wordt bemoeilijkt,
heeft de Surinaamse landbouw zware
klappen toegebracht. Toch is de
grond er in fiet algemeen vruchtbaar
en voor meerdere gewassen geschikt.
Echter, Suriname ligt uiterst ongun
stig ten opzichte van' t wereldscheep-
vaartverkeer en door de enorme
vrachtprijzen welke de K.N.S.M. bere
kent (geen concurrentie) is export
Van landbouwproducten vrijwel onmo
gelijk. De plantage-teelt ging steeds
meer achteruit door het gebrek aan
arbeidskrachten. Daar staat tegenover
dat het kleinlandbouwbedrijf zich ge
stadig uitbreidt. Gebrek aan kennis
der verschillende plantenziekten heb
ben hele cultures verwoest
Een Nederlandse boer, die in Suri
name een landbouwbedrijf wil begin
nen, zal dan ook op enorme moeilijk
heden stuiten, vrijwel te veel om op
te noemen.
Groots plan
Niettemin heeft de stichting Land
bouw Suriname een groots plan ont
worpen, dat voorziet om een kust
strook van 300 k.m. lengte en ge
middeld 50 k m. breedte in cultuur te
brengen. Deze strook bestaat uit klei
grond. die 150% zwaarder is dan de
Nederlandse. De bedoeling is om door
het aanleggeen van irrigatie werken
en wegen dit gebied bouwrijp te ma
ken voor Nederlandse boeren. De
proef wil men nemen met 10.000 h.a.
Waarop plaats zou zijn voor 110 boe
ren. We zullen niet in details aftre
den, doch alleen waarschuwen. Boe
ren. die hun plannen al te eenzijdig
op Suriname zetten, zouden wel eens
bedrogen kunnen uitkomen. Op de
feerste plaats zal het nog minstens drie
of vier jaar aanlopen voor de eerste
boerenpioniers zullen kunnen vertrek,
ken. Daarnaast zal men echter on
middellijk te kampen krijgen met een
gebrek aan arbeidskrachten want de
Surinamer voelt er merendeels wei
nig voor als landarbeider te werken
Overigens lopen de meningen sterk
Uiteen. Zijn -enerzijds de Nederlandse
Rapporteurs niet zo pessimistisch ge-
Blevnd, in Suriname zelf heeft weinig
hoop. Zo ontvingen wij naar aanlei
ding o.a. een brief uit Suriname,
waarin we o.m. het volgende kunnen
lezen:
„De Nickerie-plannen houden m.i.
nog te weinig rekening met veelvul
dige tegenslagen door droogte. Toen
In het voorjaar de kleine regentijd
niet doorkwam en het ruim zes we
ken droog was, had de Nanniekreek
al geen water genoeg voor draine
ring van de nieuwe polders. En wat
dan als het eens 3, 4. 5 maanden
droog is? Nu (in midden-Augustus)
Vreest men al, dat er geen rjjstexport
ral kunnen zijn. Vele jonge aanplan
tingen staan verbrand. En dan: Als
de Surinamers en Aziaten, vooral Ja
vanen, uit de landbouw willen en
zelfs terug naar Java: hoe zal dan de
behoefte zijn aan nieuwe landbou
wers? De Creoolse oorlogs-veteranen
Op Emergo en Sloetwijk zoeken ook
liever hoger loon elders dan in de
landbouw Zij vrezen concurrentie van
immigranten. Het experiment van de
heer Selje. die met gebrek lijden en
zwoegen als een Aziatische grondwer
ker zijn Citrusaanplant van een milli-
oen vruchten heeft, is onnavolgbaar
en zeker niet aan - te raden voor een
algemeen emigratie-plan van Holland
se krachten. Selje raadt hen zelf aan
eerst te beginnen plantage-onderde
len te huren. U vraagt een tip? We).
laten Nederlands en het straks zelf
standige Suriname beginnen met de
bauxietcontracten te herzien, om met
rechtvaardiger, hogere rechten-inkom
sten, 'n kleinindustrie van allerlei aai d
op te bcuwen. Suriname's rijkdom
aan bodemschatten, moet Suriname
ten goede komen; dan is het er boven
op".
Goede raad
Dit citaat is wel duidelijk. En daar
om een goede raad aan de boeren:
Denkt niet te licht over nieuwe mo
gelijkheden in Suriname. Inderdaad,
zijn er mogelijkheden maar de moei
lijkheden zijn enorm. Canada, Frank
rijke, Brazilië, bieden ook mogelijk
heden en minder moeilijkheden.
Het lijkt een paradox: emigratie
mogelijkheden naar Suriname worden
ongunstig beïnvloed docr het.... te
kort aan arbeidskrachten. Men is ge
neigd te denken: Suriname is' een
groot land, zonder bevolking maar
met enorm veel waardevol hout, met
goud en bauxiet in de bodem, er
groeien rijst, bananen, sinaasappelen,
koffie, cacao, mais, peulvruchten, co-
cosnoten, tabak, padi, pinda enz. alle
maal producten waaraan de wereld
markt behoefte heeft, dusik ga er
heen om er snel en pijnloos steenrijk
te worden.
Zo simpel is het niet. Weer stuit
U op de twee kernproblemen: gebrek
aan arbeidskrachten, zodat V groten
deels op zelf zult moeten rekenen.
hetgeen in de tropen geen pretje is.
eneen enorm duur transport van
Uw producten.
Wel liggen tal van prijzen op dc
wereldmarkt thans zodanig, dat de
dure transportkosten er uit komen,
maarblijven die prijzen zo? Na
tuurlijk niet.
Enige conclusies
a. De Nederlandse boer, die naar
Suriname gaat zal zelf moeten wer
ken en vermoedelijk ook heel hard.
3ehalve een flink bedrijfskapitaal
heeft hij eigen arbeidskrachten nodig,
een enorme moed, taai doorzettings
vermogen plus een speciale scholing
voor de tropische landbouw.
b. Visserij biedt slechts zeer beperk
te mogelijkheden. De wateren zijn
niet bijzonder visrijk. De binnenland
se markt is niet voldoende koopkrach
tig om immigratie van vissers sterk
te bevorderen.
c. Wellicht liggen" er in de toekomst
grote mogelijkheden in de houtwin
ning. Thans reeds zijn concessies aan-
Bruynzeel en Picus verleend. De be
langstelling voor 't Surinaamse hout
is thans geweldig. Nederland en Ame
rika zijn de beste afnemers. De export
heeft in 1945 een record-hoogte be
reikt Millioenen kubieke meters
staan er op stam. Een coöperatieve
emigratie van goedwillende doorzet
ters. uitgerust met moderne hulpmid
delen zou tot de mogelijkkheden be
horen.
d. De industrie zal straks de groot
ste emigratiekansen geven. Immers,
terwijl in het land zelf vele goede
grondstoffen aanwezig zijn, is men
voor vrijwel alle eindproducten op
import aangewezen omdat eigen in
dustrie vrijwel ontbreekt. Steenbak
kerijen, vleeswarenfab'rieken, marga-
rinefabrieken, textielfabrieken enz.
hebben er zeker een goede kans van
slager. Vooral meubelfabrieken zou
den in een grote behoefte voorzien.
65. Bezeten door de vaste wil de
wedstrijd tegen DES tot een triomfan
telijk einde te brengen, betraden de
DLW-ers weer het veld. De optimisti
sche woorden van mijnheer Trapman
hadden hen een riem onder het hart
gestoken en het gevolg was dat ze
meteen flink van leer trokken. De
keeper van de gasten werd, zoals het
heet, eens flink aan de tand gevoeld
en reeds na vijf minuten zou de
thuisclub haar derde goal gemaakt
hebben als niet de linksback van de
tegenpartij op het laatste nippertje de
bal met zijn hand uit het doe! had
geslagen.
Te lanc gezwegen
BIJ ONZE BUITENLANDSE DIENSTEN
De bezem er door I
ER SCHIJNT iet* niet in orde met
onze buitenlandse dienst. Niet alleen
gedurende de oorlog maar ook nu.
Het is goed, dat dezer dagen tot
publicatie werd overgegaan van de
ernstige tekortkomingen van enkele
Nederlandse vertegenwoordigers in 't
buitenland. Goed, omdat de regering
hierdoor de gelegenheid krijgt om óf
het tegendeel te bewijzen, óf - zo dat
niet mogelijk is - de bezem er door
te halen. Want dit laatste is nodig,
wanneer de gestelde feiten waar blij
ken te zijn.
Wat b.v. te denken van de Neder
landse gezant in Zweden, die Holland
se jongens, nadat zij van Duitse vracht
boten deserteerden en zich enthousi
ast bij hem aanmeldden, aanraadde
om maar zo spoedig mogelijk naar
hun (Duits) schip terug te keren?
Dat deze jongens ten einde raad hun
geluk bij de Engelse gezant beproef
den en tóen wel. naar Engeland over
gebracht konden worden?
Niet alleen in Zweden, maar ook in
Spanje hadden onze ver tegen woord;
gers blijkbaar geen al te goede repu
tatie. TiAxtallen Engelandvaarders
vragen zich nu nog af waarom ze des
tijds op het Nederlandse gezantschap
te Madrid een behandeling moesten
ondervinden, die het hun practisch
onmogelijk maakte naar Engeland
over te steken. Vaak moesten zij
.maandenlang in 'n Spaans concentra
tiekamp wachten. Zonder kleding,
zonder kleding, zonder schoeisel. Ve
len stierven aan besmettelijke ziek
ten of van ontbering. Terwijl mede
gevangenen van andere nationaliteiten
geregeld bezoek kregen van hun men
sen en voedselpakketten ontvingen,
bleven onze jonge^ onverzorgd. Het
Nederlandse gezantschap deed niets
Pas toen in uiterste wanhoop een
groepje Hollanders contact zocht met
Duitse instanties, met de bedoeling
om naar Nederland te worden terugge
bracht, verscheen er in het kamp een
lid van de Nederlandse delegatie die
deze stap „wel wat voorbarig" vond
In Zwitserland was het ook al niet
veel beter. De Hollanders, die hier
hun toevlucht hadden gezocht, kon
den evenmin hun uiteindelijk doel be
reiken „Wat doen jullie hier" was
altijd de vraag, „ga terug naar Hol
land of 'meld je bij de Zwitserse po
litie,wü kunnen niets voor jullie doen"
Het gevolg was dan vaak een ar
beidskamp waar hard gewerkt moest
worden en niet zelden slaag werd uit
gedeeld.
Heel erg was het b.v. in het des
tijds onbezette deel van Frankrijk.
Door de lakse houding van onze func-
tionnarisen gebeurde het wel eens,
dat Nederlanders ontmoedigd terug
keerden. Zij vielen dan in Duitse han
den waar de dood hen wachtte.
Het is een greep uit vele klachten.
Staaltjes van onbegrijpelijk plichts
verzuim en lafheid zijn te over. Dat
hierdoor grote schade werd toege
bracht aan de goede zaak, behoeft
geen nader betoog. Zou dit alles over
dreven zijn? We kunnen het moeilijk
geloven. Het proces-de Geer bracht
ergerlijke toestanden op de Neder
landse delegatie in Lissabon aan het
licht. Gebrek aan verantwoordelijk
heidsbesef had hiertot gevolg, dat de
oudtpremier een kans kreeg met Duit
se, hulp naar Nederland te ontkomen.
Ook van na de oorlog zijn zonderlinge
feiten bekend. We herinneren ons nog
de 31ste Augustus 1946, toen buiten
landse gezanten zich aan onze ambas
sade te Parijs vervoegden om hun
gelukwensen aan te bielen en dat
toen behalve de portier niet één func-
tionnaris aanwezig was.
Mogen we nog twijfelen aan de ver
klaringen van tientallen Engelandvaar
ders? Is de Nederlandse buitenlandse
diénst werkelijk voor zijn taak be
rekend? De regering dient de feiten
te onderzoeken en het resultaat te.pu
bliceren. Blijken ze waai', dan moét
er'; opgetreden worden. Flink. En zon
der laanzien des persoons.
is nu t' lang gezwegen.
boekennieuws
Boeken voor de kinderen
JOEP SPIKKEL. Een serie van 3
L.ekjes, ni Joep en de mannen van
Kop-op. 2. Joep de Gaper en 3. Joep
en Kaler Smook. Schrijfster en illus
tratrice C. Siegmann.
Uitg. Gebr. Kluitman, Alkmaar. Pr.
f2.25 per deeltje. Joep Spikkel is een
„Lieve Heersbeestjeszoon" die in aan
raking komt met verschillende die
ren. De schrijfster blijkt wel over een
zeer ongebreidelde fantasie te beschik
ken. wat niet alleen blijkt uit het ver-
haai, doch ook uit de illustraties ge
tuigen daax-van. De stijl is niet erg
vlot en de tekeningen zijn voor kin
deren stellig niet sprekend. Het boek
je is geschreven in de nieuwe offi
ciële spelling, maar ik vind ook „stroo
en „cadootje" matig aanbevolen.
ROELIE VAN DE SCHAPENHOEVE
door Elisabeth Stelli. Uitg. Kluitman,
Alkmaar Prijs f2,50.
Dit is een aantrekkelijk meisjesro
mannetje. De hoofdpersoon de 17-ja-
rige Roelie Groniïe woont op Texel.
Afwisselend speelt dan ook het ver
haal op dit eiland en in d stad U-
trecht waar Roelie tweemaal een
poos logeert De schrijfster geeft aar
dig verschil weer tussen de rustige
sfeer in het boerenhuis op Texel en
de meer wereldse familie in Utrecht.
Het boek laat zich prettig lezen en
onze jonge meisjes zullen er aangena
me uren in dooibi-engen.
Even vreemd is het gedrag van E-
veli? als zij een. door een onderdui
ker aan haar toevertrouwde brief o-
penmaakt. En zou een 16-jarig meisje
nog om „balletjes" vragen als ze een
boodschap doet bij de kruidenier?
Het bandje geeft het boek een wat
te „jeugdig" aanzien. Het is geschikt
voor meisjes vanaf 14 jaar. Voor hen
kunnen we het beslist aanbevelen.
Verder ontvingen wij van fa. Kluit
man, Alkmaar: ,V. VOOR NICOLY,
doör Ems v. Soest. Prijs f4,50.
Een vlotte en goed uitgevoerde
meisjesroman. Eveneens geschikt voor
oudere meisjes. Er komen nogal wat
Engelse zinnetjes in voor. Voor meis
jes op M.U.L.O.- en Middelbare scho
len aanbevolen.
En een tweetal jongensboeken:
RUMOER OM „DIKKE DRIES" door
E. van Eylceren. Prijs f2,50.
DE NEDERLAAG VAN NO. 4, door
I. F. J. Groothedde.
Op deze beide laatsten hopen wij
later terug te komen.
NIET Zó, MAAR Zó!
De Provinciale voedselcommissaris
voor Noordholland maakt bekend, dat
op de registrafiekaarl per 7 Dec. a.s.
een rubriek Is opgenomen, luidende:
„Oppervlakte Koolzaadoogst '48...ha...a.
Er wordt nadrukkelijk op gewezen,
dat NIET DE INGEZAAIDE opper
vlakte moet worden ingevuld, maar
de oppervlakte, die nog aanwezig is
op de datum, waarop de registratie-
kaart wordt ingevuld.
omgeving
SCHOORSTEENBRANDJE
KOEDIJK - Dinsdagmiddag omstreeks
half rijf, werd het brandweerkorps
gealarmeerd voor een schoorsteen
brand in het pand bewoond door P.
de Geus. Ingrijpen der brandweer
bleek echter niet nodig, men kon de
schoorsteen rustig laten uitbranden,
zodat alles gelukkig met een „sisser"
afliep.
VERLOREN OF GEVONDEN
BERGEN Verloren:
Blauwe regenjas. Gouden schakel
armband, Portefeuille met textielpun
ten, Rechter handschoen. Gouden scha
keiringetje. Vulpenhouder (grijs). Zil
veren armband, Bloedkoralen oorhan
ger, Kinderwantje, Gouden kruisje
met ketting.
Gevonden:
Vulpenhouder (blauw),' Mutsje, Rood
kindermutsje, Paar wanten, Kinder
wantje. Blauwe muts, Blauwe shawl,
Paai- donkerblauwe wanten. Wollen
camisole, Parker vulpenhouder (grijs)
Zakhorloge (doublé.
Inlichtingen des morgen's van 10
11 uur Bureau Rijkspolitie, Karei de
Grotelaan 17 Bergen.
Kunstkring Bergen
„HET GLAZEN PALEIS"
BERGEN Dinsdagavond vierde de
Kunstkring in de „Rustende Jager",
voor een eivolle zaal, de 70e verjaar
dag en het 50 jarig toneeljubileum van
Riko Hopper op waardige wijze met
„Het glazen paleis", een toneelstuk,
met een alledaags gegeven door Syd-
ney Howard en voor dit jubileum
speciaal bewerkt, door Jeanne van
Schaik-Willing.
Mevr, Philps, de moeder, op gevoel
volle wijze vertolkt door Rika Hopper
draagt de oer instincten van het moe-
derdier bij zich, en kan geen afstand
van haar kinderen doen.
Dit moest onvermijdelijk tot conflic
ten leiden, en in het tweede bedi-ijf
komt het dan ook zovei*.
De scène, tussen de moeder en Hester
(Lous Hensey) de verloofde van Ro-
bei-t (Gerard Rekers) de jongste zoon,
was een van de hoogtepunten van de
ze avond. Ook in het 2e bedrijf, waar
het door de invloed van moeder, tot
een uitbarsting komt tussen Tom en
zijn vrouw Christine (Ank van der
Moer), werd door het zeer sterke spel
van Christine tot een glanspunt van
deze uitvoering.
Alhoewel het gegeven enigszins ou
derwets aandoet en zeer sterk ever-
dreven is, was de totaalindruk door
het sublieme spel toch hoog te noe
men.
De decor's van Elly van Stekelenburg
deden het goed.
Comedia en haar regisseur Cor Her
mus hebben met dit stuk iets goeds
gebracht. Een ovatie was de dank
van het enthousiaste publiek voor het
fraaie en sterke spel der medewer
kenden.
Door de heer Haakman, werd na
mens dc „kunstkring Bergen", de ju-
bilaresse 'n mooi bewerkte schaal, er
vaardigd door de Kunstenaar Dirk
Huberts met een Edammer Kaasje,
aan geboden.
(r^0^>i)o^rémUc
Zaterdag 29 November 1947
HILVERSUM I - 301 m. - Nieuws om
7, 8. 18, 2# en 23 uur.
VARA 7.30 Gram.plalen: 8.15 Johan
Jong, orgel; 8.35 Lichte morgenklan
ken; 9.30 Werken van Mozart; VPRO
10 00 Morgenwijding; VARA 10.20 Ra
diofeuilleton; 10.35 Russische liederen;
11.00 Radiolympus; 11.30 Een dans-.
avondje ir. 1903; 12.00 Licht orkestcon-'
eert; 12.33 Müller sextet; 13.00 Ned.
Strijdkrachten; 13.30 Silvestri-kwartfet4,'
14.00 Het Ned. Lied; 14.15 Harmonie
orkesten, attentie! 15.00 „Boek en pu
bliek", lezing; 15.15 Men vraagt en wij
draaien; 16.00 Coöperatie en socialisme
lezing, 16.15 Amateurs zetten hun bes
te beentje voor; 16.45 Om en nabij de-
twintig; 17.15 Volksconcert door het
Radio-Philhax-monisch orkest, (Faure
Fx-anck en Berlioz); 18.15 Sportpraat-
je; 18.30 Ned. Strijdkrachten; 19.00 VU
oclrecital; 20.15 De winkel van Sinkcl,
gevarieerd programma; 21.15 Socialis
tisch commentaar; 21.30 Vindobona-
Schrammel'n; 22.00 „Pieter Postmans'
betere helft", hoorspel.
HILVERSUM II - 415 m. - Nieuws om
7. 8. 13, 19. 20 en 23 uur.
KRO 7.30 Morgengebed; 8.15 Pluk de
dag; 9.00 Ochtendconcert; 9.35 Werken
van Bach; 10.00 Voor de kleuters; 10.15
Gram.platen; 11.00 De Zonnebloem,
op radio-ziekenbezoek; 12.03 Pianoduo.
12.33 en 13.20 Metropole-orlcest; 13.10
Filmkwartier; 14.00 De Toneelkijker;
14.20 Engelse les voor beginners; 14.40
Engelse variété-klanken; 15.00 Voor
de jongeren 15.15 Debutantenconcert;
15.45 KRO-kiosk; 16.30 De schoonheid
van 't Gregoriaans; 17.00 De Wigwam;
18.15 Journalistiek-weekoverzicht 18.30
Het 9e avontuur van Lord Jumpatil;
19.20 Dansoi-kest KI. van Beeck; 19.15
Banden, die binden, klankbeeld; 20.30
Lichtbaken; 21.00 Negen heit de klok,
gevarieerd programma; 22.10 De stoe
len aan de kant, KRO-dansles; 22.45
Avondgebed.
FEUILLETON
1.) De grote stad scheen haar adem
in te houden.
De treinen reden niet meer. De toe
gangswegen tot de stad lagen verla
ten. Slechts een enkele keer raasde er
een Duitse legerauto langs, waarvoor
een ieder zich schuil hield.
In de vaarten was geen schuit te be
kennen.
'Maar plotseling werden de straten van
de grote stad bevolkt door een drulc
pratende, gesticuleerde mensenmenig
te.
Geruchten deden de ronde. De Cana
dezen waren in Breda. Zij passeerden
de Moei dijkbrug, stormden door naar
Rotterdam, den Haag. Haarlem
Sn Amsterdam wachtte. Met lachende
gezichten stroomden de mensen de
•tra ten op, trotseerden de bezetters,
hoonden ze en wachtten.
Wachtten uren, dagen, tot zij tot de
Ontstellende zekerheid kwamen, dat
het gerucht hen weer eens bij de neus
had gehad.
En verstild gingen dc mensen hun hui
pen weer in, de angst in de ogen, voor
Wat hen nog te wachten stond.
Want het spoorwegverkeer bleef stil
staan. De kostelijke wegen bleven on
gebruikt liggen. De sclv. 'tenvoerder»
loonden zich niet uit angst, dat z!|
met hun schuit naar Duitsland zouden
worden vervoerd.
Door de straten van dc grote stad
klonken, uitdagender nog dan voor
heen. dc voetstappen van de beiizerde
laarzen van de bezetter.
En geruisloos sloop daarnaast de hon
ger de stad binnen.
Steeds kleiner werden de rantsoenen.
De voorraad, die menigeen zich met
grote moeite had weten te verzamelen,
teerden in.
De toegangswegen tot de grote stad
waren uitgestorven .maar de grote stad
zelf leefde nog. Een grote mensenmas
sa krioelde erin.
Oude mensen en jonge mensen, vrou
wen en kinderen, sterke mannen en
sukkels, maar allen mensen, die wil
den leven.
E i toen kwam de uittocht.
Fietsen met banden en fietsen zon
der banden, bakfietsen met banden en
bakfietsen mét houten wielen, karre
tjes en karren, kinderwagens en trek-
wagentjes, voertuigen van de meest
zonderlinge makelij.
Eerst schroomvallig en aarzelend, maar
naar male de honger steeg roekelozer,
trotseerden de mensen de slavenjach
ten, die meer en meer gehouden wer
den.
Langs de wegen, waar zich nog maar
luttele jaren geleden rijen glanzend
gelakte limousines voortspoedden,
waarin mensen gezeten waren, die 't
'.even lachend aankeken, bewoog zich
nu een sombere stoet.
Langs de wegen, waar vroeger de
vrachtauto's met eten raasden, van het
platteland naar de stad. kroop nu een
trage stoet van de stad naar het plat
teland.
Want op het platteland was er eten
en de steden hadden honger.
Een verbaal uit de hongerwinter
door
JAAP VAN ZOONEN
En steeds groter werd de stroom kar
retjes en kleiner de kans om zich
buiten van voorraad te voorzien, want
ook de provincie was reeds voor een
groot gedeelte uitgeplunderd.
En zo vocht de mensenmassa van de
grote stad een verbeten strijd tegen
de honger en de duisternis en de kou
de.
Bij het walmende licht van een olie
pitje was Jan de Wever bezig op een
soort blikken bus, dat hij gewoonlijk
het donder kacheltje noemde, een ke
teltje water te koken.. Het was nog
donker, al stond de klok ook op acht
uur in de morgen. Een venijnige wind
scheen er buiten te zijn. De ijsbloemen
stonden dik op de ramen en binnen
kroop de koude langs Jans blote voe
ten steeds hoger op.
Gelukkig, dat door de wind het ka
cheltje het wonderlijk goed deed en
het water in een wip klaar was. Fluks
een suiTogaattabletje in de theepot en
even later verdween Jan met twee
koppen gloeiend drinken in de slaap
kamer. waar zijn moeder nog in bed
lag.
Hij smoorde een kwaadaardige uit
roep, toen hij, buiten de lichtcirkel
van het oliepitje gekomen, zich venij
nig stootte aan het een of andere voor
werp, dat hij vermoedelijk zelf wel
niet had weggezet.
Voorzichtig zette hij de thee op een
klein tafeltje en haalde toen het pitje,
dat hij er naast ulaatste.
„Alstublieft moeder. Daar zal je van
opfrissen. Ik kruip er ook nog even in.
Het is in de kamer niet te harden
van de kou."
Sinds haar man een jaar gelden naar
Duitsland was gevoerd, was Jan bij
zijn moeder in de slaapkamer geko
men.
Snel slurpte hij de hete drank naar
binnen, en schoot toen met een vaart
in het nog halfwarme ledikant.
Bibberend trok hij de dekens over
zich en keek naar het gezicht van zijn
moeder, die behoedzaam haar thee
dronk.
Een gevoel van machteloze woede be
kroop hem, toen hij het zorgelijke ge
laat in het schamele licht zag.
Moeder was in een paar jaar oud ge
worden. Zij had zich de ellende van
de laatste jaren sterk aangetrokken.
Nog maar ternauwernood vijf en yeer-
tig. was zij volkomen grijs en het eer
tijds zo blozende gladde gezicht was
doorploegd van rimpels.
Moeder was aan het tobben geslagen
Kon zich niet over de verschrikkingen
en barbaarsheden van de Nazi-ter-
reur heen zetten.
Jan balde de vuisten onder de dekens
als hij er aan dacht, hoe het begonnen
was. Zijn oudste broer was in de eer
ste dagen van de strijd gevallen bij
Den Haag.
Langzaam was moeder er over heen
gekomen. Ging weer belang stellen
in de verschillende dingen, maar had
het levenslustige verloren.
En toen de tijd .waarin de auto's van
de „Groene" door de stad raasden eu
de Jodenvervolgingen waren begon
nen.
Naast hen woonden een gezin van 4
mensen, Joden; vader, moeder eu twee
dochters van tien en twaalf jaar, waar
mee zij reeds jaren bevriend waren.
Hoe hadden ze meegeleefd, toen de
eerste slachtoffers werden weggevoerd.
Wat hadden ze niet getracht, hun
vrienden te kalmeren en proberen wijs
te maken, dat in dit rustige stads
gedeelte zij waarschijnlijk geen last
zouden hebben.
Al wisten ze ook beter.
Tot op een dag plotseling de overval
wagens in hun straat stonden en al
les in een wip afgezet 'vas. Vader en
hij waren niet thuis geweest. En toen
zij 's avonds van hun werk thuis
kwamen was het gebeurd. In de straat
stonden de buren te praten niet blek*
gezichten, die nog meer betrokken,
toen ze hen zagen aankomen.
Met horten en stoten was het verhaal
er uit gekomen. Hoe de Joden uit hun
huizen waren gehaald, de mannen en
vrouwen en kinderen van elkaar ge
scheiden ware» geworden, met geweer
kolven in auto's waren gedreven. D*
hartverscheurende tonelen, de afzich
telijke hardheid en hondsheid van d«
Duitsers en ten laatste, hoe moeder
in verzet was gekomen, geprotesteerd
had en door een paar soldaten in een
overvalwagen was gesmeten. Ontzet
hadden Vader en Jan elkaar aange
keken, waren naar binnen gegaan,
hadden in machteloze woede door het
huis lopen ijsberen.
Wordt vervo
