Ikmaaitki'
Van der Waals, S.D.-spion in vaste
dienst, maakte honderden slachtoffers
N.-HOLLANDSE
PERS 194*5
Nederland wachi in spanning!
Donkere wolken pakten zich boven
het Waagplein samen
Gemeente voerde strijd voor
behoud van de kaasmarkt
Incident te Djokja tot juiste
proporties teruggebracht
Joodse worsteling om het eigen huis
4e Jaargang No 1214
Zaterdag 17 April 1948
Uitgave voor de ielükna/nige Stich'-ng.
Wnd. boofdrcd. A. Erike, TCesterweg 138
Alkmaar, tel. 3300. Redactie es administra
tie: Rid^rstraat boek Oadegraebt Tel. 1987
„Enqland Spielwordt ontrafeld
Na de oorlog in Engelse dienst op bezoek
in Mgskou
In de hoge, sombere saai van de Rotterdamse rechtbank in het Paleis
van Justitie aan de Noordsingel' ging gisteren het scherm op voor bet
laatste bedrijf van bet SP*1» waarin de grofste verrader, die Nederland
misschien wel kende, de S.D.-spion Anton van der Waals de ho.ofdrol
speelde. Een bedrijf, dat vele dagen ii beslag zal nemen en waarvoor
46 getuigen zjjn opgeroepen om te vertellen van het verraad, dat de
voormalige electro,technicus Anton van der Waals, die nu 35 Jaar oud Is,
tussen Januari 1941 en Maart 1945 moet hebben gepleegd.
Onder'de paar hondeid mensen, die zich in de zaal bevonden, ztfn. ille
galen, die hun kamerarden door van der Waals verloren, nabestaanden van
hen die vielen door bet verraad.
Dan kwam Anton van der Waals
de zaal binnen. Aller ogen richtten
zich op bleke, geboeide figuur. Lich
ten flitsten op, maar van der Waals
scheen het niet te raken.
Verraad—en moord
Vier foliovellen beslaat de dag
vaarding. Van der Waals knipperde
slechts met de ogen, toonde verder
geen enkele emotie.
Als „v-man" (Vertrauwensmann)
voor de S.D. heeft van der Waals een
groot aantal illegale werkers bloot
gesteld aan opsporing, vervolging en
vrijheidsberoving, eerst te Rotterdam,
later ook in Den Haag en de rest van
het land. Door onder valse naam door
le dringen in illegale organisaties,
zich in verscheidene gevallen uit te
geven voor een uit Engeland gedropte
agent, door voor te geven illegaal
werker te zijn. wist hü een schat van
gegevens voor deDuitsers te ver
zamelen Drie en tachtig namen leest
Mr van Doorn voor van personen, die
door zijn toedien aan de Duitsers
werden overgeleverd Van hen kwa
men 42 nimmer terug De dag
vaarding-besluit «r thee hem "te Be
schuldigen van moord'op Josepb Ma-
rip van der Meer. gepleegd bij de
Loosdrechtse (flassen omstreeks half
Maart J945 Doe!: naam en identiteit
- van ».ün slachtoffer te gebruiken om
de S D zijn spoor bijster te dó:'n
worden
Eerste getuigen zijn zij. die met !ie?
onderzoek belast zijn geweest.
Ir P van der M-er. ex-illcgaal
e»i vrijwillig speurder, bevestigde, dat
hij tja de bevrijding ontdekte dat het
spoor, van Van der Waals naar ZulS-
laren liep. De president herinnerde
aan dc omdolingen van Van der Waals
na de capitulatie die hem zelfs »n
Duitsland bracht. Vermoedelijk is hij
onder Russische naam zelfs in Rus
sische dienst getreden.
Groep Broeder Jozef
W. Zietse verklaarde, dat hij "als
lid van de Heemsteedse groep van
broeder Jozef met de marconist
Schoenmaker een nieuwe code naar
Engeland zou brengen. Met een voor
hem onbekende man zouden zij in
Schiedam tezamen komen voor een
laatste voorbereiding
De onbekende bleek van der Waals
te zijn Hij deed brutale pogingen be
langrijke documenten Ibs te krijgen.
Toen zij-in een taxi zaten met van
der Waals, hield een Duitse overval
wagen hen aan: Scheven in gen.
Na een proces werden Broeder Jozef
er. Schoenmaker gefusilleerd, de heer
Zietse werd wel ter dood veroordeeld,
ma»r kreeg gratie.
.Kriminaldirektor" Schi;eied^r ver
klaarde van der Waals bij de S.D.-er
Molltjr uit Rotterdam te hebben leren
kennen. Als eerste behandelde van
der Waals in Rotterdam de zaak-
Bierhuys. Hij vertelde Sehreieder
.waardevolle contacten te heben met.
een illegale groep in Heemstede. Het
©•vollen daarvan is topn van der
W-al's tweede zaak geworden.
P"cs Welk motief had U om van
de: Waals- in-dienst te nemen?"
Sch.-«'ieder: »Ik had het idee. flat
Van der Waals heel goed tot V-man
kon worden opgeleid."
Pr's - „Met hart en ziel volvoerde
Van der Waals ziin opdrachten?"
G< ..Hij heeft 7* uitgevoerd zoals
ik h t wilde".
Bloedgeld per maand
Op de vraag welk salaris van der-
Waals ontving, zeide Sehreieder, "dat
d't eerst f 500.-.was. hetgeen spoedig
tot 1100.— per maand werd ver
hoogd. Voorts ontving hij een premie
fldti 5000.— voor de zaakBierhuys
«•ft van 50.000 voor hét oprollen van
het Nationaal Comité. Er is ook nog
overwogen hem ter opleiding voor ge
allieerd sabotage-agent naar Engeland
te jenden. Hij zou 50.000.— ontvan
gen als hij opgeleid en wel terug
keerde. Om verschillende redenen is
er echter van afgezien".
„Waarom stuurde u van der Waals
naar Zweden?" „Omdat hij de enige
geschikte man was voor het leggen
van contacten daar", antwoordde ge
tuige E. Spreeuw, die ook.contact had
met Broeder Jozef, en vertelde van
diens arrestatie, die hij uit de verte
meemaakte. Van der "Waals is bij hem
thuis geweest om inlichtingen. Ge
tuige had niet het idee dat er ver
raad in het spel was en dat "hij zelf
gevaar liep. Later is hij gearresteerd.
In de gevangenis bleek hét verraad
van Van'der Waals zonneklaar
(Zie verve* pag. 2 kolom 4)
STAATSLOTERIJ.
1000.— met premie van 30.000 óp
nr. 4641
80.niet premie van 3.000 ep-
nr. 9668
400.— nr. 17476
200.nr. 16602
100.— 13310, 13449, 17437
Peter Hurkos brengt
De Nederlandse telephaat Peter
'Hurkos, die reeds eerder een moord-
zaak in België aan het licht bracht,
heeft opnieuw van zich doen spreken.
Bij een séance in Gent overhandigde
men hem een enveloppe met een foto
van een verdwenen "lid van het on-'
dergrondse verzet. Hij verzekerde, dat
de jongeman in kwestie vermoord
was met een Engelse sleutel en dat
hij begraven lag op een erf, 14 km.
van de zaal af. Ook de dader kon hij
noemen, doch dat wilde hij niet in
het openbhar doen om het onderzoek
niet te belemmeren.
laatste nieuws
WAPENSTILSTANDSRESOLUTIE
AANVAARD
De Veiligheidsraad heeft bij de de
batten over Palestina de wapens til-
standsresolutie, ingediend door de
V.S., aanvaard.
NEDERLAND
Lenstra
De Vroet
Sc hij venaar Schaap
Kraak Terlouw Wilkes
van Bun Rijvers
Staffelen
Engelsman
Lcmbeicchts.
De Buck
v. Steenlandt Aernoudts
Mernrans Erroelen Meert
v. d* Audenaerde Anonl
Henriet
TÈirifayt
BELGlë
Schakel Zondagmiddag in op Hilversum n - 415 m. Het ooggetuige-ver
slag, wordt verzórgd door LEO PAGANO.
Een gemeente- en een nationaal belang I
Als Vrijdagmorgen 7 Mei de klok van de Waag toren zijn zevende «!agp .gesproken, Gelukkig dreven ae
over de stad heeft doen galmen, zal de knecht tot dc opzichter van het
kaasdragcrsgilde zeggen: „Vader,hy heeft geslagen!' En als deze kaas-
dragers het appèl hebben gehouden en de berries bij de schalen *ijn gezet
dan gaan zij naar huis en komen om half tien terug met -bun hoeden, ge
sierd met de rode, gele, blauwe en groene linten, de kleuren van het
veem en gekleed in witte broek, wit overhemd en witte kousen.
Want op Vrijdagmorgen 7 Mei wordt In Alkmaar voor de eerste maal in
dit jaar weer de kaasmarkt gehouden
„De kaasmarkt.-, hoe staat die er eigenlijk voor? Zal de markt in stand
'kunnen worden gehouden", dit is de vraag,'die ons van verschillende zij
den wordt gesteld.
Daarom denken wij op dit ogenbilh even terug aan de strijd die werd
gevoerd en aan de oplossing, die degemeente Alkmaar na de oorlog
met het ministerie van landbouw, het Bedrijfschap voor Zuivel en de
Bond van op-Coöperatieve grondslag In Noord Holland werkende Zuivel
fabrieken heeft .gevonden.
Een oplossing, die tenslotte leidde tot het behoud van fle kaasmarkt, j
markt, want ér waren voor hen an-
men in Alkmaar.
Weet dus, dat het niet de vreem
delingen zUn die de markt in stand
houden!
Natuurlijk... het is prachtig en goed
dat zij komen, want zij zorgen ervoor
dat de faam van dit Nederlandse pro
duct over de hele wereld wordt uit
gedragen.
De wolken dreven weg
Maar nu dan over die donkere woj-
Mei de /a/en liep de
aanvoer terug
De heer P. A. de Boer, assistent vao,
het Marktwezen heeft «en grote
kaart mét lange rijen cijfers op zijn
bureau liggen.
Wij lezen, hoeveel kaa* er van jaar
tot jaar op de markt werd aangevoerd
Met een 'potlood wijst hij op de sta
tistiek. „Kijk", zegt hij, „in 1936 zo
veel duizenden kilo's een jaar later
enige duizenden minder, ^en jaar
verder weer en hier nog minder.
Wat de.oorzaak hiervan is?
Wel, laten we eens enige bladzijden
van het geschiedenisboek terugslaan.
In vroeger jaren kaasden de boeren
zelf en zij "verenigden zich mettertijd
in. kleine coöperaties, die uitsluitend
ingesteld waren op de fabricage van
kaas.
De kleine fabriekjes, waarmee
Noord Holland bezaaid was, verdwe
nen, langzamerhand. Er kwamen gro
tere voor in de «plaats, die niet al
leen kaas,* maar ook^ boter en rriélk-
poeder gingen produceren.
Wat gebeurde er nu? De jongere
boeren vonden het erg gemakkelijk,
dat zij de melkbussen aan de weg
konden zettfen; alles werd afgehaald
en wanneer zij kaasnodig hadden,
kregen zij <Tie van de fabriek:
Ja. en naar de markt hoefden
zij eigenlijk ook niet meer te gaan.
Voor de verkoop van hun produc
ten zorgde de fabriek wel.
Oh. ik herinnersmij nog heel goed.
dat ov°r de wegen 1n de buurt van
de Friese brug lange rijen boeren
wagens m»: kaas naar de markt
gingen.
Dat was een aardig gezicht. Nee, nu
zijn er bijna geen zelfkazende boeren
meer. En die nog met kaas op de
markt komen, zijn de ouderen. Enige
jaren voor de oorlog voerden som
mige grote Zuivelfabrieken ook geen
kaas meer ,aan. Zij dachten minder
belang te hebben bij een dergelijke
dere manieren om hun producten
kwijt te raken.
In 1937 begon de strijd
In 1937 was er nog een strijd tus
sen markt en beurs. Met een drasti
sche verlaging van de wik- en weeg
lonen hebben wij ook deze moeilijk
heden opgelost en „draaiden" we ver
der.... totdat de oorlog kwam.
De aanvoer liep in de eerste oör-
logsjarenenorm terug en in 1944
betekende de markt al niets meer.
In 1946 werd de Alkmaarse kaas
markt weer geopend.
Maar voor het zover was, hadden
donkeren wolken zich boven het
Waagplein sadiengepakt. Aanvankelijk
zag het er naar .uit, dat de Zuivel
fabrieken nu in het geheel geen kaas
meer op de markt zouden aanvoeren.
Moest- de markt- verloren gaan? Dat
nooit, zei de gemeente Alkmaar en zij
ging een strijd voeren om het be
houd van deze markt, cen strijd, die
iedere gemeente behoort te voeren
voor het behoud van al haar markten.
De kaasmarkt is een gemeente
en een nationaal belang, zo meent
weg, want er kwam een oplossing.
De gemeente pleegde overleg met
het ministerie van landbouw, met de
secretaris van de Bond van Zuivel
fabrieken op coöperatieve grondslag)
ir. G. Kranen, met het Bedrijfschap
voor Zuivel, met oud-minister Dec-
kers, de kaashandelaren en al de
plaatselijke instanties, die belang had
den bij het voortbestaan yan de markt.
En het was tenslotte het Bedrijfsschap
voor Zuivel, dat een subsidie verleen-
de.
•Met deze subsidie konden de onkos
ten worden vergoed, die da verkopers,
de Zuivelfabrieken moesten maken
r bij de aanvoer van de kaas.
Zo kon er dus in 1946 weer gemarkt
worden.
Zagen die zuivelfabrieken nu wel
het -belang van de kaasmarkt in?
Inderdaad, zij zagen het in, want
nog in hetzelfde jaar hadden zij er
varen, dat de prijsnoteringen omhoog
liepen. Alkmaar werd weer toonaan
gevend in Nederland, de vérkopers in
het gehele land zetten hun prijzen naar
die van de Alkmaarse markt.
Ook in 1947 werd de subsidie ver
leend en toen liep de aanvoer weer
aanmerkelijk op; bij dit alles moeten
wij natuurlijk bedenken, dat de distri
butie een rem is Voor de opbloei van
de handel. 4»
Of er dit jaar weer een subsidie
komt? Dat weten wij nog niet, maar
de kaasmarkt gaat door!", zo_besloot
de heer de Boer zijn uiteenzetting.
weerbericht
ZONNESCHIJN
Droog en overwegend zonnig weer
met voof de-*tijd van het jaar nor
male temperatuur. Meest matige wind
uit Oostelijke richtingen.
Aldus het lid vap de Nederlandse
delegatie, Abdoel Kadir, voor de mi
crofoon te Batavia, naar welke stéd
hij uit Djokja was teruggekeerd om
de Nederl;-Indische regering verslag
uit te \>rengen over het incident bij
de aankomst der delegatie in de Re
publikeinse hoofdstad.
Abdoel Kadir begon zijn toespraak
met té verklaren, dat z.i. Aneta geen
moedwillige verdraaiing van de fei
ten had gegeven in haar reportage.
Maar de correspondent ..kon geen
goed verslag geven^van de gebeurte
nissen in een menigte van duizenden
mensen, waarin hij zelf mede door de
duisternis, als het ware verdronk".
De demonstratie, die volgens Ab
doel Kadir geleid werd. en tegen de
Indonesische delegatie-leden was ge
richt, kan men niet beschouwen als
maatgevend voor de Republiek. Het
lag trouwens kennelijk niet m de be
doeling, het leven der delegatie-leden
te bedreigen. Dit werd dan ook door
deze leden niet gevreesd.
„We zijn er nog niet
maar we komen er"
Abdoel Kadir takende de politieke
.sfeer, te Dlukja als ..een
sferen, een verzameling van ideeën
sentimenten, expressies, uiterlijke
bewogenheid en wat al niet meer,
zorfder duidelijke bègrenzing". Hij
noemde de Republikeinse propaganda
in pers en radio, „weinig gastvrij. Nog
steeds worden wij onheus bejegend",
de woorden: „Ik moge verzoe-
Drie van het roemrijke gilde (iet gilde,
belang is voor onze stad.
van groot
Abdoel Kadir sprak voor de microfoon
Opgeschoten jongens, die „sip keken"
toen zij een standje kregen
„Hel was een demonstratie uitgevoerd door jongens tussen de 10 en de
26 jaar. Ik zag hier en daar ouderen, die, met stokken in de hand, het
geheel dirigeerden. Toen ik een paar van mijn jeugdige verwelkomcrs ver
telde, dat hun demonstratie de grootst mogelijke blunder was omdat zij nu
de wereld toonden, geen respect te hebben voor andersdenkenden en
geen eerbied voor politieke tegenstanders die vreedzaam kwamen onder
handelen, hetgeen een slecht begin voor hun volksstemming betekende,
keken zij .sip".
ken, Uw regering te helpen om op de
vlugst mogelijke wijze te komen tot
een goede oplossing van het Indone
sische probleem
Wij-zijn er nog niet, maar wij komen
er wel", eindigde Abdoel Kadir zijn
toespraak.
Aneta reportage „geen
moedwillige verdraaiing"
Plannen van HoHma.'
E= administrateur "van het piac-
Marshall, Paul G. Hoffman, heeft op
een persconferentie verklaard, dat hij
voornemens is beperkende e pa! in gen
op te stellen, welke ten doel hebben
te vooi'komen dat de buitenlandse re-
geringen.cn haar onderdanen, die bij
het plan zijn betrof ?n. elkaar gaan
beconcurreren door hoger prijzen aan
de. Amerikaanse producenten -p bie
den.
Kamergeleerdestor.J
terecht
Voor het Leidse Tribunaal stond
terecht de ex-hooglëraar H. Krekel,
die benoemd was op instigatie van
Seys Inquart tot hoogleraar in de wijs
begeerte aan de Leids^Universiteit.
Hem werd o.m. ten laste gelegd het
schrijven van buitenlandse overzich
ten. j n Nat•onaal-socialistisehe k ran-
feri. .Hy-verweerde" zich met te zeg
gen, dat zijn artikelen de kwestie van
twee kanten belichtte. De verdediger
meende, dat zijn cliënt een milde straf
moest hebben, daar hij als bet proto-
tvpe van een kamergeleerde niet be
sefte welke invloed zijn houding uit
oefende.
Het conflict in Palestina neem:
steeds dreigender vormen aan. Ver
der en. verder drijven de bloedige
practijk in het Heilige Land en de
schone' theorie, waaraan de Ver. Na
ties zich bezondigen, van elkander af.
Men ziet er daar blijkbaar nog heil
ixi om door te borduren op een these,
waarvan ,een kind beseffen kan, dat
zij onder deze omstandigheden niet
te verwerkelijken is: wapenstilstand
tussen de vechtenden.
De vreemde politieke reuzenzwaai,
■die de Ver. Staten heen en. terug na
men toen zij eerst het verdelingsplan
in de steek lieten en daarna verkon
digden dat het voorgestelde beheer-
schap slechts als een .tijdelijke oplos
sing was geprojecteerd, heeft toe ge
volg gehad dat niet alleen meer de
Arabieren, maar Arabieren èn Joden
zich verder geen steek van de beslui
ten der Ver. Naties wensen aan te
trekken.
Ook de Commissie voor Palestina,
die trots de verwarring doorging met
haar taak, de uitvoering van het ver
delingsplan voor te bereiden, is ver
bitterd. Zij keerde zich fel tegen de
Britten met de beschuldiging, dat zij
de zaak saboteren. De Britse regering
toonde zich verontwaardigd overi
gens gaf zij in haar antwoord punt
voor punt de beschuldigingen toe.
zich stellend op het standpunt, dat
het haar goed recht is om geen mede
werking te verlenen aan plannen die
zij niet heeft aanvaard. 'Formeel is
dat vrijwel juist maar zo gemak
kelijk zou er geen antwoord te vin.-
den zijn op wat de Joden de Britten
voor de voeten werpen. Het con-
voyeren der levensmiddelentranspor
ten. waarbij reeds talrijke slachtoffers
gevallen zijn, 20u inderdaad geen
Joodse aangelegenheid moeten zijn
maar de mandaatmogendheid past er
voor, om het karweitje op te knap
pen. Terecht weigeren de Joden aan
de Arabische eis om de oude stads
wijk van Jeruzalem te ontruimen, te
voldoen en ten onrechte destilleren.de
Engelsen uit de goedkope raad, maar
toe te geVen, het recht om de Joden
daüi* nu aan hun lot over te laten.
Het is wel veelbetekenend, dat de
Commissie voor Palestina althans t.a.v.
Jeruzalem heeft besloten, over te
gaan tot vorming van een politie
macht der Ver. Naties., de toestand
schijnt er inderdaad n>et langer houd
baar te zijn.
Bitterder nog zijn de Joden ge
stemd over de bewaking der grenzen.
Zy schatten, dat reeds een 15000 man
troepen uit Syrië, de Libanon, Irak
en Trans-Jordanië ongehinderd
dus met medeweten van de Engelsen,
zeggen zij over de grens kwamen.
Maar op de jacht naar Joodse vluch
telingen neemt de gehele Britse Mid
dellandse Zeevloot deel.
„Engeland spoort de Joden met ra
dar, de Arabieren met een blinddoek
op" luidt hun conclusie. Daar komt
bij, dat de Joodse verdedigingsorga
nisatie niet door de Palestijnse rege
ring erkend wordt, daar deze zelf
„verantwoordelijk is voor orde en
rust" hoe zij echter haar taak op
vat, is in de laatste tijd wel gebleken.
Over deze dingen zwijgen de En-
Buitenlands Overzicht
geisen- Zij kunnen er ook beter over
zwijgen, want het éne woord, dat ter
verdediging van hun politiek mogelijk
zou zijn, het woord Olie, klinkt niet
sympathiek in de oren der volkeren.
t Maar het is helaas in de eerste
plaats de olie, met de strategisch be
langrijke verbindingswegen en steun
punten, die Engeland halsstarrig
maakt en Amerika van zijn reeds'
eenmaal ingenomen standpunt deed
terugkeren.
Tenzij de kleine landen der Ver
enigde Naties door hun stuwkracht
alsnog ook de Verenigde Staten tot
doortasten dwingen, is er voorlopig
weinig kans op verbetering in de si
tuatie. De Joden zullen zich tot het
uiterste weren voor hun onafhankelij
ke staat, die trots alles werkelijkheid
is geworden. En zelfs zal men er voor
op moeten passen, dat het conflict
niet een internationaal aspect krijgt.
Beriohten over leveranties van wa
pens en vliegtuigen uit ver-afgelegé*
landen nemen hand over hand toe.
A. H.