ZO stemde Westfriesland in de 14e en 15e eeuw
ER KWAMEN WITTE EN ZWARIE Merkwaardige, maar goed-
BONEN AAN TE PAS! democratische methode
Een vermakelijke verkiezing
De verdeling der zetels
Tussen 9 en 3 uur in de nacht
Op Nieuwjaarsdag nae twaleff
uren ende tusschen sonnen onder-
ganck" kwamen in het Westfriesland
van de 14e en 15e eeuw de leden van
de „rijckdom" samen in het koor
van de kerk van hun stEid of banne,
tot het verkiezen van schepenen.
Stemplicht
Ook toen reeds was er de plicht
tot opkomst ter stemming: kwam
één van de leden van de rijckdom
niet vóór zonsondergang op, dan ver
beurde h*j een „ponts boet", zo le
zen we in de bepalingen „van sche
penen kyesen" in het Westwouder
keurenboek en in ons gehele gewest
was het ongeveer zo geregeld. By
verhindering om aan de verkiezing
deel te nemen mocht men echter een
gemachtigde zenden; deze machti
ging moest ten overstaan van twee
schepenen geschieden:
^De rijcdom"
Men moest tot de „rycdom" beho
ren om aan de verkiezing van sche
penen te mogen deelnemen. Nu mo
gen we de 14e eeuwse term „rycdom"
niet zonder meer voor de huidige be
tekenis van dit woordje opvatten: de
Westfriese gemeenschap kende recht
toe aan al haar leden, doch bij de
bestudering van deze rechten en daar
aan verbonden - soms zware - plich
ten stuiten we op een naar onze be
grippen ingewikkelde indeling in
v,standen" (en hier „stand"* weer niet
op te vatten in onze zin, maar in de
zin van maatschappelijke functie!):
men kénde geërfden, gemene buren,
nietburen, welgeborenen, de „rijc
dom", enz. en het is hier niet de
plaats deze in elkander overlopende
begrippen uiteen te zetten. Voldoen
de is te weten, dat de rycdom stem
recht had by de verkiezing van sche
penen, waarbij wfl weder niet in zul
len gaan op de taak van deze sche
penen en de verder te noemen bal
juw en de schout. Er zit hier stof
voor meerdere artikeltjes: veel oud-
Westfries recht onderging in het
door ons thans bedoelde tijdperk
reeds beïnvloeding, en hervorming
door de als veroveraars optredende
Hollandse edelen. Westfriesland ken
de echter reeds vóór 1289 schepe
nen en de hoofdtrekken van de me
thode waarop zij werden verkozen
*tjn ongetwijfeld nog weer eftkele
eeuwen ouder!
In een handvest van 6 Aug'istus
1727 lezen we, dat ieder kiezer „ghe-
goet" moest zyn tot honderd nobelen
(gouden munten) aan „eyghlik'en
ghoeden", aan werkelijk eigen bezit.
De eis van een minimum-vermogen
heeft trouwens in onze moderne Ne
derlandse staat nog bestaan tot onze
v eeuw!
Verder moest men drie jaren in
woner zijn en „3chot ende onghelt"
van zijn goederen hebben betaald.
Het merkwaardigste: de „Boonloot"
Op Nieuwjaarsdag dan kwam de
rycdom in de koren van de kerken
tesamen, waar de aanwezigen (wille
keurig?) ia zeven groepen werden ver
deeld.
De baljuw kreeg nu van de af
tredende -schepenen zoveel bonen
als er personen aanwezig waren,
doch tussen de overigens witte
bonen bevonden zich zeven zwar
te exemplaren. Straks zullen zij.
die uit een „hoet of mutse" zwar
te bonen trekken, optreden als
kiesmannen!
De aftredende schepenen hebben er
inmiddels voor gezorgd, by' elke groep
leden van de rijcdom ,-,die loote van
den bonen omme (te) draghen in een
heymelick vat sonder openbaringe
der bonen". De aanwezigen nemen
allen een boon uit het hun groep
voorgehouden vaatje of hoed en zij,
die een zwarte boon trekken treden
naar voren. Hen wacht een belang
rijke taak, die Nieuwjaarsmiddag.
Getrapte verkiezing
Tesamen met de baljuw treden de
ze aldus ge-„boonden" naar buiten,
waarna zy door de baljuw worden
beëdigd (m.i. een Hollandse aanvul
ling op oud-Westfriese gewoonten,
een ombuiging in voor de veroveraar
belangrijke richting).
De beëdigden benoemen nu aller
eerst uit de nog in de kerk aanwe
zige rijcdom vier personen, waaruit
de aftredende schepenen de twee
„burgemeesters" (wij zouden thans
deze functionarissen wethouders
noemen) voor het aanvangende jaar
kiezen. Er is dus keuze uit 4 can-
didaten, de over de ondervinding
van een vol jaar beschikkende aftre
dende schepenen nemen hieruit geheel
naar eigen inzicht de twee meest-
geschikte personen.
Er is echter nog een derde burge
meester en in de persoon van deze
functionaris ligt de band met de on
dervindingen en handelingen van de
beëindigde bestuursperiode. Deze der
de burgemeester is n.1. de voorzit
tende burgemeester van het vorige
jaar! Wordt een der burgemeesters
dus tot voorzitter van het college be
noemd. dan heeft hij „ambtshalve"
een tweede zittingsjaar te verwach
ten.
De beëdigden hebben echter nog
een tweede belangryke taak! Uit elke
aanwezige groep van de verzamelde
rijcdom wijzen zy vervolgens twee
personen aan als candidaten voor de
functie van schepen. Zo ontstaan
voor de zeven schepen-posten veer
tien candidaten, dus weder voor elke
post twee namen.
In tegenstelling tot de -keuze van
de burgemeesters (door de aftreden
de schepenen uit bindende voor
dracht aangewezen) is het ditmaal
de baljuw, die de keuze verricht. De
ze baljuw is een door de „Heer", door
de vertegenwoordiger van de Hollan
ders benoemde functionaris en on
getwijfeld zal vóór de verovering van
het vry'e Westfriesland door de Gra
ven van Holland ook deze keuze wel
zyn gedaan door de aftredende sche
penen. Helaas ontbreken hierover de
schriftelijke gegevenseerst de Gra
ven tekenden het gewoonterecht, op!
De baljuw bleef echter geheel ge
bonden aan de hem voorgestelde 14
-candidaten! Een kennelijk compro
mis, waardoor de veroveraar kreeg
wat hem toekwam, doch practisch
gebonden was!
Wanneer de zeven beëdigden''het
eens niet eens konden worden over
hun voordrachten, dan zou .voort-
ganck" hebben wat „dat meerdeel
van dese seven" wen3te: Er werd
dus in -geval van onoverbrugbaar ver
schil bij meerderheid van stemmen
beslist.
Vriendjespolitiek voorkomen
Wat in onze 18e eeuw, in de prui
kentijd, tot de vermaledijde familie
regering van de regenten leidde: de
elkaar steeds bij de verdeling van de
openbare functies het balletje toe
spelende vriendjes en soms geheel on
bekwame familieleden (waartegen in
ons gewest de patriotten ageerden, wier
portretten wij einde Juni in ons
blad .brachten), was dus in de veer
tiende en vijftiende eeuw, in de vóór-
kapitalistische lijd van nog niet ont
aarde eigendomsverhoudingen, gehee1
uitgesloten. En het staat te bezien of
de vorm waarin wij thans ons ge
meente bestuur verkiezen werkelijk
beter aan democratische eisen vol
doet dan in die oude tijden? Men
stemde geen politieke party en geen
godsdienstige richting en klasse
tegenstellingen spraken nog niet
Evenals thans nog in Onze grondwet
eigenlijk wordt aangegeven koos men
personen.
Ook reeds duizend jaar geleden?
We hebben hiermede kennis ge
Van een raad die verkeerd is samengesteld?
Toen wij ter gelegenkeid van de komende verkiezingen de handleiding
van het A.'NtP. eens doorbladerden, viel ons tussen de uitslagen van de
laatst gehouden gemeenteraadsverkiezingen die van de gemeente Sint
Maarten op.
De uitslag was daar als volgt. Uitgebracht werden 744 geldige
stemmenwaarvan op de Anti Revolutionnairen 150, op de linkse groep
452 en op de K.V.P. 142.
En mt de zetelverdeling.
Er kregen in de raad zitting twee Anti Revolutionnairen, vier linksen'
en een Katholiek.
Houden we nu de zetelverdeling aan volgens artikel 100 b der Kieswet,
dan wordt de berekening als volgt.
Totaal stemmen 744. aantal zetels 7. kiesdeler 106, twee zevende.
De A-R. krijgen dus 1 zetel, overschot 43 vijf zevende, de linksen
4 zetels, overschot 26 zes zevende, de K.V.P. 1 zetel, overschot 35 vijf
zevende.
Past men nu artikel 100 b der kieswet toe en deelt men het stemmental
dat elk der partijen verkreeg door het aantal toegewezen zetels plus een,
dan wordt het quotiënt voor de A:R. 75. voor de Linksen 90 twee vijfde
en voor de K.V.P. 71.
Volgens de berekening artikel 100 b zou de raad van Sint Maarten
dus als volgt moeten zijn samengesteld. 1 A:R.. 5 Linksen en 1 K.V.P.
Of geldt voor kleine gemeenten nog het stelsel, dat de partij met het
grootste overschot een zetel krijgt? We kunnen het ons haast niet
voorstellen.
Inmiddels is de samenstelling van de Raad reeds onherroepelijk en
wij gevoelen er ook niet de minste behoefte- aan om daar verandering
in te kc'jgen. Het geval op zich zelf vonden we echter te interessant
om onze lezers in deze dagen van verkiezingen te onthouden.
Wie 'licht onshierover eens nader in?
maakt met de in onze ogen zo merk
waardige „verkiezingstechniekvan
de Westfriezen. Het is eén vrijwel
allen onbekend terrein: wat jammer
toch, dat men op onze scholen nog
Steeds laat blokken op dode jaar
talletjes, die de liefde tot de historie
vermoorden, en de rijke geschiedenis
van*"ons ge\yest overslaat!
U zoudt anders weten van de
strijd van de vrije Westfriezen (waar
onder we ook de Kennemers en de
Zaankanters hebben te verstaan!),
tegen de Graven van Holland. In de
veertiende en vijftiende eeuw, waar
over dit artikeltje handelt, was deze
stryd reeds verloren en de bestuurs
vorm reeds met Hollandse invloed
vermengd. Hoogst waarschijnlijk (Mr
A. de Goede stelt deze vraag in zyn
zo interessante proefschrift „Swan-
notsrecht, Westfriesche rechtsge
schiedenis") is deze vorm echter dan
reeds eeuwen oud, al zullen de be
namingen van de functies door de
overheersers zijn veranderd. In het
eerste vredesverdrag met Floris de
Vijfde (ja, de door de edelen vermoor
de graaf, het jaartal 1296 uit «iw
dreunboekjet) van 1289 wordt reeds
direct van schepenen gesproken en
hun verkiezing is een oer-oude, West
friesche vorm!
M Poldervaart
Stembuspleiziertjes
Ook nu was er hier en daar
een vrolijke noot
Waar wat te doen is, daar valt over
het algemeen wel wat te lachen. Zo
tekenden wij onder de drukte der ver
kiezingen een paar vrolijke nootjes op,
waarvoor we toch een bescheiden
plaatsje in de krant willen zoeken.
Daar gaan ze
XXX
OUDE S.D.A.P. GEZOCHT....
De man neemt een stembiljet, kijkt
er op, kijkt nog eens, fronst zijn
wenkbrauwen, werpt een achterdoch
tige blik op de voorzitter van het
stembureau en Jtegt: Waar is de oude
S.D.A.P.? De oude S.DA.P. staat er
niet op
Oude S.D.A.P,? zegt de voorzitter
van het stembureau, Die is hier niet.
Niet? Werkelijk niet? En daarvoor
ben ik nog wel speciaal uit Amster
dam gekomen ik dacht dat hier in
Alkmaar de oude S.DA.P. toch wel
wasEn blijkbaar maar half over
tuigd en geenszins tevreden verlaat de
vergeefs zoekende het lokaal
XXX
HEEL ANDERS
Een beetje gedwee en een beetje
eerbiedig nemen de twee zeer oude
vrouwtjes het stembiljetje aan dat hen
voor het'stembureau in de hand wordt
gedrukt. 2eg meneerwat moeten
we daar mee doen? Moeten we dat
hier inleveren?
De milde gever: Nee mevrouwtje,
daarop kunt u zien hoe u kunt stem-
Wij twijfelen er.niet aan of velen
onzer lezers hebben wel eens iets ge
lezen van de Engelse schrijver Char-
le- Dickens. In zijn beroemde roman
„De Pickwick club" wijflt deze een
hoofdstuk aan de beschrijving van' een
verkiezing in Engeland omstreeks 1825
door de leden van de Pickwickclub
meegemaakt.
Volgens de roman was het stadje
Eatanswill, waar de verkiezing zou
plaats hebben, verdeeld in twee kam
pen, die elkaar met ongelofelijke fel
heid bestreden.
De blauwen en de bruinen
Wat die felheid betreft is de verkie
zingsstrijd in Nederland een dooie
boel!*Daar stonden de blauwen en de
bruinen tegenover elkaar in de perso
nen van de heren Slumkey en Fizkin.
Voor de stemming zou aanvangen,
werden de candidaten ten overvloede
nog .eens aan? de verzamelde menigte
voorgesteld. De heer Fizkin zou een
geestdriftige toespraak houden, maar
na de eerste twee woorden begon een
fanfarecorps van de tegenpartij zo
oorverdovend hard te blazen, dat er
geen woord te verstaan was. Een op
windende vechtpartij was er het ge
volg van.
Dan hadden de blauwen voor een
aardiger scène gezorgd. Toen de heer
Slumkey op het toneel verscheen, was
er voor gezorgd, dat er zes moeders
met schoongewassen baby's langs zijn
weg stonden opgesteld en op advies
van zijn propagandaleider zou hij zich
minzaam over de baby's heenbuigen
en hen over het hoofd strelen.
Vlak voor deze tocht zou aanvan
gen fluisterde de leider hem in het
oor dat het een geweldige indruk op
de menigte zou maken, als de heer
Slumkey er toe kon besluiten om een
van de baby's te kussen.
De heer Slumkey rilde toen hij het
hoorde, maar de zetel in het parle
ment lokte en dus vermande hij zich
en kuste een baby. Het resultaat was
zo verbluffend en de toejuichingen
van het publiek zo oorverdovend, dat
hij niet meer kon ophouden en de
baby's alle zes zoende of het zijn
eigen kinderen waren!
De mannen in het koetshuis
De agent van Fizkin was echter ook
niet voor de poes. Hij had een aantal
kiezers opgesloten in een grote ruimte
ten einde te voorkomen, dat de an
dere partij er mee zou kunnen spre
ken. Dan had hij tenminste niet bang
te zijn, dat de argumenten van die
kant aangevoerd indruk zouden kun
nen maken.
Trouwens veel resultaat zou een ge
sprek met die mannen niet heben ge
had. want om ze tevreden te stellen,
werden ze zo rijkelijk van alcohol
voorzien, dat ze niet meer voor re
de vatbaar waren. Pas op de dag der
verkiezing werden ze onder de pomp
min of meer ontnuchterd.
De parasols voor de vrouwen
Prompt had echter de andere kant
weer voor een tegenzet gezorgd en
er was aan een groot aantal vrouwen
een fraaie parasol toegezonden, waar
mee ze nu de hele dag door de s'tad
paradeerden en er als tegenprestatie
voor zorgden dat hun mannen blauw
stemden.
De plaatselijke bladen, waarvan de
een blauw en de ander bruin getint
was, bekampten elkaar nog het aller
felst en als de redacteuren elkaar pas
seerden, vermaakte de hele stad zich
me't hun geschimp.
De bedachtzamen
Zo golfde de strijd op en neer. Dic
kens vertelde het op de kostelijk hu
moristische wijze waarvan hij het ge
heim scheen te bezitten. Beurtelings
leken de kansen van de blauwen of
de bruinen té rijzen of te dalen. Even
als nu, waren er ook toen mensen, die
de kat eerst eens uit de boom keken,
die zich verre van het strijdgewoel
hielden.
Vlak voordat zij hun stem uitbrach
ten had de leider der blauwen een
onderhoud met hen. Zijn argumenten
waren kort, maar overtuigend. De
geldstukken rinkelden. Toen stemden
de mannen en de candidaat der blau
wen was gekozen.
menen de eerlijkheid wint 't bij
hem op hét laatste moment: Als U
tenminste op die partij wil stemmen.
't Biljetje wordt nog even, criti-
scher nu, bekeken. Dan een beslist:
Neemt u 't dan maar weer terug, me
neer. Wij stemmen op 'n heel andere
partij!
XXX
OUD. OUD, OUD... KOFFIE KOUD
't Overkwam ergens een pasbenoemde
burgemeestér. Als eerste burger van
de stad diende hij de gemeenschap
bij de Verkiezingen door het voorzit
terschap 'te bekleden van het eerste
stembureau. Alles ging goed, prima
zelfs. Totdat men plotseling bemerkte
dat er ergens een foutje gfeslopen was
in de telling. Zoiets kan elk stembu
reau overkomen. Ook het eerste.
De voorzitter zette zich schrap.
Er zat niets anders op dan 't nofe eens
over te doen.en met een zeer dui
delijke stem begon hij af te roepen:
Groen, Groen, Groen, Groen, Groen.
een-minder standvastige natuur zou
de verleiding niét hebben kunnen
Weerstaan om tussen al dit groen eens
één keertje: rood te roepen of des-,
noods: zwart. Maar de burgemeester
bezweek niet. En de Groentjes een
maal gepasseerd, werden de Scher-
merhorntjes doorgenomen. Lang was
de lijst.-... maar de burgemeester aar
zelde niet. Na de Wagenaartjes kwam
de mededeling dat er koffie was. Het
hele stembureau leefde op. Maar de
burgemeester was onverwurwbaar.
Eerst nog even Oud zei hij. En daar
ging de lijst: Oud, Oud, Oud. Oud,
OudLanger en lahger werden de
gezichten, slapper en slapper hingen
de armen van de arme slachtoffers
leden. Zacht begon een gemor te zoe
men. De burgemeester had het warm
maar hij ging door. De onrust werd
groter, maar onverstoorbaar klonk de
stem; Oud, Oud, Oud, OudToen
als het niet waar is heeft men tegen
ons gejoktklonk plotseling een
oproerige stem: Oud, Oudkoffie
koud! De burgemeester keek op glim
lachte en zei edelmoedig: Mijne heren,
ik geloof dat wij beter eerst even kof
fie kunnen gaan drinken.
Op slag had hij aller sympathie weer
terug gewonnen.
XXX
PRACTISCH OF
Dat oplezen gaf ook elders wel-eens
reden tot hilariteit. Wij hoorden een
voorzitter die ongetwijfeld of een zeer
practisch óf een zeer lui mens moet
zijn. Wagenaar werd via Wagen, Waag
en zelfs Wa. Maar zelfs werden er af
kortingen zo uitgezocht, dat zij met
de minste weerstand het menselijk
stxottenhoofd passeerden. Zo werd
Weiter niet Wel, Wel. maar tur, tur.
tur. En Tilanus niet Ti, Ti. Ti, of La,
La, La, maar nus, nus, nus.
's Ging_ bijzonder glad. En op het
eind was de voorzitter aanzienlijk
frisser dan de tellende leden bij elkaar
't Gemak dient toch maar de mens!
XXX
DISCIPLINE
Aftellen gaat vlug als je er even
aan gewend bent. Alleen die voorkeur
stemmen zijn lastig. Zit Je midden in
een partijtje Groen dan moet je plot
seling een overstapje maken op An-
genent of Dijsselbloem. Of je hebt
juist een flink gangetje in de Schou-
ten's en ineens komt er een Bieuwen-
ga of een Smallenbroek op de prop
pen. Dat's lastig. En de voorzitter, die
al drie maal over z'n tong gestruikeld
Wellicht dat ge u zelf zult afvragen
hoe men er toe komt om aan elke,
partij een bepaald aantal zetels toe
te wijzen. We zullen trachten het u
zo eenvoudig mogelijk te verklaren.
Voorheen ging het in Nederland
anders dan thans. Toen was het land
ingedeeld in honderd kiesdistricten.
Waren er in een kiesdistrict drie can
didaten gesteld, dan was die candidaa't
in dat district gekozen, die de meer
derheid behaalde en anders volgde
herstemming.
Evenredige vertegenwoordiging
Helaas behoort die goede oude tijd
sinds de invoering van het stelsel van
evenredige vertegenwoordiging tot
het verleden. De uitslag wordt nu
over het gehele land berekend. Alle
stemmen worden bij elkaar geteld. De
spanning is nu verdwenen, doch de
vertegenwoordiging is evenredig.
Er zullen in Nederland worden uit
gebracht ongeveer 5.000 000 stemmen
en er zijn honderd zetels te verdelen.
Dan is de kiesdeler 50.000. Dat wil
zeggen, dat iedere zetel zoveel stem
men nodig zou hebben om bezet te
worden.
Helaas worden er nooit precies
op elke lijst veelvouden van 50.000
uitgebracht. Er zijn zelfs lijsten die in
totaal geen 50.000 stemmen behalen.
Zij vallen in hun geheel af: deze
stemmen zijn verloren!
We nemen nu een willekeurig voor
beeld.
aantal
aantal
lijst
stemmen
zetels
overschot
1
1.220.000
27
20.000
2
1.110.000
22
10.000
3
900.500
18
500
4
860 000
17
10.000
5
431.000
8
31.000
6
162.000
3
12.000
7
327.500
6
27.000
verspreid 100.000.
In totaal uitgebracht 5.000.000 stem
men. kiesdeler 50.000, direct toegewe
zen 98 zetels.
Nog te verdelen twee zetels. Vroeger
werden die zetels toegekend aan de
partij die het grootste overschot had.
Dan zouden dus lijst 5 en lijst 7 een
zetel toegewezen hebben gekregen.
Tegenwoordig doet met het anders.
Men deelt nu het aantal stemmen, op
een lijst uitgebracht door het aantal
zetels dat aan de lijst toegewezen is,
vermeerderd met een of meer over
schotzetels, al naar gelang die er zijn.
De zetels, die er nog te vendelen
zijn, worden toegewezen aan de lijst
welke na deling 'het grootste quotiënt
heeft.
Indien u de proef op de som wilt
nemen en u deelt alle lijsten door
een getal dat één hoger is dan. het
aantal zetels dat hen bij de eerste ver
deling is toegewezen, dan- krijgt u
als uitkomst, dat de lijsten I en 2 het
grootste quotiënt hebbgn. De over-
schotzetels worden dus aan hen toege
wezen en niet aan de partij met hét
grootste overschot.
Naar alle waarschijnlijkheid is dit
wel de zuiverstegraadmeter.
Als u dit hebt verwerkt, kunt u
voor elke verkiezing zelf de uitslag
berekenen zowel voor Kamer. Staten
als Gemeenteraad.
was, trok diepe rimpels in z'n voor
hoofd naarmate er meer dissidentj es
te voorschijn kwamen.
Maar bij lijst vier ging rimpeltje na
rimpeltje verdwijnen, "t Was allemaal
Wagenaar. Wagenaar. Geen enkel
overstapje er bij. En toen de lijst ten
einde was kon de voorzitter zich niet
weerhouden om even recht te gaan
zitten en dankbaar en voldaan te
zuchten: Hè, wat stemmen die com
munisten toch heerlijk gedisciplineerd!
Duizenden in touw om een snelle
uitslag te berekenen:
De klok heeft vijf uur geslagen.
Het ogenblik van de grootste een
stemmigheid is aangebroken. Een
eenstemmigheid,- die slechts weinig
voorkomt: duizenden gaan eenstem
mig aan het tellen.
Klokslag vijf uur op de dag dei-
verkiezingen hijsen alle voorzitters
van de duizenden stembureaux in Ne
derland zich uit hun stoel, rekken
zich eens uit, terwijl de overige le
den onbeschaamd zitten te gapen en
een zucht van verlichting slaken.
Een lange dag, van des morgens acht
tot des avonds vyf uur is achter de
rug. De verkiezingen zijn afgelopen.
De plakkers hebben weer een paar
jaar rust. De sprekers, die tal van
malen voor het volk hebben gespro
ken, mogen van een welverdiende,
vacantie gaan genieten, de versprei
ders hebben tijd om een sigaret te
draaien.
Eindeloos wachten
U en wy hebben onze plicht al3
Nederlands staatsburger volbracht
We hebben onze stem uitgebracht.
Natuurlijk niet op de eerste de bes
te, maar na rijp overleg. En nu wach
ten we op de uitslag. Ge zet uw ra
dio aan en begint al gauw te mop
peren. Nog geen uitslagen. Wat duurt
het weer lang! En als ge dan
een aantal uitslagen hebt gehoord,
begint ge weer te mopperen, dat het
zo lang duurt, voordat de totaal uit
slag bekend gemaakt wordt: Want
al zegt ge wel, dat de politiek u niet
interesseert, toch zijt ge nieuwsgie
rig.
Als ge dan op de klok kijkt, ziet
ge, dat het nog maar negen uur is.
En dan reeds zoudt ge willen, dat de
volledige uitslag van het hele land
bekend is.
Neen, de verkiezingsdienst van het
A.N.P. kan wel werken, maar ge zijt
nu toch werkelyk te ongeduldig.
Het tellen begint.
Nadat de voorzitter van het stem
bureau zich dus heeft uitgerekt en
met een grafstem heeft verklaard,
dat het stembureau gesloten is, wordt
er een andere geest vaardig over de
leden. De bus wordt geopend en de
biljetten rollen op tafel.
De biljetten worden gesorteerd,
lijst by lyst. De aanhangers van de
diverse partijen kijken tersluiks eens
of hun partij een Aanzienlijke stapel
heeft weten te veroveren. Dan be
gint de telling. Monotoon klinkt de
stem van de voorzitter, die de namen
der lijsten en candidaten opleest,
ijverig turven de leden, en na ver
loop van enige tijd wordt de uitslag
vastgesteld.
Het r^erwerk komt in gang.
In de effectenbeurs in Amsterdam
is door het A:N.P. alles klaar ge
maakt om de binnenkomende stroom
van uitslagen te kunnen verwerken.
Achttien tafels staan opgesteld, ta
fels van een enorme omvang, met er
op reken- en telraachines,jiie elk te
legram met cijfers in pijnlijke nauw
gezetheid noteren. Telegrambezor
gers rennen af en aan, geruisloos
en snel doen de vrouwen en mannen
hun werk. Sorteren, tellen, doorge
ven, berekenen tenslotte standen,
opmaken, enz.
In een ander vertrek staat de te
lex opgesteld en tikt nijdig de uit
slagen naar de verschillende redac
ties van de in Nederland verscho
nende* kranten door.
De radio wordt veelvuldiger inge
schakeld om de steeds sneller bin
nenkomende stroom van uitslagen te
verwerken. De spanning stijgt.
Op de redactiebureaux
De mensen van de krant 2itten op
hun bureaux-in even grote spanning
als de mensen van het A.N.P.
Als om kwart over vyf de tele
foon ratelt, vaart er een schok door
de verzamelde redacteuren. Het
blijkt slechts een onnozel marktbe
richt te zijn.
Maar dan eindelijk, even over half
zes, komen de eerste uitslagen van
onze plaatselijke correspondenten
binnen. Onafgebroken gaat nu de te
lefoon, bulletins worden In grote
grote haast geschreven, de redacteu-
'Ven geven zich In de korte pauzen
over aan voorspellingen^ naarmate
de uitslagen voor hun party meer of
minder gunstig blijken, worden de ge
zichten vrolijker of langer.
Dan laat de nieuwsdienst van het
A:N.P* hen niet meer los. De telex
ljjkt een uitslagen spuwend monster.
Het is een geren van de redactie naar
de zetterij, een gehoü om alles zo
snel mogelijk door te geven, want
als het kan moet de volledige uitslag
met de eerste bestelling mee.
Naarmate de nacht verder gaat,
begint het beeld duidelijker te wor
den.
Eindelijk komen de laatste uitsla
gen van het A.N.P. binnen, de" zet
ters laten voor de laatste maal hun
machines ratelen, en eindelijk als de
morgen gloort* davert de rotatiepers
en stromen dé kranten er uit.
G(j hebt uw stem uitgebracht, de
stembureaux hebben haar verwerkt,
de telegraaflijnen hebben cr.aigebro-
ken gegonsd, de telex heeft niet stil
gestaan, de radio-omroep heeft v« op
de hoogte gehouden, de mensen van
de krant hebben de hele nacht ge
zwoegd en de volgende dag, bij uvr
ontbijt b«bt u h«t rem*»»* da
stemming «vmn op wi? voor
Duizenden zyn in de '.voer g .vec-sL
