Jan Groenewouds
natte vrijage
PUZZLE
VAN
DE
WEEK
agden hun vrienden echter de galg
or en begToeven de doden!
„Moppen" heten de inwoners van
Beemster en Jisp, de Helloo'ers
egen Rapenplukkers toegewezen,
Beverwykers Klapbessen, de Ur-
tnmers de fraaie naam Langslapers
i die van Hoorn heten Krentebollen.
landjjlcera kregen een minder-par-
nentaire naam: Krentekakkers, ter-
jl ook de Texelaars niet trots be
leven te zfln: zij heten Kwallen!
Wy kennen verder de Winkeler
reeuwen, Nierupper (Nieuwe Nie-
■rper) dotten en Blöte-blenelanders
.tor Aartswoudse ingezetenen. De
iden uit de Heer Hugowaard heten
auwe reigers (naar het wapen van
i polder) en de Schagers soms rood-
S (men zegt, dat vroeger de „Seha-
inezen" rood van haar waren!).
De Wieringers kennen een dubbele
|naam: soms biggen, andermaal
jilen. Voor deze laatste naam von-
in wij in Kok's Vaderlands Woor-
inboek een verhaaltje, dat als ver
jaring dienst kan doen: „de ver-
ichter (van bepaalde stukken land
bepaalde rechten) is vérpligt, eer
i verpachting aangaat, onder de ge-
leente uit te deelen voor twee en
pintig gulden aan zeker wit brood,
jer „tulen" genoemd, zijnde bollen
in een halven stuiver. De uitdeling
ischiedt in de kerk van Hippo. Na-
it men 's morgens bij tijds de deuren
fsloten heeft, uitgezonderd de in-
ing bij de toren, worden bij herha
ng de klokken geluid. Vreemdeling
i burger begeeft zich in de kerk.
jier vertoeft men tot op de komst
in den schout, die zich met zijnen
enaar en nog een' persoon aan de
(ur plaatst. De twee laatsten hebben
een' zak met tulen. Een voor
in gaat thans de gemeente naar bui-
in en ontvangt bij het uitgaan een
tul ten geschenke". Kok's woorden-
>ek verscheen tussen 1790 en 1799;
ien was het gebruik dus nog in le-
OOK DEN HELDER heeft een dub-
fle spotnaam. Men scheldt de inwo-
jrs voor kraaien óf voor trossen-
lijders. Als gezegd wordt: ik ga
iar Den Helder, dan kan als com
mentaar van een anti-Helderiaan ko
men: heb je messen onder je schoe-
sn?, hetgeen dan slaat op de ver
eende Helderse methode om op de
,enide liggende kabels te gappen 11a
p q[ met onder de schoenen bevestigde
^njessen los te hebben gesneden!
je ,Soms noemt men hen ook traan-
„nekken, terwtfl ook de verklaarbare
ytotnaam „Jutter" nog vaak gebruikt
,1e onJt.
de
ERG GESLEPEN heten weer de
inwoners van Krommenie, Beverwijk
en Schagen. Een alom bekend ge
dichtje zegt dan ook „Krommenie,
Beverwijk en Schagen, zijn de drie
Noordhollande plagen"!
De Wieringerwaarders schijnen erg
trots op hun welstand; prompt rea
geert de volkshumor met de bijnaam
„pauwen" en een onderstreping van
het dorpse karakter van de Wierin-
gerwaard door hun gemeente als
„pauwenstad" te betitelen.
Zo zouden nog meerdere spotter
nijen vermeld kunnen worden, doch
ónze verzameling is hiermede tot
haar einde. Hopelijk willen onze le
zers het materiaal aanvullen!
ALS VOOREEELD van het ont
staan van een spotnaam kan het vol
gende verhaal uit de jongste tijd die
nen: een treinconducteur, regelmatig
op de lijn Den HelderSchagen werk
zaam en in Den Helder wonende, had
de gewoonte om bij Schagen langs
de trein te roepen: „Chicago, Chica-
go!" Daarmede drukte hij het gevoel
van klein-steedsheid uit, dat de uit
DenHeldersen kenden ten opzichte
verblijf in Schagen. De conducteur is
(menen wij) thans gepensioneerd,
doch zijn spotnaam voor Schagen is
populair geworden. En over enkele
jaren zal men zich die conducteur
niet meer herinneren, maar de spot
naam Chicago heeft goede kans in
leven te blijven!
VECHTLUST NIET OVERAL
GESTORVEN!
AL IS IN ONS GEWEST vrijwel
geen restant meer aanwezig van de
oude vechtlust tussen de dorpen, wij
willen tot slot nog één voorbeeldje
noemen van het gebruik, zoals het
nog leeft in minder voortuitstrevende
streken. Gedurende de mobilisatie in
Nistelrode verblijvend, een armzalig
Peeldorp, maakten we enkele malen
mee, dat een grote ploeg jonge man
nen uit het naburige Vorstenbos naar
het pleintje voor één van de dorps-
café's kwam en daar luidkeels „haal
óver, haal óver" schreeuwden. Dan
kwamen de Nistelroders de kroeg uit
en een pracht van een vechtpartij
ontstond, waarbij wij militairen als
publiek fungeerden! En genoten
In heel het dorp Nistelrode was
geen sloot te vinden, laat staan een
vaart, waarbij een overzetveer nood
zakelijk was. Deze „zwakte" vari Nis
telrode werd uitgebuit in de kiijgs-
kreet „Haal óver"!
Ons kort verhaal
w r
>t 0
uipi
•ije:
k 1
ged
Gr«
de I
vij
in
erdi
sag
dst
ad
berg
morgei-
klap
zomer
hoek
vulpen
vuur
wind
haar
huis
partij
polit
kruid
thee
ban
bed
poort
vonk
oog
perk
arts
vis
nieuw
land
werk
eren
zaal
uur
hout
ier
land
pacht
Tussen deze woorden andere
woorden invoegen, die, zowel ge
voegd bij de eerste als bij de twee
de rij, nieuwe woorden vormen.
Het eerste woord is: pas: berg
paspaspoort.
Wat geven de beginleters van
de bijgevoegde woorden te lezen?
Uitslag volgende week in dit blad
Het zou weer kermis worden in één
van die welvarende Westfriese dor
pen, waarvan we echter de naam niet
zullen noemen. Ook de namen van de
personen hebben we veranderd, want
al is de geschiedenis zeer lang gele
den, ze is wó&r gebeurd en sommige
mensen zien hun belevenissen liever
niet op papier als hun namen er bij
vermeld staan.
Goed, de kermis was dus in aan
tocht. Tot grote vreugde van het hele
dorp. Want verbeeldt u niet, dat ge
nog weet wat kermis vieren is, gij
nieuwbakken jeugd van tegenwoor
dig! Dat konden slechts uw grootva
ders en grootmoeders. Wat gij nu doet
is er een armzalig aftreksel van.
Maar kermis vroeger, op het dorp,
waar Jan Groenewoud met zijn fami
lie pas was komen wonen, dat was
pas kermis!
In alle huizen heerste feeststem
ming. Tal van gasten vulden de ver
trekken met vrolijkheid, terwijl ze
aan de welvoorziene tafels zaten. Ta
fels, waarop de tulbanden naast de
schotels met vlees stonden, waar de
spouwers met hun kruidige geuren tot
smullen noodden.
Zo tegen een uur of vier, als het
middagmaal naar binnen was ge
werkt en de dorst zich liet voelen,
trokken de gasten met hun gastvrou
wen en heren naar de danszalen, waar
de polka en de schotse drie de wal
sen afwisselden, waar de uitbundig
ste vreugde heerste en waar de man
nen gewaagde grappen vertelden rond
het biljart.
Toen was de kermis nog een feest,
waar jong en oud aan meedeed en
waarop ieder zich reeds weken van
te voren verheugde.
Ook Jan Groenewoud. Want al was
Jan dan nog niet lang op het dorp,
hij had onder de dorpse schonen er
één ontdekt, die hem bovenmatig be
koorde en hij was vastbesloten om de
kermis met haar te vieren. Zij of
geen ander.
ANTJE STAM was inderdaad een
meisje dat er wezen mocht. Een echte
vrolijke boerenmeid die mee kon doen
Haar ouders woonden een heel eind
van het dorp af en de eigenaardig
heid was, dat men het dorp vanaf
de boerenplaats slechts kon bereiken
per schuit. Anders was er geen ver
binding. Wel lag er een weg langs
de boerderij van Stam, maar die voer
de naar een ander dorp, verder weg.
Eventuele vrijers, die Ant van de
kermis zouden thuis brengen, moes
ten er dus een tocht met de punter
voor over hebben.
Wie heeft dat echter niet als het
hart onstuimig spreekt? Wat is er
zelfs mooier dan een boottocht door
de polder, langs weiden en vlierstrui
ken, als de wind is gaan liggen en
de maan hoog aan de hemel staat?
Tallozen hadden dan ook reeds ge
probeerd om Ant tot vaste verkering
te krijgen, maar de rechte was nog
nooit gekomen.
DE ZAAL VAN „De Rode Leeuw"
stond vol rook; het was er onbeschrij
felijk warm en een dichte menigte
vermaakte zich met de traditionele
dansen, toen Antje Stam op de avond
van die kermisdag binnentrad. Ette
lijke petroleumlampen verspreiden 'n
gouden glans over de verhitte kop
pen der dansenden, die zwetend in de
rondte draaiden.
Bij de tapkast verdrongen zich de
jongelui, die na elke dans hun warm
te met grote glazen bier trachten te
verdrijven. Onder hen bevond zich
Jan Groenewoud, die zich best tussen
hen thuis voelde. Een schok ging
door hem heen, toen hij Ant eindelijk
binnen zag komen. Hfl was trouwens
niet de enige, die haar afwachtte..
Nog een tweetal jongens, die reeds
jaren op het dorp woonden, hadden
haar komst met smart verbeid. Zo
veel had Jan wel uit de gesprekken
rondom hem kunnen opmaken. Het
had zyn verlangen slechts nieuw voed
sel gegeven. Wat drommel, dat zou
hy eens zien! Al was hy dan geen
boerenzoon, hy liet zich door niemand
in een hoek duwen!
INMIDDELS HERVATTE de mu
ziek de arbeid en schel klonken de
tonen door de zaal. Ze vormden het
sein voor de aanval. Rond de dans
vloer zaten op de banken de meiden,
by het buffet stonden de jongens, op
het toneel zaten de getrouwden. Tel
kenmale als de muziek een nieuw
deuntje inzette was hezelfde verhef
fende schouwspel te zien. De jongens
renden naar degene, die het meest
tot hun hart sprak, de meisjes moes
ten naar de oude, goede gewoonte
afwachten, maar trachtten door het
werpen van min of meer zijdelingse
blikken de aandacht van de een of
andere jongeling te trekken. De eer
ste maal was Jan Groenewoud, die
de kermisgebruiken nog niet zo goed
kende, te laat. De tweede maal even
eens, maar eindelyk, by de derde
maal, smaakte hy het genoegen om
Ant in zyn armen over de dansvloer
te leiden.
Het gesprek vlotte boven verwach
ting en reeds na een paar minuten
waagde Jan de gewone vraag, of hij
Ant naar huis mocht brengen, nadat
ze eerst de kermis in gepaste vrolijk
heid met elkaar hadden doorge
bracht!
Ant echter kende het klappen van de
zweep. Als je je gasten werkeHjk lek
ker wilde laten eten, moest je eerst
hun eetlust opwekken. En zo kreeg
Jan niet direct een ontwykend, maar
ook geen bevestigend antwoord
TOEN JAN zich na afloop van de
dans naar het buffet begaf om een
koele dronk voor zyn uitverkorene te
halen, wachtte hem een onaangename
verrassing. Want de anderen, die
reeds een keer met Ant hadden ge
danst en waarschijniyk ook reeds een
poging hadden gewaagd om haar gun
sten te veroveren, keken op een ma
nier, die in staat zou zyn geweest,
minder moedige lieden op de vlucht
te jagen.
Jan echter schonk er niet veel aan
dacht aan en bracht Ant het gevraag
de. Meteen wilde hy by haar plaats
nemen, maar Ant wees dat resoluut
af. Zó ver was het nog niet. Op het
gelaat van zyn mededingers verscheen
een ironische glimlach. De twee vol
gende dansen was Jan weer te laat,
om dan wéér te slagen. Deze ge
slaagde poging was echter tevens oor
zaak, dat hg zich de toorn van de
anderen zo op de hals haalde, dat
hem in onvervalst Westfries te ken-
