Sunderumavond op Terschelling ïliuuwi wil c/e 'iÈeeïivlnkel Sinterklaas in de hongerwinter Oude Sinterklaasgebruiken Op de mesfhoop er mee! Het is een goede gewoonte van de menden in onze provincie, dat ze el kaar met Sint Nicolaas geschenken ge ven. We leven Jan immers midden in c!t Periode van het sombere weer en de Irorte dagen. We hebben daar in de moderne tijd met zijn overvloedige verlichting en zijn moderne warmte bronnen misschien niet zo'n behoefte «tan als onze voorouders. Denkt u echter eens in, dat ge die hulpmiddelen niet hebt. Enfin^ We hebben er een winter over kunnen meespreken. Dan wordt de zaak even anders. Dan komt er in de Decembermaand de be hoefte naar voren om wa. afwisseling te hebben. De winter is immers nog lang niet halfweg Het ergste moet nog komen. Zo ontstonden in de grijze oud heid in de Decembermaand da gen, die een vaste plaats kre gen. Het Sinterklaasfeest en Kerstmis. Reeds voor de verbrei ding van het Christendom wa ren deze feesten er. In andere vorm natuurlijk en onder an dere naam maar de Germanen hadden evenzeer behoefte om de sombere stemming van de don. kere dagen voor Kerstmis te ver drijven als de latere Christe nen. Het spreekt wel van Zelf, dat het Sinterklaasfeest niet altijd de vorm heeft gehad, zoals we die in de tegen woordige tijd kennen En ook nu is er nog verschil merkbaar. Op de ene plaats worden op 5 De cember pakjes gestrooid, op de andere Zetten de kinderen stoeltjes neer en is het feest eigenlijk pas op de zesde De cember. de sterfdag van de hielige Ni colaas. Terwijl Koedijk weer enige We ken later komt. 6UNDERUMAVOND Een zeer merkwaardig gebruik heeft tot voor niet al te lange tijd op het eiland Terschelling geheerst. Daar was de avond van de December de avond Van de Sunderumavond. Deze Sunderumavond was een avond die wat uitgelatenheid betreft deed den ken aan Carnavalspret in Zuiderlijker «•-eken. We zullen trachten u een be ichrijving te geven van 'n Sunderum avond op Terschelling. z.nDormdatdvooaraad bz bz bzbzbb R-eds dagen van te voren zijn de- g r.en die op Sunderumavond de baas «pelen in de weer. Dat zijn de jonge mannen in de leeftijd van zeventien to vijf en twintig jaar. Ongehuwden Wel te verstaan. Ze kiezen zich een costume uit en werken avonden aan ht.n mombakkessen of maskers. Want wie aan 'tSunderumfeest wil deel nemen, moet gemaskerd zijn Des te gekker, des te mooier. Plannen worden gesmeed, afspraken gemaakt en vol spanning wachten ze 6 December op het invallen der duister nis. Is die eenmaal gekomen ,dan ko men de Sunderums, de gemaskerde» naar buiten. Ze hebben alles wat maar lawaai kan maken bij elkaar en trek ken ondrr het uiten van angstaanjagen de kreten het 'dorp in. Als de politie zou willen proberen een einde te ma ken aan Jat helse lawaai, zou het hem slpcht vergaan En waarom ook? Waarom het dorp. de dorp-gemeenschap deze pret niet gegund? De ouderen hebben er immers in hun jonge tijd met het zelfde vuur na»' meegedaan. enkele minuten is het dorp vol komen in de macht van de Sunderums. die met lantaarntjes bij zich door het do-p zwerven, dan in dit en dan in dat huis een inval doen. I»E DEUREN OPEN. DE LANTAARNS urr Er zijn natuurlijk altijd mensen, die door familie omstandigheden of omdat 7.e een slecht humeur bezitten, niet Hc.n het feest villen deelnemen. Voor hen is het geen vreugde als de Sun derums het huis binnen dringen en er de hele boel een klein beetje op etelten zetten en de meidjes soms op niet bepaald zachtzinnige wijze knij pen en knuffelen. Welnu, ze hebben niets anders te doen A»ur dicht te houden Willen de bewoners de Sunderums ont vangen, dan zetten ze de voordeur open of, wat vooral in vroeger tijden ge beurde ze hangen een lantaarn uit. Dan weten de Sunderums, dat ze harte lijk ontvangen worden en dat er al licht een of meer meidjes verlangend hun komst zitten af te wachten. Want al mag de angst vopr de Sunderums dan ook groot zijn. de nieuwsgierigheid is nog veel groter en als het eenmaal acht uur geworden is, verzamelen jon gens en meisjes zich in het doms cafe om feest te vieren tot mi<l dernacht. Pas op dat tijdstip leg gen de Sunderums het masker af. En dan blijkt veelal, dat de meidjes zich soms een hevige wijze vergist hebben. Staat de deur open, dan komen de .Sunderums zo stil mogelijk het erf op, om dan plotseling een hevige slag met een emmer of ketel tegen de muur of deur te geven, zodat de binnenzit- tende familie opspringt van schrik. Meteen dringen de Sunderums bin nen. Men probeert ze te herkennen, maakt de wonderlijkste gissingen, trac teert, zingt, juicht, stoeit als het moet Even nog en dan trekken ze weer ver der. Het hele dorp schijnt "gek gewor den te zijn De gekste geluiden wor den gehoord. De vreemdsoortigste ge stelten dragen de weinig lichtgevende lantaarntjes en wee de kinderen of meidjes, die zich voor acht uur op straat vertonen. GEEN HALVE MAATREGELEN Deze avond is tot acht uur de avond van de Sunderums. De kinderen be geven zich niet op straat, niet voor al les ter wereld. Hen is een heilige vrees voor de Sunderums ingeboezemd. Vreemder is echter de gegroeide ge woonte, dat ook de meidjes niet op straat mogen komen, zolang de heer schappij der Sunderums duurt. Waarom deze bepaling is ingevoerd? We moeten er naar gissen. Of het is om bandeloosheid tegen te gaan, of dat de manlijke bevolking tenminste een avond heer en meester op het ei land wilde zijn, we moeten er naar gis sen, maar het is een feit, dat de meis jes tot acht uur binnen moeten blij ven. En dan sPeciaal de meidjes, die van <le zelfde leeftijd zijn als de Sunderums Even van zelfsprekend is het, dat die meisjes er een eer in stellen, om te kunnen vertellen, dat ze op de bewus te avond toch buiten zijn geweest. Aan de ene kant is het dus een poging om het verbod te sabotteren aan de andere kant een streng ingrijpen, als er een overtreding geconstateerd wordt. OP DE MESTHOOP ER MEE! Want o wee, als de Sunderums een maagd te paken krijgen. Op het tri- omphantelijk krijgsgehuil komen ze van alle kanten aanrennen en het onge lukkige slachtoffer wordt verschillen de malen in de lucht in gegooid en weer op de armen van de Sunderums opgevangen. Ondanks haar noodkreten komt er niemand uit de huizen om haar te helpen. Ze heeft het immers aan zich zelf te wijten. Als deze strafoefening lang genoeg geduurd heeft ,is het al;of er plotse ling een boze geest door de Sunderums vaart. Dan galmt de kreet door de lucht: „Op de mesthoop! Op de mest hoop!" Wanhopig spartelt het maagdeken tegen. „Neen, neen, niet op de mest hoop". gilt zc en als ze vermoedt, dat er oen Sunderum bij is. die haar nog al graag mag lijden, doet ze een be roep op hem. Soms baat het, maar meestal zijn de Sunderums niet bereid om zich te laten verwurwen. Grimmig wordt ze aangrepen en met een smak op de. boerderij gelegen mesthoop ge worpen. Dan zetten de Sunderums hun tocht voort, oo zo;«k naar andere slachtof fers, tot eindelijk de klok acht uur slaat. Dan is dit p?deejte van het feest afgelopen om straks in de zaal met on verflauwde ijver te worden voorgezet- Maar gezamelijk En wee dan het meisje, dat betrapt is. Van alle kanten wordt ze bespot- Zo vierde men nog ni?t zo heel lang Beleden het Sunderumfeest op Ter schelling. Of het nu nog op de zeltde manier gevierd wordt, durven we niet rnet zekerheid te zeggen. v Wat de klanten verlangen „Stel je nou voor/ zoi de barrebier. dat Sunterklaas hier nou vaneivend in levende loive verskeen en dat-ie an ons allegaar vroeg, wat we voor ons Sun terklaas hewwe wouwe. Dat zou een klucht weze kenne" „Weet ik niet," zoi Klaas. „Want ik gelouf, dat Sunterklaas er gauw tebak van hewwe zou. Zo als ik ut bekoik, zouwe we een heleboel dinge vrage. die hal ons toch niet levere ken. Om nou maar met een kloinigoid te begin nen: As ik an Sunterklaa* vroeg: Een barrebier die je beerd zo behandelt, dat je er voor altoid of benne, den zou-ie me uitlache, maar zon barrebier kreeg ik nooit „Das maar gelukkig ok," vond Dirk ..Want den had je de skeerwinkel ok niet meer nodig en weer moste we den nei toe, as we een toidje met mekaar prate wouwe. Maar aar3 ben ik ut met Klaas iens. As Sunterklaas hier nou binnenkwam, den kon hai ons een houp dinge geve, want hai is verlegen roik en je kenne nou al weer heel wat spulle kroi^e, maar de dinge, weer we ut meiste behoefte an hewwe, deer bleef je koud van'. „Zo as een nuuw pak of zo," inter rompeerde Kees. „Nei", zoi Dirk. „Dat bedoel ik niet. Leite we nou niet altoid an ma teriële dinge denke. Maar stel je nou voor, dat je an hem vroege: Sunter klaas geef ons nou erus een beetje vrede op de wereld, of een beetje recht- Veerdighoid of een beetje verdreeg- zaamhoid, of wat den ok. den zou je Sunterklaas met z"n mond vol tande zien staan. Allegaar dinge, die niks kos te. En toch ken-ie ze niet begaan" Kees werd verlegen vals. „Wat ben jij een grote drans. Dirk" snauvyde-ie „Wat is dat nou voor ge leuter. Je wete net zo goed as ik, dat •dat dinge benne, die Sunterklaas in de winkel niet koupe ken en den ben-ie ze niet weggeVe ok" Dirk hield z'n oigen bedaard. En den kom je veul veerder as dat je je noidig make. „Kees," begon-ie, „Je benne een beste kirrel, maar je loupe in de regel veuls te hard van stapel. En das jam mer. Want as je nou eerst efkes nei- docht hadde, den zou je uit je oige wel weten hewwe, dat je er zo niet van of komme. Jij gelouve op jouw leeftoid toch Zeker wel niet meer an Sunterklaas ei?" „Houw je peet voor de gek," mopper de Kees „Wat is dat nou voor een vraag". „Ut kon Weze, dat je vader vergeten had om je te vertellen, dat Sunter klaas niet bestond," lachte Janus. To# we uitlacht waze, kwam Dirk weer an ut woord. Hai hield vol. „Goed. We gelouve du$ niet meor an Sunterklaas Den moete we ok nl*t prate over dinge, die Sunterklaas in de winkel koupe ken. Want den koupt die ze niet. Den koupe de mense ze. En dat is nou ut gekke van 't geval Op Sunterklaas geve ze mekaar wat. Er wordt een houp geld an besteed En bai are gelegenhede koik je er ok van op wat de mense nag voor me kaar over hewwe. Voor kankerbe- stioidink, voor tebercelose, in de be zettingstoid wat zei er toe niet verle gen veul gr'.ie. En niet al- Uen geld. Go. ..ucd. Dus ze hew we nag wel w'-t voor mekaar over En ze wulle er nag wel wat geld voor uit geve ok En nou komt ut vreemde. Ut komt hier op neer, dat de men se oigeluk graag voor Sunterkl?- so® le, maar dat ze er nag maa ---* toe komme kenne om mekaar v - wen te geven. Om een beetje verdreeg- zamer te wezen, om in vrede met el kaar te leven. Op Sunterklaaseivend niet en met Karr.ttoid niet. Ut is droevig." Dirk was u..?p'n#n. Tf* vva* hele redevoering v„. _-.n dei.: w=nr hai luistert liever Kees was ok stil. Op ut lest kwam-ie toch voor de dag. „Je hewwe geloik Dirk. Sunterklaas is een instelling van men e. Ik h^* nooit zo bekeken. En hai geeft gen veul. Goedkoupe kedoos en dure kedoos, en wat ut minste kost en toch ut kostelijkst weze zou, ken hal ons niet geve Wat dus oigeluk zegge wul. dat we ut ons zelf niet geve kenr» Ja. ut is droevig". Klaas gong overend. ..Ju», moin te woisgerig." zoid-ie. „Over zok ke dinge moet je niet piekere. Aars zou je er uit loupe. Maar ik wens jul lie evengoed een plelzierig Sunter- klaasfeist" FIGARO BEROUWVOL Er is geen enkele zakeuiUi.i. die de fabrieken voor zyn arbeiders zo zou laten inrichten, zoals wij de keu kens hebben gebouwd voor onze vrouwen. (ENGELSE MINiüxER, VAN ARBEID) Een verhaal voor ouderen Ondanks alles toch op bezoek Alle jaren kregen we Sinterklaas op bezoek .Dat was nu eenmaal een vaste gewoonte geworden We stonden be paald in zijn notitieboekje vermeld, want nog nooit had hij ons vergeten. Het spreekt wel van zelf, dat jong en oud in onze familie zich op dat bezoek verheugde. Reeds weken van te voren werd er over gesproken, maakten we verlang lijstjes op en naarmate de dag nader de werden we drukker en zenuwachti ger. NOVEMBER 1944 De Geallieerden zijn niet doorgestoten Het offensief bij Arnhem is mislukt. De stemming van ons was net als die van de natuur Alle dagen regen. Triest en naargeestig en toen onze Beu jamin omstreeks het midden van die maand schuchter in het midden bracht, dat het over drie weken Sinterklaas was, keken we mekaar eens aan, zoals v/e bij het schamele lichtje cn een bij na kouwe kachel zaten. „Sinterklaas komt niet van 't jaar. Die heeft zijn been gebroken", bromde mijn vrouw. Ik zweeg. Somber dacht ik aan de Piachtige etalages van voorheen waar de mooiste goederen voor een schijn tje te koop waren. En nu? We hadden cl eens rond gekeken en we waren droevig gestemd teruggekomen. Kwartetspelen. LegpuzzIeS. Ganzen borden. Als je gelukkig was een Mo nopoliespcl. En dan boeken. Maar vraag niet welke boeken. Boeken met een „volks" karakter of boeken, die twintig jaar op de rommelzolder had den gelegen en nu tegen „spotprijzen" werden verkocht Neen, Sinterklaas zou in de honger winter wel niets worden. Suiker was er niet boter was er niet Er was ei genlijk niets. Het was een naargeestige beweging. Dus was ik het ditmaal vol komen met mijn vrouw eens. Sinter klaas kon niet komen. Oorzaak: Been gebroken. DE SPAAK IN T WIEL De jongere generatie toonde eerst neiging om aan deze uitspraak te wei felen. Tot een krachtig protest kwam het echter niet. En het eind van het lied was, dat ze geloof si°egen aan onze bewering, dat Sinterklaas zijn been gebroken had en niet kon komen Uit! We hadden 'n paar weken rust. En we dachten reeds, dat Sinterklaas dit jaar heel rustig maar ontzettend verve iend zou verlopen, toen er plotseling een kink in de kabel kwam. De school waarop onze kinderen gingen ,was in het bezit van een onder wijzer die zich nergens door uit het veld liet slaan. En laat deze snijboon 't nu in zijn hoofd krijgen om Sinter klaas in hoogst eigen persoon de schooi te laten bezoeken. Met behulp van enkele voortvarende lieden die te zamen de Oudercommis sie vormden, waren ze er in geslaagd, om als volkomen verrassing Sinter klaas de school te laten bezoeken, ter wijl er voor alle kinderen speculaas eu chocolademelk was, plus gcscben ken. HET BEEN IS WEER HEEL De midag van de tweede December kwam onze spruit, die de aanvallige leeftijd van acht jaar had bereikt, op gewonden thuis. De rest van het gezin zat om de kachel die hopeloze po gingen in het werk stelde, om warmte te verspreiden door middel van een nat houtvuurtje afkomstig van gemepte bomen. We kregen zonder ergens op verdacht te zijn, dc volgende ontboe zeming te horen. Sinterklaas komt bij ons. Ik heb hem vanmiddag zelf ge vraagd. En dat been is al lang weer beter Het is al meer dan vier maanden geleden, dat hij Zijn been gebroken heeft en Zwarte Piet komt ook mee En ik heb een cadeautje gekregen en speculaas en we hebben cho colademelk geha^. Als overtuigend bewijsstuk hield ze een zakje in de hoogte, waar inderdaad nog wat speculaasjes in zaten, terwijl ze in de andere hand de traditionele legpuzzle hield. De jongere telgen hadden het verhaal in ademloze spanning aangehoord en schreeuwden al heel gauw in koor: Sin terklaas komt toch. Reuze. Hoera. Hoe ra. Ik zal u de beschrijving besparen van de verwensingen, die ik toedacht aan Sinterklaas, die zo tactloos was geweest om te vertellen, dat hU toch zou rijden. We konden nu immers niet voor leugenaar staan. Wanneer we nu nog eens met het verzinsel aankwamen, dat Sipterklaas het een of andere on geluk aan de hand zou hebben, zou den we pertinent niet geloofd wor den. VOORBEREIDINGEN Toen de kinderen naar bed waren, keken mijn vrouw en Ik elkaar eens aan. De eerste ogenblikken verliepen sprakeloos. Toen kwam echter van haar kant een spraakwaterval los. die ik gelaten over me heen liet gaan. Het betoog eindigde in talloze opdrach ten. Allereeerst moest ik in ijltempo suikerbietenstroop maken, toen om meel uit, om speculaaskruiden, om een oven, om cadeaux en weet ik wat niet meer. De meeste goederen in ruil voor mijn eigen teelt. De drie dagen, die ons nog scheidden van de feestelijke avond, waren een hel De eerste dag mopperden we zacht aardig. De tweede snauwden we, de derde brachtten we door in volslagen disharmonie, tot eindelijk In de mid dag van de vijfde December de stem ming weer omsloeg» Het stond er naar dat het nog een aardig feest zou wor- dei.. Ik was er zowaar nog in geslaagd een contact te leggen met Sinterklaas en Piet ën ze zouden ons die avond in eigen persoon bezoeken. VOL VERWACHTING KLOPT ONS HART. 5 DECEMBER De kachel verspreidde bij uitzonde ring een heerlijke warmte. Een weinig kolen hadden we er aan gewaagd. Het Is maar eens Sinterklaasavond, al was het dan ook Hongerwinter. Verge noegd keken mijn vrouw en ik elkaar aan. De storm was uitgewoed. Tenmin ste hier binndh. Buiten huilde een naar gecstge wind door de kale takken van de bomen. Op de schoorsteenmantel straalde een caridlantaarn, op de tafel stond een grote eigen gemaakte kaars. Rond de tafel zaten de drie kinderen, die we af en toe e«n vermanend woord moesten toevoegen. daar ze er grote aardigheid in hadden de vlam van de kaars scheef te blazen, wat tot het gevolg had, dat het gesmolten vet er met straaltjes bij neer liep. Ten slotte begon ik Sinterklaaslied jes te zingen. Dat hielp ogenblikke lijk. Eerst zwegen ze, maar alras meng den zch de hoge kinderstemmetjes met mijn zware bas. Zo kropen de minuten voort, tot ein deüjk de wijzers van de klok op ze ven stonden. SINTERKLAAS KOMT Nauwelijks was de klank van de laat ste klokslag verstorven, of daar werd op de ramen geklopt. De kinderen vlo gen met zulk een vaart overeind, dat de kaars omver rolde. Haastig zette ik haar weer overeind en wilde een boetepredikatie beginnen. Ik kreeg er de gelegenheid niet toe, want in de ka merdeur verscheen de goede Sint en daar achter een Zwarte Piet Enigszins angstig kropen de kinde ren achter de rug van mijn vrouw terwijl lk mijn gezicht in een vriende lijke plooi trok, wat me gezien de his torie met de kaars nog al enige moei te kostte. Nauwelijks had ik echter Sint en Zwarte Piet goed bezien of de laatste restjes toom smolten weg als sneeuw voor de zon. Nog nimmer had ik zulk een prach tige Sinterklaas gezien. Een brede witte baard hing tot halverwege zijn borst en de goedheid straalde van zijn gezicht. En Zwarte Piet leek zwarter dan ooit. De costumes waren voorstref felljk. Als ik er nu over nadenk, moet het wel zo mooi geleken hebben door de schamele verlichting, maar op dat moment waren we allen onder de in druk. Nog een beetje schuw kwamen de kin deren te voorschijn, terwijl de Sint bc gon met een zware basstem hen toe te spreken. Hij had er slag van. Trou wens dat kon ik verwachten. In een minimum van tijd zaten d« twee jongsten op zijn knie. Het moet een enigszins ongemakkelijke houding vo» r hem geweest zijn, want Mj deed krampachtige pogingen om te voorko men dat ze van zijn knie afvielen, ter wijl hij bovendien zijn staf moest vast houden Zwarte Piet stond het hele ge val met onverholen Vreugde aan te zier. Nadat allerlei vaderlijke vermaningen ten beste waren gegev enen de kinde ren alles oadden beloofd, wat de grij ze Sint van hen Vroeg, kwam de zak te voorschijn, die Piet op zijn rug droeg. En K>en bleek eerst recht, hoe don wc waren geweest om «de idee te oppe. en dat Sinterklaas zijn b?en zou heloen gebroken. Hj leek wei op een hoorn des over- wl«eds Voor ieder waren er nog ver scheidene geschenken en de stemming w*erd vreugdevoller dan we ooit had den meegemaakt. DE ONTKNOPING Hei spreekt wei vanzelf dat Sinter klaas niet de hele avond bij ons kon blijven en toen er een half uurtje ver streken was, vond hij het welletjes. Waarschijnlijk zal het gekriebel van zijn paard niet vreemd zijn geweest aar le haast, die hij plotseling demon ste. .de Taktisch begon hij te verkla ren, dat hij nog vele bezoeken had af te leggen en teneinde dat te staven bauvde hij een lijst voor de dag. waar op verschillende namen stonden geno teerd De goede Sint zette de kinderen op hun benen neer en boog zich voorover om bij het schamele licht van de kaars zijn .iist te raadplegen. Dat werd hem no^cJottig. De lange baard slierde de kaars pmver en vatte tegelijkertijd vlam. Terwijl we allen een schreeuw van schrik gaven, bewees Sinterklaas, dat hü over 'n grote tegenwoordigheid van geest beschikte Hij gaf een ruk aan de baard, helaas een beetje te woest, zodat pruik, baard en (nijter te gelijkertijd brandend op de grond vielen. Als een razende begon hij er op te trappen, terwijl Zwarte Piet buiten adem van het lachen tegen de wand geleund stond. Toen de ergste consternatie achter de rug was, klonk plotseling een schel kinderstemmetje. „Het is Sinterklaas niet. Het is ome Do rus". Juichend wilden ze om hem heen springen, maar Sinterklaas was in twee grote stappen bij de deur en rende weg, gevolgd door Zwarte Piet. In de gang hoorden we zijn zware ba« stem tegen Zwarte Piet zeggen: „Die smerige kaars. Je zou levend verbranden." Telken® als ik nu een baard van Sinterklaas zie houd ik mijn hart vaat vooral als Ik hem in de buurt van vuur zie komen.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1948 | | pagina 3