jjfW
DE SLAG IN DE JAVAZEE
KAPPIE
H
Trygve Lie zoekt huizen..»
en vindt de melk beter
Le Amateur-Gentleman
Al weer teven jaar geleden!
et if alweer zeven jaar
yeleden r dat de zee
slag in de Javazee werd uitge
vochten. Zeven jaar is een hele
tijd en men vergeet snel. En
toch is er misschien wel aanlei
ding in herinnering te brengen,
dat daar schepen van vier
zeemachten met elkaar en in
letterlijk nauw verband streden
tegen een gezamenlijke vijand.
Vier eskaders: een Nederlands,
een Amerikaans, een Engels en
een Australisch, sloten zich
aaneen om onder Nederlandse
le'ding (te Bandoeng) en on
der Nederlands direct bevel
(Schout bij Nacht Doorman
aan boord van het vlagge-
schip Hr. Ms. „De Ruyter") de
laalste fase in te zetten van
een driemaandse zeeoorlog in
de Indische wateren.
Een toonbeeld van daadwerke
lijk samengaan ter bescherming
van gemeenschappelijke belangen,
en een lichtend voorbeeld voor de-
re huidige bewogen tijd van wrij
ving, verdeeldheid en moeizaam
en voorzichtig tasten naar het
geen de natiën bindt, inplaats van
scheidt. Zeven jaar na 1942 wordt
er veel gepraat en veel getwist
over hetzelfde gebied, waar in
1942 de vier vlaggen tezamen fier
over het water woeien, dezelfde
vlaggen van dezelfde naties, die
du ook in het Indonesisch pro
bleem zijn geïnteresseerd. Toen
gold de daad; thans woorden, bit
tere woorden soms, en stapels pa
pieren, die de bewijzen moeten le
veren van hetgeen die „andere
drie" „die éne, onhandelbare"
verwaten. Zou het niet goed zijn,
even niir 1942 terug te gaan en
Luitenant-admiraal b.d. C. E.
L. Helfrich schreef voor
ons blad ter gelegenheid van
de a.s. herdenking van de Slag
in de Javazee nevenstaand be
langwekkend artikel.
Wij vragen speciale aandacht
voor deze uiteenzetting, daar
de schrijver dit historische wa
penfeit met gezag kan belich
ten. Luitenant-admiraal Hel
frich voerde n.l. destijds als
hoogste bevelhebber het
commando over de vier geal
lieerde vloten in Z.O. Azië.
Schout-bij -Nacht
Karei Doorman f
te gedenken (hit die gebeurtenis toch
eigenlijk een beter uitgangspunt voor
samenwerkiug in de Ver. Naties zou
vermen dan de verwarde oinstandighe
den daarna?
Zonder voorbereiding
Nog in ander opzicht is de zee
dag een herinnering waard. Hu
werd verloren; de verliezen waren
*e»er zwaar. Maar een der oorza
ken daarvan was de toch nog ge
brekkige voorbereiding van
de concentratie der slagschepen;
pas één dag tevoren tot
«tand gekomen. De gelegenheid
tezamen te oefenen, had ontbro
ken. Wat dat wil zeggén. kar. een
leder aanvoelen. Voor welke enor
me moeilijkheden cfe leiding
itond, begrijpt iedere zeeman. Dot
gebrek aan voorbereiding zat
vast aan de politieke verhoudin
gen; vóór 8 December 1941 was
Amerika nog „neutraal" en was
gezamenlijk „plannen maken" uit
gesloten. Toen de oorlog uitbrak,
was het te laat. Er waren zovele
andere dingen te doen
Een les voor de toekomst: Zou
het geen aanbeveling verdienen,
deze les ter harte te nemen, in
plaats van elkaar thans in de ha
ren te vliegen en daardoor te
verzwakken? Nederland en zijn
overzeese gebiedsdelen liggen nog
altijd op dezelfde plaats als in
1941; West-Europa, Verre Oosten,
Verre Westen. De belangen liggen
nog op de oceanen: Atlantische- en
Indische- en Stille Oceaan. Oók
van Amerika, óók van Engeland,
óók van Australië
Wij beten de kop af
Men mag de slag in de Java
zee niet op zichzelf beschou
wen. Hij stond in onverbreke
lijk verband met de gehele
zeeoorlog van drie maanden
daarvóór. De strategie was:
t ij d w i n s t. Zo Noordelijk
mogelijk de vijand aantasten.
Australië was niet gereed,
Brits-Indië met Ceylon aan de
andere zijde evenmin. Wij be
ten de kop af. Langzaam te
rugtrekkende.
De Javazee was de laatst^ bloe
dige faze. De tot het laatste toe
consequente toepassing van een
ééns vastgesteld beginsel, en in
overeenstemming met de bevelen
der hoogste oorlogsleidding in
Washington annex Londen.
De geallieerde vloot bleek een
volkomen verrassing voor de Ja
panse bevelhebber. Dit blijkt uit
de Japanse rapporten. Zijn locale
overmacht was niet zo groot, maar
het geluk was aan zijn zyde. Wij
hadden in die tijd te wein:g vlieg
tuigen over, om de Japanse vloot
tijdig te verkennen. Na een uur
vechten kreeg de Britse zware
kruiser „Exeter" één zeer onge
lukkige treffer, waardoor het schip
moest uitvallen. Als wy eens die
treffer op een Japanse zware krui
ser hadden behaald? „Fifty-fifty".
Dan hadden wij ter plaatse een
anderhalf uur vóór het ingrijpen
van ijlings gezonden Japanse ver
sterkingen een artilleristische
meerderheid gehadZwaarbe-
I laden, volgepropte Japanse troe-
penschepen lagen een tiental mij-
derland, het Koninkrijk, Neder
landers, Oost- en West-Indiërs,
was het een glorie, enig in de ge
schiedenis, dat vier zeemachten
streden onder strategische leiding
en tactisch bevel van Neder
landse vlagofficieren. Voor de
Koninklijke Marine een dubbele
trots: als Nederlander én als Ma
rineman.
Oók een glorie, ongeacht het
zware verlies, dat alle mannen,
met de dood voor ogen, streden
tot hun schip, vlag in top, onder
ging. Met moed, vastberadenheid
en volharding. En met trouw aan
Koningin en Vaderland.
Dat is voor ons, Nederlanders
van 1949, een herdenking waard.
in
Luitenant-admiraal bd.
Commandant der Zeemacht
Indonesië, 19401942.
Allied Naval Commander Ame-
rican-British-Dutch-Australian
area„ 15 Febr. 1942—2 Maart 1942.
De grote stoomeend
Twintig jaar vóór bet uitbreken van
de Amerikaanse burgeroorlog, in 1841,
deed men in Louisvillo (Kcntucky) me
dedeUng ran een bclangiijko uitvinding,
die een ommekeer zou teweegbrengen in
de knust van het navigeren in de lucht.
De ballons, tot dan toe de euigc manier
om bet luchtruim te veroveren, zouden
door deze nieuwe vinding volkomen ver
drongen worden.
Het geestesproduct van de uitvinder,
een lid van bet fanfarecorps van Louis
vHle, werd aangekondigd als „de Grote
Stoomeend van Louisvülc". Het geval
was 4% ra h>»{T cn 1,80 m hoog en
was gemaakt naar het model van de
wikte eend. De „ingrediënten" waren
notenhout eu zeildoek; do krachtbron
was een stoommachine. De hals van de
„eend" was in de ontwerptekening van
do uitvinder voorzien van een scheeps
bel, waarvan niemand echter ooit het
juiste doel heeft begrepen. Vele jaren
na de dood van de uitvinder werd aan
de hand van originele werktekeningen
een toestel gebouwd, net kon niet vlie
gen...
Precies honderd jaar later, in 1941.
ontwierpen enkele Amerikaanse techni
ci in Santa Monica (Oalifornië) de vier
motorige Douglas DC 4. Met deze toe
stellea begon na de oorlog in 1945 de
opbouw van de KLM vloot. En ze vlo
gen héél beat.
Maar ze hadden dan ook geen scheeps
bel
Voetballers tweemaal
tegen de Denen
Het Nederlands elftal zal dit
jaar twee wedstryden tegen
Denemarken spelen. De Deen
se voetbalbond had ter gele
genheid van het zestig-jarig
bestaan de KNVB uitgenodigd
op 12 Juni in Kopenhagen een
jubileumwedstryd te spelen. De
KNVB had dit voorstel destijds
aangenomen. Ook de KNVB
bestaat echter in 1949 zestig
jaar. Daarom nodigde de KNVB
op zijn beurt de Deense voet
balbond uit een jubileum wed
strijd tegen het Nederlands elf
tal te komen spelen. Als datum
voor deze tweede wedstrijd is
vastgesteld 11 December. Er is
nog niet bekend, waar zal wor
den gespeeld.
On dé wUielbeker via da ApolloHit werd Zoidumiddi, dei wedatrijd
aespeeld tiun da Amsterdam, en T «turjae Ishockey—teima. Amsterdam
won met 12—3. „Druk" op kat Amsterdamse doel.
Landbouwtractoren vrij
van wegenbelasting
De Minister van financiën heeft
een einde gemaakt aau de strijdvraag
of roor landbouwtractoren, die behal
ve op het land ook gebruikt worde*
voor vervoer langs de openbare weg
van producten, grondstoffen en mate
rialcu ten behoeve van de landbouw
verschuldigd zijn. Naar zijn opvatting
is de omschrijving in het op dit vraag
stuk betrekking hebbende KouLuklirk
Bestuit (uitsluitend ten dienste van
het landbouwbedrijf) zodanig, dat lig
aan de directies der rijksbelastingen
opdracht heeft gegeven voor kosteloze
landbouwcgcnknarten af te gewen.
De minister overweegt echter, of
d« wettelijke bepalingen moeteen wor
den gewijzigd, .aangezien de tegen
woordige landbouwtractoren in toene
mende mate voor wegvervoer worden
gebezigd.
Men moet wel zo langzamerhand de
indruk krijgen, dat de taak van de secr.
generaal van de Verenigde Naties,
Trygve Lie, uitsluitend bestaat In het
zoeken naar gebouwen voor de Verenig
de Naties.
Tijdens zijn vorige bezoek aan Neder
land liet hü zijn critwche blikken gaan
over schaarse grote zalen ran ons land
eu chauvinistische Amsterdammers za
gen reeds in hun verbeelding de woelige
Assemblee zetelen in de Concertgebouw
zaal.
Doch Lie en zga raadslieden spraken
wei waarderende woorden voor onze
bouwtrant, doch zjj lieten de gedelegeer
den naar Parijs komeu met alle voor
delen van dien voor dezo stad.
Zaterdagochtend landde Lie weerom
op Schiphol, weer op zoek naar gebou
wen, doch ditmaal vond hg het niet no
dig de stad in te gaan. Zün reis had
Misdragingen in Indonesië
Onderzoek noodzakelijk
»,De berichten over de mishandelingen
van Indonesiërs en de toepassing van
mensonwaardige methoden door Neder
landse militairen, hebben het hoofdbe
stuur van het Humanistisch Verbond
diep geschokt.
Het kan zich niet aau de iudruk ont
trekken, dat deze berichten een belang
rijke kern van waarheid bevatten, het
geen tenslotte de ernstige verontrus
ting wettigt, die daardoor in brede krin
gen is ontstaan.
De Humanistische mensopvatting ver
draagt het onder geen omstandigheden
dat de tegenstander hoe misdadig ook,
met marteling bedreigd of inderdaad ge
ruartcld wordt.
Wat die tegenstander mogelük begaan
heeft, of had willen begaan, kan onze
verontwaardiging opwekken: Wat wy
echter zelf de mens misdoen, vormt 'u
ondraaglijke belsngstellingn van ons ei
gen geweten.
Met voldoening heeft 't hoofdbestuur
vernomen, dat de regering 'n onderzoek
naar de hier bedoelde feiten vanzclfspre
kend acht. Het kan echte-r niet nalaten
erop te wijzen, dat een dergelijk onder
zoek in soortgelijke kwesties met name
ten aanzien van het gebeurde op Zuid
Celehes, een volstrekt onberredigeud
verloop heeft gèkad. Het acht het daar
om een gebiedende eis, dat het thans
bedoelde onderzoek op zeer korte ter
mijn zonder aanxiens des persoons zal
plaats hebben, dat drastische maatrege
len zullen worden genomen om herha
ling mettterdaad te voorkomen en dat
aan de nitkomst ran het onderzoek die
openbaarheid zal worden gegeven, waar
op het Nederlandse volk recht heeft.
Gen ere als doel, waar hy zal trachten
aecoraodatie te vinden voor vele van de
United Nations diensten, die. evenals
zo velen, reikhalzend naar een paar hui
zen uitzien.
„Misschien kuuncn we een gedeelte
van het Yolkenbondspaleis krijgen, of
anders moeten we maar een geheel
nieuw huis uitzien." zegt Lie. En dan
zal hij nog besprekingen voeren om te
trachten tot samenwerking te komen
met de Wereld gezondheidsorganisatie.
Over diae zaken praat de secretaris go
neraal graug, doch zodra er vragen los
komen van politieke strekking schudden
hij zowel ais de adjunct secretaris gene
raai, de Nederlander A. Pelt, het hoofd
De blik van Trygve Lie wordt iets strak
ker: „Geen politieke vragen heren. Ik
heb zo van mijn eigen ideeën, maar ziet
u
De heren zien het en laten Trygve
Lie ailcen met zijn grote glas melk, die
hg wel wat beter vindt, dan de melk,
die hü het vorige jaar voorgezet kreeg,
..Er is vooruitgang".
Om 12.30 uur zetten de heren Lie en
Pelt per vliegtuig hun reis naar Geneve
voort.
WOENSDAG 9 MAART 1949
Hilversum I 301 m. 7.00 en 8.00
Nieuws; 7.30 en 8.15 Gram. muziek;
900 Vour «Je ;>-n; 9.30 S.vmphonisch
concert; 10.45 Morgenvorgadering Herv
Manncnvereniging; 11.59 Pionaquinfet;
12.00 Orkest André Kostelanetz; 12.33
Muzikaal progr.; 13.00 Nieuws; 13.15
Orgelconcert; 13.45 Ensemble voor ou
de muziek; 14.15 Middagvergadering
Herv. Mannenvereniging; 15.00 Omroep
orkest; 10.15 Voor de jeugd; 17.30
Bosch strijkorkest 1S.00 Kamerkoor;
1S.30 Ned. strydkr.; 19.00 en 20.00
Nieuws; 20.15 „Somsoa et Delilah",
van St. Saëns; 22.45 Avondoverdenking
23.00 Nieuws.
Hilversum II 415 m. 7.00 en 8.00
Nieuws; 7.15 en 8.15 Gram. muziek;
850 Voor de vrouw; 0.00 Beethoven
concert; 10.00 Morgenwijding; 10.20
Voor de vrouw; 11JHI Populair non
stop; 12.00 Vincentino; 1258 Kilintn
HnwaHnns; 13.00 Nieuws; 13.20 Orkest
Louis Levy; 14 00 Gesprok n portret
ten; 14.15 Jeugdcoucert; 15.00 Voor
de kleuters; 15.30 De Regenboog;
16.00 Voor de jeugd; 17.15 The ltam
Wers; 18.0® Nieuws; 1S.20 Kwartet Jan
('..rduwener; 18.45 Pianoduo; 19.30 Zo
zingen wij onze jeugdÜederen; 20.00
Nieuws; 20.20 Promenade orkest; 21 00
Tribunaal der Gemeenschap, hoorspel;
21.50 Orkest Mnlando; 22.20 Kamermu
ziek; 23.00 Nieuws.
en het
raadsel
van de
Rozenhouten kist
24, Het gezicht van de flonkerende
stenen scheen Piet Taal en Pong reu
zonkrachten te geven. Iu een oogwenk
hadden ze zich uit de wriemelende mas
sa losgewerkt, do overal verspreid lig
geude edelsteuen büeengegraahl en ziel»
zo hard hun benen het toelieten uit de
voeten -gemaakt. Toen Kappïe en de
Maat hijgend op de plek van het on
heil verschenen, vonden ze daar nog
slechts de drie bedelaars, die nog
steeds op de grond kropen. Die zaten
nu natuurlijk lelijk in de penarie en
de man met do krukken wees met zijn
ene kruk op de vluchtende koelies.
Kappic begreep direct wat er aan
de hand was. „We hebben mirakelse
pech", zei hü tegen do Maat. „maar
we moeten die klonten van kerels tori»
te pakken zien te krijgen".
Toen de waard in de herberg al zijn
gasten zo plotseling had zien vcnlwy
nen en alleen met de stukken en brok
ken achterbleef, was hü plotseling ver
scbrikkelgk boos geworden. Gelukkig
was er net een vervaarlyk uitziende
politieagent voorbij gekomen en de dik
ke waard had hem hakkeleud en stotte
rtnd van kwaadheid van zün ongeluk
vertcM.
Zo kwam het dat de vluchtende koe
lies zich plotseling tussen twee vuren
geplaatst zag. Van de ene kant kwam
do dikke waard in gezelschap van de
enorme agent, wiens gezicht niet veel
goeds voorspelde en terng konden ze
ook niet, want daar kwamen Kappie
en de Maat aanstormen, de laatste nog
steeds met zijn Zuidwester achterstevo
ren.
JEFFERY FARNOl
Barnabas heeft in zijn hotel in
Londen op geheimzinnige wijze een
brief gekregen, die blijkbaar on
derschept is. liet is een brief van
Ronald Barrymaine, gericht aan
zuster Cleone voor wie Barnabas
door het vuur gaat). De jongeman
schijnt in grote moeilijkheden te
zitten en vraagt zijn zuster om een
onderhoudZijn vriend Chichester
(de schurk) neemt hij dan mee....
28)
De brief bleek gebracht door een man
met imponerend air, ondanks zijn groe
zelige kleding kennelijk iemand die
goede dagen had gekend. Zyn naam
was Digby Smivvly, algemeen be
kend als Dik Hij werd binnengelaten
en deed een beetje uitgelaten, hoewel
niet onsympathiek
„Mynheer", zei hij tot Barnabas, „ik
wist dat U hier was Slechte Stad Lon
den, vol schelmen, schavuiten en mis
dadigers. Maar zolang dit orgaan blyft
functionneren en de bezoeker sloeg
zich op de plaats, waar zyn hart zat,
kimt u Digby Smiwle als een vriend
geschouwen en zal hij er trots op zijn
u zijn gastvrijheid te laten leren ken
nen. Wat zoudt u er intussen van zeg
gen, als we ons. daar we beiden vreem
delingen in een vreemde plaats zyn, by
elkaar aansloten en als u hier bent
voor de race, stel ik voor
„De race!" riep Barnabas uit, plotse
ling opkijkend.
„Ja, mijnheer, een drommels voorna
me ren met heerrijders en een Konink
lijke Hoogheid als toeschouwer de
race der races! Londen is er vol van,
alle clubs praten erover, de koffiehui
zen weerklinken ervan, herbergen en
logementen daveren ervan en wed
denschappen overal! Het meest wordt
Sir Mortimer Carnaby's „Clasher" ge
speeld, maar jonkheer Devenham's
„Moonmaker" is ook een grote favo
riet. Verder heb je nog veel bekende
rijders, maar, zoals ik u zeg „Clasher"
en „Moonmaker" zijn de favorieten."
„Ik herinner me, dat jonkheer Dick
erover gesproken heeft."
„Jonkheer Dick? bedoelt toch niet
jonkheer Devenhem?"
„Ja."
Mr. Smiwle floot zachtjes, nam zijn
breedgerande hoed af, keek ernaar en
zette hem schuiner op dan ooit.
.Heeft hy mijn naam niet genoemd,
mynheer?"
„Neen."
„Opmerkelijk hum!" riep Mr.
Smiwle uit, zijn hoofd schuddend,
„maar ik ben bereid met u te wed
den, dat hij over mijn vriend Barry
gesproken heeft. Ik kan wel zeggen
mijn boezemvriend Mr. Ronald Bar
rymaine, sir."
„Ronald Barrymaine?" herhaalde
Barnabas, de scherpe blik van de an
der voelend. „Neen, dat heeft hü niet."
„Onbegrypelijk!"
„Waarom?"
„Omdat rnyn vriend Barrymaine heel
intiem was met jonkheer Dick, voor
hij in de handen van die woekeraar
viel. Myn vriend Barry was een fat,
een echte Dandy, een modegek en dat
zou hij nog zyn zonder die geslepen af
perser."
„En is Barrymaine nog een vriend
van u?"
Bü die woorden nam Mr. Smiwle
zün hoed weer af en boog. „Mijnheer,"
zei hy, „in voor- en tegenspoed, in
zonneschyn of schaduw, de hand van
een Smiwle, eenmaal gegeven, is voor
eeuwig gegeven." Terwijl hij het zei,
stak hü het lichaamsdeel in quaestie
uit, dat, naar Barnabas zag, niet al te
schoon was. „De hand van een Smiwle
wordt nooit teruggetrokken. Een Barry
maine is een heldhaftige jongeling,
bloed, geboorte en beschaving tot in
zijn vingertoppen. Maar hü is voor alles
een broer van een zuster, mijnheer. O,
wat een wezen! Mooi? Mooi als de on-
sterfelyke Helena! Trots als een aarts
hertogin! Knap? Knap als als
heus, het woord ontbreekt mij, ze is
gewoon een jeugdige schoonheid,
„Wat is daarmede?" vroeg Barnabas
vrij heftig.
„Geheel toegewyd klopt slechts
voor mün vriend
„U bedoelt haar broer?"
„Ik bedoel haar broer, ja, münheer.
Ofschoon ik heb horen luiden, dat Sir
Mortimer Carnaby
„Poeah!"
„Met genoegen, münheer! Maar het
feit is en blyft, dat zü gedeeltelyk om
hem en gedeeltelijk om een ander, uit
Londen weggehaald is."
„Welke andere?"
„Nou, laten we zeggen Z.K.H."
„Münheer," vroeg Barnabas, zün voor
hoofd fronsend, „bedoelt u de prins?"
„Mijnheer," zei Mr. Smiwle, glim
lachend zün hoofd schuddend, „ik geef
de voorkeur aan de lettere Z.K.H. In
ieder geval liepen er indertyd veel 0e-
ruchten en haar voogd een echte,
vervelende zeerob neemt haar weg
van de zyde van haar broer en be
graaft haar buiten op het land Maar
over de race gesproken, weet u er mis
schien iets van?"
„Ik weet, dat die 15 Juli gelopen
wordt!" zei Barnabas afgetrokken.
„O, heel goed!" riep Mr. Smiwle uit.
„Ha, ha! Uitstekend! Weet, dat die de
15de gelopen wordt! Heel grappig! Maar
gekheid op een stokje, mijnheer, weet
u er iets van? Heeft jonkheer Dick tt
misschien iets verteld, dat
Maar op dat ogenblik werden zij ge
stoord door een vreselijk lawaai op 1 et
binnenplein; een geschreeuw van stem
men, het kletteren van hoeven en daar
na één stem, die een stortvloed van
verwensingen en vloeken uitstortte.
Barnabas sprong op, haastte zich het
erf op en zeg een sterk zwart paard,
dat steigerde en sloeg, terwijl twee
stalknechts het met de grootste moeite
.vashielden; in een hoek zat de voorma
lige ruiter op een hoop stalvu'1 te vloe
ken en te razen.
(Wordt vervolgd)