Landingen in het duister
Honderd maal voer PCJ's schip
van de week
Een „luilak" in 1889
„Dankbaar maar
moeilijk"
Kees van Dongen
V
Hef „Manusje van alles" in een vliegtuig
Steward De Wilde vloog 50
keer naar Zuid Afrika
iicdUh. da. cauëiisan
|jet is roezemoezig in Studio 2
van 't fraaie omrocpgebouw van
de K R O. te Hilversum. De studio
is gevuld met een vijftigtal men
sen, medewerkers" en belangstel
lenden en bovendien een goede
twintig schoolkinderen. De ruimte
is behangen me allerlei microfoons,
die als dreigende galg-en, waaraan
mysterieuze metalen oren werden
opgehangen, boven de hoofden der
aanwezigen uitsteken, met kabels
en met nog enk£e geheimzinnige
instrumenten. Op een klein po-
c'mm *it het populaire radio orkest.
De Papavers", onder leiding van
bekende microfoon-pianist, Tom
1'rieh, en de muzikanten spelen
t vrolijke gezichten feest-
2 .ziek, ja inderdaad, want het is
est hier in de studio: alles slaat
'aar om voor de honderdste maal
ds zo populaire uitzending te be-
innen. ,,Het schip van de Week".
Elke week is de PCJ, de Wereld
omroep, op bezoek op een schip
van onze koopvaardij, dat ergens
op de wereldzeeën zwerft. Elke
week zijn er ongeveer twintig uit
verkoren familieleden van varen
den op dat betreffende schip in de
studio aanwezig en elk krijgt ge
legenheid enkele woorden tot zijn
of haar dierbare te spreken, een
groet uit de eigen familiekring.
De gehele uitzending, die 's
Woensdags plaats vindt, duurt een
half uur en de gesproken groeten
worden omlijst door het optreden
van artiesten of bekende musici.
Honderd maal is het programma
nu gebracht en de uitzendingen
kregen bij de Koopvaardij een
enorme populariteit. De bekende
Wereldzender-omroeper, Guus
Weitzel, zei ons: „Het is het dank
baarste mlcrofoonwerk, dat ik ooit
In mijn 21-jarige radiopractijk heb
verricht en ik heb er al mijn er
varing hiï *uvlicr>"
De PCJ roept
Over het ontstaan, de opzet en
4c werkwijze van het populaire
PCJ-programma spraken wij met
de heer G. A. Kal, hoofd van de
„Groetendienst'' van Radio Neder
land, de „Wereldomroep", die ons
het volgende verhaal deed: „Als ik
over het ontstaan ga vertellen,
moet ik teruggaan tot December
1940. Dat was de laatste maal, dat
ik persoonlijk in de aether was,
midden op de Noord-Atlantic, aan
boord van de „Farnsum", om na
een „bezoek" van de Duitsers
S.O.S. te geven. Nadat we toen ge
torpedeerd waren, heeft het nog
tien dagen geduurd, voordat wij
werden opgepikt. In die tijd is
eigenlijk het „Schip van de Week"
ontstaan. Want zo tussen de zee-
'tjes door had ik wel even tijd om
te constateren, dat een zeeman wel
iets aan huiselijke gezelligheid te
kort komt!"
..Niettemin heeft het nog een
paar jaartjes in beslag genomen
daar een oplossing voor te vinden.
Gelukkig kreeg ik door mijn ra
diowerk bij „De Brandaris' en
„Radio-Oranje" in Londen wel
even gelegenheid om de kansen
van de radio in dit opzicht te be
kijken."
„Er zijn toch na de bevrijding
eerst nog uitzendingen van andere
aard aan voorafgegaan?"
„Zeker, na onze terugkeer in
1945 begonnen we op besciieiden
wijze met het uitzenden van groe
ten aan zeevarenden. Dat ge
schiedde toen twee maal per week
en de mensen zaten aan boord van
verschillende schepen. De resul
taten waren helaas niet bevredl-
EDWARD STARTZ
De pionier en wereldreiziger,
aan wiens brede blik de PCJ haar
ontstaan dankt. Wie zijn geroman
tiseerde levensverhaal wil verne
men, leze Het kasteel op de
golv", een der boeiehdste auto
biografieën ooit geschreven.
gend, want het was, meestal een
toeval, als zij, om wie het ging,
juist op dat moment naar ons kon
den luisteren. Later kwamen de
„shows", „Met PCJ overzee!", elke
veertien dagen in Rotterdam, maar
ook dat gaf_te weinig resultaat. Op
een goede dag stelde onze omroep-
leider de heer Sluizer, mij voor
eens te gaan proberen elke week
maar één schip op te roepen. En
daar had je het! „PCJ roept het
schip van de week!" Eerste uit
zending op 11 Maart 1947, gericht
tot de „Ferlcles", op weg naar
Buenos Aires. Sindsdien is PCJ
elke week op een van de schepen
van de koopvaardij op bezoek."
taten en we vragen daarom na
elke uitzending ons een berichtje
te zenden over de ontvangst aan
boord. Je staat er dikwijls van te
kijken met hoeveel enthousiasme
dit programma wordt tegemoet ge
zien. hoeveel uurtjes slaap er vaak
voor worden opgeofferd en hoe
veel zweetdruppeltjes er worden
gelaten, als in de tropen alle ven
tilatoren moeten worden stopgezet
om maar geen storing te hebben
bij de ontvangst.
Een troost hebben de mannen
op zee evenwel: zó gaat het ook
bij hun familieleden. Want vaak
merk ik bij de voorbereiding, dat
vader of moeder niet in slaap kon
den komen, omdat ze lagen te pie
keren, wat ze eigenlijk tegen hun
jongen moesten zeggen."
Dichter bij
elkaar
De rederij zelf bepaalt, welke
familieleden er mogen komen.
Maar de leiding van de Wereldom
roep ziet er nauwlettend op toe,
dat er geen voorkeur wordt 'oege-
past, hetgeen overigens nimmer
voorkwam, want deze gehele uit
zending wordt beheerst door een
sportieve geest. Familieleden van
de hoogste officier tot het laagste
lid van d-e bemanning kunnen, ja,
moéten voor de microfoon komen!
Het doet je hart goed, als je al die
mensen ziet, die ook bij winter
dag vaak van heel ver komen
om hun korte groet te brengen.
Men kan het zelf elke week horen
zij komen uit Maastricht, uit
Zeeuws-Vlaanderen, uit Den Hel
der, Groningen, Vlissingen of Win
terswijk.... allemaal plaatsen, vele
uren sporens van Hilversum. Sorrat
komt er een taxi aan te pas, als de
bus nog niet rijdt, om de eerete
trein te halen en dan zijn wi
avonds laat pas weer thuis. Zo
vaart hier in de studio elke week
„Het Schip van de Week"! Wat de
mannen van PCJ allen met elkaar
Drobrrcn, is d- n—nsen thuis en de
Resultaten
„De resultaten waren lang niet
slecht. Meestal ligt er een of twee-
dagen na- de uitzending al een
telegram op m'n tafel, meldend dat
alles prima is doorgekomen. Of
ook wel eens dat er storing is ge
weest. Later krijgen we dikwijls
nog uitvoerige brieven. Natuurlijk
zijn we benieuwd naar da resul-
mannen op zee wat dichter bij
elkaar te brengen. Dat is het doel
van deze uitzendingen en daarom
mogen zij bij dit honderdste pro
gramma zeker feestelijk gestemd
zijn! En ook na deze uitzending
blijft „Het Schip van de Week"
stoer en onversaagd de aethergol-
ven doorklieven en wij mogen het
zeker van een oprechte wens doen
vergezellen: goede vaartl
Assen kan veel bezoek
hebben
Voor de op 9 Juli te Assen te
houden motorraces op het beken
de circuit van Drenthe zal de ac-
comodatle weer worden verbeterd.
De tribunes zijn uitgebreid zodat
er nu ruim 2000 zitplaatsen meer
beschikbaar zijn. Een grote nieuwe
voetbrug aan de Asserzijde van de
S-bocht zal de verbinding vormen
met het talud aan de binnenzijde
van het circuit.
Er zijn in 1948 in totaal onge
veer 100.000 bezoekers geweest,
waarop de mening gebaseerd is
da: er in Assen winst gemaakt is.
Niets is echter minder waar dan
dat omdat de uitgaven bijna twee
en een halve ton hebben bedragen
hoofdzakelijk door verbetering van
de accomodatie. Elk overschot
wordt trouwens aangewend ten
gunste van de race zelve. De or
ganisatoren zelf doen hr~ verfc.
belangeloos. In 1947 heeft men al
leen aan de afrastering f 35.000
ten koste gelegd, in 1948 nog eens
weer f 25000. De instandhouding
van deze races welke wereldver
maardheid hebben verworven,
staat of valt dus met een groot
bezoek, mede waarom de gemeen
ten Assen en Beilen bestaande
verordeningen, tót dusver nog niet
uitgevoerd, die jaar van kracht
zullen doen zijn, - hetgeen vooral
slaat op het bezoek op aangren
zende landerijen. Zo zullen ook nu
weer bezoekers door boeren toege
laten mogen worden, maar alleen
op de door de gemeen en te stel
len voorwaarden, welke voorname
lijk neerkomen op eisen, waaraan
de terreinen zullen moeten vol
doen, terwijl in de buitenbochten
geen publiek zal .mogen vorden
toegelaten
EEN MONUMENT VOOR
DRS STIJKEL
Het is meer dan zes jaar gele
den dat drs Johan Aaldrik Stijkel
de grondlegger van het Nederland
se ondergrondse verzet tegen de
zijn medewerkers te Tegel bij
Berlijn werd gefusileerd.
Enkele personen, die van me
ning zijn dat drs J A S.ijkel als
een van Nederlands edelste zonen
in blijvende herinnering dient te
worden geëerd, hebben thans een
comité gevormd, dat de stichting
van een waardig monument met
klem van harte aanbeveelt.
Indien 30.000 Nederlanders leder
f 1.— storten zal de stichting van
het monument mogelijk zijn.
He comité van aanbeveling be
staat uit: prof dr P N U Harting,
Amsterdam; dr Joh H Schreurer,
Voorburg: ds A K Straatsma, *s
Gravenhage; I P A van Voorst van
Beest, 's Gravenhage.
In een houten barak op Schiphol
oefenen de K L M piloten
Hollander of
Fransman
De heer Olivier Manet heeft in
naam van de Franse Ambassa
deur. de tentoonstelling van wer
ken van Van Dongen in het Mu
seum Boymans, geopend. Hij zei
onder meer In zijn (Spsn'nasrc la.
Want Van Dongen, die in een
lad geboren is. dat hijzelf zo prach
tig heeft getypeerd in zijn uitste
kend boek over Rimbrandt, waar
in hij z^gt dat Holland gebaard
t|verd door de hemel en de zee.
weid in zijn wieg beschermd door
'•#o fee van de schilderkunst, waar
.gaan leder weet dat zij gra^g ver-
■Mj>ei't onder dit. nn«ind'<* wijde en
prachtige hemelgewelf. Maar op.
«en goede dag' kwam hij toch
raar Frankrijk'om er zijn -schil-
t«lersezel neer te zet en. en ging
daar met zeldzame durf een nieu
'*.-«? wereld tegemoet. En onze Hol-
tlandse vrienden zullen het met
.mij eens zijn, dat Van Dongen in
Parijs een klimaa en een omge
ving heeft gevonden die beide
jko r geschikt waren voor ce ent-
glooiing van zijn kunst. Hij vond
,rr in een zeer gemengde maar
'gastvrije samenleving, die ele-
m. nten waardoor hij al zeer spoe
.ciig cle geestigste en éérlijkste,
Jmaar ook de wreedste geschied-
schrijver van zijn tijd werd".
Het beroep van verkeersvlieger
is tegenwoordig anders dan in
vroeger jaren. De tijd, waarin ge
vlogen werd met grondzicht en
genavigeerd werd op kerktorens
en spoorlijnen, is voorbij, want
de klokkewinkel in de stuurhut v
an de moderne viermotorige ver-
keersmachine brengt de metalen
vogel door weer en wind bij
nacht en duisternis feilloos naar
zijn plaats van bestemming.
Maar van de man. die achter he
t stuurwiel zit. de gezagvoerder,
wordt, ee? uitgebreide kennis v
an de vele moderne navigatie- en
blindlandingssystemen vereist, die
op elk vliegveld weer anderszijn
en op elk vliegveld langs de rou
te, die hij vliegt, moet hij zijn
machine volgens de regelen van
de kunst aan de grond kunnen
zetten.
Daarvoor heeft het Navigatie-
bureau va de KLM weliswaar gro
te handboeken en plattegronden
samengesteld, die steeds nauw
keurig bijgehouden worden en die
de vliegers ook steeds grondig
bestuderen, maar dit neemt niet
weg, dat de bekendheid met de
plaatselijke omstandigheden en
met de werking, van de systemen
in de practijk toch van doorslag
gevend belang ls.
Een hele vloot linktrainers
De voor de hand liggende me
thode om hiermee volledig be
kend te geraken, zou zijn om al
deze vliegvelden eens te bzoeken
en alle routen eens te bevliegen,
in een soort verkenningsvlucht.
verkenningsvluchten kosten
veel tijd en geld. terwijl tenge
volge van de steeds wisselende
omstandigheden een regelmatige
training nodig blijft. a>$ Moh?-
med niet bij de berg kan komen.
komt.de berg naar Mohamed,
•mw. de lüchtroutesen de vlieg
velden koiYien naftt Schiphol, in
een van de houten barakken aan
•de rand van het vliegveldstaat
een achttal vreemsoortige appa
raten. die enigszins op vliegtuig
jes lijken: .dit zijn zg Linktrainers
De Lnktraiuer is een Amerikaanse
uitvinding, waarmee het viiegên
er het landenop instrumenten
volledig kunnen worden nage
bootst. Omdat de vlieger in de
Link-trainer he; gevoel heeft in
een echt vliegtuig te zitten, kan
deze instructiemet,"node de instruc
t:e in de lucht voor een groot
deel vervangen. De toestellen zijn
op'een verend onderstel geplaatst
en de bewegingen worden via een
leiding overgebracht op een ap
paraat, de zg krab, die over een
kaart wandelt en daarop een lijn
trekt: de Instructeur achter de
tafel kan aan deze lijn zien, of de
vlieger de juiste koers vliegt.
Hef begin was moeilijk
Toen in 1945 het KLM-bedrijf
weer begon op te bloeien, werd
het noodzakelijk om de vliegers
van de oude garde en de niewe
vliegers, die uit de geallieerde
luchtmachten waren gekomen, 'n
grondige training te geven voor
het vliegen met burgervliegtuigen
en het gebruik van de tijdens de
oorlog ontwikkelde nieuwe me
thoden. Daarvoor was ook een
Link-trainer afdeling nodig, die.
uit niets moést wórden opge
bouwd. Uit de Engelse en Ameri
kaanse legervoorraden werd het
benodigde materiaal aangekocht,
en in een kleine barak werd met
de instructie begonnen. De oor
spronkelijke barak was veul te
klein: behalve de trainers zelf
waren er nog kantoren, magazij
nen en andere ruimten, zodat-
men onder de vleugels van de
toestellen door moest kruipen.
Een ander probleem was het vin
den van geschikte Instructeurs.-
van een Link-trainer instructeur
wordt ln de allereerste plaats
vereist, dat hij zelf over vliege*-
ervaring beschikt en volledig op
de hoogte is met alle bestaande
navigatie- en blindlandingssyste
men; verder moet hij over de no
dige mensenkennis beschikken,
want hij moet in staat zijn om de
mentaliteit van een vlieger te be
grijpen en hem op de Juiste wijze
de nodiee kennis bij te btengen.
De KLM is erin geslaagd hier
voor een aantal Engelse en'Ne
derlandse Instructeurs te vindén,
die volkomen aan de gestelde
eisen voldoen..
Op nul meter hpog/e
Thans zit de Link-trainer af
deling op Schiphol in een ruime,
barak, waar de ach: Link-trai
ners voldoende ruimte hebben.
Voor élke intercontinentale lucht
lijn is er een aparte Link-trainer
en tevens is er een-speciale trai
ner voor het Europese -luchtnet.
De huidige apparaten zijn ware
wonderen van techniek geworden:
de vlieger, die onder de kap -zit
heeft volkomen de Illusie in een
echt vliegtuig te zitten: de in
structeur heeft een radioverbin
ding met hem en kan hem van
achter zijn bureau instructies ge
ven. Maar ook kan hij de Link-
trainer zo laten schudden, dat de
vlieger het gevoel krijgt door een
ongewoon zware remous te vlie
gen, hij kan zijwind veroorzaken,
slecht weer laten optreden, enz.
Door de koptelefoon van de vlie
ger in de Link-trainer kan men
de stem van de verkeersleider op
de toren van een bepaald vlieg
veld langs de routes laten horen,
compleet met het „slang" dat
sommigen, b.v. Amerikanen, ple
gen te gebruiken, zodat de vlie
ger later als hij in werkelijkheid
boven het bewuste vliegveld zit
een voor hem bekende stem
hoort. Die stem kan hem verder
instrueren om op een bepaalde
hoogte te blijven vliegen, de wie
len neer te laten, een bepaalde
koers te volgen, enz.
Een speciale installatie maakt
het mogelijk om alle acht Link
trainers op een centrale lessenaar
over te schakelen: als daii ln el
ke trainer een vlieger zit. worden
zij van achter de centrale lesse-
Herinneringen van een
Oude Zaankanfer
y TJILAK was in 't zicht. Dagen van
tevoren spraken we van de ge
noegens, die ons op de morgen van
Luilak te wachten stonden. „Va
der", zei ik, „wil je een korrie voor
me maken?" „Waar heb je dat voor
nodig, draaitol?" antwoordde vader.
„Nou, om met de meiden en de jon
gens de ban in de rondte te gaan
op Luilakmorgen", zei ik. „Nu, ik
zal er eens over denken", was het
antwoord. Maar ik wist het wel, dat
was van vader reeds een halve be-
lclie. En ja hoor, toen het Vrijdag
vóór Luilak was, stond de korrie
daar kant en klaar met de nodige
touwen om ze. te trekken. Ik was
toen acht jaar oud en had nog een
oudere zuster van twaalf. Maar
deze voelde er totaal niets voor. Nu,
ik dacht er anders over: We hadden
met een heleboel jongens en meisjes
afgesproken, 's nachts om twee uur
op te staan. Ja. er waren wel jon
gens, die om één uur aan de weg
liepen of zelfs nog vroeger. Ze zoch
ten de brandnetels en kikkers en
hingen die aan de deurknoppen en
ze zongen, neen, ze schreeuwden
dar,: „Luielak, slaapzak, je bent te
laat opgestaan, je kenne wel weer
naar bed toe gaan". Als je dat dan
boort, komt er van slapen niets
raeer, ik sloop dus stilletje# mijn
bed uit, naar moeder, die van dat
lawaai buiten, ook wakker geworden
was en riep: „Wil je wel r's maken,
dat je te bed komt, om twee uur
mag je opstaan, eerder, niet!" Dus
kroop ik maar gauw weer in bed,
maar van slapen kwam, zoals te be
grijpen is, niets. Prompt om twee
uur rammelden de Jongens aan de
deur en sprong ik het bed uit. „Ga
maar gauw, dat ruimt op", zei moe
der en m'n zuster deed ook nog een
duit in 't zakje en riep uit haar bed:
„Hoepel maar gauw op".
den, vol warme bollen en de kotjon-
jongens liepen heen en weer mev
ketels koffie en ze schreeuwden on#'
toe: „Motte jollie ook een bietje?)
Maar we riepen terug: „Stikke jolliei
maar met je warreme bolle en je'
koffie, we hebben zelf wel thois",'
Bom, die zat, we zetten het op een
lopen, want anders kregen we een
stuk hout tegen ons hoofd. Hijgend'
en blazend kwamen we om een uurj
of zes thuis. En een honger en een!
dorst dat we hadden 1 En wat waef
het noselijk, dat onze kransen en
slingers onder dat hollen met de
korrie verfomfaaid waren geraakt.
Moeder maakte me een standje; dat
ik niet eerder thuis was gekomen,
want ik had toch de warme bollen
moeten halen nu was m'n zuster
maar naar Bolding gegaan en had
ze de warme bollen al gehaald en
nog wat krentenbollen bovendien.'
Nou, ik had een afgerazende trek
om eens te kijken onder de wollen
dek in het mandje, wat er onder zat
en hoeveel bollen er wel waren. Hé
lekker, er waren 'r een heleboel,
maar m'n zuster zei: „Afblijven met
je vingers, anders worden ze koud".
Nu, niet kibbelen hoor", zei moe-;
der, „ga jullie nou maar zitten,
daar komt vader ook aan". Moeder
had voor deze gelegenheid verso
boerenboter bij Piet Koning ge
haald, net gekarnd en lekker ruiken
dat die grasboter deê. Moeder
smeerde de warme bollen en del
krentenbollen. Als je d'r aan kneep,-
puilde de boter er uit. Een lekker
kop koffie er bij en toen eten maar
jongens. Mc zuster telde hoeveel ik
er wel op at, maar moeder zei: „Leg
nou niet te zaniken, 't is maar een
maal loielak in 't jaar en dan mag
ie je boik voleten". Nu, ik deed me
best maar ik werd zo hangerig, dat
moeder vroeg of er wat met me was.
..Nou", zei ik, „ik ben puur loof van
passies, van die ban in de rondte".
De jongens eii meisjes buiten
sti.iecuwden of ik nou nog met I f? m!T f? L ia-,
iiu-am tu iria»()dp mii dus vlug aan me, en zei, dat ik me dan ook
ïi S h»d moeten uitsloven,
schuur. Dat was me een gevoel van
je welsfce, ik mocht, omdat de korrie
vun mij was. het eerst er op zitten,
do meisjes en jongens trokken aan
de touwen en daar ging het holder-
ae-bolder over ri? straatstenen,
gauw naar de Wostzanerdijk. Daar
plaatsten we de korrie in dc onder-
dijk en gingen we van de dijk naar
beneden rollen, als het mogelijk was.
hais over kop. En een lol dat we
hadden! We werden er loof van en
gingen toen maar eens fijn in he?
Eras liggen, want de zon was opge-
orr.en en scheen al lekker op onze
toet. We aten onze broodjes op.
plukten meidooms, waarvan we
ilingers en kransen maakten de
meisjes legden een krans om hun
baar en de jongens sloegen slingers
om hun nek en toen zochten we
de korrie maar weer op en vooruit
ging het weer, nu eens zat de een,
dan weer een ander er op. Ja,»we
moesten voortmaken, wilden we
weer gauw thuis zijn, Westzaan
door. het Guispad langs, dan nog de
Koog, hollen en draven, want het
was al vier uur en als we thuis
kw amen. moesten we nog bij de
bakker warme bollen halen.
De molens waar we langs kwa
men. waren cl behangen met man-
naar op verschillende hoogten in
gedeeld en krijgt ieder een volg
nummer om te landen: omdat al
len meeluisteren, kunnen zij de
hele correspondentie tpssen het
„grondstation" en de diverse vlie
gers volgen en wanneer het hun
beurt is, zetten zij hun machine
„aa de grond". Zij wanen zich er
gens in de lucht temidden van
een groot aantal andere machines,
die allen willen komen landen,
maar in werkelijkheid speelt alles
zich af op nul meter hoogte, in
een eenvoudige houten barak op
Schiphol. Als de vliegers echter
in werkelijkheid ln een dergelij
ke situatie verzeild raken, weten
zij wat hen te doen staat en wordt
de landing met de viermotorige
machine perfect uitgevoerd, dank
zij het langdurige en serieuze
oefenen ln de Link-trainer.
roen smeerde ik 'm, gtng stiekum
de deur uit om in onze buurt naai
de molens te kijken, eerst naar de
..Kruiskerk", maar daar was nik#
te zien. Er stond niet veel wind. dus-
ze hadden het er niet druk. Dren
ken waren ze daar dan ook niet,
want de mensen vin de „Kruiskerk",
waren een dep 1 jk soort volk. De
baas was streng en verbood zijn'
volk sterke drank te drinken. .„Alles,
met mate", zei hij maar later hoorde
k. dat hij zelf bij tijden zoop als een
krijgsheld en dan kon hij vloeken
als een ketter. Zo zie je maar weer:
,JLet wel op m'n woorden, maar niet
op m'n daden". Met de jongens trok
ken we toen naar. 't Lange land,
want daar was je vlak bij de molen'
„De Ooievaar". Nou, daar zopen ze
dan wel, want de baas was zo'n jo
viale baas. dat hij op Luilakochtend'
niet alleen wai-me bollen, maar ook
brandewijn liet aanrukken. Wij kij
ken natuurlijk, en een lol dat ze
daar hadden, de broodmanden wa
ren leeg en de koffieketel ook en
v-at onder het stopje zat. was al
broederlijk met mekaar gedeeld.
Wij begonnen ze oit te skelde:
.Hai. dronke drankrtobbers" en
hcurlie gooiden ons met stukke hout.
En toe begonnen wai nog merr te
skelde. Maar toe kwam de kotjon
gen, hij sprong op de balken en wou
ons op het Langelanci achterna zit-
te, maar hij gleed lekker oit in 't
water en wij. we hadden een ket
van wat heb ik jou daar Maar t
lukte hem toch op 't land te komen
en toe hebben we gehold, dat we d'r,
kompleet loof van werde. Over het
bruggetje over de vaart en later-
over de spoorlijn gingen we lekker,
in 't zand uitrusten en viooltjes en
leeuwebekjes plukken en zo liepen:
we langs het Noorderkerkpad weer
naar huis terug. Alle buurvrouwen-
waren aan het straat schrobben en
wij hielpen toen emmers water sjou
wen, want op „Loielak" hoefden we
tcch niet naar school. Geen eén zou
het ln z'n hoofd halen naar se'
te gaan. De korrie moest nog sc'
gemaakt worden en werd dan n
opgeborgen tot het volgende
ls men gezond en wèl,
't Wordt vaak niet gewaardeerd;
Waardering komt. pas dan
Wanneer men iets mankeert.
Zo langzamerhand is er niet zo heel vee! verschil méér in
de diensten der grote luchtlljn.en. Ze hébben voor een be
langrijk deel een zelfde soort vliegcigen. de vliegtijden' zijn
veelal'vrijwel gelijk'en'de accomodatie van de een verschilt
doorgaans niet zoveel van die der andere.
Een van de punten waarop men
elkaar echter nog kan beconcur
reren ls de service en in dit ver
band ls het duidelijk, dat de ste
ward op het grote luchtvaarter
rein een belangrijk man is ge
worden.
Een van deze belangrijke man
nen is de KLM-hoofdsteward P J
"de Wilde van de •Zuid-Afrikalijn,
die zo juist terugkeerde van zijn
50e retourvlucht naar Johannes-
burg.
Dit ho.üdt. In. dat hij er onge
veer een niillioen kilometers op
(ZuiyWAfrika op "heeft zitten, die
hij kan voegen bij de andere- rail-
lioenen. die hij, sinds hij in 1937
bij dé KLM kwam. door de lucht
afgelegd heeft. Een der otidste ste
wards-luchtmlllionnalrs van de
KLM en waarschijnlijk wel van de
gehele wereld. Het begon voor hem
toen de KLM op 14 Juli 1937 15
stewards in opleiding nam en daar
mede een begin maakte met haar
eerste groot opgezette „luchgasl-'
hrendienst".
Naar de tegenwoordige begrip
pen was de opzet echter nog een
voudig. De gehele pantry op de
Indië-route in die dagen woog on
geveer 100 kg en 3 thermoskanne-
tjes elk met 8 koppen koffie vorm
den er de voorraamste bestandde
len van. Van alle maaltijden ln de
6.5 dag die toen de reis nog vroeg,
werden er slechts drie in de lucht
gebruikt en in totaal waren er
achttien stewards in dienst. Nu
staan er ongeveer 120 bij de KLM
te boek. lieden, die hun talen spre
ken. die veel wélen van de route,
die moeten weten hoe de radio-
en meteodiensfc werken en die moe
ten verklaren, dat de kabeltjes die
aan vleugels en stabilo hangen
niet dienen ofti te kunnen zien
of het vliegtuig vliegt.
Lieden die op elk moment van
de vlucht moeten weten ..waar we
zit en", die 'markante piekjes op
de route moéten kunnen aanwij
zen In het Spaans die bij het pas
seren van de evenaar ais Neptunus
kunnen optreden en op de 5e De
cember als vliegende St. Nlcolaas
Zij hebben bij de KLM althans de
beschikking over een uitgebreids
pantry met een t gewicht van 500.
600 kg. waarin o'rn per passagier
(en dat zijn er op de grote lijnen
ongeveer 55) drie complete, bevro
ren maaltijden aanwezig zijn.
Thans is het zo. dat vrijw:! alle
maaltijden in de lucht gebruikt
worden en het is daarmede duide
lijk dat de tochten voor de ste
wards niet direct plezierreisjes
zijn.
Men moet eigenlijk -eens tussen
Bangkok en Karachi in de lucht
een glas voortreffelijk shersy als
opkikkert Je hebben gedronken om
de aanwezig van de steward op
de juiste waarde te kunnen schat
ten.
Als men als steward enige mil-
lionen kilometers achter zich heeft
zijn de Indrukken van belangrijke
gebeurtenissen wat vervaagd.
Maar er zijn er enige, die ook d«
heer De Wilde niet zonder meer
voorbij zijn gegaan. Daar waar b v
de eerste vlucht in Mei 1946 naar
New York, de eerste officiële
vlucht naar Indië, verschillende
doopvluchten van nieuwe KLM-
machines, een tocht met Pandit
Nehru voor de oorlog, met beroemd
héden' als de Engelse bokser Fred-
dy Mils en met de Zuid-Afrikaan
se schoonheidskoningin. En voer*
valletjes die blijven hangen sc-als
b v de l!etstochffes met de i»-
booifjngen van rCano. die een
fiets voor sfitpent"». verhuren en
reisjes in gezelschap van slangen
en apen.
En hoe gaat het met de lurht-
zieken? vroegen wij tot slot vaa
een kort gesprek.
Dat aan. al !s sedt-rt de hoge
drukcabines belnner":k terug gelo
pen. In het beg'n wr-ren er somt
vam de 42 passers maar 1'-v?9
fit, nu is het bij slecht weef
•neestal het omgekeeide.
