FLORENCE NIGHTiNGALE WELDOENSTER DER MENSHEID
Het Huis aan de Baai
ir-'W
Florence Nightingale
1820 - 1910
Andrew Mackenzie
Bob Arlen is met de geheimzin,'
uige dominee aangekomen bij het
Huis aan de Baai. Een zonderlinge
figuur, blijkbaar een butler, opent,
nadat de bezoekers enige minuten
hebben staan wachten, plotseling de
deur.
12)
De kolonel is thuis, heren. Geeft u
mij uw hoeden en jassen maar, zei de
man met een diepe stem, waarin ik het
accent van Londcn's East End meende
te ontdekken.
We werden in een grote sombere
kamer binnen gelaten. Er was geen
licht aangestoken en het vuur brandde
slechts matig, zodat de kamer er
spookachtig uitzag. Ik kon tenauwer-
nood twee figuren onderscheiden, die
tegenover elkaar bij de haard zaten.
Grote genade, Roberts, het is hier
donker als in het graf, blafte een ver
toornde stem. Maak onmiddellijk wat
licht.
Ergens achter me hoorde ik een kl!k
en opeens straalde het licht vanuit een
grote kroon. De man, die zo toornig ge
sproken had, was nu duidelijk zicht
baar en bleek een lange, militair-uit
ziende figuur te zijn, volgens het
standaardtype van de gemiddelde offi
cier, met een rood-verweerd gezicht en
een klein snorretje. Maar mijn blik
ging voornamelijk in de richting van
de vrouw, die tegenover hem zat. Ze
was iemand van middelbare leeftijd.
Haar kleding was ouderwets en ze droeg
een groot medaillon, maar deze dingen
trokken niet speciaal mijn aandacht.
Wat dit wel deed, was haar gezicht, dat
een heerszuchtige uitdrukking had en
lange trekken, zoals de gezichten uit de
tijd van Koningin Elizabeth. Heur haar
was vuurood. In haar jeugd moést ze
knap geweest zijn, doch nu was haar
gezicht vertrokken en gerimpeld ten
gevolge van de pijnen, die ze leed. Ze
stak mij haar hand toe en toen ik die
drukte, voelde ik haar vingers om mijn
hand als een stalen klauw.
De dominee stelde mij voor. Toen ik
mijn blik weer op de kolonel richtte,
zag ik, dat hij een kleurloze uitgave van
zijn zuster was. Hoewel hij zeer kor
daat en nogal lawaaierig optrad, miste
hij de rustige zelfverzekerdheid van de
vrouw, die tegenover hem zat
U hebt het stempel van de militair,
merkte de kolonel op. Ik werd ook nog
opgeroepen in het begin van de oorlog
voor een maand of twee, maar de dok
ters hebben me weer afgekeurd. Die
ellendige kerels! Ik ben mijn gezond
heid kwijt geraakt destijds in Indië. En
nu moet ik hier bij die afschuwelijke
moerassen mijn leven slijten, wanneer
ik tenminste niet voor zaken in de stad
ben.
Ik ben nu een ambteloos burger,
legde ik uit, en ik ben hierheen geko
men om mijn gezondheid terug te vin
den. De dominee stelde me voor u een
bezoek te brengen.
Ik vind het buitengewoon prettig
u hier te ontvangen. Dit gat ligt nogal
in een uithoek. Maar op onze eigen
manier hebben we het hier toch wel
goed. Gelukkig hebben we voldoende
personeel. Enfin dat is mijn specialiteit.
Roberts is hier al
Ik weet zeker, James, dat meneer
Arle»j geen belangstelling heeft in al
lerlei zakenverhalen van je. Vraag
Roberts, of hij thee wil brengen.
Dit was de eerste keer, dat Edith
Simpkins haar stem liet horen. Deze
was diep en melodieus. Ik wist instinc
tief, dat ze nooit veel sprak. En ik wist
ook, dat ze eraan gewoon was gehoor
zaamd te worden.
Voelt u zich de laatste dagen wat
beter, juffrouw Simpkins? vroeg de
dominee haar op zyn minzame manier.
U zult me toch niet willen vertellen, dat
u niet meer buiten bent geweest, sinds
ik u de vorige week opzocht!
Ik wandel heel weinig, zoals u
weet, dominee Barlow, tengevolge van
mijn pijnlijk been. De dokters zeggen,
dat mijn been waarschijnlijk nooit
meer beter zal worden. Tenzij ik met
de auto uitga, ben ik dus min of meer
aan huis gebonden, ofschoon ik vaak
genoeg naar Londen ga.
Roberts bracht de thee binnen. De
kolonel, die in zijn stoel had zitten
draaien, sinds zijn zuster hem onder
broken had, keek zichtbaar opgewekter.
Probeer de toast, m'n beste kerel.
Als deze niet go^d is, dan zal ik die
schurk van een Roberts in de keuken
andere laten halen. Ik heb er enige
jaren voor nodig gehad om mijn be
diende in Indië te leren, hoe hij mijn
toast moest maken. Alstublieft, domi
nee, hier is wat voor u.
Terwijl de kolonel voortbabbelde,
speelde zijn zuster met een stukje toast.
Ik voelde, dat we voor haar niet be
stonden. Ze vulde onze lege koppen en
trad automatisch op als gastvrouw,
maar het leek alsof er een gordijn
neergelaten was tussen ons en haar.
Vreemd genoeg was de dominee <n
stilzwijgen vervallen. Zelfs zijn norma
le minzame dominee's-praatje werd
niet gehoord. Ik veronderstelde, dat hij
er de voorkeur aan gaf als toeschouwer
het spel, dat In deze sombere kamer
gespeeld werd, gade te slaan.
Ik had de zonderlinge sensatie, dat
dit vertrek veranderd was in een to
neel. Gewone mensen speelden de rol
len, die ze zichzelf hadden toegewezen.
Er was de kolonel In zijn rol van een
voudig, wat luidruchtige militair; Edith
Simpkins in de rol van invalide, die
echter tegelijkertijd fin staat was tot
snel en afdoend handelen; de dominee
in de rol van een gewone, vriepdelijka
dorps-zieleherder; en tenslotte ik elf
als de loslopende figuur, die in deze af
gelegen plaats zijn herstel van krach
ten wilde vinden. Ik kreeg de indruk,
dat de kolonel de enige was, die n
werkelijkheid ook maar enigszins ge
leek op degene, die hij voorstelde 'e
zijn. Maar dat kwam misschien,
dat het type van de gepensionnetv ia
oudere officier hem zo precies paste.
Ik had veel te maken gehad met men
sen van zijn soort gedurende de afge
lopen zes jaren. Ze waren allen cd de
zelfde manier luidruchtig, opschep g
en gewichtig geweest. Het vuur t
in zijn zuster gloeide, was verfcor^n
achter een masker van de pijn-lijlende
ipvArde. En het was mij helaa? nog
niet mogelijk geweest te ontdekken,
wat er omging achter het minzame
uiterlijk van de dominee
(Wordt vervolgd).
/N AFWACHTING van hei
nieuwe transport.
„LIEF ZIJN ZE, zo klein" zeg
gen de verpleegsters, „maar ze
eisen veel zorg en tijd".
zieken tot een prlvéllefhebberij
van enkelingen maakte, of nog er
ger tot het uitbuiten van zieken
door kwaadwillende elementen
Met nadruk heeft zij gepleit voor
goede salariëring van verpleeg
eters, die slechts dan ln staat zijn
hun beroep naar behoren uit t*
oefenen, zich te kleden volgens hy
glënische voorschriften en een
zelfstandige positie In de maat
schappij te bekleden Dat het En
geland van destijds en ln mindere
mate het Engeland van thans niet
bereid was de gelijkstelling van
man en vrouw daadwerkelijk tot
in elk onderdeel van het maat
schappelijk leven door te voeren,
begreep zij spoedig en dat de auto
riteiten evenmin grote belangstel
llng voor hervormingen koesterde,
is duidelijk Het toeval kwam haar
te hulp
De Krimoorlog, die van 1854 tot
1856 woedde, bracht schandalige
toestanden aan het licht! Het
bleek, dat de gewonde Engelse sol
daten vrijwel geen verzorging ge
noten geen dekking of voedsel
ontvingen, werden ondergebracht
waar cholera en peSt heersten,
kortom in een positie verkeerden,
die voor elke gewonde soldaat vrij
wel zeker de dood betekende
Toen door dagbladcorresponden
ten de nadruk op dit schandaal
werd gelegd, moest de Engelse re
gering onder druk der publieke
opinie maatregelen 'treffen en
wist niets beters te doen dan Flo
rence Nightingale met uitgebreide
volmachten naar de Krim te zen
den, teneinde althans enigermate t
leed dat deze machtsoorlcg ver
oorzaakte te lenigen
Florene Nightingale leverde enor
me prestaties onder moeilijke om
standigheden en werd. ondanks de
stille tegenwerking der militaire
leiding en de openlijke hoon der
conservatieve bladen, die fel tegen
de feministen ageerden tot de ge
vierde vrouw van Engeland Een
ander gevolg van haar optreden
was de oprichting van het Interna
tionale Rode Kruis ln 1864 door
Henrl Dunant
Tot zover de geschiedenis van
Florence Nightingale ln het seml
officiële leven, tot zover tevens de
waardering die haar niet onthou
den kon worden
Maar wel heeft men sedert ja
ren vergeten te vermelden dat de
ze vrouw als pionierster naar de
Krim vertrok, niet met het doel
hier haar levensbestemming te
vinden, doch gedreven door de be
wonderenswaardige motieven van
practische aard De rest van haar
lang en welbesteed leven wijdde
Florence Nightingale aan het or
ganiseren van verpleegsterscursus
sen, het propageren reglsmen
te"
uc «,ij te
ge.* ui acnterstelhng van de
vrouw op elk terrein Eiste gelijk
held van loon bij gelijke arbeid,
eiste algemeen vrouwenkiesrecht,
kortom eiste de sociale en politie
ke gelijkstelling van de vrouw; zij
was in praktijk de tegenspeelster
van die kringen die haar hebben
omhangen met het aureool der
menslievendheid, maar haar eisen
zijn doodgezwegen En het is
merkwaardig hoe thans haar pro
gram nog actualiteit bzit; hoe bijv
in Nederland het verpleegsters
schandaal de onvoldoende belo
ning, heeft geleid tot het sluiten
van sanatoria, tot het leegstaan
van bedden ln ziekenhuizen, hoe
bij het Rode Kruis in Nazi Duits
land een oorlogsmisdadiger de
voorzittershamer hanteerde, hoe
ln Nederland de krijgsgevangen
en politieke gevangenen werden
verwaarloosd Het ideaal van Flo
rence Nightingale bezit nog dezelf
de ac ualiteit als voor 100 jaar, en
het is het ideaal geworden van de
vooruitstrevende wereld
HET IS EEN HEEL
WERK om een pa
tiënt te dragen zonder
te stoten of te schok
ken, maar op de duur
wil het toch wel lukm
ken.
Wie Florence Nightingale zegt wordt geacht suggesties te
krijgen van opofferende vrouwelijkheid, onbaatzuchtige naas
tenliefde, Roode Kruis -pionierster en wat dies meer door
historici over deze veelbetekenende vrouw naar voren Is
gebracht; wat niet aan de oppervlakte kwam is de felheid
waarmede zij te keer qing tegen maatschappelijke en conser
vatieve vooroordelen; hoe onvermoeibaar zij streed voor ge
lijke rechten van man en vrouw.
Florence Nightingale Is afkomstig
uit Engelse landadelkringen, opge
groeid in een milieu van doelloze
19e eeuwse burgerlijkheid, waar 't
Jongemeisjesideaal beperkt bleef
tot het „goede" huwelijk en het be
grip „werk" en „loon" als minder
waardig gold; waar het „sociaal"
voelen niet uitkwam boven het
goedwillende, doch naamloze libe
ralisme van haar vader die haar
echter niet verhinderde kennis te
nemen van maatschappelijk
vraagstukken, noch zich verzette
tegen haar „onmeisjesachtig" inte
resse voor de problemen die met
ziekenverpleging verband hielden
SCHRIKT NIBT, het is maar een kunstbeen waar de verpleeg
sters het verbinden op leren moeten...
De grote fabel, die rondom Flo
rence Nightingale geweven is,
hangt samen met het feit. dat
haar betekenis als maatschappe
lijk hervormster niet langer kon
worden doodgezwegen; zij trok
omstreeks 1850 scherp te velde
tegen de heersende wantoestan
den ln ziekenhuizen en verpleegin
richtingen, waar de zieken, zwak
zinnigen en andere ongelukkigen
eenvoudig waren overgelaten aan
hun lot, waar de eenvoudigste hy
giëne ontbrak, waar de kraam
vrouwensterfte nog groter was
dan in het „huiselijke Engeland",
alhoewel daar zelfs vroedvrouwen
vrijwel ontbraken Overigens boek
te zij aanvankelijk weinig re
sultaat Het feit, dat zij haar me
dlsche kennis uiteraard bulten on
derwijsinrichtingen moest opdoen,
brak met haar adellijke familie en
slechts zeer weinig steun onder
vond van de autoriteiten, maakte
het Florence Nightingale moeilijk
haar grote idealen ozk maar enl
germate ln praktijk te brengen
Het vooruitstrevende denkbeeld
dat zij Ingang trachtte te doen
vinden was vakopleiding voor ver
pleegsters tegen vastgesteld loon;
dwz een radicale afrekening met
het begrip liefdadigheid en mens
lievendheid, die het verplegen van