L De levensgeschiedenis van een grote figuur, Harmen Kramer Eenvoudige plattelander steeg in 93 jaar tot grote rijkdom Oud ABC Leonard de Vries, opmerkelijke figuur in de Nederlandse jeugdliteratuur ,'f Is ienmaal wel' I I ET IS EEN EENVOUDIGE PLATTELANDER, waarover ik C vertellen zal, een plattelander echter, die begiftigd was met een zo groot handelstalent, dat hy zich van arm landbouwer opwerkte tot eigenaar van vele Noord_Uollandse boerderijen en honderden daarbij behorende hectaren land. En hoe weinigen onder U zullen ooit geboord hebben van deze man, die Harmen Kramer heette! Het is slechts een eenvoudig monument dat U zijn rustplaats wijst op het kerkhof te Koedijk. Harmen Kramer werd geboren 15 September 1794 te Oudendijk als vier de kind van Sijmen Harmensz. Kra mer en Aaltje Louw. Met ziin ouders verhuisde hij spoedig naar Etersheim, waar zijn vader een landbouwbe- dri'fie betrok. Al op zeer jeugdige leeftijd .voelde Harmen zich aange trokken tot de handel. Hiervan ge- tifiet wel het feit, dat hij als kleine jongen- in zijn woonplaas een. lams-' huidje kocht voor een brasoenning (een munt ter waarde van 61/4 cent) er dit te Hoorn van de hand deed voor een stooter (121/2 cent). Hier mee werd het fundament gelegd voor zijn latere leven. Toen hij 12 jaar ovd was. vestigden ziin ouders zich in de Schermer, waar hii tot zijn 25e jaar zijn vader hielp bij diens ar beid oo het bedrijf. Ook leerde hij in thé tiid het slagersvak, wat hém la ter 7.e»»r te nas IcWrurV. Toen kwam de th'd dat hii op eigén benen wilde gtaan en huwde on 90 Anril 1821 ftarieak met ftuurtte Witn. een te K«v»dük wonend boerenmeisie. Dit dorp koos hij ook als woonplaats. <^n pioen h-n**n Als slager-koopman zou hij trach ten in zijn onderhoud te voorzien en dit ging hem niet slecht af. Ilij had zir-h een in die dagen veel gebruik' vervoermiddel aangeschaft en wei een hondenkar. Handig als hij was. bevestigde hij op deze kar een recla mebord. waarop met sierlijke krul letters stond geschreven: Tot slachten en venten ben ik genegen Daarom tijd ik op vele wegen Mijn klanten vonen -.vijd cn zijd Daarom dit. rijt»ig',gangeie ld. Jammer genoeg is dit bordje met de brevderiibrand 'an de .familie Kra mer verbrand. E»n zeer belangrijke factor in de gunstige ontwikkeling van zijn zaken was de aanleg van het Noordhollands kanaal. Hij vond gretige afnemers in de daaraan werkende arbeiders, maar bracht tevens zijn 'waar aan, de man onder de bewoners van-Koedijk en omstreken. In- 1830, toen zijn broer Arnottt zich vanuit de Beemster in. Koedijk vestigde, deed hij zijn be roep aan deze over. Grote aankopen In de afgelopen jaren had hij zo veel geld, verdiend, dat hij veel land had kunnen huren en een landbouw bedrijf begon. De zucht tot handelen zat hem echter zoi in het bloed, dat hii zich ook tpelegde oo.de veehan del Van hem is het bekende gezegde ,,'t is ienmal wel", waarmee hij be doelde. dat hij het door hem geboden bedrag het hoogst mogelijke achtte- Het bleef niet bij handel in vee al leen. ofschoon er wel enkele jaren overheen, gingen, eer hij. de handel in_ Onroerende goederen aanvatte. Eens klaos. omstreeks 1839, ontpopte Har men Kramer zich, als koopman, van onroerend goed. De eerste aankoop ven grond vond plaats bègïn Maart 1899 (te Nieuwe Niedorp). toer. hij ruim twee hectaren weiland in han den kreeg voor 'f 811.00. Gedurende ziin verdere leven zou er steeds meer land aan worden toegevoegd. Het zou te ver voeren, alle transacties op te sommen, hoewel zij. alles bijeen ge teld. ook een aanzienlijkè oppervlak te beslaan. Ik beperk mij tot de grote aankopen. Transactie van f 50.000 In April 1840 koopt hij viif perceel tjes ter grootte van 7 ha. Twee Ja nuari j846 volgen te Koedijk weer 5 ha. wanneer hij een „huis. erf en boet aankoopt voor f590C, 1 April 1846 ko men wederom 5 ha In zijn bezit. Op 27 Maart 1847 wordt hij eigenaar van een grof- en hoefsmederij te Warmen i huizen met bijbehorende gereedschap pen. annex woonhuis (thans bewoond j dcor de fam. Homan). Het is één aan eenschakeling van aankopen, welke een geweldig bedrag vorderen. In de jaren na 1854 zien wij hem landerijen j kopen in St. Maarten. Schagen, Koe- dfik. Haringkarspel, Oudkarspel, Zij- i pe Warmenhuizpn, St. Pancras. Bér- gen. Egmond Binnen enAlkmaar. Uit deze tijd dateert de volgende anecdote omtrent hem. Op zekere dag hoorde hij toevallig een gesprek tus sen twee heren, die op weg waren naar een verkoping van een boerde rij. Hoewel Kramer een ander doel voor ogen had en nogal sjofel in de kleren stak, begaf ook hij zich naai de plaats *at\ verkoop en kocht de I boerderij. Zowel voor de notaris als voor de overige aanwezigen was de armoedig uitziende man een onbe- I kende, met het gevolg, dat de notaris hem wantrouwig vroeg, hoe het stond met de betaling van de gekochte boer derij. Harmen glimlachte en zei: „In I formeer maar bij notaris de Lange in Alkmaar". De Informatie werd inge wonnen met het antwoord, dat Kra mer goed was voor „tonnen", waarna hem de boerderij werd toegewezen. De belangrijkste aankoop deed Kramer op 4 April 1882 te Barsinger horn, toen hij voor een „huismans- woning'-', boet, erf en diverse perce len wei- enbouwland, tezamen groot 22 ha de somma van f 50 000 neertel de. In aanmerking nemende, dat hij toen 87 jaar oud was, getuigt dit wél van zijn geestkracht en durf, Toen hij 90 jaar oud was» deed hii te Bergen ziin laatste aankooo en wel v. ruim 7 ha weidegrond. De laatste transac tie. wélke hij uitvoerde, was die oo 26 November 1887. toen hij enkele weken voor zijn dood het tiend recht afkocht van de te Barsinger- horn en Schagen gelegen landerijen. Karakteristiek voor ziin verknocht heid aan de handel is wel het feit. dat hii oo de markt te Alkmaar door een beroerte werd getroffen en en kele dagen later oo 8 tWAmhor 1887 te Koediik overleed. 93 i»°r o-'H Zo kwam het einde van eé«t" grote figuur, die voor zichzelf slechts wei nig eisen aan het leven stelde, van wie gezegd wordt, dat hij op hoge leeftijd zoveel hectaren land bezat, als er dagen zijn in een jaar. Hoe hoog de waarde van Kramer als koop man werd gewaardeerd, blijkt wel uit het feit, dat hij voor bijna alle slagers in Den Helder op de mark ten het slachtvee kocht. Ook hij was het. die begon met de methode om kleine boeren en tuinders in de herfst aan melkvee te helpen tegen koet en verzorging, om dit in het voorjaar 'weer af te staan. Het orgel in de N. H. Kerk te Koe- dirk, door het echtpaar Kramer ge schonken, is, naar ik meen. met het slonen van dit gebouw, verloren ge gaan. I lw voorouders Heel beknont heb ik u de levens*"» schiedenis verteld van een Noordhnl- lander. van wie u wèll'.ibt nimmer hai* 'gehoord. De gesprekken, welke ik in de loób der jaren voerde met veleplattelanders "eti ook stedelingen brachten mii- aan het licht, hoe wei nig de bevolking over het elgemeéri v eet omtrent haar eigen voorvaderen Indien ik aan ieder van u b.v. de vaag stelde waar en wanneer uw grootouders werden geboren, zonden velen helaas het antwoord schuldig moeten blijven, veelaL omdat men niet'de wegen kent, waarlangs men de eewenste gegevens vinden kan Belangste1londen zou ondergeteken de. voor zover mogelijk, gaarne be- huiozaam willen zijn A. MEKKEN. Jaagpad 34. Alkmaar Pasen en Lente, die woorden gaan samenEn in die lente broeden de vogels. Een prachtige opname van éen jneêt midden in het riet. Bespaar U veel verdriet En overweeg, wil 'k vragen, Wat of Uwe rugge niet Wat of hij wél kan dragen. Pas op in zaken. Geloof mij toch: In 't fijnste laken, Is 't meest bedrog. .Het is een harde wet Die zegt tot at wat leeft: c—Men moet- maar roeien met De riemen die men heeft J Charles Virolleaud heeft onlangs de Académie des Inscriptlons et Belles-Lettres in kennis gesteld van de ontdekking van een ABC dat da teert uit de 14e eeuw voor onze jaar telling. Deze vondst is te danken aan Ciaude Schaeffer, die het bij Ras Sjamra in Syrië heeft ontdekt, waar hij sinds vele jaren werkzaam is. Het is een fragment van een kleitablet. Dit al- phabet heeft 30 letters, die in wig vormige tekens in drie regels zijn ge graveerd in een zeer fijn geschreven maar duidelijk schrift. Hij vond het in Oegarit, dat thans Ras Sjamra heet, en dit ABC werd in de 14e eeuw %'oor Christus niet aan de jeugd ge leerd, maar door de oude bewoners van het stadje bedacht of omgewerkt tot een alphabet, waarmee zij. in scripties in twee verschillende talen schreven. Einde van de kiespijn Een experiment om het altijd zo gevreesde bezoek aan de tandarts voor kinderen in de toekomst tot een minimum te kunnen beperken wordt in Groot Brittannië dpor 't ministe rie van onderwijs georganiseerd. Het is de bedoeling om uitgaande van het reeds bekende feit, dat in streken waar drinkwater rijk is aan fluoor, gebitten in betere staat verkeren dan elders, te onderzoeken of het gere geld natmaken van tanden en kiezen met een fluooroplossing eenzelfde beschermende invloed uitoefent. Met toestemming van de ouders zullen 3000 schoolkinderen beneden 12 jaar zich gedurende enige jaren aan het experiment onderwerpen, waarbij ook is inbegrepen een jaarlijkse con trole van het gebit door tandartsen. Uit de -- ■■Mi n (WHIIHWMlL'BSflSS^Maeaaaga^^ nirwttf nnyr. "I Idealisme als richfwijzer \^^VNNEER WIJ IN DEZE KOI OMMEN ditmaal «etis niet spit- ken over een strikt literair onderwerp, dan moet dit zijn bijzondere reden hebben. Deze reden is de figuur Leonard de Vries, de schrijver van jeugd boeken, die onder voortdurende mobüiscring van zijn ten dienste staande- krachten nu al verscheidene jaren poogt, de Nederlandse jcugd-literatuur in een nieuwe richting te drijven. De VDes meent, en terecht, dat het Ne derlandse jeugdboek aan het verbloeden is. Alles lijkt op elkaar, en de kleine opzienbaringen. die zich voorheen van tijd tot tijd zo eens presen teerden, blijven uit. De Vries heeft zich tot taak gesteld, hierin 'n keerpunt te forceren. Hij meent dit te kunnen doen, door nu eens af te stappen van al die fantastische verhalen van rovers zus en smokkelaars zo. van ont maskering van boeven en ontraadseling van misdaden. „Wij dienen ons tot de realiteit te bepalen", zegt De Vries, „we moeten in de werkelijkheid staan en daèr onze fantasie de vrije teugel laten". „Op die wijze hééft de jeugd iets aan het boek dat hij leest, kan hij er direct voordeel uit trek ken". De publieke opinie? De Vries' ideeën waren van dien aard, dat men hem voor nog groter fantast hield dan al die anderen. Wat deze idealis tische jongeman overigeus weinig vermocht te deren. Met vol enthousiasme stippelde hij zijn idealen verder uitéén en wierp hij zich op de verwezen lijking daarvan. Wij liopcn in dit artikel te kunnen aantonen, dat zijn poging zo langzamerhand geslaagd kan worden geacht.. ^N zijn jongepsrornan „De jongens van dc Hobby-Club*' heeft Leonard do Vries, als wij het zo mogen uit drukken. zijn „Credo" vastgelegd. Het boek is het verhaal van een aantal jongens met verschillende hobby's, die samen een Hobby-Cluboprich ten. De club wordt lichtelijk conven tioneel overigens op school onder de les geboren. Wanneer éénmaal een clublokaal is gevonden, worden daar de meest fantastische experimenten bedreven. Men louwt radio's en gra- mofooncombinaties, doet sch ;i<cundi- ge onderzoekingen en televisieproeven ja, met inschakeling van alle u-schik bare krachten weet men zelfs een complete speelfilm samen te stellen. Tot hier geeft ,De jongens van de Hobby-Club" in zoverre iets bijzon ders. dat inderdaad getracht is het fantastische te zoeken in het vorwé- zenlijkbare. Verlor niet. Ook de door het verhaal geweven liefdeshistorie is volkomen traditioneel. En-dat de jon gens \oortdurend met alle mogM.jke me e'ijk heden te kampen hebben, tot dat aan het eind van het boek al ler wege waardering mogen aanhoren, ook nat is te doen gebruikelijk, ik sprak evenwel van het „Credo'* dot de Vries in dit boek heeft vastgelegd. Inderdaad en dit is het wezenlijke verschil met die andere honderd of duizeud of nog meer jeugdboeken, die de uitgevers voor ons hebben ten toon gespreid: Leonard de Vries wenst méér te geven dan louter een aardig verhaal. Hij wenst te zeggen: „Dit alles kun je bereiken als je ge meenschappelijk. met idealisme en enthousiasme op deze of gene hobby gooit!" Dit bepaalt ook de belangrijkheid van De Vries. Want. ondanks zijn on gelooflijke flair, een schrijver mogen wij 'hem niet noemen. Hij heeft een ruime technische ontwikkeling. en daarom zijn „Jongens Radioboek'* (2 dln.i en. zijn „Jongens Electiiciteits- boek" zeer wetenswaardig. Hij bezit een - levendige fantasie, een vlotte pen en hij heeft, kijk op jongens. Daarom zijn X>e jongens van de Hobby-Club" tyet vervolg daarop. „De Hobby-Club op avontuur in Zwitserland" en de luchtvaartroman ..Ons Schiphol" boe ken, die de jeugd zal spèl-len! Doch met literaire maatstaven mogen wij dit alles niet gaan meten. Hetgeen in dit geval overigens in het geheel ook niet nodig is, al kunnen wij niét na laten. bezwaren te maken tegen de volgende bombastische woordenvloed Marinus Schroevers ..Geluidloos breidde de slaap zijn apes verdoezelende nevelsluiers uit over de in ijle dromen wegzinkende jongens, op wier gelaal 'n tevreden trek rustte, over wier lippen een glirplach van geluk zweefde. In zoe te! sluimering waarden zij rond door d(omeland totdat "s morgens vroeg hét licht van de dageraad hen «sekte uit hun diepe rust." OVerigeus geloven wij met de mees te stelligheid, dat De Vries zich zélf ook] niet als schrijver wenst gedefi nieerd te zien. De lans_brcker, de vuistvechter voor de Nederlandse jongere die er een hobby op na houdt dat.wil hij zijn! En het dient gezegd, op dit terrein verricht hij ongeloof lijk belangrijk werk. In het hiervoor aangehaalde boek is sprake van een Hobby Club. Dank zij de Vries' nim mer aflatende ijver om zijn hobby- idéé verwezenlijkt te zien, dank zij zijn; koppig vasthouden aan behaalde resultaten eu zijn steeds maar weer uitdenken van nieuwe ideeën, dank zij zijn idealisme, dat niet nagelaten heeft, zijn stimulerende werking te demonstreren, bezit Nederland op 't ogenblik meer dan vijftig van zulke Hobby Clubs! (Sinds kort ook té Den Helder, Schagen en Alkmaar. Red.) Wij willen in dit verband terloops even wijzen op het geheel eigene ka rakter dezer Hobby-Clubs. Het is na melijk zo, dat de clubs enkel cn al leen geredigeerd worden door jonge ren! In ons land kennen wij in feite alleen de Nederlandse Jeugdbond van Natuurstudie, die dit mede nastreeft. Ook de omstandigheid, dat de NJN geen acht slaat op kerkelijke gezind heid of politieke partij is een punt van overeenkomst met de Hobby- Clubs. Waar het evenwel bij de NJN de bedoeling is, alleen liefhebbers van de natuur tot zich te trekken, daar zijn de Hobby-Clubs, we zouden willen zeggen „socialer" georiënteerd. (Ook al zou deze benaming in dit verband reden tot discussie kunnen vormen). De NJN wenst zich louter met de natuur bezig te houden, hoog stens verdiept men zich nog eens in sterrenkunde of folklore: de Hobby- Clubs wensen alle mogelijke typen mensen tot zich te trekken. In „De jongens van de Hobby Club" is ons dit gedemonstreerd bij het maken van de speelfilm. De „artisten ont wierpen de décors, ntaaktcn het draai boek, schreven de muziek en speel den de film. de „technici" verzorgden de geluidsband cn maakten de opna men. En dan spreken wij nog niet eens over de internationale plannen! Via de Hobby-Clubs namelijk wil men de diverse nationaliteiten meer tot el kaar brengen. (Radioverbindingen, televisie, persoonlijk contact). „Onze kring bedraagt 40.00 km", schrijft Leonard de Vries. En ergens elders: „Wij jongeren moeten begrijpen, dat het een verouderde, onjuiste en zrtlfs héél gevaarlijke gedachte is, dat het land waar wij nu toevallig geboren zijn, juist het beste, het eerlijkste, het nijverste, het mooiste en het dap. perse land ter wereld zou zijn." Wandeling met Pasen Zijn jullie er al op uit geweest? Nog niet? Heb jullie het zo druk ge. had met het oplossen van alle raad sels voor de Kinderkoerier? Of moet jullie een tekening maken voor Oom Iicb? Nou, dat is alles goed en wel, ^nxiar laat dat nu maar een uurtje giggen, hoor. We gaan er even met elkaar op uit Dat moet jullie vooc vaste gewoonte houden: Op bepaalde tijden moet je er even uit Dan moet je zien wat er in de natuur allemaal te beleven is. En toen ik deze ru- biiek begon, heb ik de bedoeling ge- had, de belangstelling bij jullie op te wekken voor alles wat er in de natuur te beleven valt. Het is hele maal geen geleerde kost en misschien zal het soms zelfs wel eens voorko men, dat Oom Rob dingen vertelt, die sommige geleerde mensen heel erg ongerijmd vinden, maar dat is niet erg, hoor. Als wij elkaar maar begrijpen eu als ik er maar mee be reik, dat jullie natuurliefhebbers wordt. Dan zijn er nog wel weer an deren, die er de fijnste puntjes aan zullen brengen. En weet je wat ik nu zoheerlijk vind? Dat ik heel wat brieven begin te krijgen, waarin me geschreven wordt, dat ze ook van de natuur heb ben genoten en of lk dit of dal wel heb opgemerkt. Als jullie eens wist, hoeveel plezier jullie me daar mee doet. Maar dat ls ook een der hoofd doelen van de club, nietwaar? Elkaar helpen on zo veel mogelijk plezier doen. Maar nu gaan we dus wandelen. Weer of geen weer. Dat doe ie In ieaer geval met Pasen, met Pinkste ren. als het gras pas gemaaid is en als het graan er af gaat. Nu begrijp je meteen, dat je. niet met Pasen of Pinksteren gaat wrade len, omdat het Pasen of Pinksteren is, maar omdat er omstreeks die tijd «at in de natuur te beleven valt. Het kan verschillend zijn, naar gelang het een vroege of late Paas ls, maar er zijn bijna altijd de broedende weide vogels. Dit jaar ook. Hebben jullie ze al gezien en gehoord? Ja, Jullie ook, bleekneuzige stadsvrienden. Of kom jullie zo veel buiten, dat jullie niet bleèkneuzig bent? Dat hoop ik maar. Als je ze niet gezien hebt, heb je ze toch in ieder geval kunnen horen. Vooral als je op een zolderka.ner* tje slaapt. Want in de laatst v'ock met die lichte maan en dat hollebol- ligè weer waren de kievieten en de grutto's druk in de weer en dan ma ken ze in de maneschijn de dolste •luchten. En een lawaai dat het wa§. iet geroep van ue ...oviecen grutto's was hét duidelijkst, maar af cn toe was de tureluur er ook. Ziezo. Na al die wijze lessen zijn we nu zo langzamerhand wel buiten de dorpen of steden gekomen en nu wordt het tijd om goed uit tè kijkJn. Laten we maar eens rustig bij het gindse hek gaan zitten, dan zullen we al gauw verschillende vffn onze weide vogels in actie zien. Last van de koude? Ja. het kan met de Pasen soms nog geduchte koud zijn. Ik herinner me, dat we oi met de Pasen zijn uitgetrokken, terwijl 't als het ware zomer was. Maar het volgende jaar moesten we schuilen achter een oud damhek voor een zo koude- en hevige sneeuwbui, dat we door en door verkleumden. En daar om moet je als het niet lekker zon nig is altijd goed wat kleren aantrek ken. Kijk, daar heb je een van onze mooiste vrienden. Zie je hem wel? Nog een. Het is de scholekster. Prach lige witte bef, in de regel een zwarte geklede rok, soms een beetje bruin achtig van kleur, heldere snavel, rood oog, werkelijk een juweeltje. Nu schijnt de zon op hem. Zie je vel hoe mooi groun, soms paars zijn verenkleed flonkert. Dat kan ook bij dc- zwarte kraai zo mooi zijn. Je zou zegger. det het vervnkieed helemaal zwart i^. maar soais glanst het «'on derlijk wem-,. Daar in de vv.tc komen er juist een paar aanvliegen. Let nu op als ze dichter bij komen. Als we geluk heb ben. komen de kievieten op de «'ie- keo. Zie je wel, daar heb je ze al. Dat zijn twee kievietmannen, die zo woedend op de kraaien aanvliegen. Eu dan ï.an je er bijna zeker van zijn, dat er een ne3t met eieren in de buurt is. Als cr geen eieren of jon gen in de buurt zijn, trekken de kie vieten zich niets van een kraai aan. Ho jullie het gekrijs van de kie vieten wel'. Moét je eens opletten, hce heel i-nders het klinkt nu hij boos is. Als straks de kraaien verdyve nen zijn. zal je hem weer horen ju belen Dar. boor je plotseling een fel geluid: Tepiet, tepiet, tepiet. Dat is de scholekster. Kijk ze gaan opvlie gen. Zo nemen eerst een aanlpopje. O, die scholeksters zijn zulko leuke dieren. Die moest jullie eens zien van uit een schuilhut. Maar daar zal ik jullie ecu andere keer eens van ver tellen. Belevenissen In de schuilhut. Dat is maiBtig interessant. En het befcoeft maar een heel een voudig (,:ug te zjjn hoor.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

De Vrije Alkmaarder | 1950 | | pagina 5