L
De levensgeschiedenis van een grote
figuur, Harmen Kramer
Eenvoudige plattelander steeg in
93 jaar tot grote rijkdom
Oud ABC
Leonard de Vries, opmerkelijke figuur
in de Nederlandse jeugdliteratuur
,'f Is ienmaal wel'
I I ET IS EEN EENVOUDIGE PLATTELANDER, waarover ik C
vertellen zal, een plattelander echter, die begiftigd was met een zo groot
handelstalent, dat hy zich van arm landbouwer opwerkte tot eigenaar van
vele Noord_Uollandse boerderijen en honderden daarbij behorende hectaren
land. En hoe weinigen onder U zullen ooit geboord hebben van deze man,
die Harmen Kramer heette! Het is slechts een eenvoudig monument dat
U zijn rustplaats wijst op het kerkhof te Koedijk.
Harmen Kramer werd geboren 15
September 1794 te Oudendijk als vier
de kind van Sijmen Harmensz. Kra
mer en Aaltje Louw. Met ziin ouders
verhuisde hij spoedig naar Etersheim,
waar zijn vader een landbouwbe-
dri'fie betrok. Al op zeer jeugdige
leeftijd .voelde Harmen zich aange
trokken tot de handel. Hiervan ge-
tifiet wel het feit, dat hij als kleine
jongen- in zijn woonplaas een. lams-'
huidje kocht voor een brasoenning
(een munt ter waarde van 61/4 cent)
er dit te Hoorn van de hand deed
voor een stooter (121/2 cent). Hier
mee werd het fundament gelegd voor
zijn latere leven. Toen hij 12 jaar
ovd was. vestigden ziin ouders zich
in de Schermer, waar hii tot zijn 25e
jaar zijn vader hielp bij diens ar
beid oo het bedrijf. Ook leerde hij in
thé tiid het slagersvak, wat hém la
ter 7.e»»r te nas IcWrurV. Toen kwam de
th'd dat hii op eigén benen wilde
gtaan en huwde on 90 Anril 1821
ftarieak met ftuurtte Witn. een te
K«v»dük wonend boerenmeisie. Dit
dorp koos hij ook als woonplaats.
<^n pioen h-n**n
Als slager-koopman zou hij trach
ten in zijn onderhoud te voorzien en
dit ging hem niet slecht af. Ilij had
zir-h een in die dagen veel gebruik'
vervoermiddel aangeschaft en wei
een hondenkar. Handig als hij was.
bevestigde hij op deze kar een recla
mebord. waarop met sierlijke krul
letters stond geschreven:
Tot slachten en venten ben ik genegen
Daarom tijd ik op vele wegen
Mijn klanten vonen -.vijd cn zijd
Daarom dit. rijt»ig',gangeie ld.
Jammer genoeg is dit bordje met de
brevderiibrand 'an de .familie Kra
mer verbrand.
E»n zeer belangrijke factor in de
gunstige ontwikkeling van zijn zaken
was de aanleg van het Noordhollands
kanaal. Hij vond gretige afnemers in
de daaraan werkende arbeiders, maar
bracht tevens zijn 'waar aan, de man
onder de bewoners van-Koedijk en
omstreken. In- 1830, toen zijn broer
Arnottt zich vanuit de Beemster in.
Koedijk vestigde, deed hij zijn be
roep aan deze over.
Grote aankopen
In de afgelopen jaren had hij zo
veel geld, verdiend, dat hij veel land
had kunnen huren en een landbouw
bedrijf begon. De zucht tot handelen
zat hem echter zoi in het bloed, dat
hii zich ook tpelegde oo.de veehan
del Van hem is het bekende gezegde
,,'t is ienmal wel", waarmee hij be
doelde. dat hij het door hem geboden
bedrag het hoogst mogelijke achtte-
Het bleef niet bij handel in vee al
leen. ofschoon er wel enkele jaren
overheen, gingen, eer hij. de handel in_
Onroerende goederen aanvatte. Eens
klaos. omstreeks 1839, ontpopte Har
men Kramer zich, als koopman, van
onroerend goed. De eerste aankoop
ven grond vond plaats bègïn Maart
1899 (te Nieuwe Niedorp). toer. hij
ruim twee hectaren weiland in han
den kreeg voor 'f 811.00. Gedurende
ziin verdere leven zou er steeds meer
land aan worden toegevoegd. Het zou
te ver voeren, alle transacties op te
sommen, hoewel zij. alles bijeen ge
teld. ook een aanzienlijkè oppervlak
te beslaan. Ik beperk mij tot de grote
aankopen.
Transactie van f 50.000
In April 1840 koopt hij viif perceel
tjes ter grootte van 7 ha. Twee Ja
nuari j846 volgen te Koedijk weer 5
ha. wanneer hij een „huis. erf en boet
aankoopt voor f590C, 1 April 1846 ko
men wederom 5 ha In zijn bezit. Op
27 Maart 1847 wordt hij eigenaar van
een grof- en hoefsmederij te Warmen
i huizen met bijbehorende gereedschap
pen. annex woonhuis (thans bewoond
j dcor de fam. Homan). Het is één aan
eenschakeling van aankopen, welke
een geweldig bedrag vorderen. In de
jaren na 1854 zien wij hem landerijen
j kopen in St. Maarten. Schagen, Koe-
dfik. Haringkarspel, Oudkarspel, Zij-
i pe Warmenhuizpn, St. Pancras. Bér-
gen. Egmond Binnen enAlkmaar.
Uit deze tijd dateert de volgende
anecdote omtrent hem. Op zekere dag
hoorde hij toevallig een gesprek tus
sen twee heren, die op weg waren
naar een verkoping van een boerde
rij. Hoewel Kramer een ander doel
voor ogen had en nogal sjofel in de
kleren stak, begaf ook hij zich naai
de plaats *at\ verkoop en kocht de
I boerderij. Zowel voor de notaris als
voor de overige aanwezigen was de
armoedig uitziende man een onbe-
I kende, met het gevolg, dat de notaris
hem wantrouwig vroeg, hoe het stond
met de betaling van de gekochte boer
derij. Harmen glimlachte en zei: „In
I formeer maar bij notaris de Lange in
Alkmaar". De Informatie werd inge
wonnen met het antwoord, dat Kra
mer goed was voor „tonnen", waarna
hem de boerderij werd toegewezen.
De belangrijkste aankoop deed
Kramer op 4 April 1882 te Barsinger
horn, toen hij voor een „huismans-
woning'-', boet, erf en diverse perce
len wei- enbouwland, tezamen groot
22 ha de somma van f 50 000 neertel
de. In aanmerking nemende, dat hij
toen 87 jaar oud was, getuigt dit wél
van zijn geestkracht en durf, Toen hij
90 jaar oud was» deed hii te Bergen
ziin laatste aankooo en wel v. ruim
7 ha weidegrond. De laatste transac
tie. wélke hij uitvoerde, was die oo
26 November 1887. toen hij enkele
weken voor zijn dood het tiend
recht afkocht van de te Barsinger-
horn en Schagen gelegen landerijen.
Karakteristiek voor ziin verknocht
heid aan de handel is wel het feit.
dat hii oo de markt te Alkmaar door
een beroerte werd getroffen en en
kele dagen later oo 8 tWAmhor 1887
te Koediik overleed. 93 i»°r o-'H
Zo kwam het einde van eé«t" grote
figuur, die voor zichzelf slechts wei
nig eisen aan het leven stelde, van
wie gezegd wordt, dat hij op hoge
leeftijd zoveel hectaren land bezat,
als er dagen zijn in een jaar. Hoe
hoog de waarde van Kramer als koop
man werd gewaardeerd, blijkt wel
uit het feit, dat hij voor bijna alle
slagers in Den Helder op de mark
ten het slachtvee kocht. Ook hij was
het. die begon met de methode om
kleine boeren en tuinders in de herfst
aan melkvee te helpen tegen koet en
verzorging, om dit in het voorjaar
'weer af te staan.
Het orgel in de N. H. Kerk te Koe-
dirk, door het echtpaar Kramer ge
schonken, is, naar ik meen. met het
slonen van dit gebouw, verloren ge
gaan.
I lw voorouders
Heel beknont heb ik u de levens*"»
schiedenis verteld van een Noordhnl-
lander. van wie u wèll'.ibt nimmer
hai* 'gehoord. De gesprekken, welke
ik in de loób der jaren voerde met
veleplattelanders "eti ook stedelingen
brachten mii- aan het licht, hoe wei
nig de bevolking over het elgemeéri
v eet omtrent haar eigen voorvaderen
Indien ik aan ieder van u b.v. de
vaag stelde waar en wanneer uw
grootouders werden geboren, zonden
velen helaas het antwoord schuldig
moeten blijven, veelaL omdat men
niet'de wegen kent, waarlangs men
de eewenste gegevens vinden kan
Belangste1londen zou ondergeteken
de. voor zover mogelijk, gaarne be-
huiozaam willen zijn
A. MEKKEN.
Jaagpad 34. Alkmaar
Pasen en Lente, die woorden gaan
samenEn in die lente broeden de
vogels. Een prachtige opname van
éen jneêt midden in het riet.
Bespaar U veel verdriet
En overweeg, wil 'k vragen,
Wat of Uwe rugge niet
Wat of hij wél kan dragen.
Pas op in zaken.
Geloof mij toch:
In 't fijnste laken,
Is 't meest bedrog.
.Het is een harde wet
Die zegt tot at wat leeft:
c—Men moet- maar roeien met
De riemen die men heeft
J
Charles Virolleaud heeft onlangs
de Académie des Inscriptlons et
Belles-Lettres in kennis gesteld van
de ontdekking van een ABC dat da
teert uit de 14e eeuw voor onze jaar
telling.
Deze vondst is te danken aan Ciaude
Schaeffer, die het bij Ras Sjamra in
Syrië heeft ontdekt, waar hij sinds
vele jaren werkzaam is. Het is een
fragment van een kleitablet. Dit al-
phabet heeft 30 letters, die in wig
vormige tekens in drie regels zijn ge
graveerd in een zeer fijn geschreven
maar duidelijk schrift. Hij vond het
in Oegarit, dat thans Ras Sjamra
heet, en dit ABC werd in de 14e eeuw
%'oor Christus niet aan de jeugd ge
leerd, maar door de oude bewoners
van het stadje bedacht of omgewerkt
tot een alphabet, waarmee zij. in
scripties in twee verschillende talen
schreven.
Einde van de kiespijn
Een experiment om het altijd zo
gevreesde bezoek aan de tandarts
voor kinderen in de toekomst tot een
minimum te kunnen beperken wordt
in Groot Brittannië dpor 't ministe
rie van onderwijs georganiseerd. Het
is de bedoeling om uitgaande van het
reeds bekende feit, dat in streken
waar drinkwater rijk is aan fluoor,
gebitten in betere staat verkeren dan
elders, te onderzoeken of het gere
geld natmaken van tanden en kiezen
met een fluooroplossing eenzelfde
beschermende invloed uitoefent. Met
toestemming van de ouders zullen
3000 schoolkinderen beneden 12 jaar
zich gedurende enige jaren aan het
experiment onderwerpen, waarbij
ook is inbegrepen een jaarlijkse con
trole van het gebit door tandartsen.
Uit de
-- ■■Mi n
(WHIIHWMlL'BSflSS^Maeaaaga^^ nirwttf nnyr.
"I
Idealisme als richfwijzer
\^^VNNEER WIJ IN DEZE KOI OMMEN ditmaal «etis niet spit-
ken over een strikt literair onderwerp, dan moet dit zijn bijzondere reden
hebben. Deze reden is de figuur Leonard de Vries, de schrijver van jeugd
boeken, die onder voortdurende mobüiscring van zijn ten dienste staande-
krachten nu al verscheidene jaren poogt, de Nederlandse jcugd-literatuur
in een nieuwe richting te drijven. De VDes meent, en terecht, dat het Ne
derlandse jeugdboek aan het verbloeden is. Alles lijkt op elkaar, en de
kleine opzienbaringen. die zich voorheen van tijd tot tijd zo eens presen
teerden, blijven uit. De Vries heeft zich tot taak gesteld, hierin 'n keerpunt
te forceren. Hij meent dit te kunnen doen, door nu eens af te stappen van
al die fantastische verhalen van rovers zus en smokkelaars zo. van ont
maskering van boeven en ontraadseling van misdaden. „Wij dienen ons
tot de realiteit te bepalen", zegt De Vries, „we moeten in de werkelijkheid
staan en daèr onze fantasie de vrije teugel laten". „Op die wijze hééft de
jeugd iets aan het boek dat hij leest, kan hij er direct voordeel uit trek
ken". De publieke opinie? De Vries' ideeën waren van dien aard, dat men
hem voor nog groter fantast hield dan al die anderen. Wat deze idealis
tische jongeman overigeus weinig vermocht te deren. Met vol enthousiasme
stippelde hij zijn idealen verder uitéén en wierp hij zich op de verwezen
lijking daarvan. Wij liopcn in dit artikel te kunnen aantonen, dat zijn
poging zo langzamerhand geslaagd kan worden geacht..
^N zijn jongepsrornan „De jongens
van dc Hobby-Club*' heeft Leonard
do Vries, als wij het zo mogen uit
drukken. zijn „Credo" vastgelegd. Het
boek is het verhaal van een aantal
jongens met verschillende hobby's,
die samen een Hobby-Cluboprich
ten. De club wordt lichtelijk conven
tioneel overigens op school onder de
les geboren. Wanneer éénmaal een
clublokaal is gevonden, worden daar
de meest fantastische experimenten
bedreven. Men louwt radio's en gra-
mofooncombinaties, doet sch ;i<cundi-
ge onderzoekingen en televisieproeven
ja, met inschakeling van alle u-schik
bare krachten weet men zelfs een
complete speelfilm samen te stellen.
Tot hier geeft ,De jongens van de
Hobby-Club" in zoverre iets bijzon
ders. dat inderdaad getracht is het
fantastische te zoeken in het vorwé-
zenlijkbare. Verlor niet. Ook de door
het verhaal geweven liefdeshistorie is
volkomen traditioneel. En-dat de jon
gens \oortdurend met alle mogM.jke
me e'ijk heden te kampen hebben, tot
dat aan het eind van het boek al
ler wege waardering mogen aanhoren,
ook nat is te doen gebruikelijk, ik
sprak evenwel van het „Credo'* dot
de Vries in dit boek heeft vastgelegd.
Inderdaad en dit is het wezenlijke
verschil met die andere honderd of
duizeud of nog meer jeugdboeken,
die de uitgevers voor ons hebben ten
toon gespreid: Leonard de Vries
wenst méér te geven dan louter een
aardig verhaal. Hij wenst te zeggen:
„Dit alles kun je bereiken als je ge
meenschappelijk. met idealisme en
enthousiasme op deze of gene hobby
gooit!"
Dit bepaalt ook de belangrijkheid
van De Vries. Want. ondanks zijn on
gelooflijke flair, een schrijver mogen
wij 'hem niet noemen. Hij heeft een
ruime technische ontwikkeling. en
daarom zijn „Jongens Radioboek'* (2
dln.i en. zijn „Jongens Electiiciteits-
boek" zeer wetenswaardig. Hij bezit
een - levendige fantasie, een vlotte pen
en hij heeft, kijk op jongens. Daarom
zijn X>e jongens van de Hobby-Club"
tyet vervolg daarop. „De Hobby-Club
op avontuur in Zwitserland" en de
luchtvaartroman ..Ons Schiphol" boe
ken, die de jeugd zal spèl-len! Doch
met literaire maatstaven mogen wij
dit alles niet gaan meten. Hetgeen in
dit geval overigens in het geheel ook
niet nodig is, al kunnen wij niét na
laten. bezwaren te maken tegen de
volgende bombastische woordenvloed
Marinus Schroevers
..Geluidloos breidde de slaap zijn
apes verdoezelende nevelsluiers uit
over de in ijle dromen wegzinkende
jongens, op wier gelaal 'n tevreden
trek rustte, over wier lippen een
glirplach van geluk zweefde. In zoe
te! sluimering waarden zij rond door
d(omeland totdat "s morgens vroeg
hét licht van de dageraad hen
«sekte uit hun diepe rust."
OVerigeus geloven wij met de mees
te stelligheid, dat De Vries zich zélf
ook] niet als schrijver wenst gedefi
nieerd te zien. De lans_brcker, de
vuistvechter voor de Nederlandse
jongere die er een hobby op na houdt
dat.wil hij zijn! En het dient gezegd,
op dit terrein verricht hij ongeloof
lijk belangrijk werk. In het hiervoor
aangehaalde boek is sprake van een
Hobby Club. Dank zij de Vries' nim
mer aflatende ijver om zijn hobby-
idéé verwezenlijkt te zien, dank zij
zijn; koppig vasthouden aan behaalde
resultaten eu zijn steeds maar weer
uitdenken van nieuwe ideeën, dank
zij zijn idealisme, dat niet nagelaten
heeft, zijn stimulerende werking te
demonstreren, bezit Nederland op 't
ogenblik meer dan vijftig van zulke
Hobby Clubs! (Sinds kort ook té Den
Helder, Schagen en Alkmaar. Red.)
Wij willen in dit verband terloops
even wijzen op het geheel eigene ka
rakter dezer Hobby-Clubs. Het is na
melijk zo, dat de clubs enkel cn al
leen geredigeerd worden door jonge
ren! In ons land kennen wij in feite
alleen de Nederlandse Jeugdbond van
Natuurstudie, die dit mede nastreeft.
Ook de omstandigheid, dat de NJN
geen acht slaat op kerkelijke gezind
heid of politieke partij is een punt
van overeenkomst met de Hobby-
Clubs. Waar het evenwel bij de NJN
de bedoeling is, alleen liefhebbers
van de natuur tot zich te trekken,
daar zijn de Hobby-Clubs, we zouden
willen zeggen „socialer" georiënteerd.
(Ook al zou deze benaming in dit
verband reden tot discussie kunnen
vormen). De NJN wenst zich louter
met de natuur bezig te houden, hoog
stens verdiept men zich nog eens in
sterrenkunde of folklore: de Hobby-
Clubs wensen alle mogelijke typen
mensen tot zich te trekken. In „De
jongens van de Hobby Club" is ons
dit gedemonstreerd bij het maken
van de speelfilm. De „artisten ont
wierpen de décors, ntaaktcn het draai
boek, schreven de muziek en speel
den de film. de „technici" verzorgden
de geluidsband cn maakten de opna
men.
En dan spreken wij nog niet eens
over de internationale plannen! Via
de Hobby-Clubs namelijk wil men de
diverse nationaliteiten meer tot el
kaar brengen. (Radioverbindingen,
televisie, persoonlijk contact). „Onze
kring bedraagt 40.00 km", schrijft
Leonard de Vries. En ergens elders:
„Wij jongeren moeten begrijpen, dat
het een verouderde, onjuiste en zrtlfs
héél gevaarlijke gedachte is, dat het
land waar wij nu toevallig geboren
zijn, juist het beste, het eerlijkste,
het nijverste, het mooiste en het dap.
perse land ter wereld zou zijn."
Wandeling met
Pasen
Zijn jullie er al op uit geweest?
Nog niet? Heb jullie het zo druk ge.
had met het oplossen van alle raad
sels voor de Kinderkoerier? Of moet
jullie een tekening maken voor Oom
Iicb? Nou, dat is alles goed en wel,
^nxiar laat dat nu maar een uurtje
giggen, hoor. We gaan er even met
elkaar op uit Dat moet jullie vooc
vaste gewoonte houden: Op bepaalde
tijden moet je er even uit Dan moet
je zien wat er in de natuur allemaal
te beleven is. En toen ik deze ru-
biiek begon, heb ik de bedoeling ge-
had, de belangstelling bij jullie op
te wekken voor alles wat er in de
natuur te beleven valt. Het is hele
maal geen geleerde kost en misschien
zal het soms zelfs wel eens voorko
men, dat Oom Rob dingen vertelt,
die sommige geleerde mensen heel
erg ongerijmd vinden, maar dat is
niet erg, hoor. Als wij elkaar maar
begrijpen eu als ik er maar mee be
reik, dat jullie natuurliefhebbers
wordt. Dan zijn er nog wel weer an
deren, die er de fijnste puntjes aan
zullen brengen.
En weet je wat ik nu zoheerlijk
vind? Dat ik heel wat brieven begin
te krijgen, waarin me geschreven
wordt, dat ze ook van de natuur heb
ben genoten en of lk dit of dal wel
heb opgemerkt. Als jullie eens wist,
hoeveel plezier jullie me daar mee
doet. Maar dat ls ook een der hoofd
doelen van de club, nietwaar? Elkaar
helpen on zo veel mogelijk plezier
doen.
Maar nu gaan we dus wandelen.
Weer of geen weer. Dat doe ie In
ieaer geval met Pasen, met Pinkste
ren. als het gras pas gemaaid is en
als het graan er af gaat.
Nu begrijp je meteen, dat je. niet
met Pasen of Pinksteren gaat wrade
len, omdat het Pasen of Pinksteren
is, maar omdat er omstreeks die tijd
«at in de natuur te beleven valt. Het
kan verschillend zijn, naar gelang het
een vroege of late Paas ls, maar er
zijn bijna altijd de broedende weide
vogels. Dit jaar ook. Hebben jullie ze
al gezien en gehoord? Ja, Jullie ook,
bleekneuzige stadsvrienden. Of kom
jullie zo veel buiten, dat jullie niet
bleèkneuzig bent? Dat hoop ik maar.
Als je ze niet gezien hebt, heb je ze
toch in ieder geval kunnen horen.
Vooral als je op een zolderka.ner*
tje slaapt. Want in de laatst v'ock
met die lichte maan en dat hollebol-
ligè weer waren de kievieten en de
grutto's druk in de weer en dan ma
ken ze in de maneschijn de dolste
•luchten. En een lawaai dat het wa§.
iet geroep van ue ...oviecen
grutto's was hét duidelijkst, maar af
cn toe was de tureluur er ook.
Ziezo. Na al die wijze lessen zijn
we nu zo langzamerhand wel buiten
de dorpen of steden gekomen en nu
wordt het tijd om goed uit tè kijkJn.
Laten we maar eens rustig bij het
gindse hek gaan zitten, dan zullen we
al gauw verschillende vffn onze weide
vogels in actie zien.
Last van de koude? Ja. het kan met
de Pasen soms nog geduchte koud
zijn. Ik herinner me, dat we oi met
de Pasen zijn uitgetrokken, terwijl 't
als het ware zomer was. Maar het
volgende jaar moesten we schuilen
achter een oud damhek voor een zo
koude- en hevige sneeuwbui, dat we
door en door verkleumden. En daar
om moet je als het niet lekker zon
nig is altijd goed wat kleren aantrek
ken.
Kijk, daar heb je een van onze
mooiste vrienden. Zie je hem wel?
Nog een. Het is de scholekster. Prach
lige witte bef, in de regel een zwarte
geklede rok, soms een beetje bruin
achtig van kleur, heldere snavel, rood
oog, werkelijk een juweeltje.
Nu schijnt de zon op hem. Zie je
vel hoe mooi groun, soms paars zijn
verenkleed flonkert. Dat kan ook bij
dc- zwarte kraai zo mooi zijn. Je zou
zegger. det het vervnkieed helemaal
zwart i^. maar soais glanst het «'on
derlijk wem-,.
Daar in de vv.tc komen er juist
een paar aanvliegen. Let nu op als ze
dichter bij komen. Als we geluk heb
ben. komen de kievieten op de «'ie-
keo. Zie je wel, daar heb je ze al.
Dat zijn twee kievietmannen, die zo
woedend op de kraaien aanvliegen.
Eu dan ï.an je er bijna zeker van
zijn, dat er een ne3t met eieren in de
buurt is. Als cr geen eieren of jon
gen in de buurt zijn, trekken de kie
vieten zich niets van een kraai aan.
Ho jullie het gekrijs van de kie
vieten wel'. Moét je eens opletten,
hce heel i-nders het klinkt nu hij
boos is. Als straks de kraaien verdyve
nen zijn. zal je hem weer horen ju
belen Dar. boor je plotseling een fel
geluid: Tepiet, tepiet, tepiet. Dat is
de scholekster. Kijk ze gaan opvlie
gen. Zo nemen eerst een aanlpopje.
O, die scholeksters zijn zulko leuke
dieren. Die moest jullie eens zien van
uit een schuilhut. Maar daar zal ik
jullie ecu andere keer eens van ver
tellen. Belevenissen In de schuilhut.
Dat is maiBtig interessant.
En het befcoeft maar een heel een
voudig (,:ug te zjjn hoor.