NEDERLAND EN ORANJE
De achtergrond van de
September - plechtigheid
in vet
(eden en heden
NU 50 JAAR GELEDEN
MOEDER DES VADERLANDS!
TWEEDE BLAD FLEVOBODE.
Zaterdag 28 Augustus No. 81.
STAATSVORM. Voor de
Franse revolutie (1789) kon
men zich in Europa een
land zonder koning nauwe
lijks indenken. Daarna ver
ving de republikeinse staats
vorm in vele rijken de mo
narchale, hetgeen zelden of
nooit op vreedzame wijze
geschiedde.
In Nederland was het an
dersom. Ons land, dat in de
periode van het onbestreden
absolutisme een republiek
werd en meer dan twee eeu
wen bleef, verkoos na het
afsluiten der Napoleon-aera
de monarchie met geestdrift
en in roerende eensgezind
heid. Dit wonder was moge
lijk omdat zijn geschiedenis
vervlochten was met het
Huis van zijn eerste dienaar
van Staat in de Republiek
der Verenigde Zeven Provin
ciën, het Huis van Oranje-
Nassau, dat de republiek
eeuwenlang zijn z.g. stad
houders had geschonken.
Die traditie op zich zelf
zou zeker niet voldoende
zijn geweest om een critisch
denkend volk als het Ne
derlandse, dat scherp op de
persoon van zijn regeerders
let, tot een ongekende nieu
wigheid te verleiden, reeds
hierom al niet, omdat het
Nederlandse wezen altijd
democratisch was aangelegd,
of misschien beter gezegd,
steeds meegroeide met de
groei van het begrip demo
cratie in de loop der eeu
wen. De grote stoot tot Ne
derlands omzwaai werd ge
geven door de reactie op een
episode van leed en wee,
zoals onze geschiedenis er
meer gekend had en waar
uit steeds redding was ge
bracht door een prins uit
het Huis van Cranje-Nas-
sau. Tijdens de misère der
Franse overheersing erken
den de z.g. Oranjeklanten
die met smart de laatste
stadhouder hadden zien
verjagen door Frans ge
weld, dat het oude staats
bestel versleten was geweest
en hun opposanten de Pa
triotten, hadden door scha
en schande geleerd, dat in
naam van Vrijheid, Gelijk
heid en Broederschap slechts
Napoleon's glorie was ge
diend. En zo wilden tenslot
te a^en de zoon van de in
ballingschap gestorven stad
houder Willem V terug heb
ben. Het oude stadhouder
schap oplappen Dat ging
niet meer en Willem I sprak 1
het verlossende woord „Gij
kunt mij terugkrijgen als
souverein, maar slechts als
constitutioneel verst." Die
conditie stelde hij in de re- 1
actionnaire tijd, vlak na de
val van Napoleon hij had
geleerd van de revolutie
hij had zijn tijd begrepen.
Hij zette te Scheveningen
voet aan wal als Souverein
Vorst, niet als Koning. Die
titel, meer dan gebillijkt
door de vereniging met
België, verwierf hij korte tijd
later, toen Napoleon na zijn
vlucht uit Elba, Europa weer
in vuur en vlam zette Zo
werd het prinselijk Huis van
Oranje-Nassau het Konink
lijk Huis der Nederlanden,
zonder enige oppositie der
natie.
Dat zulks zo glad en van
zelf verliep, lag waarlijk niet
aan decielheid van een volk,
dat zich door politieke con
stellaties een bepaalde
staatsvorm laat opleggen.
De diepere oorzaak is te
noemen een in de Neder
landers steeds in het hart
levend axioma „Oranje is I
het symbool van onze een
heid en kracht." Buitenlan-
ders zullen deze tot een
inituïtie gewerden overtui- I
ging niet kunnen begrijpen
zonder enige kennis van de 1
historische band tussen Ne
derland en de dynastie wel- I
ke band reeds dateert van I
het midden der 16e eeuw nog I
altijd gesymboliseerd in de
grote figuur van „Willem de j
Zwijger". Vele Oranjevorsten
kwamen nog na hem, tot.
aan de Franse tijd.
Na Napoleons nederlaag
werden de Oranjes terugge-
roepen naar Nederland.
WILLEM I 1813—1840.
Deze kwam na de histori
sche landing in Schevenin
gen als souverein vorst in
vanaf 6 September 1898 zel^^erre herkenbaar aan haar lander weer dat Oranje het
standig. v
WILHELMINA 1898—1948.
Wij kunnen de komst van
koningin Emma in ons land
als een grote zege beschou
wen. Aan haar vaders klei
ne hof was zij eenvoudig,
streng, zorgvuldig en veelzij
dig opgevoed. Als 21-jarige
bruid was zij al een ernsti
ge, hoogst ontwikkelde vrouw
met veel gevoel voor kunst
en wetenschap en sociale
aangelegenheden. Binnen
kerte tijd verwierf zij een
weduwkapje niet gauw ver-) symbool
geten. Zij ontviel ons land
in 1934.
Het is hier te lande een
ongeschreven wet, dat het
privé leven van het Konings
huis nauwgezet wordt geëer
biedigd. Het familieleven
van het kleine gezin van
twee Koninklijke vrouwen
werd niet aan de openbaar
heid prijs gegeven. Het volk
zag slechts de resultaten
van de uitstekende opvoe
ding, die de Koningin ge
noot, en de ontplooiing van
Haar hart, karakter en in-
De inhuldigingsplechtigheid van i LM. Koningin W: helmin.: o/> 6Sepi.
1S9S in de Nieuwe Kerk te Amsterdam
ons land en hij verwierf ook grondige kennis van onze
het Koningschap van België, i taal, letteren en geschiede-
Deze vereniging was nis en van de moderne recht-
slechts van korte duur. de staat met het annexe parie
tegenstand van de Belgische mentaire stelsel. Zo kon zij
gewesten, resulterend in hun
uiteindelijke afscheiding,
betekende voor de koning
een bittere tegenslag. Te
leurgesteld in zijn politiek
deed hij in 1840 afstand van
de <regering ten behoeve van
zijn zoon.
WILLEM II 1840—1849.
Deze Willem n, een bril-
liant vorst, wie de roem be
haald op het slagveld van
Quatre-Bras omstraalde, be
zat een grote populariteit.
In zijn korte regering kreeg
in het revolutiejaar 1843 een
grondwetsherziening haar
beslag, die het koningschap
ïn Nederland een andere in
houd gaf door de instelling
der ministeriële verantwoor
delijkheid en de koninklijke
onschendbaarheid.
WILLEM III 1849—1890.
Ook tijdens de regering
van zijn zoon Willem III
ontwikkelde de staatsvorm
hier te lande zich steeds
meer in democratische 'rich
ting.
Hoewel uit het huwelijk
van de koning met Sophie
van Würtemburg drie zoons
waren geboren, overleefde
de koning hen allen, en het
begon er op te lijken dat de
Oranje - dynastie zou uit
sterven, toen Willem als
63-jarige besloot tot een
tweede huwelijk met prinses
Adelheid Emma van Waldeck
Pyrmont (1879). Deze vorstin
schonk de oude koning en
het land de 31eAugustus 1880
een dochter. Wilhelmina was
tien jaar oud toen Haar va
der stierf en Zij het
Koningschap aanvaardde,
tot 1898 onder regentschap
van Koningin Emma en
de dynastie in politiek beifro
gen tijden behoeden voor
subjectieve meningsuitingen
en haar raadgevers wisten
dat zij hun adviezen volko
men beheersen moesten als
zij deze de Koningin-Regen
tes voorlegden.
Zij stal onmiddellijk het
hart der onderdanen, die
bekoord werdén door haar
innemende en toch karak
tervolle persoonlijkheid, en
vooral ook door haar hoge
opvattingen van het moe
derschap. De Nederlanders
zullen de geliefde figuur
van Koningin Emma, van
tellect. Het is moeilijk de
levenden te prijzen, maar
wij mogen het oordeel over
nemen van een Amerikaan
se gezant„Koningin Wil
helmina valt op door een
natuurlijke beschroomdheid,
die oppervlakkig kan lijken
op terughoudendheid. Maar
dat is onjuist. Zij is rechtuit
en oprecht, toegewijd aan
Haar plicht en zeer scherp
zinnig in de vervulling er
van een van de bekwaam
ste en verstandigste gekroon
de hoofden van Europa en
in alle opzichten een goede
regeerstcr van het zeer de
mocratische Nederland."
Men weet dat het Staats
hoofd volledig boven de par
tijen staat, en in de laatste
•oorlog besefte iedere Neder-
Nederlands
eenheid is.
Nu in 1948 heeft de Ko
ningin ons land reeds 50
jaar geregeerd. Dat is een
lange tijd, die gekenmerkt
is door grote en wereld
schokkende gebeurtenissen.
In het kader van Haar
grondwettige plichten ver
vulde de Koningin Haar taak
met grote activiteit. Daar
naast toonde Zij zich een
voorvechtster bij de alcohol-
bestrijding, een hartstoch
telijke strijdster voor de
volksgezondheid en voor de
godsdienst. Met constitutio
neel beleid werkte Zij mee
aan de oplossing van het
vraagstuk der verhouding
tussen kapitaal en arbeid.
Haar toenmaals evenwich
tig land werd uitverkoren
voor de vredesconferentie
van 1898 99 en 1907. op
initiatief van Tsaar Nicc-
laas II belegd en voor de
zetel van het Permanente
Hof van Internationale
Justitie. Zo verrees te Den
Haag in Augustus 1913 het
Vredespaleis, waarop een
cynische grappenmaker een
jaar later het bord.ie „Te
Huur" spijkerde. De Koning
in is eens genoemd „The only
man on a throne." Zulks naar
aanleiding van haar korda
te daad in September 1900
toen Zij de oude president
van Transvaal „Oom Paul
Krüger" de Nederl. krui
ser Gelderland ter beschik
king stelde om hem het ver
laten van zijn overwonnen
vaderland mogelijk te ma
ken. Ook ontving Zij hem
openlijk en officieel aan
Haar Hof, terwijl de Staats
hoofden van landen, waar
luidruchtig gejuicht was
voor de vrijheidsstrijd der
Zuid-Afrikaners, niet thuis
gaven.
Nadat het land met geest
drift. in 1913. het Eeuwfeest
van het herstel van Neder
lands onafhankelijkheid had
gevoerd, braken zware jaren
voor de Koningin aan. Haar
eerste reactie op het uitbre
ken van de eerste wereld
oorlog was, dat Zij zich voor
de raadgevers van de Kroon I
dag en nacht ter beschikking
hield met terzijdestelling van
alle plichtplegingen. De sol-
daten van 19141918 herin- j
neren zich Haar talloze in
specties in weer en wind,
dikwijls te paard, de Marine
Haar tocht op een onderzee- j
boot. Haar initiatieven tot j
hulpverlening en weldadig
heid en tot religieuze bezin- I
ning verdubbelden. Zij be
taalde Haar tol voer Haar
vermoeiende reizen na hei
bezoek van door watersnoot
geteisterde gebieden in 1911
werd Zij ziek. Ook maakt
Zij het treinongeluk in Jun
1917 bij Houten mede ei
hielp de 26 gewonden, zei
een dronk water weigeren
voor de slachtoffers gelaaf
waren. j
Hoeveel bedachtzaamheil
kostte Haar verder het uilf
zetten van de juiste koe
toen de Duitse Keizer en
Kroonprins na hun verlord
oorlog over onze greJ|
vluchtten. De gemoederd
der geallieerden waren vel
hit, maar Zij verloor de bi
zinning niet, haar opgele»
als Hoofd van een neutrar
land, en weigerde de uiti
vering van de vluchteling^
En ook, na de oorlog
in ons vaderland de ril
niet onmiddellijk weergf
keerd. In de Novemberdag!
van 1918 scheen, door de f|
tie van een kleine grcl
revolutionairen een ogfl
blik de troon in gevaar. li
resultaat van deze woelf
was echter een spontjj
manifestatie van trouw
de Haagse Maliebaan, w|
de mensen de paarden
de landauer der Konini|
die zich met Haar 9-j£
dochtertje onder de merl
te had begeven, afspan
en zelf Haar rijtuig vo< f
trokken. Toen wist de
ningin Haar troon gered,
door regimenten solda I
maar docr de wil van I
volk.
Ook de economische c
van 1929 drukte zwaar
het land. De Koningin
het initiatief tot de opi
ting van het Nationaal
siscomité, dat de eerste
trachtte te lenigen,
ontbrak Zij ooit op het
rein van rampen of
waar Haar hulp of bel
stelling nodig waren.
Uiteraard ging de rc
heid van fascisten en
onaal socialisten
niet langs Haar hee:
het kan geen vreugde
geweest Koningin te zi
de jaren tussen de eers
tweede wereldoorlog.
Haar leven is er altij
van ijzeren plichtbet
ting geweest, van stage
zaamheid het zou tr<
loos zijn geweest zonde
bezit van Haar fleurig
tertje. Zo komen wij op
gezinsleven.
In Januari 1901 huw
Koningin Hertog Hf
van MecklenburgSch
die zich steeds goed
aangepast aan de mo
positie van prins-gema
was zeer geïnteresseer
sociale aangelegenbede
gaf een groot deel var
tijd aan het Neder
Rode Kruis, waarvan 1
voorzitterschap beklee
Het duurde lang vo
'huwelijk der Koningin
gend werd met een
In 1902 ondervond 2
bittere teleurstelling,
een ernstige typhus
aan de rand van het
had gebracht, vervloc
hoop op een voorsj
zwangerschap. Het
voelde innig mee m
koninklijke familie. 3
deren kunnen zich
tekening in één der b
ste Nederlandse weel
herinneren Het s
van het Palcis het lx
het bordje „Besme
ziekte, Febris typhoid
daarvoor de Doodsen
de Nederlandse Maai
hem smeekt„Ik bic
hier voorbij." Het geb«
verhoord.
Eind 1908 vernam
tie dat er een prir
prinsesje op komst 1
30e April 1909 ded
saluutschoten den
kond, dat een prinsc
ren was. Zij kreeg de
Juliana, Louise, Emr
ria, Wilhelmina. 1
Naast Haar vele1*
zaamheden als Land-
toonde de Koningin
goed moeder, die z
en aandacht besteer.
de opvoeding var
dochter.
Van het regerii7*
der Koningin in d*-
Harer ballingschap n.
wij slechts de hooin
aanstippen. z
(Vervolg 1"
ommezijde