Dr. J. C. ZAALBERG Pz.
BURGERLIJKE STAND DEil GEMEENTE TEXEL.
Ook toen heeft hij, ondanks zijn lioogen leeftijd, een
meesterstuk bedreven. Hij was er in geslaagd om, door
zich uit te geven voor den inspecteur-generaal der gevangenis
sen te Poitiers een paard en rijtuig te bekomen. Te Tours
werd hij in hechtenis genomen op het oogenblik dat hij
zich naar het gebouw der prefecture begaf om een bijzonder
gehoor van den prefect te hebben, die meende dat hij de
maarschalk Caurobert was.
Toen de president van het hof aldaar begon op te som
men welke straften hij al had beloopen, riep Desjardins bij
de derde uit; //genoeg genoeg, mijnheer de president; an
ders zitten wij van nacht om twaalf uur hier nog."
Dingsdag avond jl. werd te Schagen, ten huize van den heer
A. Knikker, door den heer Zaalberg zijne tweede voordragt
gehouden. De opkomst van een nog talrijker publiek dan bij
de eerste optreding des sprekers, getuigde van den diepen in
druk door dezen op zijne hoorders gemaakt, van de hooge be-
langstellirïg in het gewigtig onderwerp, op zoo uitstekende
wijze door hem behandeld.
Schetste spreker in zijne vorige rede den strijd tusschen
godsdienst en wetenschap, en achtte hij het de taak der mo
derne rigting, verzoening tusschen deze twee mogelijk te maken,
ditmaal wenschte hij die rigting zelve te doen kennen, ontdaan
van alles wat wederregtelijk onder hare vlag mede vaart, het
woord modern" in discrediet brengt en ooi-zaak is, dat de
voorstanders dier rigting vaak schromelijk miskend, ja, zonder
vorm van proces, veroordeeld worden door personen, die ten
eenenmale onbekend zijn met het begin sel, waarvoor door
spreker en diens geestverwanten gestreden wordt.
Tot dat einde bragt de redenaar na herinnerd te hebben
dat, ook buiten het godsdienstige, onzen tijd, zoo in het maat
schappelijke als op bijna elk gebied van het menschelijk leven
wmodern" kan heeten zijne hoorders onder de aandacht,
dat de godsdienstrigting van dien naam reeds een kind was
der vorige eeuw, geboren weinig tijds na het ontstaan van
het naturalisme, het rationalisme en het materialisme. Voor
treffelijk teekende spreker achtervolgens dit drietal, zoo wijs-
geerige als godsdienstige stelsels. Eerst het naturalisme, dat
ofschoon van Engelsclien oorsprong, daar echter weinig wortel
schoot, doch in Frankrijk welig opwies, waar het Voltaire
koning heette, Rousseau tot belijder had, en waarin God wel
als Schepper werd erhenclmaar overigens beschouwd als een
wezen dat de aarde en hare bewoners verder zoo tamelijk aan
hun lot overliet en er zich bitter weinig meer om bekom
merde bv. als een ervaren uurwerkmaker die overtuigd is dat
hij zijn werk in dien toestand heeft afgeleverd, dat het voort
aan zijn toezigfc niet meer behoeft. Gevolgen van dat stelsel
wareneerst minachting voorlater bespotting van de gods
dienst, slottooneel: het schrikbewind, Frankrijk's grond ge
drenkt met het bloed zijner kinderen, God en zijne dienst ver
bannen uit het brandpunt der Europesche beschaving en eindelijk
eene lïgte kooi, geplaatst op het altaar in eene der hoofd
kerken van Parijs, aangebeden als godin der vrijheid en der rede.
Wat nu betrof het rationalisme, deed spr. uitkomen, dat, was
het naturalisme ontstaan buiten het eerste daarentegen zijnen
oorsprong had in de kerk, en wel in de protestantsche in Duitsch-
land. Eigenaardig bestempelde hij het rationalisme met den
naam: »gezond-verstands-godsdienst", eene rigting die haar ont
staan dankte aan godgeleerden die, na vruchteloos beproefd te
hebben een zoogenaamd godsdienstig stelsel op te bouwen, niets
beters wisten te doen dan hun broddelwerk weder af te breken, en
nu alles op dat gebeid wilden toetsen aan de rede. Voor de poëzy,
het verhevene, en voor een warm gemoedsleven was natuurlijk
in zulk eene rigting geen plaatsalles moest nuchter, prozaïsch
en duidelijk zijn men moest alles als het ware kunnen reiken
en smaken, tasten en voelen. Doch, hoe goed het ook zij in
het godsdienstige het verstand de plaats te geven waarop het
aanspraak heeft, de mate daarvan is bij de kinderen dezer aarde
zeer verschillend, en ziedaar eene der grootste klippen voor
het rationalisme. De godsdienst toch moest begrijpelijk zijn voor
elk; voorden minst zoowel als den meest ontwikkelden; de
maatstaf op dit gebied moest diensvolgens zijn het bekrompenst
verstand. De reuzengeest die zijnen tijd eene eeuw vooruit is,
die het heelal omvat, de aarde met een snoer omvademt, en
de bliksem tot het voertuig zijner gedachteu maakt, zou, in
het godsdienstige zich dus moeten houden aan de opvatting
van zijne dienstbode; «welligt die goede rationalisten
zeide spr. wilden, gelijk Claudius het zoojuist uitdrukt, dat
de zon zich regelde naar de huisklok, in plaats dat deze zulks
naar haar zou doen. 't Gevolg was, dat Duitschlands waar
lijk edele en vrome geesten zich van hen afkeerden en de
thermometer van het godsdienstigleven even als het kille
rationalisme zelve er spoedig tot op het vriespunt daalde.
En nu het materialisme Had spreker de verschrikkelijke
gevolgen der uitspattingen van het naturalisme, het geestdooden-
de van het rationalisme op wegslepende, vaak ironische, wijze,
sterk doen uitkomen, voor het materialisme was hij in waar
heid een zwaard zonder genade. Het materialisme dat het be
staan van God ontkentalle leven enkel stofwisseling, het den
ken phosphoriseren der hersenen noemt; dat alleen gelooft aan
de stof, en de kracht waardoor die stof wordt bewogen en
omgezet, het materialisme eindelijk, dat op alle vrome ver
zuchtingen naar hooger, op al het bidden, lijden, strijden en ho
pen immer ijskoud het verschrikkelijk antwoord geeft»Dwaas
er is geen Godeet en drink, en geniet wat ge kunt eer ge
sterven gaat"; het was, zeide spr. de verrotting van den geest.
En de voorstanders dier verschillende rigtingen werden,
volgens spr., door de onkunde gerekend, allen tot de moder
nen te behooren en het met dezen eens te zijn. Doch, ver
volgde spr., wij zijn het niet met hen eens en het zou blijken dat,
al mogten zij een eind weegs met ons medegaan, daar waar van
geloof sprake was, onze God voor sommigen hunner veel te
groot, voor anderen een voorwerp van bespotting wezen zou.
Wat is dan nu de moderne rigting? Schleiërmacher was
er de profeet van. Doch gelijk alle hervormers had hij zijne
voorloopersLessing, die door zijne studie betrekkelijk de
godsdienstige ontwikkeling der volken, Herder, die door zijn
diep indringen in de verhevene poëzy des Bijbels den weg
bereidden door Schleiërmacher te volgen toen deze optrad als
ontdekker en verkondiger in beginsel van de zoo eenvoudige
als grootsche waarheiddat de godsdienst niet bestaat in
schriftgezag, stelsels of formulieren, dat de mensch haar niet
behoeft te le er endat zij niet iets is buiten hem, maar dat
zij leeft in den mensch zelvedat haar eenïge, maar ook on
uitputtelijke bron is het menschelijk harten waaruit wordt
slechts die bron niet troebel gemaakt stralen der reinste liefde
tot den Vader opschieten tot boven de wolken. Te luisteren
naar die stem die weerklinkt in ons binnenste en ons telkens
en telkens spreekt van de liefde Gods, zich door haar te
laten dringen tot wederliefde en daardoor tot alles wat edel
is en goed, tot waarachtige vroomheid, ziedaar wat de mo
derne rigting wil, waardige leden te worden van dat rijk
waarvan Jezus, de beelddrager van het kindschap Gods, de
zedelijke koning is, ziedaar het idiaal waarnaar zij streeft.
Gehoor gevende naar die stem die daar leeft in het mensche
lijk gemoed, dus besloot spr., kunnen de modernen, den natura
list gerustelijk zijne spotternij, den rationalist zijne bekrom
penheid, den materialist zijne godverzaking laten, doch tot de
orthodoxie kunnen zij zeggen »met u kunnen wij spreken,
want hoeveel strijds er overigens moge zijn, ook voor ons
als voor u, is er eene kersnacht geweest, en ofschoon wij
slechts aan de poëzij der overlevering denken waar gij van
Engelenverschijning spreekt, ook ons zijn Betlehems velden
dierbaar en zoo ooit engelen zongen het zal wel geweest
zijn die hymne »Eere zij God in den Hemel vredé den mensch
op aarde in welke Hij een welbehagen heeft.
Nadat de spreker onder do ondubbelzinnigste bijvalsbetui
gingen, geëindigd had, dankte de WelEerw. heer Vis Dieperink
den begaafden redenaar, namens de aanwezigen, in weinige
maar hartelijke woorden voor het gesprokene. Wij gelooven
dat alle aanwezigen van harte met dien dank instemden.
Van 19 26 Maart 1869.
ONDERTROUWD Geene.
GETROUWD Pieter Bruns en Martje Koning. Jan Vermeulen en
Dirkje Breker.
GEBORENAlida Catbarina, dochter van Dirk Eelman en Jannetje
List. Lammert Jakob, zoon van Jau Kaan en Maria Verbaasschot.
Helcna Johanna, dochter van Jan Jager en Fronica Thcodora Schaatsen berg.
Leendert, /.oon van Johannes de Blok en Aatje Hoogheid. Hendrik
Johaunes, zoon van Karei Baltus de Groen en Hcndrina Petronella van
Bockvmeer.
OVERLEDEN Cornelis Abbenes 81 jaar. Pietje Kalis, 5 dagen,
dochter van Simon Kalis en Antjc Visser. Pieter Kuiper, 33 jaar, ge
huwd met Trijntje Pais. Trijntje Duïnker, 75 jaren, weduwe van Bartel
Burger. Daniël Duinker, 47 jaar, gehuwd met Trijntje Kuiper.
MARKTBERIGTEN.
SCHAGEN, 25 Maart.
7 Paarden f40 90, 1 Stier 1' 70, 10 Magere Gelde Koeijen f 100 a 120,
2 Vette Gelde Koeijen f150 a 170, 3 Kallkoeijeu f 140 a 150, 25 Nuch
tere Kalveren f3 a 6, 560 Magere Schapen 15 a 23.25, Bokken en Geiten
f2.50 a 4, 5 Varkens f 15 a 30, 25 Biggen t'8 a 11, Konijnen 10 a 60
ets. Kippen 20 a 80 ets. Boter 92^ ets. per kop of f 1.20 per NP. Kaas 20
a 40 ct. per NP. Kipeijeren f2.80 a 3, Eendeijereu f3 per 100 stuks.
De markt graag, vlugge handel.
PURMERENDE, 23 Maart.
Kleine Kaas f 32.50. Kleine voorraad, aan den prijs verkocht.
Aangevoerd 28 stapels Kleine Kaas, Middelbare. Boter. Van f 1.20
tot f 1.30 per Ned. pd. Gemiddeld 1' 1.25 per ned. pd.
Aangevoerd 53 Runderen. Vette Koeijen weinig aangevoerd, over het ge
heel iets duurder. In Melkkoeijcn en Geldvee was de handel flaauw. 10
Paarden. 66 Vette Kalveren. Prijs van f 0.80 tot 1.00 ct. per ned. pd. Han
del vlug. 272 Nuchtere Kalveren. Prijs vau 1 8 tot 7 per stuk. Handel
stug. 34 Vette Varkens. De prijs was van 54 tot 60 cents per ned. pd.
Handel matig vlug. 41 Magere Varkens van f 16 tot 25 en 212 Biggen van
f7 tot 10. Handel matig vlug. 697 Schapen en Lammeren. Vette Schapen
blijven duur. In Overhoudcrs iets meer kooplust. Kip-Eijevcu f3.25, Eeud-
Eijeren 1' 3.10 per 1U0 stuks.
Verleden Diugsdag zijn ter waag gewoeen 31 stapels Kaas, wegende 5604
ned. ponden. De hoogste markt was voor kleine kaas f33.Middelbare
Aangevoerd 1578 ned. ponden Boter.
ENK HUIZEN, 25 Maart.
Mosterd per mud f 27.Karweij per 50 kilo f 20.50, Graauwe
Erwten per mud f 17 a IS, Capncijndcrs f 14 a 15; Bruine Boonen f 12
a 13, Witte Erwten f 13, Wijker Valeu f 13.
SNEEK, 23 Maart.
Prijs der Boter f52.50.
B8ERIGT.
XXIII NEDERLANDSCH LANDHUISHOUDELIJK CONGRES
tc Kampen, van Maandag 28 Junij tot en met Zatuvdag 3 Julij 1869.
Bij gelegenheid van het Congres zal eene Tentoonstelling worden gehouden
van Vee, Pluimgedierte, Voortbrengselen vau- en Werktuigen voor den
Laud- en Tuinbouw.
De opening dezer tentoonstelling is bepaald op Woensdag don 30 Junij
des middags te 12 uren.
Dc Tentoonstelling van het vee duurt één dag, die der werktuigen en
landbouw voortbrengselen 4 dagen.
Het uitvoerig programma dezer Tentooustelling zal zoo spoedig mogelijk
algemeen verspreid worden.
Het Bestuur heeft reeds tot het uitloveu van prijzen eene niet onbelang
rijke som ter beschikking; die som is intusschen niet voldoende om aau de
Tentooustelling een gcwcnschto uitbreiding te geven.
Het Bestuur neemt dus de vrijheid alle belangstellenden beleefdelijk uit
tc noodigcu om bijdragen, hetzij in geld of iu voorwerpen, ter zijner bc-
