HELDERSCHE
COURANT.
JTieuros» en
Woensdag
<flÖoertenfie--6faÖ.
2 Junij.
M 836.
Negende Jaargang.
1869.
Jhr. Mr. C. van Foreest of den
Generaal W. J. Knoop.
Verschijnt DINGSDAG- en VRIJDAG-AVOND
Abonnementsprijs voor 3 maanden .ƒ1.30
Franco per post n1*50
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaren en Post
directeuren. Brieven franco.
De prijs der AdveeteNtien van 14 regels is 60
Centen; voor eiken regel meer 15 Centen. Zegelregt voor
iedcie plaatsing 85 Centen. Voor des Dingsdag en Vrijdags
middags 12 uur gelieve men de Advertentiën intezenden.
Ingezonden stukken minstens een dag vroeger.
Uitgever S. G IL T J E S.
n.
Toen onlangs de afgevaardigden der vereeniging voor chris
telijk nationaal onderwijs te Utrecht, onder het presidium van
den heer Groen v. Prinsterervergaderd waren, scheen het
vrij zwaar te vallen, de gewenschte wijziging der Grondwet
te formuleren. Eindelijk kwam ze hierop neder«het vrije
onderwijs moet regel, het staafs-onderwijs aanvulling worden."
De heer Groen stelt verder als eischr «regt voor allen, dus
ook voor den christen; geen voorrang en uitbreiding van het
openbaar onderwijs met eene zedeleer zonder dogmatischen
grondslag."
Ziedaar het program der anti-revolutionairenOok van den
heer van Foreest? Wij willen het eens wat nader beschouwen.
Het staatsonderwijs moet aanvulling worden.
De openbare gemengde school wordt dus eene bijzaakzij
moet echter als een «noodzakelijk kwaad" blijven bestaan. De
staat mag of moet een handje helpen, wanneer de particulieren
te traag of te onvermogend zijn, om voor het vrije onderwijs
te zorgen; hij hangt dus af van den goeden of kwaden wil,
zoo niet van de grillen der burgers. Het geval is mogelijk,
dat in eene gemeente, door bijzondere scholenzoodanig in het
onderwijs wordt voorzien, dat eene openbare school niet meer
noodig is. Door omstandigheden kan eene dier vrije scholen
tijdelijk worden opgeheven, en dan moet de staat in die be
hoefte voorzien hij dient dus altijd eenige onderwijzers be
schikbaar te hebben, die hij weder kan wegzenden, als hunne
dienst niet meer gevorderd wordt. Het zou ook kunnen ge
beuren dat die vrije scholen eenige kinderen van andere ge
zindheden buitenslotenterstond moet de staat voor hen eene
openbare school oprigten, want, »regt voor allen
Wat hier door vrije scholen verstaan wordt, zou wel eenige
opheldering behoeven. Wij noemen onze openbare neutrale
scholen vrije scholen, en stellen die tegenover de confessionele
scholen, die van kerkelijke en andere invloeden afhankelijk
zijn. De anti-revolutionnairen stellen nu de vrije scholen
tegenover de openbare scholen hunne vrije scholen kunnen
dus niet anders zijn dan confessionele scholen, of hetgeen wei-
ligt beter door iedereen verstaan wordt, sekte-scholen. Wat
een woordenspelTwee tegenover elkander staande rigtin-
gen bedienen zich van hetzelfde woord, en hechtten daaraan
eene lijnregt verschillende beteekenis. Is dat toeval of opzet
Dat wij liberalen de openbare gemengde school eene vrije
school noemen, is zeer natuurlijk. Wij achten het onnoodig
dit te betoogen, zoo lang hare vijanden niet het tegendeel
bewijzen. Maar, nu de heer Groende bekwame geschied-
vorscher, wien het beter dan ons bekend is, welke rol het
woord vrij in de geschiedenis van vele landen en ook van
ons vaderland heeft gespeeld, dat woord stelt aan het hoofd
van zijn program, nu dat woord berekend schijntom bij
een gedeelte der katholijken verwachtingen te doen ontstaan,
die hun, naar ons oordeel, later de grootste teleurtellingen
zouden doen ondervinden, nu wij door de hier en daar
reeds bestaande confessionele scholen reeds hebben kunnen
zien welke vrijheid da&r woonplaats kan vinden nu zeg
gen wij: verklaart ons, wat gij door het vrije onderwijs
verstaat, maar met ronde woorden, die iedereen begrijpen
kan, zoo gij niet wilt, dat wij ze voor een lokaas houden,
om bondgenooten te verkrijgen bij eene andere rigting, waar
van gij verder verwijderd zijt dan wij, en die, welligt te
Iaat, zou herinnerd worden aan het verbond met den leeuw
in de fabel.
Doch dat daargelaten het vrije onderwijs wordt hier ge
plaatst tegenover het openbare het eerste valt dus niet onder
het toezigt van den staat, want dan zou het niet meer vrij
zijnelke voorwaarde, elke beperking zou eene aanranding
der vrijheid zijn. Maar als nu dat onderwijs eens niet deugt?
Of hunnen de vrije scholen niet slecht zijn Aan het opheffen
van zulk eene school is niet te denken, want zij is immers vrij
Zou de strekking van de eischen der anti-revolutionnairen
wel zoo duidelijk zijn als het oppervlakkig schijnt Ligt er
niet veel meer iets rekbaars in, dat voor verschillende vor
men vatbaar is
»Regt voor allen Een prachtig woord, maar het is
met dat woord regt wederom even als met het woord vrijheid
men weet niet juist wat men er aanheeft. Vooral de woorden
die de heer Groen daar op laat volgen: vdus ook voor den
christennaar welker zin en bedoeling wij naauwelijks den
moed hebben te raden, maken het woord regt niet duidelijker.
Maar bestaat dan nu geen regt voor allen, en wel vooral
voor den christen? Wij zeggen volmondig ja, de anti-revo
lutionnairen zeggen neen; maar wat zouden zij dan verstaan
door het woord regt Zou het niet der moeite waard zijn te
hooren wat de heer van Foreest daaronder verstaat Vrije
scholen! Maar hoe ver gaat die vrijheid Wie zal haar, zoo
noodig, binnen de grenzen houden, wanneer de staat de magt
geheel uit de handen geeft? En waar blijft het «regt voor
allen wanneer de Kerk ze beheerscht
Verder: »geen zedeleer zonder dogmatischen grondslag F
Wij begrijpen niet hoe die eisch overeen te brengen is met
«regt voor allenen dus ook voor hendie de zedeleer
zonder dogmatiek verlangen. Wij stellen ons eene gemeente
voor van protestanten en katholijken. Elke gezindheid heeft
hare school, en als beiden edelmoedig genoeg zijn ook de
behoeftige kinderen toe te laten, dan kan de openbare school
als onnoodig wegvallen. Maar als nu een protestantsch of
katholiek gezin zich niet kan vereenigen met het dogmatische
onderwijs hunner school? De kinderen naar de andere schooi
te zenden, gaat toch ook niet. Wat dan Moet de staat
tusscnenbeide treden Of moeten de kinderen zonder onder
wijs blijven Zonderling regt voor allen
Indien wij de ware bedoeling of strekking van de eischen
der anti-revolutionnairen niet juist hebben opgevat, men wij te
het dan aan de onduidelijke, de nevelachtige wijze, waarop
zij geformuleerd zijn. Maar hebben wij dan niet het regt,
van den heer van Foreest te verwachten dat hij het zwijgen
zal verbreken, den sluijer opheffen en de kiezers voorlichten,
opdat zij weten wat zij aan hem hebben Wij houden hem
voor een te eerlijk manom de duisternis liever te hebben
dan het licht.
Wij meenen echter niet mis te tasten, wanneer wij.het als
de bedoeling der arfti-revolutionnairen beschouwen, de be
staande regeling van hef lager onderwijs omver te werpen,
en daarin onder AJUTi-revolutionnaire vlag eene totale revolutie
brengen.
Geene zedeleer zonder dogmatischen grondslag
De dogmatiek kan noch mag op de openbare gemengde
school plaats vindendus zou alle zedeleer moeten verbannen
worden. De openbare school moet heidensch worden, ten
einde haar geheel in discredïet te kunnen brengen. Wie dan
geene vrije scholen kan bezoeken, moet zich maar met zulk
eene school vergenoegen. En dat durft men «regt voor allen
te noemen
Dit zou echter onvermijdelijk uitloopen op den geheelen
ondergang der openbare gemengde school. En wat hebben
wij dan te wachten Overal vrije scholen, anders gezegd
sekte-scholenvoor het grootste gedeelte kweekplaatsen van
bekrompenheid en onverdraagzaamheid, zoo niet van dweep
zucht afhankelijk van een toezigt, dat telkens kan veran
deren en dus niet den minsten waarborg oplevert. Daar
naast hier en daar nog kwijnende openbare scholenvoor het
grootste gedeelte of uitsluitend bevolkt door behoeftige kin
deren, en waarvan de staat de kosten mag dragen.
EindelijkI
doch moge de Hemel ons voor dien toestand bewaren
Hadden wij niet het regt het een «afbreken zonder op te
bouwen" te noemen
Kiezers bedenkt welwat gij doet
