ELDERSCHE COURANT.
Jtieums- en
Zaturdag
<ftÖoerten(ie--(ifttD.
24 September.
Tiende Jaargang.
NIEUWSTIJDINGEN.
M 075.
1870.
Verschijnt DINGSDAG- en VRIJDAG-AVOND.
Abonnementsprijs voor 3 maanden i.00
Franco per post 1-25
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaren en Post
directeuren. Brieven franco.
De prijs der Ad verten tien van 1—4 regels is 60
Centen; voor eiken regel meer 15 Centen.
Vóór des Dingsdag en Vrijdags middags 12 uur gelieve
men do Advertentiën intezenden.
Ingezonden stukken minstens één dag vroeger.
Uitgever S. GILT JE S.
De Fransche Republiek.
Dat te Parijs wederom de republiek is uitgeroepen, ver
wondert niemand; het was te wachten. Maar zal zij duur
zaam zijn F Zal zij wederom ontaarden in een soort van
schrikbewind Of zal zij zich vormen naar het model der
Yereenigde Staten F Of hebben wij weder eene restauratie te
wachten F Wij moeten het antwoord op die zoo hoogst ge-
wigtige vragen schuldig blijven. En toch is niet enkel het
lot van Frankrijk, maar dat van geheel Europa in meerdere
of mindere mate daarin betrokken.
Het Fransche volk is ten allen tijde republikeinsch gezind
geweest, en toch zijn de verschillende proefnemingen telkens
misluktna korten of langeren tijd werd de monarchale re
geringsvorm wederom hersteld. De oorzaken na te sporen,
zou ons te ver afleiden, want zij waren niet altijd dezelfde.
Wanneer wij echter daarbij den blik vestigen op de republiek
der Yereenigde Staten en op Zwitserland, dan komen wij tot
het besluit dat het Fransche volk voor dien regeringsvorm
nog niet rijp moet zijn. Naar ons oordeel is de republikein-
sche regeringsvorm de natuurlijkste, omdat het regt van oorlog
en vrede niet aan één enkel mensch toebehoort, en omdat
die regeringsvorm gelijke regten tot grondslag heeftmaar
tegenover die gelijke regten staan evenzeer gelijke pligten, en
juist het vergeten der laatsten was een der hoofdoorzaken
van den val der vorige Fransche republiek. Zoodra toch zij, aan
wie de magt wordt toevertrouwd, daarvan misbruik maken,
om zich zeiven of hunne vrienden te bevoordeelen en hunne
vijanden te vervolgen en te benadeelen, dan is het evenwigt
verbroken. De verongelijkten zoeken een ander steunpunt
de grondslagen der republiek worden ondermijnd, en met ieder
oogenblik wordt de kans gunstiger voor den eenhoofdigen
regeringsvorm.
Zal dit ook nu weder in Frankrijk daarop uitloopen F
Een aantal verschijnselen brengen ons tot het besluit dat
het Fransche volk in vele opzigten bewijzen geeft van nog
niet geheel geschikt te zijn voor dien regeringsvorm. Wij
wijzen slechts op de vereenigingen onder den naam van co
mités van defensie, die, zoo al niet vijandig gezind tegen het
huidige bewind, dan toch een tamelijk sterk wantrouwen aan
den dag leggen. Vooral echter Lyon schijnt wederom het
brandpunt te zullen worden eener rigting, die ons ongemerkt
doet terugdenken aan het vroegere schrikbewind en ons daarom
doet sidderen voor dat schoone Frankrijk, welks lot ons ter
harte gaat, niettegenstaande wij volmondig erkennen, dat het
zijne rampen voor een deel aan zich zeiven te danken heeft,
door zijn lot blindelings te verbinden aan dat van een vorst,
wien enkel het behoud zijner dynastie ter harte ging, en
waaraan hij niet schroomde het behoud des rijks en het ge
luk, ja het leven zijner onderdanen op te offeren.
Of zal men zeggen, dat het liefdeloos, dat het onchristelijk
is, zulk een hard oordeel uit te spreken over een gevallen
vorst F Wij bekennen openhartig, dat wü zulke denkbeelden
aan eene, wij zouden bijna zeggen, ziekelijke sentimentaliteit
toeschrijven. Naar ons oordeel heeft het Fransche volk den
oorlog niet gewild, maar is deze enkel door Napoleon uitge
lokt, zoo al niet om het onmogelijk te verantwoorden tekort
te verbergen, dan toch om zijne positie te handhaven. Piétri
moge het tegenspreken, Olivier hem regtstreeks de schuld
geven den oorlog te hebben verklaard tegen de meerderheid
der ministers, wij behoeven slechts met een onbevangen oor
deel den gang der zaken te volgen, en alle twijfel wordt bijna
onmogelijk.
En wij zouden een dergelijk vorst niet verfoeijelijk mogen
roemen Wij zouden de ligtzinnigheid, waarmede hij ontel
bare levens opoffert, en het welzijn van duizenden gezinnen
vernietigt, niet strafwaardig mogen heeten Welligt omdat hij
een vorst is F Maar de tijd is immers voorbij, dat men in
den vorst iets meer ziet dan een menschdat men daarbij nog
altijd denkt aan een gezalfde des Keer en 1 Wij hebben eerbied
voor den vorst, die het belang zijner onderdanen behartigt
boven het zijnevoor wien de wet boven alles gaatvoor
wien de burgers gelijk staan, elk in hunne maatschappelijke
positiemaar wij verachten hemdie zijn eigen belang
stelt boven dat der burgersdie de wet geweld aandoetdie
zich ten koste des lands vrienden maakt, die hem steunen in
zijne onwettige dadenin één woord, die de magt stelt bo
ven het regt.
Wij hooren, naar aanleiding vau den huldigen oorlog, vaak
beweren, dat een vorst niet het regt behoorde te bezitten,
den oorlog te verklaren. Anderen beschouwen dat denkbeeld
als een soort van majesteit-schennis. Nog weder anderen
zien er niet zulk een groot gevaar in, op grond dat een vorst
toch den oorlog niet zal verklaren, wanneer zijne ministers
dien afkeuren, daar hij toch geen oorlog kan voeren zonder
geld en zonder soldaten.
De laatsten wijzen wij slechts op Napoleon, die toch ook
den oorlog verklaarde tegen den geest van de meeste minis
ters, en terwijl hij toch konde en ook moest weten, dat de
middelen ontbraken. Voor het overige scliroomen wij niet
openlijk te verklaren, dat ook wij het wensehelijk zouden
achten, dat artikel uit de grondwet te verwijderen. Voor
den vorst, die er niet aan zou willen denken daarvan mis
bruik te maken, zou die beperking geen opoffering genoemd
kunnen worden. Voor vorsten echter, die wat minder naauw-
gezet mogten zijn, kan zij hoogst noodig worden geacht.
Het is waar, de Fransche republiek heeft éók den oorlog
aanvaardt; maar wie konde van het Fransche volk bijna
anders verwachten F Wel hopen wij, dat zij die het bewind
voeren of zullen voeren, tot andere denkbeelden mogen komen;
maar in den aanvang was dat van de Fransche opgewonden
heid zeker niet te denken. Bovendien zijn het niet enkel de
Fransche, maar ook niet minder de Duitsche bladen, welke
daartoe hebben medegewerkt. Het is waar, onder de laatst
genoemde kunnen wij geene officicele opnoemen, en dat ver
heugt ons. en verlevendigt onze hoop. Maar wat is meer
geschikt, om de verbittering ten top te doen stijgen, dan de
eischen tot afstand van den Elzas en Lotharingen, welke in
de vele Duitsche bladen onbewimpeld worden uitgesproken F
Wanneer wij telkens lezen, dat met het tegenwoordige Fransche
bewind moeijelijk onderhandeld kauworden; dat Pruisen geen
wettige regering kent, dan die van Napoleon, of van het regent
schap; dat zijn herstel op den troon volstrekt niet onmogelijk
ïs, na eerst Parijs, het hart van het Fransche rijk te hebben
ingenomen, welligt voor een groot gedeelte te hebben ver
woest: dan mogen wij het betreuren, indien de opgewond
heid der Fransehen in hunne verbittering, het sluiten van den
vrede bemoeijelijken, wij wagen liet toch daarbij te voegen,
dat het niet alleen hunne schuld is, maar dat bladen als de
Kreuz-Zeitung en anderen, daartoe door hun gebrek aan hu
maniteit veel hebben medegewerkt.
Toch geven wij de hoop niet op. De zending van Thiers
moge niet de gewenschte gevolgen hebben, de keuze van een
bemiddelaar, zoo bezadigd, zoo gezien bij de mogendheden,
als hij, moet ze gunstig stemmen voor een bewind, dat zulk
een persoon kan kiezen. Meer echter verwachten wij vau
eene zamenkomst der heeren von Bismarck en J. Favre, vooral,
dewijl deze door laatstgenoemden is verzocht geworden. Wij
willen ons niet in gissingen verdiepen van hetgeen zij kan
of zal te weeg brengen; maar wij kunnen ons moeijelijk voor
stellen, dat Pruisen zoo geheel de opinie van Europa zou
toonen te minachten, om door overdreven voorwaarden, den
vrede, althans een wapenstilstand, onmogelijk te maken.
Helder, Nieuwediep, Willemsoord, enz. 23 Sept. 1870.
Yan de uit Parijs verdreven Duitschers zijn hier gis
teren, op hunne doortogt naar Noord-Duitschland, eenige
aangekomen met het stoomschip de Stoomvaart, komende van
Havre. Met zeer veel moeite zijn sommigen voor de woede
der Fransche patriotten gevlugt, die hun niet eens vergunde
eenige orde te stellen op hunne achter te laten zaken. Zelfs
vrouw en kinderen heeft men moeten verlaten. Een der
