HELDERSCHE COURANT
VOORHEEN GENAAMD 'T VLIEGEND BLAADJE
Nieuwsblad voor Helder, Koegras, Texel, Wieringen en Anna Paulowna
OE OORLOG.
No. 4697
DONDERDAG 9 NOVEMBER 1916
44e JAARGANG
Abonnement per 3 mnd. 65 ot., franco per post 90 ct., Buitenland f 1.90
Zondagsblad 4B 68* „0.85
Modeblad 75 tM „1.M
Voor het Buitenland bij vooruitbetaling - Losse nummers der Courant 2 ci
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag
UITGEVER: C. DE BOER Jr. - HELDER
Bureau: Koningstraat 29 - Interc. Telefoon 50
Advertentlën van 1 tot 4 regels (bij voorultbet.) 30 cent Elke regel meer 7 ct.
Ingezonden mededeelingen van 1 tot 4 regels 76 cent. Elke regel meer 15 cent.
Advertentlën op bepaald aangewezen plaatsen worden 25°/o hooger berekend.
Groots letters en cliché's naar plaatsruimte. - Bawljs-exomplaar 24 cent
De abonnementsprijs
*an de „Helderscbe Courant" Is
thans per kwartaal In de stad
75 cent, franco per post tl.—.
Wtf vermelden dit hier afzonderlijk,
aangezien het op het oogenblik nog
niot mogelijk is, dit in het hoofd van
het blad te veranderen.
Da legerberlchten van
6 en 7 November.
Van het Weste1 yk front.
Aan de Somme duren de verbitterde
gevechten voort. Aan beide zijden
worden zware verliezen geleden,
buiten verhouding tot het resultaat.
Naar het Fransche communiqué
yan den 6en meldt, hielden de vorde
ringen in het N. deel van het bosch
St. Pierre Vaast aan. In den loop van
den 6en werden hier 600 man gevan
gen genomen.
Een Havas bericht meldt nog over
de gevechten van den 6en
De vijand ondernam een verwoeden
tegenaanval van Saillisel af lot ten
Zuiden van het bosch van St. Pierre
Vaast. Hij werd van den kant van
Raucourt en van heuvel 146 met een
vreesolyk afsluiliugsvuur ontvangen,
terwijl de machinegeweren de troepen,
die tegen de verloren loopgraven ten
aanval werden afgezonden, decimeer
den. Zonder respijt hernieuwden de
Duitschers over een front van 8 K.M.
hun buitengewoon kostbare pogingen.
Na twaalf uur van aanhoudend
vechten, hadden de Franscheu, een
nieuwen, noemenswaardigen vooruit
gang ten N. van het bosch gemaakt,
tusschen den zoom er van en den
v/eg Rancourt—Malancourt. De vijand
kon, ondanks de massa van de troepen,
dio hij gebruikte, sléchts ten koste van
een buitengewoon hoogen prijs een
klein gedeelte van het terrein te
Saillisel en ten Zuiden van hot bosch
terugkrijgen.
Het bericht van den 7en geeft a$n,
dat igeen gebeurtenissen van belang
plaats hadden. Het communiqué geeft
verder een overzicht van het aantal
aan de Somme gemaakte gevangenen.
Dit bedroeg in het tijdvak van I Juni
tot J November 71,532 Duitaehe
soldaten en 1449 Duitsche officieren.
Het materiaal, in datzelfde tijdvak op
den vijand buitgemaakt, beBtaat uit
178 veldkanonnen, 130 zware kanon
nen, 216 schansmortieren, 985 ma
chinegeweren. Het aandeel der Fran
sche troepen omvat40,796 Duitsche
soldaten en 809 officieren krijgage
vangen gemaakt, de buit: 77 veld
kanonnen, 104 schansmortieren, 585
machinegeweren.
Het avond-communiqué van den
7eo luidt:
Ten noorden van de Somme maak
ten wij vorderingen tusschen Les-
boeufs en Sailly Saillisel.
Ten zuiden van de Somme leverde
een ondanks den hovigen regen onder
nomen Bnellen aanval belangrijke
voordeelen op. Wij namen vljande
ïyke stellingen over een front van
vier kilometer tusschen het Chauenes-
bosch' en de streek ten zuiden van
de raffinaderij vaQ Ablanicourt.
De infanterie nam de geh8ele dor-
peu Ablaincourt en Pressoir, versterk
té het kerkhof ten oosten van Ablain
court on bracht hare stellingen voor
uit tot bij den zoom van Gemiecourt.
Tot dusverre werden vijfhonderd
gevangenen geteld.
Bij Verdun nu en dan onderbroken
artillerievuur.
Men zal zich herinneren dat het
Duitsche bericht betreffende de ont
ruiming van het fort Vaux eerst na
eenigen tijd gevolgd werd door het
Fransche communiqué, dat de bezet
ting van het fort meldde.
Naar de „Daily Mail" thans uit
Parijs verneemt, lag de oorzaak daar
van iu hot feit dat de Duitschers
het fort Vaux geheel ondermijnd
hadden, om het te kunnen laten
springen, zuodra zij zeiven het vér-
laten en de Franschen er bezit van
gepornen hadden. De Franschen lie
pen er echter Diet in. Zij hielden halt
en begonnen hun artillerie op het
fort te laten Bpelen. De poilus, die
niet meer dan 860 M. van het fort
lagen, wachtten tot de knal van de
laatste ontploffing weggestorven was.
Toen de Duitschers 'a nachts het fort
ontruimd hadden en de weg vrij was,
namen drie Fransche compagnieën
bezit van Yaux.
Volgens het Duitsche bericht van
den 7den slaagden de Engelschen
alleen ten O. vanEaucourfc 1'Abbye
erin uit hunne loopgraven te komen.
De aanval werd evenwel afgeslagen.
Ook de Fransche aanvallen waren
slechts zwak. Meerendeels werden
zij roeds door het vuur der Duitschers
tot staan gebracht.
Te Cérisy werd een groot munitie
magazijn door bommen uit vliegtuigen
tot ontploffing gebracht.
Van het ttostenryksch-Ita-
liaansche front.
Naar het Oostenrljksche legerbericht
meldt, hadden op den Karst geen
gevechten van grooten omvang plaats.
Het bericht zegt verder, dat het
grootsch opgezette Italiaansche of
sief mislukt is.
Het Italiaansche communiqué meldt
bot afslaan van vijandelijke aanvallen
ten Z. van het Loppio Mori (Etsch-
dal) en op den Cima di Boeche.
Overigens geen gebeurtenissen van
belang.
Van het O o s t e 1 ij k front.
Van Duitsche zijde wordt dd. 7 dezer
gemeld, dat ten N. van Werchy, op
den linker Stochod-oover, een klein
Russisch brughoofd werd genomen:
Een aantal Russen werd gevangen
genomen.
In het Toslgyes vak zetten de
Russen hunne aanvallen voort, waarbij
zij ten slotte eenig terrein wonnen.
Het Oostenrljksche bericht van den
7den meldt nog, dat ten gevolge van
het hevige geschutvuur der Russen
de berg Bedui, ten O. van Kirli Baba,
moest worden ontruimd.
Het Russische communiqué van
den 7de meldt, dat in de streek ten
O. van Kirli Baba de Oostenrijkers
teruggedrongen werden. Twee kanon
nen werden vernield, 2 machine
geweren en een bomwerper vermee3-
terd, meer dan 100 man zijn gevan
gen genomen.
Ten Zuiden van Dorna Watra
zetten de Russen met succes hunne
krijgsverrichtingen in de dalen der
rivieren Dorsek en Poeina voort. De
laatste twee dagen werden hier 7
machinegeweren genomen en 15 offi
cieren, alsmede meer dan 800 sol
daten gevangen genomen.
Van het Zevenbergsche
front.
Het Duitsche legerbericht geeft aan,
dat ten W. van den Bodzapas de aan
de Sirin verloren linie stormender
band werd hernomen. Westelijk van
den Targuluipas werden 6 aanvallen
Roemeniers afgeslagen. Z.O. van
Roode Torenpas wordt de aanval
tegen Splni voortgezet. 10 officieren
en 1000 man werden gevangen ge
nomen. Ook ten Z. van den Vulkan -
pas werden vorderingen, gemaakt.
In de Dobroedsja is de toe
stand onveranderd:
Van het Macedonische front.
Over het algemeen is de toestand
onveranderd. Ten O. van het Prespa-
meer werd een aanval der Bulgaren
afgeslagen. Aan beide zijden leven
dige actie der artillerie.
Van hetRussisch-Turkache
front wordt gemeld, dat de Russen
de Turken terug wierpen en het dorp
Aimoer, ten Z.W. van Kalki bezetten.
In de richting van Bidjar werd een
aanval der Turken afgeslagen.
Da duikboot- in mljnoorlog.
Van Duitsche zijde werd melding
gemaakt van hot in den grond boren
van oen Duitschen onderzeeër door
bewapend handelsvaartuig, waar
bij de bemanning van de duikboot
eerst aau haar lot werd overgelaten,
met het gevolg, dat slechts 2 man
gered werden, die bovendien slecht
werden behandeld. Veider zou het
Engelsche schip getracht hebben een
boot met overlevenden te rammen.
Een tweede „Baralowg"-geval dus.
Van Engelsche zijde komt thans,
een tegenspraak van dit bericht.
Hierin wordt het volgende mede-
Den 24en September 1915 was de
U 41 's ochtends bezig een Engelsch
koopvaardijschip in den grond te
boren. Terwijl zjj daarmede bezig
was, naderde een tot hulp marineechip
ingerichte koopvaarder de duikboot
en het zinkende schip. Zijn karakter
werd niet dadelijk herkend, en ten
einde te voorkomen, dat de duikboot
zou onderduiken voor bij op schoots
afstand was, heosch hij een neutrale
vlag, een volkomen gewettigde oor
logslist. Toen hij nu op schootsaf
stand genaderd was, heesch hij de
witte standaard, gelijk alle Engelsche
oorlogsschepen moeten doen, vuurde
en boorde de duikboot in den grond.
(Volgens bet Duitsche bericht bleef
het schip de Amerikaansche vlag
voeren). De eerste bedoeling van den
gezagvoerder van het Engelsche ma
rineschip was de bemanning te redden
van het EDgelscho koopvaardijschip,
dat door de duikboot in den grond
was geboord. Zy was gedwongen
géworden in de reddingbooten over
te gaan, vijftig mijl van de dichtstblj
zijnde haven verwijderd. Toen de
bemanning gered was, naderde het
hulp-marineschip een van de booten
van het in den grond geboorde vaar
tuig, die op drift was geraakt en
waarin twee overlevenden van de
bemanning der duikboot geklommen
waren. Deze mannen werden gered,
maar eerst nadat hun slachtoffers
gered waren. Het gébruik van een
onzijdige vlag om op schootsafstand
van den vijand te bomen, is een
erkend gebruik in den oorlog ter zee,
dat door de Duitschere zelf in dezen
oorlog herhaaldelijk is toegepast. Zoo
heeft bijv. de „Möwe" haar meeste
slachtoffers met behulp van dezelfde
methode gemaakt.
Het Noorsche stoomschip „Schwei
gaard" (568 ton) is gezonken. De be
manning werd gered.
Uit Stockholm wordt dd. 6 Nov.
gemeld, dat een Finsch zeilschip,
welks naam Diet bekend is, Zondag
bü Raumo zonder waarschuwing is
getorpedeerd. De bemanning is ver
dronken. Verder zijn de drie Zweed-
sche stoomschepen „Jonköping".
„Aegir" en „Cleo" door de „U 22"
getorpedeerd. Een vierde Zweedsch
stoomschip wordt vermist. Verder
zouden gedurende de vorige week 6
Finsche schepen getorpedeerd zijn,
Volgens een officieels mededeeling
heeft de Zweedsche koopvaardijvloot
tengevolge van den oorlog in totaal
61 schepen verloren.
Van de bemanningen verdronken
222 man.
In de Noordzee.
In verband m6t het bericht van
de Engelsche admiraliteit betreffende
het torpodeeren van een Duitsche
dreadnought (zie vorig nummer) wordt
thans gemeld, 'dat do duikbootcom
mandant verklaart. 2 dreadnoughts
van de Kaiser-klasse getroffen te
hebben.
Hat Koninkrijk Polen.
De Russische bladen zien in de
onafhankelijkheidsverklaring vanRus-
sisch Polen, een poging der centralen,
om op grooté schaal soldaten te lichten
uit het door hen bezette Russische
gebied. Dit is tegeu het internationale
gebruik en tegen de conventies, die
zij in 1899 en 1907 in den Haag
hebben geteebend. Om hun eigenlijke
oogmerken te ontveinzen verklaren
Duitschland en Oostenrijk plechtig
dat zq zyn overeengekomen van
Russisch Polen een Poolschen staat
te maken. Zij doen daarmee geenszins
in overeenstemming met dé groote
verwachtingen van do Polen op een-
vereenifed Polen, zooals Rusland dat
heeft geproclameerd. De centrale
rijken doen niet anders dan een weg
zoeken om huu inbreuk op het volken
recht te rechtvaardigen. Zij bepalen
geenszins de politieke organisatie van
Polen noch zijne rechten. Zij zijn
slechts van plan een Polen teschep-
peD, dat een deel van Duitschland
zal vormen, alleen niet onder een
stadhouder, maar ODder een erfelijk
koning, anders gezegd een Duitschen
prins en tegen hem zal niet gezegd'
worden „uw provincie", maar „uw
koninkrijk". Dat,is het eenige verschil.
Terwijl aan den éénen kant do bin-
nenlacdsche orgaoisatie van Polen
maar vaagjes als constitutioneel
wordt aangeduid, is wel met stellig
heid gezegd, dat het in eng verband
zal staan met Oostenrljk-HoDgarlje
en Duitschland, beter gezegd, met
laatstgenoemd rijk, welks dominee-
rende positie ouder de centralen
algemeen bekend Is.
Om zich nog beter rekenschap te
geven van de eigenlijke strekking
van hot manifest, moet men het
vergelijken met het rescript van keizer
Frans Jozef aan von Koorber, aeu
Oostenrijkschen minister-president,
over zekere gunsten aan Galiciö
toegekend. Galicie blijft een stuk van
Oostenryk-Hongarije. Het spreekt van
zelf, dat geen van beide stukken met
een woord van Polen gewag maakt.
In de „tank".
Omtrent het uiterlijk der tanks en
hunne vechtwljze, is nu reeds zoo
een en ander bekend geworden. Do
„Manchester Guardiau" geeft nu ech
ter bladzijden uit het uagboek van
een der leden der bemanning van
een dier landschepen. Wij nemen
hieruit het volgeDde over:
„Maandag. Voor den eersten
keer uit. Vreemd gevoel. Erger dan
in een onderzees rkon eerst nietn
zien, maar verbeeldde mij des te
meer. Eerst sloegen de kogels tegen
onze tank aan als hagelateenen op
gegalvaniseerd ijzeren dak, toen
kwamen ze als een reek3 hamer
slagen. Kwamen daar zonder letsel
doorheen. Plotseling een geweldige
schok. Uitkijk zegt, dat we dwars
over een vijandelijke loopgraaf zitten.
_.Vuur", zegt de officier. En we gaven
vuur. Onze kanonnen bestreken de
loopgraven naar rechts en links. Kon
uu de verschrikte Duitschers zieü.
Een somber-grappig gezicht. Trachten
in hunne gedekte schuilplaatsen weg
te komen als konijnen, maar velen
bereiken ze niet. De vijand brengt
machinegeweren naar voren. Kwaad
aardig geratel op onze huid Hoege
naamd geen averij. Nu beginnen er
Bhrapnells boven ons uiteen te sprin
gen. Rijden voort en ontmoeten nog
meer Duitsche soldaten. Snijden
hunne gelederen aan flarden. Zij
vluchten in paniek. Officier tracht
hen bijeen te houden. Zij wachten
ons een oogenblik af. Dan vuren onze
kanonnen weer en slaan zy weer op de
vlucht. Onze infanterie jaagt hen
bijeen en neemt ze gevangen. Gevan
genen kijken nieuwsgierig en verbaasd
naar ons. Ritje in de tank is niet
bepaald aangenaam. Ben „tankziek",
wat net zoo erg is als zeeziek, tot je
er aan gewend bent.
Dinsdag - Weer er op uit,'Een
kogelregen om in te verdrinken,
maar spoedig afgeloopen. Duitschers
probeeren een aanval als op een fort.
Komen van alle zijden aanstormen.
Vuren van vlakbij °P ben. Toch
verscheidene dappere kerels bij. De
overgebleven wagen het opnieuw.
Wy blijven vuren. Er vallen nog
meer. Onze ouwe tobbe schokt hevig.
Lieve hemel, dacht ik, 't is afge
loopen, maar dat was niet waar,
't is niets, een eindje muur of zoo
iets. Geweervuur gaat door. Dan iets
als een donderslag op het dak, kijken
elkaar aan. Daar gaat onze tank.
Neen, toch niet, nog heel. Was bijna
uit mijn vel gesprongen. Het was
alleen maar weer een loopgraaf, waar
we overheen gereden waren.
BINNENLAND.
Os opstand op DJambl.
Uit Weltevreden wordt d.d. 6 Nov.
aan de „Tel." geseind:
(Officieel.) De patrouille in de
Batangahai-streek vond de dorpen
Loeboekresan en Sebakoel gedeeltelijk,
Prembilpeboengo en Böran gehtei
verlaten. In de nabijheid van Beran
werden twee opstandelingen gedood.
De derde leverde den president van
de Sarikat Islam, Manap, uit, én
Lohin, de hoofdleiders van den aan
val op Saroelangoen on bovendien
den leider van de Sarikat Abang
Konip. Voorts zijn gearresteerd de
jnoordenaars van den klerk Haroen.
Da telefonische gemeenschap tus
schen Moearatembesi en Soeroelan-
goen is hersteld,
Een patrouille, die opereerde aan
de Waljgihamrivier, ai resteerde Goe
roe Alim, die gewond werd toen hij
zijn huis verliet.
Wapens en documenten werden in
beslag genomen.
De Sarikat ls(am.
Uit Weltevreden wordt d.d. 6 Nov.
aan de „Tel." geseind:
Gisteren bad te Batavia een groote
meting plaats van de Sarikat islam.
Zeshonderd leden waren tegenwoor
dig. Besloten werd voor de Sarikat
Islam met alle kracht propaganda
te maken.
_en bestuurslid van „Iusuliode"
bepleitte een plan van samenwerking
van die vereeDiging met de Sarikat
Islam.
Mails aangehouden.
De stoomschepen „Ternate" en
Billiton", onderscheidenlijk 27 Oct.
van Rotterdam naar Batavia en 2
;r van Batavia te Amsterdam
teruggekeerd, hebben de post op last
der Britsche autoriteiten in Engeland
moeten ontschepen.
Veor het Kon. Nat. Steuncomité.
Het K. N. Steuncomité 1914 ont
ving Dinsdag van de N. O. T. opnieuw
een gift van f 600.000. Deze gift komt
het comité op uitnemende wijze te
stade, daar de kasmiddelen van het
K. N. Steuncomité tengevolge vaa de
hooge bedragen die reeds zijn uitge
geven zeer aanzienlijk geslonken zijn.
Niettegenstaande de Pl'unbeweging
aanmerkelijk ingekrompen is moet
toch minstens nog f 100.000 's maands
worden uitgegeven.
Iu totaal heeft de N. O. T. thans
f 1.200.000 aan het K. N. S. afgedragen.
Vrouwenkiesrecht.
De „Vereeniging voor Vrouwen
kiesrecht" heeft aan de leden der
Tweede Kamer een adres gezonden,
waarin gezegd wordt:
„Waar uit de besprekingen by de
grondwetsherziening is gebleken, dat
op een enkele uitzondering na, door
geen der woordvoerders principieels
bezwaren tegen de invoering van
vrouwenkiesrecht zijn aangevoerd,
mogen we met grond verwachten, dat
by geen der politieke partijen ernstige
beletselen kunnen aanwezig zijn, om
aan de vrouwen in de naaste toekomst
het door haar zoo ernstig begeerde
kiesrecht toe te kennen.
Ü9 vraag dringt zich zelf3 aan ons
op, of by een krachtiger vasthouden
aan de eischen van hun partijprogram
door die politieke partyen, welke de
invoering van algemeen vrouwen
kiesrecht op baar programma hebben,
de overige groepen in de Kamer
niet reeds thans oen positief succes
ware te verkrijgen geweest.
Waar echter uit de rede van den
minister is gebleken, dat Z.Exc.
iedere poging, om tot vastlegging
van het algemeen vrouwenkiesrecht
in de Grondwet over te gaan, onaan
nemelijk zal verklareD, heeft d6ze
vraag thans slechts theoretische
waarde.
Adressanten dringen er echter op
aan. dat, nu vastlegging van het
algemeen vrouwenkiesrecht in de
Grondwet door den minister voorals
nog onaannemelijk is verklaard, bet
daarheen te leiden, dat de woorden
„indien en' voor zoover" uit het
voorgestelde artikel 80 vervallen, en
dat by een additioneel artikel aan den
gewonen wetgever een termijn worde
lald, binnen welken aan de
vrouwen het kiesrecht zal moeten zyn
verleend.
Vlechaanvoer ta IJmulden.
In de afgeloopen maand kwamen
in den Rijkaafslag te IJmuiden ten
verkoop de vangsten van 808 stoom
en 736 zeilkorders met een opbrengst
van f 4.980.272 tegen 498 stoom- en
845 zeilkorders met f 2.268.647 op
brengst in dezelfde maand van het
vorige jaar.
Van af 1 Januari kwamen aan de
markt de vangsten van 8593 stoom-
en 7074 zeilkorders met een opbrengst
van f 24.462.937 tegen 4086 stoom-
en 6367 zeilkorders met een opbrengBt
van f 10.981.216 in hetzelfde tydvak
van 1915, dus thans 274 schepen
meer en f 13.581.721 aan opbrengst
meer.
Van de beugvisschery kwamen in
October aan de markt stoom- en
12 zeilbeugers met f 49.104 tegen
stoom- en 14 zeilbeugers met een
opbrengst van f 24.407 in gelyke
maand van het vorige jaar.
In de 10 eerste maanden van dit
jaar kwamen ten verkoop de vangsten
van 214 stoom- en 167 zeilbeuL
met een besomming van f 963.906
tegen 77 stoom- en 135 zeilbeugers
met f300.653 in dezelfde maanden
van 1915, dus nu 179 schepen meer
en f 663.253 opbrengst meer.
Er kwamen in Oct. 1916 7 stoom-
en 117 zeilbaringschepen aau de markt
tot een bedrag van f 1.615.010 tegen
25 stoom- en 66 zeilharingachepen
met f969.777 in October 1915.
Van af 1 Januari liepen biDnen
stoom- en 423 zeilharingloggers met
f 4.567.869 tegen 57 stoom- en 216
zeilharingloggers met f2.327.271 in
hetzelfde tydvak van het vorige jaar,
dus thans 179 schepen meer en
f2 240.598 aan opbrengst meer.
Schapanvleaach voor hst Isgsr.
Biijkens de de ingekomen rapporten
heeft de proef met het het verstrek
ken van schapenvleesch aan het leger
goed voldaan, zoodat do Opperbevel
hebber van Land- en Zeemacht heeft
bepaald, dat voortaan éénmaal per
week aan den troep schapen vleesch
zal worden verstrekt.
Gedroste cadetten.
Een paar cadetten der Kon. Mili
taire Academie, die de grenzen waren
overgegaan met de bedoeling dienst
te nemen by het Oostenryksche leger,
zijn door de Duitsche autoriteiten
aangehouden en' als vreemdelingen
zonder middel' van bestaan over onze
grenzen teruggebracht. De jongelui
waren, naar men zegt, samen nog
geen daalder ryk, toen zij hun avon
tuur ondernamen. De Duitsche regee
ring heeft den onbezonnenen den beat
denkbaren dienst bewezen door een
stokje voor hun plannen te steken.
Zy zitten nu te Breda in arrest.
(„Vad.").
Een avontuurlijk man.
In Augustus is iu de pers melding
gemaakt van een inbraak met diefstal
in hotel „De Zon", te Eindhoven,
waarby f6500 werd gestolen en een
motorrijwiel, dat aan een officier
toobehoorde. Als verdacht van deze
inbraak werd de milicien Moot aan
gehouden en in de infauteriekazerne
te Haarlem opgesloten. Voor hy aan
gehouden werd, was hij al eens ge
deserteerd, had een tyd in Antwerpen
doorgebracht, maar werd door de
Duitschers uit Belgiö gezet.
Maandag 18 September is Moot
uit de provoost te Haarlem ontsnapt.
Vermoedeiyk heeft hy meteeume3je
oen raam voor de tralies los wet6n
te maken, heeft zich toen door de
tralies gewrongen en via de achter
poort der kazerne het hazenpad ge
kozen. Opnieuw was hy dus gedeser
teerd, nu zelfs onder verzwarende
omstandigheden.
Maandag is Moot eindelijk weer
aangehouden. De Haarlemscho politie
was er achter gekomen, dat hy dienst
had genomen op een logger te IJmui
den. Toen de logger Maandagavond
binnenkwam, werd Moot gepakt. Hij
is nog dienzelfden nacht aan de mili
taire autoriteiten overgeleverd.
7500 Spelers voor militairen.
De heer C. Prince mocht cadeau
ontvangen van de Afd. Arnhem,
Volksbond togen drankmisbruik, pl.m.
2500 kranten met papieren spelen,
zijnde het restant der pl.m. 10 duizend
ex. wat deze afd. 't vorig jaar liet
afdrukken. Elk blad bevat 3 spelen,
(dam, domino en schaak) met beschry-
ving; aldus er liggen weer 7500
spelen voor verzending gereed.
Ieder militair onder den rang van
officier kan gratis en franco zoo'n
krant om zelf spelen te plakken
(goedkoop hulsvlijten) bekomen.
Dageiyks komen by don heer P.
nog legio aanvragen, soms bij 50
briefkaarten te geiyk, met eigen
oogen zagen wy den stapel kaarten
der laatste 3 weken, het is enorm
meest aatfvragers der nieuwe lich
tingen. „Burgers zegt het voort".
Militairen zendt uwe aanvragen
per briefkaart aan C. Prince, Drie
bergen.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Kamer van Arbeid.
De Kamer van Arbeid voor de
Bouwbedrijven, is voornemens Don
derdag 9 Nov. a.s., des nam. 8 uur,
ten Raadhuize te vergaderen.
Stukken, voor die vergadering
bestemd kunnen worden ingediend
bij den Voorzitter, bij een der led9n
of bij den Secretaris (Dykstr. 45).
2a Winterconcert Marlnskapsf.
Het tweede winterconcert van het
symphonie orkest der Kon. Marine
kapel was door een grooter publiek
bezocht dan in d6n regel het geval
is. Indien dat is toetescbryven aan
de uitwerking van ons artikeltje,
doet het ons waarlijk genoegen.
Het programma was dezen keer
wat huiselijker van- aard. Wegens
ongesteldheid van den heer Hazebroek
was te elfder ure een geïmproviseerd
programma opgemaakt, waarvan de
heer Ter Hall, de onder-kapelmeester
de leiding had. Mondelsohn on Flotow,
Waldteuffel en Adam, Suppó en
Grieg, prykten genoegelyk naast
elkander, en wekten allerlei oude
herinneringen op. Twee oud-Holland-
sche liederen van Valerius waren
een aangename afwisseling, terwijl
Cb. Lecocq aan het slot koning
kraaide in de fantasie „Le petit Duc".
Hopen wy, dat men er, in den
loop van den winter, wat op weet
te vinden om het geluid te dempen.
Met een paar doeken, dunkt ons,
bereikt men al goede resultaten. Dit
zou de klankschoonheid ton goede
komen.
De zaal was als steeds, keurig
in orde met coqaette tafeltjes en
bloempjes.
Reisplan
voor eene te maken reis naar West-
Indie en terug door
Hr. Ms. pantserdekschlp „Holland".
Vertrek van Nieuwediep 1 Dec. 1916.
Aankomst te Ponta
Delgada (Azoren) 12
Vertrek van idem 16
Aankomst te Port Cas-
tries (St. Lucia) 25
Vertrek van idem 27
Aankomst te Curagao 30
Vertrek van idem 20 Jan. 1917.
Aankomst te Kingston
(Jamaica) 28
Vertrek van idem 27
Aankomst te Havana
(Cuba) 81
Vertrek van idem 5 Febr. 1917.
Aankomst te Bermuda 10
Vertrek van idem 18
Aankomst te Fayal
(Azoren) 21
Vertrek van idem 24
Aankomst te Nieuwed. 7 Maart 1917.
Door de afdeeling Helder van
de Ond. Off.-vereeniging „Ons Be
lang" is de volgende motie aan
genomen
De afd. Helder van de Ond. Off.-
vereeniging „Ons Belang" vergaderd
op Maandag 6 November 1916 in
lokaal „de Pool";
kennis genomen hebbende van
het voornemen van het Hoofdbestuur
om in November eene openbare ver
gadering te houden in den Haag in
zake duurtetoeslag
overtuigd, dat duurtetoeslag voor
Ond. Off. met het oog op de enorme
prijsstijging der noodzakeiyke levens
behoeften dringend noodig is;
Spreekt hare waardeering uit voor
alles wat tot nog toe gedaan is om
duurtetoeslag te krijgen, en verzoekt
het Hoofdbestuur de actie door te
zetten met al de ten dienste staande
wettige middelen.
(Zie verder 2e pagina.)
TWEEDE KAMER.
Vergadering van Dinsdag 7 November.
Nadat de voorzitter der Kamer en
de tijdelijke voorzitter van den minis
terraad hulde hebben bewezen aan de
nagedachtenis van wijlen den heer
Tydeman, worden de algemeene be
raadslagingen over de wetsontwerpen
In zake de grondwetsherziening her
vat.
De heer De Savornin Lob-
m a n repliceert in zake het vrouwen
kiesrecht en den stemplicht. Spr.
acht het wognemen der beletselen
uit de grondwet reeds een groote stap
voorwaarts. Invoering van stemplicht
acht hy echter niet gewenscht.
Spr. is verder van oordeel, dat het
hier alleen gaat om de vraag, hoe
krijgen we de baste volksontwikke
ling. Het is z.i. onjuist, dat men van
rechts de openbare school per sé
wenscht te - bestrijden. Spr.'s ideaal
biyft echterde vrye school voor de
geheele natie.
Verder behandelt spr. de positie
van de onderwijzers, de houding van
de rechtschen tegenover de openbare
school en het doel van den school
stryd. Niet de openbare school stelt
het peil vast van het onderwys, de
overheid doét dat. Spr. wijst op het
voorstel van de Bevredigingscommis
sie omtrent de eischen en de jaar-
lyksche vaststelling van het leerplan
der bijzondere school en op andere
waarborgen, door dio commissie ver
langd. Gelykheid van waarborgen kan
men niet eischen.
De heer Troelstra dringt nog
maals aan op vereenvoudiging van
de bepaliDg betreffende herziening
van de Grondwet, en betoogt, dat
de bewegiDg voor algemeen kiesrecht
eerst kon sl3gen, nadat de arbeiders
beweging zich er voor had gespannen.
Spr. geeft verder aan, dat de soc.-
dem. zullen trachten het algera.
vrouwenkiesrecht in de grondwet te
krijgen. Gelukt dit niet, dan zullen
zij voorloopig met het blanco artikel
genoegen nemen. Spr. wil zyn volle
kracht geven aan algemeen, niet
aan beperkt vrouwenkiesrecht.
Spr. zegt: de minister heeft het
amendement der soc.-dem., strekkende
tot onmiddellijke invoering van alge
meen vrouwenkiesrecht onaanneme
lijk verklaard. Geldt dit alleen voor
de Tweede Kamer of ook voor de
Staten en de Gemeenteraden?
De M i n i 81 o r zegfïe voor alle
drie onaannemelijk te achten.
De heer Troelstra meent dat
het amendement thans niet meer
kan dienen voor het beoogde doel,
daar men zich op de onaannemeiyk-
heidsverklaring zal beroepen.
Het wordt daarom omgezet in een
moti6, luidende als volgt
„De Kamer, yan oordeel dat in
voering van algemeen vrouwenkies
recht voor de vertegenwoordigende
lichamen een dringende eisch des tyds
is, gaat over tot de orde van den dag".
Wat de onderwy'skwestie aangaat,
is Bpr. van meening, dat het com
promis, dat zeker in de Kamer ge
sloten zal worden, ook zal gesloten
worden tusschen de politieke partyen
in het land.
De reebterzyde voegt spr. toeHet
artikel waarborgt u vryheid van
richting, maar wat waarborgt het
ons De vergelyking van don ruil van
kiesrecht voor art. 192 gaat niet op.
Het artikel, zooala het ons nu is voor
gelegd, ontziet niet voldoende de ge
voeligheden der linkerzyde.
Spr. wil dus medewerken aan
bevrediging van die gevoeligheden,
zonder dat de bevrediging der rech-
terzyde in gevaar wordt gebracht.
De rechterzyde heeft groote bezwa
ren tegen den eisch vau gelyke deug
delijkheid. Hot is de vraag of er niet
oen redactie te vinden is, dio beide
party en kan bevredigen. Spr. heeft
daarom gedacht een amendement te
formuleeren, luidende:
„De wet stelt de regeleh vaat, waar
door de deugdelijkheid van het uit
de openbare kas te bekostigen onder
wijs wordt gewaarborgd. Deze regelen
kunnen verschillend zyn voor open
baar en bijzonder onderwijs, mits de
gelijkwaardigheid en gelijkheid van
beide en de vryheid van riehtiug van
het byzonder onderwijs worden ge
waarborgd".
De vergadering wordt hierop ver
daagd tot des avonds 8 uur.
Avondvergadering.
De algemeene beraadslagingen over
de grondwetsherziening worden voort
gezet.
De heer Eerdmans(u.1.)consta
teert met dankbaarheid, dat ook vol-
gehs den minister het beginsel on
verzwakt moet worden gehandhaafd,
dat overal openbaar onderwys moet
worden gegeven. Aangaande de waar
borgen zegt spr., dat toezicht op
zichzelf niet baat, als er niet bepaalde
eischen zyn gesteld. Het geëxami
neerd zyn van de onderwijzers is tot
op zekere hoogte een waarborg voor
de mogelijkheid van 't richtig ver
vullen van hun taak. Maar die waar
borg is zeer klein. Een knap man
kan ook zeer slordig werk doen.
Spr. meent, dat de weg, die thans
ten opzichte van het onderwys in
geslagen wordt, toch eigenlijk niet
de juiBte ia. De regeering had moeten
komen met concrete voorstellen ten
opzichte van het onderwys. Spr. ziet
in deze wereld van koop- en ruilhandel
den minister van binnenlandsche
zaken met eenige bezorgdheid Btaan.
Zyn sociaal democratische vrienden
hebben hem in hun blad een nota-
r i s genoemd. Spr. had liever wat
meer vastheid van gedachte by den
minister|gewenscht. (Protesten.)
In December 1913 wilde deminis-
ter het onderwys niet koppelen aan
het kiesrecht, thans doet hy juist
het omgekeerde. Is er dan iets in de
partyen en het volk veranderd
Neen. Maar 14 politieke mannen heb
ben onderhandeld, buiten het volk en
de partyen om.
Een va3te lyn mag worden ge
vraagd van hen die leiding geven
aan 'slandszaken. Toen men in 1913
den minister vroeg algemeen kies
recht in te voeren, antwoordde de
minister: „donot speak to the man
at the wheel". Spr. vreest dat sinds
1918 te veel met dien stuurman is
gesproken.
Over deze laatste woorden ontspint
zich een vrij scherpe discussie tus
schen den heer Eerdmans en den
minister.
De laatste komt er tegen op dat
de heer Eerdmans hem beschuldigd
van geheime overleggingen in zyn
kabinet.
De heer Eerdmans antwoordt hier-
dat hij alleen constateerde dat by
den minister de iy*n ontbrak, die 1912
verbindt met nu.
De heer Visser van IJzen-
doorn (v.1.) zegt, dat geen enkel lid
van spreker's party bevredigd is door
hetgeen de minister omtrent de waar
borgen van het ODder wijs heeft gezegd.
Er moet in dit artikel staan, dat
het byzonder onderwys, dat thans
geheel bekostigd zal worden uit dé
openbare kassen, evengoed moet zyn
als het openbare. Dat daardoor de
richting van 't byzonder onderwijs
zou worden in gevaar gebracht, geeft
spr. niet toe. Die richting biyft on
gerept. Men heeft nooit gevraagd,
dat beide takien van onderwys moe
ten voldoen aan dezelfde eischen,
maar men wenscht gelyke eischen,
gelijkwaardige eischen voor beide te
zien gestold. Kan men niet alle be
zwaren ondervangen door te spreken
van: eischen voor gelyke deugdelijk
heid?
De heer De Muralt (u.I.) zegt
niet voor het artikel te kunnen stem
men, indien de waarborgen er niet
in worden opgenomen.
Ook de heer Otto (u.1.) wenscht
gelyke eischen van deugdelijkheid.
Voorts wenscht spr. dat de byzon-
dere school die uit de staatskas wil
worden betaald, worde erkend door
de Kroon. Men zou dan krygeu1.
de vrye school, niet betaald door den
staat2. de bijzondere erkende school,
wel betaald door den staat3. de
openbare school. Spr. zal zyn formu
leering in een amendement neer
leggen.
De heer Van der Voort van
Zyp (a.-r.) verklaart, dat de anti-re v.
tegen de motie Troelstra zullen
stemmen, omdat men tegen vrouwen
kiesrecht is.
Verder zegt spr.: onze ongerustheid
inzake de uitvoering van art. 192 heeft
een zeer ernstigen grond. Buiten de
Kamer stuurt men aan op verbreking
van het compromis. Daafom dringen
wy aan op vastlegging van het com
promis in de additioneele artikelen.
Voorloopig zullen wy afwachten,
hoe de minister denkt uitvoering te
geven aan het toegezegde additioneel
artikel.
De vergadering wordt te 11.45 ver
daagd tot Woensdagochtend half
twaalf.
(Zie verder 2e pagina.)