COURANT
DE OORLOG.
No. 4789
DONDERDAG 14 JUNI 1917
45e JAARGANG
Op pagina 4 van dit blad
opgenomen:
1. Vervolg lezing A. P. Staalman
„Cailno".
2. Feuilleton, enz.
is
OE WEEK.
12 Juni.
Dj belangstelling voor de .onder
werpen van den dag", ook de
werkelijk zeer gewichtige is nu
eenmaal uiterst flauw en zwak in
Nederland. Ik heb, van m|jn be
scheiden hoekje als toeschouwer,
toch al heel wat jaren de aanwij
zingen van den .Thermometer" dier
publieke belangstelling kunnen of
ook wel moeten volgen. Maar ik
geloof, dat wanneer 't mogelijk zou
z|jn er een .statistische lijn" van te
maken, men tot het besluit zou
komen, dat de l|jn zich niet in op-
waar tscbe, maar in neergaande rich
ting beweegt. Straks, in 1918,
als wanneer E. V. en Stemplicht de
kiezers zullen noodzaken naar de
stembus te tygen, zullen wij mis
schien een tijdelijke opflikkering van
belangstelling aanschouwen. Dan
worden de groote trommen geroerd
met hevig gedruisch. Dan is de poli
tieke ketelmuziek zóó schel en ieders
oor bereikend, dat men wel .nolens
volens" genoodzaakt zal worden mde
te doen. Wat de oorzaken zijn,
de echte, ware van het indiffe
rentisme, de lauwe onverschilligheid,
than3 overheerschendmen kan er
slechts naar gissen. Wèl is zeker,
dat het besef, hoe - hetzij men door
Linksche katjes en Rechtsche katers
gebeten wordt, betalen, opdokken,
den flacus offers brengen toch 't eind
is, 68n verslappenden invloed beeft.
Werd de verhouding tusschen Volk
en Vertegenwoordiging ook koeler;
de band van onderling vertrouwen
zwakker?..^ Hoe 't ermee zij,
wij staan nu aan den vooravond van
de groote verjongingskflur. En 't zou
schromelijk voorbarig ziju, nu reeds
voorspellingen te wagen ten opzichte
van de metamorphose, welke zich
dan op het Haagsche Binnenhof zal
vertoonen.
De verkiezingen van dit oogenblik,
vau 5 en 15 Juni 1917, onder bet
parool „laten zitten wat zit"ze gaan
voor de groote massa ongemerkt
voorbij. De midzomertemperatuur,
waarvan wij thans genieten of waar
over we (voorzoover behoorend tot
de dikbuikigen, astbmathischen, e. d.)
zuchten: zy zou zelfs in gewone
omstandigheden Heer Kiezer afkee-
rig maken van al wat met de poli-
tiekerij verband houdt, waarvoor
„the man in the street", ook wel
genaamd Jan Publiek, zich dan in
gloeienden vroegzomer-1917 wèl Inte-
teresseert? Indien de bladen eens
wisten, met hoeveel „nuchtere kalmte"
ook hun duurste telegrammen of
correspondenten van het oorlogs
terrein door de groote meerderheid
der lezers (en ik overdrijf hier niet!)
worden ontvangen, ze zouden er
misschien toe komen, het thans zoo
drukkend deel van hun budget aan
„oorlogsnieuws" gewijd, te besnoeien.
Het spoorwegongeluk van 7 Juni j.].
b|j Hout6C, waarbij de Koningin in
levensgevaar verkeerde en gelukkig
voor ons volk gespaard bleef; tevens
zulke treffende blijken van kalme
onverschrokkenheid en hulpvaardig
heid gevend; zeker, dkt heeft wel
de aandacht gelrokken.
En ook mag men als zeker
beschouwen, dat het besef er bij ons
volk diep inzit, van hoe groote, niet
licht te overschatten waarde het
behoud van de OraDje dynastie in
Nederland is. 't Zou alweer onbillijk
ziju om de zeer-nuchtere kalmte,
waarnaar ons volk zulk een e tijding
verneemt als die van 7 Juni j.1. uit
Houten, H. M. hoogstens onmiddellijk
erna wat luider dan gewoonlijk
toejuichend, om die kalmte als
maatstaf te kiezen voor hetibeoor-
deelen onzer sympathie voor het
regeerend Stamhuis. Evenmin als de
onstuimige .Evviva's?" van uiterlijk-
reusachtiger en -bewegelijker aange
legde volken steeds zulke maatstaf
kunnen vormen.
In verband hiermee zou ik eigenlijk
op mijn beurt eene bespiegeling be-
hooren te houden over het zeer-
urgente der regeling van onze troon
opvolging. Die urgentie wordt trou
wens door niemand betwist. Rest
slechts de vraag, of periode van
wereldbrand, waarin de neutralen
driedubbel op hun tellen moeten pas
sen om niet een onhandig trapje te
doen op zeer-gevoelige likdoorns
wel de t|]d is om eene regeling te
treffen, waarbij onvermijdelijk „ver
kregen rechten" zouden moeten wor
den aangetast. En bij zulke gelegen
heid komt men immers soms tot de
ervaring, dat de kleinste, nietigste
Sereniasimus plots een zeer-machtigen
beschermer achter zich heeft 1
Dit allengs gewend-raken aan din
gen, die in normale tijden zélfs in
het nuchter-bedaarde Patria toch wel
„hevige opschudding" zouden wekken,
draagt er natuurlijk toe by om ons
zoo sceptisch, zoo .geblaseerd", zoo
moeielijk uit den dommel te krijgen
te doen worden als we nu zijn
Nauwelijks hadden we tyd om ons
te verblijden over de betere vooruit
zichten, voor onze visscheriJ verkre
gen, door wat verruiming van het
spergebied en apdere „milde" maat
regelen, door onze reeders te Berlijn
erdoor gekregen, - of daar komt
weer de jobstijding over het torpe-
deeren, In den grond boren van de
„Eemdijk", geladen met 5000 ton
rogge, haver en maïs voor onze
Regeering, natuurlijk door een
Duitsche duikboot. Ook zy, die alles
en nog wat in minister Posthuma's
beleid critiseeren, zullen moeten er
kennen, dat 't daad van wijze
omzichtigheid was om het broodrant
soen ondanks het blonenloopen van
verschillende schepen, met tarwe enz.
bevracht, voorloopig niet te gaan
vermeerderen. De fabel van krekel
en mier dient in dezen tyd de
Regeering voortdurend vóór oogen te
staan 1Eo ook, de vriendelijkste
Beriynsche beloften en verklaringen
vormen weten wy tóch allen
gaandeweg - geen waarborg, dat,
het zy dan door „misverstand" of
andere oorzaak, de duikbootcom
mandanten op gegeven moment niet
handelen in ly'orechten strijd met de
„loyale welwillendheid" der Beriyn-
sche heeren En wy mogen ten
slotte nog biy zyn als geiyk
gelukkig ook in 't geval van de
„Eemdyk", - de bemanning het lijf
weet te redden
Gaandeweg komen we weer in de
periode der „verschietende sterren",
waarvan de volksmond verhtfalt dat
zy dengeen, die een „vraag" weet te
doen, vastgekoppeld aan een wensch,
de vervulling van dat „desidera
tum" waarborgen.
Zulk een „ótoile, qui file et dispa-
ralt" leek het bericht, - uit betrouw
bare bron gesproten toch, dat
H.M. de Koningin een half millioen
gulden had geschonken voor bet
nieuwe Indische Polytechnlcum. Wel
ke biyde tyding later bleek een „ca
nard" te zyn. Hoe dit zonderling
misverstand in de wereld kwam:
men gist er nog steeds naar.
Zou de stellige verzekering, dat
.nog deze week" de benoeming vau
generaal Bosboom's opvolger als mi
nister van oorlog te wachten zal zy'd,'
ook achteraf biyken lichteiyk-
voorbarig te zyn Dit jykt zeer
onwaaracbijoiyk. Nog een tweetal
weken scheiden ons van dien Donder
dag 28 Juni, waarop zeer vermoedeiyk
H. M. de Koningin de herkozen Ka
mers van de Staten Generaal in de
Ridderzaal tot nieuw leven zal wek
ken. Dat men ervoor zorgen wil,
althans dèn weer een volledig Kabi
net to hebben, met althans wat de
vacature betreft opgeloste „crisis aan
Oorlog": men zal 't willen begrijpen.
Prof. Struycken, de Staatsraad, heeft
pas verduidelijkt, hos de extra Prins
jesdag van 28 Junia.s. den „echten"
van derden Dinsdag September in
1917 niet zal onnoodig maken. Aan
het welslagen der Grondwets revisie
in tweeden termyn twijfelt niemand
in ernst. Toch liggen er, - voor de
korte levensperiode van het Parle
ment, dat in vroogzomer-'18 weer zal
sterven, nog genoeg „voetaDgels
en klemmen" voor het Kabinet Cort
v. d. Linden. Waaronder niet gansch
ongevaarlijke
Mn. Antonio.
De lagerberichten
van 11 en 12 Juni.
Van het Westeiyk front.
De Engelsche berichten leggen den
nadruk op de groote waarde van de
bij Meessen en Wijtschaete vermees
terde DuitBChe stellingen. Om dat
te doen uitkomen wordt een Duitsche
legerorder openbaar gemaakt, die in
de vermeesterde positie werd gevon
den en waarin gezegd wordt dat de van
nature sterke punten tot eiken prys
behouden moeten worden, aangezien
het geheele vak van Wytschaete
beheerschen.
Inlusschen blijven de Eogelschen
ten Z.0. van Moesson vorderingen
maken. Over een front van ongeveer
1600 M. werd de voorste Duitsche
stelling vermeesterd. Hierby werden
gevangenen gemaakt en eenige veld
stukken genomen.
Volgens de Parysche communiqué's
hadden op verschillende punten van
het. front vry hevige artillerieduels
plaats. Infanterie kwam echter niet
in actie.
Daarentegen maakt het Duitsche
legerbericht van den 12en Juni mei
ding van het afslaan van 5 achter
eenvolgende aanvallen der Frauschen,
die de op 10 Juni bezette loopgraven
ten W. van Cerny wilden hernemen.
Bij al deze aanvallen leden de aan
vallers zware verliezen.
Aan het Vlaamsche front nam de
artilleriestryd in kracht toe. Ten O.
van Meessen gingen Engelsche ca va
lerle-afdeelingen tot den aanval over,
slechts weinigen der aanvallers kon
den terugkeer en.
Meer naar bet Zuiden, by Gutkruis,
en verder by Fromelles, Chatelle en
Arleux werden infanterie-aanvallen
der EDgelschen afgeslagen.
Op het O o s t e 1 y k front is aan
de Duna, by Smorgen, Baranowitschi
en vooral in de streek van Bozezany
de gevechtsactie levendiger geworden.
Van het Oostenry ksch-Ita-
1 i a a n s c h e front.
Naar het Italiaansche communiqué
van 11 Juni meldt, viel tusschen
Etsch en Brenta eenige grootere be
drijvigheid te constateeren.
Op den Tonale pas, in het Chiese-
dal, op de hellingen van den Dosso
Casina en in het Posina-dal werden
vijandeiyke afdeelingen terugge
worpen.
Op de hoogvlakte van Asiago ver
meesterden de Italianen in een krach-
tigen aanval tusschen den Gebio en
den Forno, den Agnella-pas en een
groot deel van den Monte Ortigara.
Invallen in de vyandeiyke stellingen
legerden 512 man aan gevangenen op.
Op het Karstplateau werd een
aanval der Oostenrijkers by Coatanje-
vica gefnuikt.
Volgens de Ooatenrykscbe berichten
werden alle aanvallen der Italianen
op de hoogvlakte van Asiago afge
slagen.
Di duikboot- sn mljnoorlog.
Het Duitsche bericht van 12 Juni
geeft aan, dat in den Atlantischen
oceaan 4 Eogelsche stoomschepen,
waarvan 8 bewapend te zamen
metende 19.727 ton, in den grond
werden geboord. Een der schepen
vervoerde munitie.
Volgens oen bericht uit Christiania
zyn 2 Noorsche zeilschepen in den
grond geboord. Van een der schepen
zyn 4_opvarenden verdronken.
In de Oostzee werden 2 Zweedsche
zeilschepen, op weg naar Finland,
getorpedeerd. Het Zweedsche zeil
schip „Kodan" W6rd in den Atlan
tischen oceaan in brandgestoken.
De revolutie in Rusland.
Rusland maakt thans een hevige
crisis door. Wel staan de regeering
en de groote meerderheid van den
Raad van Afgevaardigden tezamen
tegenover de revolutionairen, doch
de laatsten ontwikkelen een groote
kracht. De „Tflgl. Rundschau" ont
ving reeds het bericht, dat het af
treden der Russische regeering dezer
dagen werd verwacht. Reeds zouden
te St. Pelersburg bloedige botsingen
tusschen de verschillende partyen
hebben plaats gehad. Politie, om de
orde te bewaren is er niet, daar de
militie, die hiervoor moet zorgen,
staakt.
Andere berichten melden daaren
tegen, dat harde strijd te verwachten
ia tusschen de regeering en den
Raad van afgevaardigden.
Biykens een bericht uit Kopen
hagen aan de Köln. Ztg. verkeert
de Russische regeering tengevolge
van den opstand in Kroonstad, in
eene zeer moeilijke positie. De vesting
toch was met het oog op een aan
val der centralen uitstekend van
munitie en levensmiddelen voorzien.
Wil men dus een hevlgen burger
oorlog voorkomen, dan moet men
tot een vergelijk zien te geraken.
Doch de bewindhebbers te Kroon
stad willen zich vooralsnog niet met
onderhandelingen inlaten.
Het oorlogsdoel van Engoland.
In antwoord op de Russische me-
dedeeling van 3 Mei heeft thans
Engeland evenals pres. Wilson het
reeds deed, aan de Russische regee
ring een mededeeling verzonden.
Hierin wordt gezegd, dat de Eagelsche
regeering zich geheel vereenigt met
de in de Russische nota uitgesproken
opvatting, dat het doel niet was
vreemde volken te overheerschen of
hen schadevergoedingen op te leggen.
Wat Polen betreft, verheugt de Engel
sche regeering er zich over, dat Polen,
niet alleen het Russische Polen,
maar ook Duitschen Ooatenrijkach
Polen - onafhankeiyk zal worden.
Aan het slot van de mededeeling
wordt opgemerkt dat de overeenkom
sten door Eageland met de bondge-
nooten gesloten, met deze beginselen
strook en, maar, zoo de Russische
regeering dit verlangt, is de Eagelsche
regeering,' en zyn alle andere Bond-
genooten, volkomen' bereid deze over
eenkomsten te onderzoeken en zoo
noodig te herzien.
Uit OuiUchland.
Wegens de toenemende ontaarding
der jeugd heeft de politie te Krefeld
bekend gemaakt, dat personen van
'beiderlei geslacht benoden den leeftyd
van 17 jaar zich 'a avonds na 8 uur
niet zonder geldige reden op straat
of andere openbare plaatsen mogen
vertoonen. Politie en aangewezen
burgers zullen hierop toezicht uit
oefen en tot dat doel bioscopen en
dergel. bezoeken.
Da stand van dan oogst.
Naar het blad de „Morgenpost"
mededeelt, staat de oogst in Duitsch-
land, wat het koren betreft er by-
zonder goed voor. De landbouwers
zyn tevreden. Ook de aardappelen be
loven een goeden oogst evenals de
appelen, peren'en kersen.
Uit Engiland.
Het Lagerhuis heeft zich Dinsdag
j de bespreking van de bespreking
van de kieswet met 146 tegen 141
stemmen tegen het beginsel van even
vertegenwoordiging uitgesproken.
Griekenland.
Jonnart, de vertegenwoordiger van
Engeland en Frankryk in Grieken
land, heeft aan den minister-president
Zaimis medegedeeld, dat de bescher
mende mogendfieden den oogst van
Thessaliö zullen koopen en toe zullen
zien op een verdeeling daarvan over
de Grieksche provincies. Verder wer
den afdoende waarborgen geöiacht
voor de veiligheid van het leger van
Sarrail. De geallieerden zullen de
landengten van Korinthe onder hun
toezicht nemen.
De Grieksche bevolking houdt zich
rustig. Geen enkel incident deed zich
voor by de ontscheping van Fransche
troepen te Korinthe, of by het binnen
rukken van een Fransch-Engelsche
Afdeeling in Thessaliö.
Troonsafstand van
koning Constanti|n?
Naar te Londen ontvangen berich
ten melden heeft koning Constantyn
van Griekenland afstand van den
troon gedaan ten behoeve van zyn
tweeden zoon Alexander.
Uit Spanji.
De ontevredenheid in het leger -
waarvan in het bericht omtrent de
kabinetscrisis in Spaüje gewag werd
gemaakt - blijkt niet alleen te heer-
schen onder de soldaten, doch ook,
en zelfs voor een groot deel by de
officieren. De reden hiervan is dat by
de verschillende wapens behalve
by de cavalerie de bevordering
bij keuze plaats vindt, hetgeen nog
al eens tot grieven over onbillyke
voorkeur aanleiding gaf. Men wil
bevordering bij anciënniteit, en daarom
stelde het officierscorps der infanterie
te Barcelona, met den commandant
Alfau aan het hoofd, de regeering
den eischgeiyke bevordering voor
alle takken van dienst. De minister
van oorlog liet Alfau gevangen nemen
en in Montjuich opsluiten. In het
geheele leger gingen hierover scherpe
protesten op eir de troepen te Bar
celona namen zulk een dreigende
houding aan dat de regeering generaal
Marina er heen zond om de orde te
herstellen. Marina liet dadeiyk Alfau
in vryheid stellen, waardoor de orde
vanzelf terugkeerde. De minister van
oorlog vond hierin echter aanleiding
af te treden, en met hem het geheele
kabinet.
BINNENLAND.
Onza achsapvaart.
Het mailschip „Hollandia" van den
Kon. Holl. Lloyd, dat 14 Januari van
Buenos Ayres naar Amsterdam ver
trok, doch ten gevolge van den op 1
Febr. afgebondigden verscherpten
duikbootoorlog te Vigo binnenliepen
daar moest blyven liggen, is na ruim
drie maanden in deze haven vertoefd
te hebben, Dinsdagmorgen te IJmuiden
aangekomen. De passagiers waren
inmiddels van" Vigo over land naar
hun bestemming afgereisd. De „Hol
landla" was, alvorens de reis naar
Nederland te aanvaarden, te Gibraltar
binnen geweest om kolen in te nemen.
Daar werd ook den gezagvoerder door
de Engelsche regeering een vrygeleide
afgegeven, zoodat verder geen andere
havens voor onderzoek behoefden te
worden aangedaan. In de haven Gi
braltar lagen ook nog de zusterschepen
„Amstelland" en „Zaanland". Deze
schepen lagen aanvankeiyk in de
haven van Vigo, doch zijn later naar
Gibraltar vertrokken om bunkerkolen
by te laden. Vermoedelyk zullen deze
schepen eveneens spoedig thuisvaren.
De „Hollandia" kwam zonder inci
denten veilig over de Noordzee.
De „Hector" van de Kon. Ned.
Stoomboot Mij. is Dinsdagmorgen met
een volle lading tarwe van New York
te IJmuiden teruggekeerd. Dit stoom
schip was 6 April van Amsterdam
naar deze haven uitgevaren en heeft
dus, de tijdsomstandigheden in aan
merking genomen, een vlugge uit
en thuisreis gehad.
Dinsdag zyn te Rotterdam aange
komen de „Westerdyk", vau Balti-
more, en de „Sloterdyk", van Norfolk,
beide met graan voor de Nederland-
sche regeering, de „Djebrea" van den
Rotterdamschen Lloyd, van Baltimore
met een lading tarwe, en het s.s.
„Noordwyk", van de firma Erhard
en Dekkers, van New York, geladen
met ïynkoeken.
Verder is nog aangekomen de
Poeldyk", met stukgoederen, van
New York.
Het van Gothenburg naar Amster
dam bestemde stoomschip „Gotha" ia
volgens een te IJmuiden ontvangen
bericht naar SwinemQnde opgebracht.
Da „Ophlr".
De directie van de Rotterdamsche
Lloyd verzoekt aan de „N. R. Ct."
mede te deelen, dat van een vertrek
van het stoomschip „Ophir" op a.s.
Zaterdag, zooSla een, ook door ons
overgenomen bericht van genoemd
blad meldde, by haar niets bekend is.
Da harlngvlaacbarlj.
Naar bekend is werd by de te
Beriy'n gevoerde onderhandelingen
een belangryke verruiming verkregen
van het „vrije" vischgebied.
Thans echter zoo meldt men
aan het Hbld. moöten nog onder
handelingen plaats hebben over een
billyke verdeeling van de aan te voe
ren bariDg tusschen de oorlogvoerende
partyen, daar biervan de uitvoering
vaa de gesloten overeenkomst afban-
keiyk is. Het is een zeer moeilyk
punt, waaromtrent nog geen mede-
deelingen gedaan kunnen worden.
Vast staat echter dat de belangrykste
tak onzer visschery, de haringviasche-
rij, nog lané niet buiten alle moeiten
is.
Dètfiituwa ralstarlevan.
Naar „De Tyd" mededeelt bereiden
de spoorwegmaatacbappyen het rei
zend publiek nog een verrassing voor.
Met ingang van 1 Juli n.1. zullen by
de S.S. de treinen genummerd tot
met 199, en by de H.IJ.S.M. de trei
nen genummerd tot en met 299 (dat
zyn in het algemeen de sneltreinen,
Red. „H.blad") geen rywielen ver
voeren, anders dan tegen betaling
van een gulden per ry wiel, ongeacht
den afstand.
Moordanaar ontdekt?
11 Juni is een buitengewoon Poli
tieblad verschenen, waarby de com
missaris van politie der 4e afdeeling
te '8 Gravenbage opsporing, aanbou
ding en voorgeleiding verzoekt van
Jelle Schaap, oud 22 jaar. Hy is als
deserteur bij het 2e regiment veld
artillerie afgevoerd den Ben Novem
ber 1916.
Jelle Schaap, die door de politie
gezocht wordt als verdacht van den
moord op den adjudant-onderofficier
Galle, is de zoon van vry welgestelde
ouders. Hy leidde sedert zyn desertie
een zwervend, vagebondeer end loven
en overnachtte dan in dit en dan
weder in een ander logement.
Zondagavond heeft de politie hem
byna te pakken gehad. Zy scheen er
de lucht van gekregen te hebben, dat
hy vertoefde in het volkslogement
„De Vriendschap" van Zwitser in de
Zuilingstraat. Rechercheurs en poli
tieagenten hadden den omtrek van
het logement afgezet, terwyi een in
specteur en drie rechercheurs naar
binnen gingen. De vogel was echter
enkele minuten te voren gevlogen
en met een der in het logement
vertoevende personen naar een bios
coop op het Spul gegaan, waar hy
later door een ander was gewaar
schuwd, dat de politie naar hem zocht.
Bezoekers van het logement ver
klaren, dat zy Sch., dien zy zeiden
goed te kennen, onschuldig achten
aan den moord.
De verdachte, die den kost ver
diende met liedjeszingen op straat
en in enkele koffiehuizen, was al
eens in handen van de politie géval
let! wegens het zonder de vereischte
vergunning uitoefenen van het be-
dryf van straatmuzikant, doch had
toen door het opgeven van een val-
schen naam weten te voorkomen,
dat men hem vasthield als deserteur.
Bovenbedoelde bezoekers verklaar
den, dat Schaap „verraden" was door
een vrouw, met wie by vroeger om
gang had, doch die hy weer had
verlaten. Zy achten hem een'„veel
te gladden jongen" om zich te laten
pakken en verzekerden, dat zyn
vrienden hem nooit zouden verraden,
om de door de justitie uitgeloofde
geldsom te verdienen.
Smokkslind treinpersoneel.
Ter beschikking van de justitie
werden te Roermond aangebracht een
machinist en een leerling machinst
van de S. S. Zy werden door amb
tenaren te Yenlo aangehouden wegens
vervoer op bun machine van bloed
worst en varkens, terwyi laatstge
noemde, behalve wegens smokkelary
ook terecht zal moeten staan wegens
het doen van pogingen tot het toe
brengen van lichameiyk letsel aan
ambtenaren in de rechtmatige uit
oefening hunner functie. Toen n.1.
de ambtenaren zich op de locomotief
nevonden, voor het verrichten hun
ner visitatie, hield hy op hen de
stoomslang, waaruit stoom ontsnapte
gericht, zoodat ze zich alleen door
gebruik van hun vuurwapens te
maken, tegen het oploopen van ern
stige brandwonden hebben kunnen
vry waren.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Hr. Ms. „Zaaland".
Blijkens by het Departement van
Marine ingekomen bericht is Hr. Ms.
„Zeeland" Maandagmiddag in Thors-
havn op de Faröer eilanden aange
komen. Alles wel.
40-jarlg bestaan Militair Tahula
aan dan Kaaaalwag.
Talryk waren de genoodigden, die
waren opgekomen om Dinsdagavond
de Herdenkingssamenkomst ter ge
legenheid van het 40 jarig bestaan
van het „Tehuis voor Militairen"
aan den Kanaalweg, uitgaande van
de afd. Helder van den Nederl. Mili
tairen Bond, by te wonen.
Nadat op verzoek van den voor
zitter, den heer P. van Dalen, ge
zongen was van psalm 100, het le
en 2e vers, heette deze, namens zyn
bestuur, allen harteiyk welkom, In
het byzonder ZEx. vice admiraal
Naudin ten Cate, den burgemeester,
de verschillende kerkeraadsleden, die
aan de uitnoodiging hadden gehoor
gegeven.
Spr. wees er op, dat de treurige
tydsomstandigheden oorzaak zijn, dat
er geen byzondere feestviering plaats
heeft, doch men zich bepaalt tot
deze herdenkingssamenkomst voor
donateurs, leden en genoodigden,
plus eenige militairen, terwijl voor
de militairen een byzondere avond
zal worden gehouden. Voorz. herdenkt
dan dankbaar de bewyzen van sym
pathie, die de vereeniging in den
loop der jaren mocht ontvangen.
Ds. Warners ging daarna voor
in gebed.
Het Chr. Mil. Zangkoor, versterkt
met eenige burgers zong, onder
leiding van den beer Asma, „Zondags-
wyding" en later nog „Woudge-
dachten" en „Soli Deo Gloria" op
zeer verdienstelyke wyze.
De heer Van Dalen, die 12 jaar
secretaris was en thans de laatste
jaren voorzitter is, ge6ft een historisch
overzicht van het beBtaan der ver
eeniging. Hy brengt daarby een
eeresalut aan generaal Van Marle,
den oprichter van den Ned. Mil. Bond,
dio als doel had: zedeiyke, gods
dienstige en verstandeiyke verheffing
van den militair. Die Bond werd 22
Mei 1876 opgericht. Dra waren
afdeelingen in Utrecht, Vlisaingen
en Arnhem. De vierde was Helder.
De heer De Buiaonjë nam met eenige
anderen hier ter plaatse tot de op
richting het initiatief.
Spreker gaat dan de heele geschie
denis der afdeeling, die dadeiyk aan
stuurde op een Tehuis, na, en haalt
tal van interessante byzonderheden
aan.
't Was een heele arbeid dielal.die
jaren ten behoeve van de militairen
is verricht.-En langzamerhand werd
de arbeid meer gewaardeerd. In 't jaar
1891 werden 80,000 bezoeken geno
teerd. Financieel is heel wat geofferd
moeten worden, vooral in de eerste
jaren. Eerst in 1905 verleende de
regeeriDgsubsidie - toenmaals f 1000.
Het Tehuis bleek in den loop der
jaren te klein. De subsidie werd
verhoogd, zoodat rente en aflossing
gewaarborgd konden worden.
Het nieuwe Tehuis met de meu
belen kostte f 60,000.
Spreker herdenkt de opening in
tegenwoordigheid van tal van autori
teiten als een schitterend feest.
Spr. wijst er op dat altyd gestreefd
ia in dat Tehuis, dat voor ieder open
staat, om de godsdienstige, zedelijke
en verstandeiyke behoeften van den
soldaat te bevorderen. En dat van
het Tehuis druk gebruil gemaakt
werd bewyat dat erin 1914 geschreven
werden 14,000 brieven en 4000 brief
kaarten. Allerwege ziet men de
zegeningen der Tehuizen in. Daarom
roept hy den steun der aanwezigen
voor het schoone doel in. Met dank
baarheid herdenkt hy 't werk van
zoovele bestuurdereD, maar vooral
van vader en moeder Teitsma, die
in de 23 jaar, dat zij in bet Tehuis
zyn, zoo machtig veel deden. Spreker
sprak den vader en moeder met
harteiyke woorden toe en bad Gods
besten zegen voor hen af. H|j hoopte
dat de Heer hen zou sparen voor hun
gezin, maar vooral ook voor de
militairen van land- en zeemacht tot
in lengte van dagen. Een hartelyk
applaus bezegelde deze woorden.
Aan de genoodigden werd uitge
reikt een boekje met eenige kiekjes
van bet Tehuis, zooals dat aan de
soldaten by hun vertrek wordt uitge
reikt. 't Draagt tot titel „Tot her-
deuking aan myn diensttyd."
Het woord wordt thans gevoerd
door Ds. Buiskool die met Ds. War
ners namens den kerkeraad der Ned.
Herv. gemeente gekomen li, om de
uitnoodiging te beantwoorden. Spr.
en zyn collega, die dageiyks in aan
raking komen met militairen van
land- en zeemacht, kunnen beseffen
wat een Tehuis als dit beteekent.
Gedurende de mobilisatie weet spr.
wat ook dit Tehuis is geweest. Ds.
Warners sprak het reeds in zyn ge
bed uit, dat jaren geleden hier mannen
waren die op de gedachten kwamen
een Tehuis op te richten en die met
Gods hulp die gedachte hebben om
gezet in een daad. Spr. breDgt ge-
lukwenscben namens den kerkeraad
en uit de beste wenschen voor de
toekomst.
De heer de Jong brengt geluk wecsch
en zegebede namens de afd. van den
Chr. ODderofflcierabond.
Deheer Petzon, leeraar by de
Israöl. gemeente, dankt insgeiyks
voor de uitnoodiging en zegt namens
zyn gemeente geluk wenschen. Of
schoon gesticht op Chr. beginselen
verheugde het spr. te hooien, dat het
christendom, door het Tehuis niet
wordt opgedrongen. Menigeen der
zynen sleet hier een aangenaam uur.
Hy hoopt dat de Godheid het werk
moge zegenen. Hy sluit zich overigens
aan by 't gebed van Ds. Warners en
dankt den Algoede, die onze Koningin
De heer Kamp sprak daarna na
mens den kerkeraad der Chr. Gerefor
meerde gemeente, Sergeant v. d. Borg
nameDS de bezoekers van het Mil.
Tehuis, welke laatste ook en vooral
het werk van vader Teitsma roemde.
Het wcord werd thans gegeven
aan het lid van het Hoofdbestuur van
den Ned. Mil. Bond, Ds. Tj. Hagen,
Majoor veldprediker 2e divisie, die
ondertusschen ter vergadering was
gekomen en met applaus werd wel
kom gebeeten.
In een warm gestemde feestrede
schetst deze spreker dat het Tehuis,
werkelyk een tehuis moet zyn, dat
het Tehuis geschikt moet zyn om
de militairen te bewaren voor de
gevaren van het militaire leven, dat
bet Tehuis op de derde plaats den
soldaat moet sterken.
Met spannende aandacht werd deze
schoone rede aangehoord. Sterk be
lichtte spr. den toestand van den
christeiyken militair en den strijd
dien by te voeren bad.
Uit zyne ervaring deelde spr. heel
wat feiten mee, die spraken van het
nut, door de Chr. Mil. Tehuizen ge
sticht. Yooral ook waar de Chr. Mil.
moet gesterkt worden tegen den
geest van anti militarisme die door
de gelederen vaart, tegen den op
stand tegen God, die gepredikt wordt,
omdat de mensch God in dezen oor
log de wet wil voorschrijven boe
Hy doen moet. Spr. spoort aan den
band die bestaat tusschen God, OraDje
en ons volk te versterken. Al3 alles
achynt weg te zakken, zegt spr.
houdt Hem vast, leest Ziin Woord,
houdt vast den band met God, verzet
u niet tegen Zyn ondoorgrondeiyke
Raadsbesluiten. In de ure des ge-
vaars zal de Chr. militair pal staan.
Geve God dat de oorlog niet over
ons land kome.
Spr. bestrydt verschillende uitin
gen van godsdienstloosheid, verzet
tegen Zyn Wil en wyst er op, dat
de mensch met zijn klein veratand
niet Hem moet willen voorschrijven
hoe te doen. Met een heerlijke pero
ratie over God, Koningin en Vader
land eindigt by onder langdurig
applaus.
Een afzonderiyke toespraak richt
hy nog tot vader en moeder Teitsma
voor al hetgeen zy voor het Tehuis
en de militairen deden^
Dd penningmeester der vereeniging,
de heer Visser, wydt een woord aan
d8 flnancieele geschiedenis der afd.
en het Tehuis en beveelt het warm
in aller steun aan. Hy dankt de ge
noodigden die aan den oproep gehoor
gaven, in 't byzonder de militaire en
burgeriybe autoriteiten, wier tegen
woordigheid op zoo hoogen prys
wordt gesteld. Aan de belangstellende
leden van de kerkeraden en het
zangkoor brengt hy insgeiyks dank.
Gezamentlyk wordt daarna gezon
gen: „'k zal U, 0 God, myn dank
betalen" en het Wilhelmus.
Ds. Hagen zegt vervolgens het
dankgebed, waarmee de bijeenkomst
gesloten wordt.
Tal van telegrammen van geluk-
wensch waren ingekomen, o.a. van
het Kamerlid Van der Yoort vah Zyp.
Kamarklatkrlng-din Haldar.
Er is thans definitief opgericht een
organisatie van de Liberale Unie
voor den Kamerkieskring Den Hel
der. In het comité hebben zitting de
beeren J. Korthals Altea te Amster
dam (voorzitter), J. H. Eyaaen te
Oosthuizon, G. J. van Leersum te
Winkel, J. H. Steggerda te Ooster-
bleek, J. Mol te Monnikendam, mr.
P. A.v Offers te Alkmaar, G. v. d.
Koogh te Zaandam, J. Zeilemaker
te Hauwert, C. Stapel Gz. te Enk
huizen, B. H. Jürgens te Purmerend
en S. H. A. Esser te Hoorn (secretaris).
Men zal zooveel mogeiyk samen
werken met het bestuur van den
kieskring Haarlem, waar ook een
organisatie is opgericht met den heer
J. Korthals Altes van Amsterdam
tot voorzitter en den heer G. Smits
te Haarlem als secretaris.
A. P. Staalman In „Catlno".
Dinsdagavond trad de heer A. P.
Staalman in „Casino" op ter aanbe
veling van zyn candldatuur voor de
Tweede Kamer. Do zaal was tot
achter aan toe gevuld. Nadat de heer
Hartendórf de vergadering geopend
had en den aanwezigon het welkom
had toegeroepen, trad de heer Staalman
naar voren.
Een treffend oogenblik in mijn leven,
zoo ving deze aan, was de avond van
15 Mei, toen my thuisbezorgd werd
het bericht, dat ik in den Helder 2000
stemmen had verkregen. Zelden kreeg
ik een zoo aangenamen en bhj venden
indruk2000 menschen, die voor my
stemden, terwyl ik ln de ganache
campagne myn hoofd niet buiten de
deur had gestoken. Zij zeggen my
Iets, maar vooral zeggen zy de tegen-
party iets, die hun stemmenaantal
met muziek eu zang bijeen hadden
getoeterd. In dezen ernstigen tijd is
het een bedenkeiyk verschyosel, dat
'aldus de kiezers naar de stembus
moeten worden gelokt. De 2000 chr.
dem. stemmen hadden zulk vertoon
niet noodigzy wisten wat ze wilden
en hebben de vryz. en soc. dem. een
gevoelige les gegeven. Ook voor de
buitengemeenten was het resultaat
voldoende en iemand als de beer Tho
massen getuigde ervan: dat is nu het
resultaat als iemand het vertrouwen
geniet van de kiezers. De soc. dem.
hebben my vereerd met menig schoon
getuigenis, en het doet my leed voor
hun leiders, dat deze hen op dit
oogenblik zoo'n geduchte saltomortale
laten maken. Er zullen dan ook veie
soc. dem. zyn, die weigeren te doen
wat tegen hun overtuiging ingaat.
Verbysterend was dat stemmenaan
tal omdat er maar 1480 stemmen op de
liberalen werden uitgebracht, op hen,
die het anders voor het zeggen haddfen
in den Helder. In de gemeente Helder
zelf waren er maar 1000, die op Oud
stemden, 2500 andern kiezers zei
den: wy wenschen hem niet. Is het
eigeniyk niet uw plicht, vraagt spr.
aan de liberaleD, ten opzichte van de
bevolking, eens een toontje lager te
gaan zingen hier?
Spr. bepleit nu het goed recht van
zyn huidig optreden. Van juridische
zijde bezien, kan van den heer Oud
niet gezegd worden, dat hy zittend
Kamerlid is. Hy is nog niet beöadigd,
zyn geloofsbrieven zyn rog niet
onderzocht, als morgen den dag een
gewichtig wetsontwerp aan de orde
zou komen, mist de beer Oud het
recht eraan deel te nemen. Hy is
als iemand, die in ondertrouw is,
bruigom is hy, en zijn huweiyk is
nog niet bevestigd.
De by het begin van den oorlog
aangegane Godsvrede bedoelde het
opzy zetten van de onderlinge twis
ten. Maar daaruit mag niet volgen,
dat de Regeering meent, dat ze de
Tweede Kamer alles maar voor zoete
koek kan laten opeten. Er is ve6l
gebeurd, wat ergernis wekte ln de
Kamer, eu de stem van het volk
zweeg. Het bestand heeft veel geld
gekost: over zaken van een paar
duizend gulden werd anders langen
breed geredeneord, thans worden
millioenen en millloenen gevoteerd.
En als atraks de rekening thuiskomt,
zal men ondervinden, hoeveel dat
bestand kostte. Er moet door de
volksvertegenwoordiging contióle ge
oefend worden. Er ia een geest van
verbroedering in de Kamer, de vry
zinnigen gaven hun actie tegen ver
hooging van subsidie voor het bi
zonder onderwys prys, en de recht-
schen van hun kant gaven het alge
meen kiesrecht. 8pr. heeft altyd de
geiyk8telllng van openbaar en bizonder
onderwys bevochten, en men riep
hem toe: gy, protestant, wilt geld
geven aan kloosterscholen, en thanB
zyn het de vrijzinnigen, die schryven,
dat de gelijkstelling een zegen is
voor het land.. Ik ben het er vol
komen mee eens, maar het heeft
indertyd my myn politieke leven
gekost. Het ware thans vrijzinnig,
als msn den vroegeren afgevaardigde,
die er zoozeer voor gevochten heeft,
thans dit jaar teruggaf! Liever vecht
ik echter om den zetel, dan hem
cadeau te krygen.
Spr. komt nu op wat „Het Volk"
schreef, dat Staalman ls de pensioen-
eandldaat. Maar dan is Troelstra het
ook. De soc. dem. Btryden voor
staatspensioen, - ditisonvervalscht
staatspensioen zonder premiebetaling.
Volgens het getuigschrift van den
heer Thomassen heb ik altyd goed
gestemd, en nu kom ik en zegbier
is myn getuigschrift, wilt gy mij
pensionneren? Maar ze doen het
niet, ofschoon Oud, naar eigen be
weren, de candidaat is van het be
houd. Spr. aanvaardt dus de uit
drukking „pensioencandidaat", alleen
crltiseert hy de wijze, waarop het
pensioen ontstaan is. Spr. gaat dit
na, en toen eenmaal het pensioen
er door was, Is daar terugwerkende
kracht aan gegeven, waarna men
plotseling zeidelaten zitten wat zit.
Over die manier van doen iB in de
Eerste Kamer een hartig woordje
'gesproken.
De chr. dem. Btaan geheel vry,
hebben met een accoord niets te
maken. Het ls onbebooriyk, dat de
leiders dat zaakje maar hebben op
geknapt, waar de Grondwet uitdruk
kelijk voorschrijft, dat by tweede
lezing de nieuwe Kamer het wets
ontwerp voor de herzieniDg moet
stemmen. Toen de heer Reekers den
Min. vroeg hoe de Regeeriug over
dit afspraakje dacht, zeide de Min.,
dat de afspraak buiten de partyen
om gegaan was, en hy ervan kennis
kreeg door een brief, dien hy niet
beantwoordde. Blykt daaruit niet,
dat de Min. het zaakje een beetje
vies vond?
In de Eerste Kamer antwoordde
de Min., dat men het niet moest
opvatten alsof dezelfde menschen
bedoeld werden, slechts dezelfde
partyen. De Heldersche vryzinnigeD
hebben daar tegeD gezondigd: in-
plaats van een unieliberaal, zeoals
de beer De Meester was, zonden zy
een vrjjzinnigdemoeraat naar de
Kamer. Als hier een unieliberaal
candidaat gesteld was, zouden wy
er niet aan gedacht hebben uitte-
komen. De unieliberalen hebben ook
tegen de candidaatstelling geprotes
teerd, maar de heeren zelden er
niets mee te maken te hebben: ze
waren immers Heldersch vryzinnigl
Thomassen zeide het nog, dat er geen
25 vrijzinnig democraten in het gan-
sche district byeen te barken zyn.
Hedenavond staat in het „Hdbl." de
oprichting van een unie-liberale orga
nisatie in den kieskring Helder.
Daar zit geen enkel Heldersch kop
stuk in.
En met deze party van de Held.
vryzlnnigen is geen accoórd aange
gaan. Als de beer De Meester, des-
tyda de leider der unieliberalen, het
(Vervolg op pag. 4).