COURANT DE OORLOG. No. 4789 DONDERDAG 14 JUNI 1917 45e JAARGANG Op pagina 4 van dit blad opgenomen: 1. Vervolg lezing A. P. Staalman „Cailno". 2. Feuilleton, enz. is OE WEEK. 12 Juni. Dj belangstelling voor de .onder werpen van den dag", ook de werkelijk zeer gewichtige is nu eenmaal uiterst flauw en zwak in Nederland. Ik heb, van m|jn be scheiden hoekje als toeschouwer, toch al heel wat jaren de aanwij zingen van den .Thermometer" dier publieke belangstelling kunnen of ook wel moeten volgen. Maar ik geloof, dat wanneer 't mogelijk zou z|jn er een .statistische lijn" van te maken, men tot het besluit zou komen, dat de l|jn zich niet in op- waar tscbe, maar in neergaande rich ting beweegt. Straks, in 1918, als wanneer E. V. en Stemplicht de kiezers zullen noodzaken naar de stembus te tygen, zullen wij mis schien een tijdelijke opflikkering van belangstelling aanschouwen. Dan worden de groote trommen geroerd met hevig gedruisch. Dan is de poli tieke ketelmuziek zóó schel en ieders oor bereikend, dat men wel .nolens volens" genoodzaakt zal worden mde te doen. Wat de oorzaken zijn, de echte, ware van het indiffe rentisme, de lauwe onverschilligheid, than3 overheerschendmen kan er slechts naar gissen. Wèl is zeker, dat het besef, hoe - hetzij men door Linksche katjes en Rechtsche katers gebeten wordt, betalen, opdokken, den flacus offers brengen toch 't eind is, 68n verslappenden invloed beeft. Werd de verhouding tusschen Volk en Vertegenwoordiging ook koeler; de band van onderling vertrouwen zwakker?..^ Hoe 't ermee zij, wij staan nu aan den vooravond van de groote verjongingskflur. En 't zou schromelijk voorbarig ziju, nu reeds voorspellingen te wagen ten opzichte van de metamorphose, welke zich dan op het Haagsche Binnenhof zal vertoonen. De verkiezingen van dit oogenblik, vau 5 en 15 Juni 1917, onder bet parool „laten zitten wat zit"ze gaan voor de groote massa ongemerkt voorbij. De midzomertemperatuur, waarvan wij thans genieten of waar over we (voorzoover behoorend tot de dikbuikigen, astbmathischen, e. d.) zuchten: zy zou zelfs in gewone omstandigheden Heer Kiezer afkee- rig maken van al wat met de poli- tiekerij verband houdt, waarvoor „the man in the street", ook wel genaamd Jan Publiek, zich dan in gloeienden vroegzomer-1917 wèl Inte- teresseert? Indien de bladen eens wisten, met hoeveel „nuchtere kalmte" ook hun duurste telegrammen of correspondenten van het oorlogs terrein door de groote meerderheid der lezers (en ik overdrijf hier niet!) worden ontvangen, ze zouden er misschien toe komen, het thans zoo drukkend deel van hun budget aan „oorlogsnieuws" gewijd, te besnoeien. Het spoorwegongeluk van 7 Juni j.]. b|j Hout6C, waarbij de Koningin in levensgevaar verkeerde en gelukkig voor ons volk gespaard bleef; tevens zulke treffende blijken van kalme onverschrokkenheid en hulpvaardig heid gevend; zeker, dkt heeft wel de aandacht gelrokken. En ook mag men als zeker beschouwen, dat het besef er bij ons volk diep inzit, van hoe groote, niet licht te overschatten waarde het behoud van de OraDje dynastie in Nederland is. 't Zou alweer onbillijk ziju om de zeer-nuchtere kalmte, waarnaar ons volk zulk een e tijding verneemt als die van 7 Juni j.1. uit Houten, H. M. hoogstens onmiddellijk erna wat luider dan gewoonlijk toejuichend, om die kalmte als maatstaf te kiezen voor hetibeoor- deelen onzer sympathie voor het regeerend Stamhuis. Evenmin als de onstuimige .Evviva's?" van uiterlijk- reusachtiger en -bewegelijker aange legde volken steeds zulke maatstaf kunnen vormen. In verband hiermee zou ik eigenlijk op mijn beurt eene bespiegeling be- hooren te houden over het zeer- urgente der regeling van onze troon opvolging. Die urgentie wordt trou wens door niemand betwist. Rest slechts de vraag, of periode van wereldbrand, waarin de neutralen driedubbel op hun tellen moeten pas sen om niet een onhandig trapje te doen op zeer-gevoelige likdoorns wel de t|]d is om eene regeling te treffen, waarbij onvermijdelijk „ver kregen rechten" zouden moeten wor den aangetast. En bij zulke gelegen heid komt men immers soms tot de ervaring, dat de kleinste, nietigste Sereniasimus plots een zeer-machtigen beschermer achter zich heeft 1 Dit allengs gewend-raken aan din gen, die in normale tijden zélfs in het nuchter-bedaarde Patria toch wel „hevige opschudding" zouden wekken, draagt er natuurlijk toe by om ons zoo sceptisch, zoo .geblaseerd", zoo moeielijk uit den dommel te krijgen te doen worden als we nu zijn Nauwelijks hadden we tyd om ons te verblijden over de betere vooruit zichten, voor onze visscheriJ verkre gen, door wat verruiming van het spergebied en apdere „milde" maat regelen, door onze reeders te Berlijn erdoor gekregen, - of daar komt weer de jobstijding over het torpe- deeren, In den grond boren van de „Eemdijk", geladen met 5000 ton rogge, haver en maïs voor onze Regeering, natuurlijk door een Duitsche duikboot. Ook zy, die alles en nog wat in minister Posthuma's beleid critiseeren, zullen moeten er kennen, dat 't daad van wijze omzichtigheid was om het broodrant soen ondanks het blonenloopen van verschillende schepen, met tarwe enz. bevracht, voorloopig niet te gaan vermeerderen. De fabel van krekel en mier dient in dezen tyd de Regeering voortdurend vóór oogen te staan 1Eo ook, de vriendelijkste Beriynsche beloften en verklaringen vormen weten wy tóch allen gaandeweg - geen waarborg, dat, het zy dan door „misverstand" of andere oorzaak, de duikbootcom mandanten op gegeven moment niet handelen in ly'orechten strijd met de „loyale welwillendheid" der Beriyn- sche heeren En wy mogen ten slotte nog biy zyn als geiyk gelukkig ook in 't geval van de „Eemdyk", - de bemanning het lijf weet te redden Gaandeweg komen we weer in de periode der „verschietende sterren", waarvan de volksmond verhtfalt dat zy dengeen, die een „vraag" weet te doen, vastgekoppeld aan een wensch, de vervulling van dat „desidera tum" waarborgen. Zulk een „ótoile, qui file et dispa- ralt" leek het bericht, - uit betrouw bare bron gesproten toch, dat H.M. de Koningin een half millioen gulden had geschonken voor bet nieuwe Indische Polytechnlcum. Wel ke biyde tyding later bleek een „ca nard" te zyn. Hoe dit zonderling misverstand in de wereld kwam: men gist er nog steeds naar. Zou de stellige verzekering, dat .nog deze week" de benoeming vau generaal Bosboom's opvolger als mi nister van oorlog te wachten zal zy'd,' ook achteraf biyken lichteiyk- voorbarig te zyn Dit jykt zeer onwaaracbijoiyk. Nog een tweetal weken scheiden ons van dien Donder dag 28 Juni, waarop zeer vermoedeiyk H. M. de Koningin de herkozen Ka mers van de Staten Generaal in de Ridderzaal tot nieuw leven zal wek ken. Dat men ervoor zorgen wil, althans dèn weer een volledig Kabi net to hebben, met althans wat de vacature betreft opgeloste „crisis aan Oorlog": men zal 't willen begrijpen. Prof. Struycken, de Staatsraad, heeft pas verduidelijkt, hos de extra Prins jesdag van 28 Junia.s. den „echten" van derden Dinsdag September in 1917 niet zal onnoodig maken. Aan het welslagen der Grondwets revisie in tweeden termyn twijfelt niemand in ernst. Toch liggen er, - voor de korte levensperiode van het Parle ment, dat in vroogzomer-'18 weer zal sterven, nog genoeg „voetaDgels en klemmen" voor het Kabinet Cort v. d. Linden. Waaronder niet gansch ongevaarlijke Mn. Antonio. De lagerberichten van 11 en 12 Juni. Van het Westeiyk front. De Engelsche berichten leggen den nadruk op de groote waarde van de bij Meessen en Wijtschaete vermees terde DuitBChe stellingen. Om dat te doen uitkomen wordt een Duitsche legerorder openbaar gemaakt, die in de vermeesterde positie werd gevon den en waarin gezegd wordt dat de van nature sterke punten tot eiken prys behouden moeten worden, aangezien het geheele vak van Wytschaete beheerschen. Inlusschen blijven de Eogelschen ten Z.0. van Moesson vorderingen maken. Over een front van ongeveer 1600 M. werd de voorste Duitsche stelling vermeesterd. Hierby werden gevangenen gemaakt en eenige veld stukken genomen. Volgens de Parysche communiqué's hadden op verschillende punten van het. front vry hevige artillerieduels plaats. Infanterie kwam echter niet in actie. Daarentegen maakt het Duitsche legerbericht van den 12en Juni mei ding van het afslaan van 5 achter eenvolgende aanvallen der Frauschen, die de op 10 Juni bezette loopgraven ten W. van Cerny wilden hernemen. Bij al deze aanvallen leden de aan vallers zware verliezen. Aan het Vlaamsche front nam de artilleriestryd in kracht toe. Ten O. van Meessen gingen Engelsche ca va lerle-afdeelingen tot den aanval over, slechts weinigen der aanvallers kon den terugkeer en. Meer naar bet Zuiden, by Gutkruis, en verder by Fromelles, Chatelle en Arleux werden infanterie-aanvallen der EDgelschen afgeslagen. Op het O o s t e 1 y k front is aan de Duna, by Smorgen, Baranowitschi en vooral in de streek van Bozezany de gevechtsactie levendiger geworden. Van het Oostenry ksch-Ita- 1 i a a n s c h e front. Naar het Italiaansche communiqué van 11 Juni meldt, viel tusschen Etsch en Brenta eenige grootere be drijvigheid te constateeren. Op den Tonale pas, in het Chiese- dal, op de hellingen van den Dosso Casina en in het Posina-dal werden vijandeiyke afdeelingen terugge worpen. Op de hoogvlakte van Asiago ver meesterden de Italianen in een krach- tigen aanval tusschen den Gebio en den Forno, den Agnella-pas en een groot deel van den Monte Ortigara. Invallen in de vyandeiyke stellingen legerden 512 man aan gevangenen op. Op het Karstplateau werd een aanval der Oostenrijkers by Coatanje- vica gefnuikt. Volgens de Ooatenrykscbe berichten werden alle aanvallen der Italianen op de hoogvlakte van Asiago afge slagen. Di duikboot- sn mljnoorlog. Het Duitsche bericht van 12 Juni geeft aan, dat in den Atlantischen oceaan 4 Eogelsche stoomschepen, waarvan 8 bewapend te zamen metende 19.727 ton, in den grond werden geboord. Een der schepen vervoerde munitie. Volgens oen bericht uit Christiania zyn 2 Noorsche zeilschepen in den grond geboord. Van een der schepen zyn 4_opvarenden verdronken. In de Oostzee werden 2 Zweedsche zeilschepen, op weg naar Finland, getorpedeerd. Het Zweedsche zeil schip „Kodan" W6rd in den Atlan tischen oceaan in brandgestoken. De revolutie in Rusland. Rusland maakt thans een hevige crisis door. Wel staan de regeering en de groote meerderheid van den Raad van Afgevaardigden tezamen tegenover de revolutionairen, doch de laatsten ontwikkelen een groote kracht. De „Tflgl. Rundschau" ont ving reeds het bericht, dat het af treden der Russische regeering dezer dagen werd verwacht. Reeds zouden te St. Pelersburg bloedige botsingen tusschen de verschillende partyen hebben plaats gehad. Politie, om de orde te bewaren is er niet, daar de militie, die hiervoor moet zorgen, staakt. Andere berichten melden daaren tegen, dat harde strijd te verwachten ia tusschen de regeering en den Raad van afgevaardigden. Biykens een bericht uit Kopen hagen aan de Köln. Ztg. verkeert de Russische regeering tengevolge van den opstand in Kroonstad, in eene zeer moeilijke positie. De vesting toch was met het oog op een aan val der centralen uitstekend van munitie en levensmiddelen voorzien. Wil men dus een hevlgen burger oorlog voorkomen, dan moet men tot een vergelijk zien te geraken. Doch de bewindhebbers te Kroon stad willen zich vooralsnog niet met onderhandelingen inlaten. Het oorlogsdoel van Engoland. In antwoord op de Russische me- dedeeling van 3 Mei heeft thans Engeland evenals pres. Wilson het reeds deed, aan de Russische regee ring een mededeeling verzonden. Hierin wordt gezegd, dat de Eagelsche regeering zich geheel vereenigt met de in de Russische nota uitgesproken opvatting, dat het doel niet was vreemde volken te overheerschen of hen schadevergoedingen op te leggen. Wat Polen betreft, verheugt de Engel sche regeering er zich over, dat Polen, niet alleen het Russische Polen, maar ook Duitschen Ooatenrijkach Polen - onafhankeiyk zal worden. Aan het slot van de mededeeling wordt opgemerkt dat de overeenkom sten door Eageland met de bondge- nooten gesloten, met deze beginselen strook en, maar, zoo de Russische regeering dit verlangt, is de Eagelsche regeering,' en zyn alle andere Bond- genooten, volkomen' bereid deze over eenkomsten te onderzoeken en zoo noodig te herzien. Uit OuiUchland. Wegens de toenemende ontaarding der jeugd heeft de politie te Krefeld bekend gemaakt, dat personen van 'beiderlei geslacht benoden den leeftyd van 17 jaar zich 'a avonds na 8 uur niet zonder geldige reden op straat of andere openbare plaatsen mogen vertoonen. Politie en aangewezen burgers zullen hierop toezicht uit oefen en tot dat doel bioscopen en dergel. bezoeken. Da stand van dan oogst. Naar het blad de „Morgenpost" mededeelt, staat de oogst in Duitsch- land, wat het koren betreft er by- zonder goed voor. De landbouwers zyn tevreden. Ook de aardappelen be loven een goeden oogst evenals de appelen, peren'en kersen. Uit Engiland. Het Lagerhuis heeft zich Dinsdag j de bespreking van de bespreking van de kieswet met 146 tegen 141 stemmen tegen het beginsel van even vertegenwoordiging uitgesproken. Griekenland. Jonnart, de vertegenwoordiger van Engeland en Frankryk in Grieken land, heeft aan den minister-president Zaimis medegedeeld, dat de bescher mende mogendfieden den oogst van Thessaliö zullen koopen en toe zullen zien op een verdeeling daarvan over de Grieksche provincies. Verder wer den afdoende waarborgen geöiacht voor de veiligheid van het leger van Sarrail. De geallieerden zullen de landengten van Korinthe onder hun toezicht nemen. De Grieksche bevolking houdt zich rustig. Geen enkel incident deed zich voor by de ontscheping van Fransche troepen te Korinthe, of by het binnen rukken van een Fransch-Engelsche Afdeeling in Thessaliö. Troonsafstand van koning Constanti|n? Naar te Londen ontvangen berich ten melden heeft koning Constantyn van Griekenland afstand van den troon gedaan ten behoeve van zyn tweeden zoon Alexander. Uit Spanji. De ontevredenheid in het leger - waarvan in het bericht omtrent de kabinetscrisis in Spaüje gewag werd gemaakt - blijkt niet alleen te heer- schen onder de soldaten, doch ook, en zelfs voor een groot deel by de officieren. De reden hiervan is dat by de verschillende wapens behalve by de cavalerie de bevordering bij keuze plaats vindt, hetgeen nog al eens tot grieven over onbillyke voorkeur aanleiding gaf. Men wil bevordering bij anciënniteit, en daarom stelde het officierscorps der infanterie te Barcelona, met den commandant Alfau aan het hoofd, de regeering den eischgeiyke bevordering voor alle takken van dienst. De minister van oorlog liet Alfau gevangen nemen en in Montjuich opsluiten. In het geheele leger gingen hierover scherpe protesten op eir de troepen te Bar celona namen zulk een dreigende houding aan dat de regeering generaal Marina er heen zond om de orde te herstellen. Marina liet dadeiyk Alfau in vryheid stellen, waardoor de orde vanzelf terugkeerde. De minister van oorlog vond hierin echter aanleiding af te treden, en met hem het geheele kabinet. BINNENLAND. Onza achsapvaart. Het mailschip „Hollandia" van den Kon. Holl. Lloyd, dat 14 Januari van Buenos Ayres naar Amsterdam ver trok, doch ten gevolge van den op 1 Febr. afgebondigden verscherpten duikbootoorlog te Vigo binnenliepen daar moest blyven liggen, is na ruim drie maanden in deze haven vertoefd te hebben, Dinsdagmorgen te IJmuiden aangekomen. De passagiers waren inmiddels van" Vigo over land naar hun bestemming afgereisd. De „Hol landla" was, alvorens de reis naar Nederland te aanvaarden, te Gibraltar binnen geweest om kolen in te nemen. Daar werd ook den gezagvoerder door de Engelsche regeering een vrygeleide afgegeven, zoodat verder geen andere havens voor onderzoek behoefden te worden aangedaan. In de haven Gi braltar lagen ook nog de zusterschepen „Amstelland" en „Zaanland". Deze schepen lagen aanvankeiyk in de haven van Vigo, doch zijn later naar Gibraltar vertrokken om bunkerkolen by te laden. Vermoedelyk zullen deze schepen eveneens spoedig thuisvaren. De „Hollandia" kwam zonder inci denten veilig over de Noordzee. De „Hector" van de Kon. Ned. Stoomboot Mij. is Dinsdagmorgen met een volle lading tarwe van New York te IJmuiden teruggekeerd. Dit stoom schip was 6 April van Amsterdam naar deze haven uitgevaren en heeft dus, de tijdsomstandigheden in aan merking genomen, een vlugge uit en thuisreis gehad. Dinsdag zyn te Rotterdam aange komen de „Westerdyk", vau Balti- more, en de „Sloterdyk", van Norfolk, beide met graan voor de Nederland- sche regeering, de „Djebrea" van den Rotterdamschen Lloyd, van Baltimore met een lading tarwe, en het s.s. „Noordwyk", van de firma Erhard en Dekkers, van New York, geladen met ïynkoeken. Verder is nog aangekomen de Poeldyk", met stukgoederen, van New York. Het van Gothenburg naar Amster dam bestemde stoomschip „Gotha" ia volgens een te IJmuiden ontvangen bericht naar SwinemQnde opgebracht. Da „Ophlr". De directie van de Rotterdamsche Lloyd verzoekt aan de „N. R. Ct." mede te deelen, dat van een vertrek van het stoomschip „Ophir" op a.s. Zaterdag, zooSla een, ook door ons overgenomen bericht van genoemd blad meldde, by haar niets bekend is. Da harlngvlaacbarlj. Naar bekend is werd by de te Beriy'n gevoerde onderhandelingen een belangryke verruiming verkregen van het „vrije" vischgebied. Thans echter zoo meldt men aan het Hbld. moöten nog onder handelingen plaats hebben over een billyke verdeeling van de aan te voe ren bariDg tusschen de oorlogvoerende partyen, daar biervan de uitvoering vaa de gesloten overeenkomst afban- keiyk is. Het is een zeer moeilyk punt, waaromtrent nog geen mede- deelingen gedaan kunnen worden. Vast staat echter dat de belangrykste tak onzer visschery, de haringviasche- rij, nog lané niet buiten alle moeiten is. Dètfiituwa ralstarlevan. Naar „De Tyd" mededeelt bereiden de spoorwegmaatacbappyen het rei zend publiek nog een verrassing voor. Met ingang van 1 Juli n.1. zullen by de S.S. de treinen genummerd tot met 199, en by de H.IJ.S.M. de trei nen genummerd tot en met 299 (dat zyn in het algemeen de sneltreinen, Red. „H.blad") geen rywielen ver voeren, anders dan tegen betaling van een gulden per ry wiel, ongeacht den afstand. Moordanaar ontdekt? 11 Juni is een buitengewoon Poli tieblad verschenen, waarby de com missaris van politie der 4e afdeeling te '8 Gravenbage opsporing, aanbou ding en voorgeleiding verzoekt van Jelle Schaap, oud 22 jaar. Hy is als deserteur bij het 2e regiment veld artillerie afgevoerd den Ben Novem ber 1916. Jelle Schaap, die door de politie gezocht wordt als verdacht van den moord op den adjudant-onderofficier Galle, is de zoon van vry welgestelde ouders. Hy leidde sedert zyn desertie een zwervend, vagebondeer end loven en overnachtte dan in dit en dan weder in een ander logement. Zondagavond heeft de politie hem byna te pakken gehad. Zy scheen er de lucht van gekregen te hebben, dat hy vertoefde in het volkslogement „De Vriendschap" van Zwitser in de Zuilingstraat. Rechercheurs en poli tieagenten hadden den omtrek van het logement afgezet, terwyi een in specteur en drie rechercheurs naar binnen gingen. De vogel was echter enkele minuten te voren gevlogen en met een der in het logement vertoevende personen naar een bios coop op het Spul gegaan, waar hy later door een ander was gewaar schuwd, dat de politie naar hem zocht. Bezoekers van het logement ver klaren, dat zy Sch., dien zy zeiden goed te kennen, onschuldig achten aan den moord. De verdachte, die den kost ver diende met liedjeszingen op straat en in enkele koffiehuizen, was al eens in handen van de politie géval let! wegens het zonder de vereischte vergunning uitoefenen van het be- dryf van straatmuzikant, doch had toen door het opgeven van een val- schen naam weten te voorkomen, dat men hem vasthield als deserteur. Bovenbedoelde bezoekers verklaar den, dat Schaap „verraden" was door een vrouw, met wie by vroeger om gang had, doch die hy weer had verlaten. Zy achten hem een'„veel te gladden jongen" om zich te laten pakken en verzekerden, dat zyn vrienden hem nooit zouden verraden, om de door de justitie uitgeloofde geldsom te verdienen. Smokkslind treinpersoneel. Ter beschikking van de justitie werden te Roermond aangebracht een machinist en een leerling machinst van de S. S. Zy werden door amb tenaren te Yenlo aangehouden wegens vervoer op bun machine van bloed worst en varkens, terwyi laatstge noemde, behalve wegens smokkelary ook terecht zal moeten staan wegens het doen van pogingen tot het toe brengen van lichameiyk letsel aan ambtenaren in de rechtmatige uit oefening hunner functie. Toen n.1. de ambtenaren zich op de locomotief nevonden, voor het verrichten hun ner visitatie, hield hy op hen de stoomslang, waaruit stoom ontsnapte gericht, zoodat ze zich alleen door gebruik van hun vuurwapens te maken, tegen het oploopen van ern stige brandwonden hebben kunnen vry waren. PLAATSELIJK NIEUWS. Hr. Ms. „Zaaland". Blijkens by het Departement van Marine ingekomen bericht is Hr. Ms. „Zeeland" Maandagmiddag in Thors- havn op de Faröer eilanden aange komen. Alles wel. 40-jarlg bestaan Militair Tahula aan dan Kaaaalwag. Talryk waren de genoodigden, die waren opgekomen om Dinsdagavond de Herdenkingssamenkomst ter ge legenheid van het 40 jarig bestaan van het „Tehuis voor Militairen" aan den Kanaalweg, uitgaande van de afd. Helder van den Nederl. Mili tairen Bond, by te wonen. Nadat op verzoek van den voor zitter, den heer P. van Dalen, ge zongen was van psalm 100, het le en 2e vers, heette deze, namens zyn bestuur, allen harteiyk welkom, In het byzonder ZEx. vice admiraal Naudin ten Cate, den burgemeester, de verschillende kerkeraadsleden, die aan de uitnoodiging hadden gehoor gegeven. Spr. wees er op, dat de treurige tydsomstandigheden oorzaak zijn, dat er geen byzondere feestviering plaats heeft, doch men zich bepaalt tot deze herdenkingssamenkomst voor donateurs, leden en genoodigden, plus eenige militairen, terwijl voor de militairen een byzondere avond zal worden gehouden. Voorz. herdenkt dan dankbaar de bewyzen van sym pathie, die de vereeniging in den loop der jaren mocht ontvangen. Ds. Warners ging daarna voor in gebed. Het Chr. Mil. Zangkoor, versterkt met eenige burgers zong, onder leiding van den beer Asma, „Zondags- wyding" en later nog „Woudge- dachten" en „Soli Deo Gloria" op zeer verdienstelyke wyze. De heer Van Dalen, die 12 jaar secretaris was en thans de laatste jaren voorzitter is, ge6ft een historisch overzicht van het beBtaan der ver eeniging. Hy brengt daarby een eeresalut aan generaal Van Marle, den oprichter van den Ned. Mil. Bond, dio als doel had: zedeiyke, gods dienstige en verstandeiyke verheffing van den militair. Die Bond werd 22 Mei 1876 opgericht. Dra waren afdeelingen in Utrecht, Vlisaingen en Arnhem. De vierde was Helder. De heer De Buiaonjë nam met eenige anderen hier ter plaatse tot de op richting het initiatief. Spreker gaat dan de heele geschie denis der afdeeling, die dadeiyk aan stuurde op een Tehuis, na, en haalt tal van interessante byzonderheden aan. 't Was een heele arbeid dielal.die jaren ten behoeve van de militairen is verricht.-En langzamerhand werd de arbeid meer gewaardeerd. In 't jaar 1891 werden 80,000 bezoeken geno teerd. Financieel is heel wat geofferd moeten worden, vooral in de eerste jaren. Eerst in 1905 verleende de regeeriDgsubsidie - toenmaals f 1000. Het Tehuis bleek in den loop der jaren te klein. De subsidie werd verhoogd, zoodat rente en aflossing gewaarborgd konden worden. Het nieuwe Tehuis met de meu belen kostte f 60,000. Spreker herdenkt de opening in tegenwoordigheid van tal van autori teiten als een schitterend feest. Spr. wijst er op dat altyd gestreefd ia in dat Tehuis, dat voor ieder open staat, om de godsdienstige, zedelijke en verstandeiyke behoeften van den soldaat te bevorderen. En dat van het Tehuis druk gebruil gemaakt werd bewyat dat erin 1914 geschreven werden 14,000 brieven en 4000 brief kaarten. Allerwege ziet men de zegeningen der Tehuizen in. Daarom roept hy den steun der aanwezigen voor het schoone doel in. Met dank baarheid herdenkt hy 't werk van zoovele bestuurdereD, maar vooral van vader en moeder Teitsma, die in de 23 jaar, dat zij in bet Tehuis zyn, zoo machtig veel deden. Spreker sprak den vader en moeder met harteiyke woorden toe en bad Gods besten zegen voor hen af. H|j hoopte dat de Heer hen zou sparen voor hun gezin, maar vooral ook voor de militairen van land- en zeemacht tot in lengte van dagen. Een hartelyk applaus bezegelde deze woorden. Aan de genoodigden werd uitge reikt een boekje met eenige kiekjes van bet Tehuis, zooals dat aan de soldaten by hun vertrek wordt uitge reikt. 't Draagt tot titel „Tot her- deuking aan myn diensttyd." Het woord wordt thans gevoerd door Ds. Buiskool die met Ds. War ners namens den kerkeraad der Ned. Herv. gemeente gekomen li, om de uitnoodiging te beantwoorden. Spr. en zyn collega, die dageiyks in aan raking komen met militairen van land- en zeemacht, kunnen beseffen wat een Tehuis als dit beteekent. Gedurende de mobilisatie weet spr. wat ook dit Tehuis is geweest. Ds. Warners sprak het reeds in zyn ge bed uit, dat jaren geleden hier mannen waren die op de gedachten kwamen een Tehuis op te richten en die met Gods hulp die gedachte hebben om gezet in een daad. Spr. breDgt ge- lukwenscben namens den kerkeraad en uit de beste wenschen voor de toekomst. De heer de Jong brengt geluk wecsch en zegebede namens de afd. van den Chr. ODderofflcierabond. Deheer Petzon, leeraar by de Israöl. gemeente, dankt insgeiyks voor de uitnoodiging en zegt namens zyn gemeente geluk wenschen. Of schoon gesticht op Chr. beginselen verheugde het spr. te hooien, dat het christendom, door het Tehuis niet wordt opgedrongen. Menigeen der zynen sleet hier een aangenaam uur. Hy hoopt dat de Godheid het werk moge zegenen. Hy sluit zich overigens aan by 't gebed van Ds. Warners en dankt den Algoede, die onze Koningin De heer Kamp sprak daarna na mens den kerkeraad der Chr. Gerefor meerde gemeente, Sergeant v. d. Borg nameDS de bezoekers van het Mil. Tehuis, welke laatste ook en vooral het werk van vader Teitsma roemde. Het wcord werd thans gegeven aan het lid van het Hoofdbestuur van den Ned. Mil. Bond, Ds. Tj. Hagen, Majoor veldprediker 2e divisie, die ondertusschen ter vergadering was gekomen en met applaus werd wel kom gebeeten. In een warm gestemde feestrede schetst deze spreker dat het Tehuis, werkelyk een tehuis moet zyn, dat het Tehuis geschikt moet zyn om de militairen te bewaren voor de gevaren van het militaire leven, dat bet Tehuis op de derde plaats den soldaat moet sterken. Met spannende aandacht werd deze schoone rede aangehoord. Sterk be lichtte spr. den toestand van den christeiyken militair en den strijd dien by te voeren bad. Uit zyne ervaring deelde spr. heel wat feiten mee, die spraken van het nut, door de Chr. Mil. Tehuizen ge sticht. Yooral ook waar de Chr. Mil. moet gesterkt worden tegen den geest van anti militarisme die door de gelederen vaart, tegen den op stand tegen God, die gepredikt wordt, omdat de mensch God in dezen oor log de wet wil voorschrijven boe Hy doen moet. Spr. spoort aan den band die bestaat tusschen God, OraDje en ons volk te versterken. Al3 alles achynt weg te zakken, zegt spr. houdt Hem vast, leest Ziin Woord, houdt vast den band met God, verzet u niet tegen Zyn ondoorgrondeiyke Raadsbesluiten. In de ure des ge- vaars zal de Chr. militair pal staan. Geve God dat de oorlog niet over ons land kome. Spr. bestrydt verschillende uitin gen van godsdienstloosheid, verzet tegen Zyn Wil en wyst er op, dat de mensch met zijn klein veratand niet Hem moet willen voorschrijven hoe te doen. Met een heerlijke pero ratie over God, Koningin en Vader land eindigt by onder langdurig applaus. Een afzonderiyke toespraak richt hy nog tot vader en moeder Teitsma voor al hetgeen zy voor het Tehuis en de militairen deden^ Dd penningmeester der vereeniging, de heer Visser, wydt een woord aan d8 flnancieele geschiedenis der afd. en het Tehuis en beveelt het warm in aller steun aan. Hy dankt de ge noodigden die aan den oproep gehoor gaven, in 't byzonder de militaire en burgeriybe autoriteiten, wier tegen woordigheid op zoo hoogen prys wordt gesteld. Aan de belangstellende leden van de kerkeraden en het zangkoor brengt hy insgeiyks dank. Gezamentlyk wordt daarna gezon gen: „'k zal U, 0 God, myn dank betalen" en het Wilhelmus. Ds. Hagen zegt vervolgens het dankgebed, waarmee de bijeenkomst gesloten wordt. Tal van telegrammen van geluk- wensch waren ingekomen, o.a. van het Kamerlid Van der Yoort vah Zyp. Kamarklatkrlng-din Haldar. Er is thans definitief opgericht een organisatie van de Liberale Unie voor den Kamerkieskring Den Hel der. In het comité hebben zitting de beeren J. Korthals Altea te Amster dam (voorzitter), J. H. Eyaaen te Oosthuizon, G. J. van Leersum te Winkel, J. H. Steggerda te Ooster- bleek, J. Mol te Monnikendam, mr. P. A.v Offers te Alkmaar, G. v. d. Koogh te Zaandam, J. Zeilemaker te Hauwert, C. Stapel Gz. te Enk huizen, B. H. Jürgens te Purmerend en S. H. A. Esser te Hoorn (secretaris). Men zal zooveel mogeiyk samen werken met het bestuur van den kieskring Haarlem, waar ook een organisatie is opgericht met den heer J. Korthals Altes van Amsterdam tot voorzitter en den heer G. Smits te Haarlem als secretaris. A. P. Staalman In „Catlno". Dinsdagavond trad de heer A. P. Staalman in „Casino" op ter aanbe veling van zyn candldatuur voor de Tweede Kamer. Do zaal was tot achter aan toe gevuld. Nadat de heer Hartendórf de vergadering geopend had en den aanwezigon het welkom had toegeroepen, trad de heer Staalman naar voren. Een treffend oogenblik in mijn leven, zoo ving deze aan, was de avond van 15 Mei, toen my thuisbezorgd werd het bericht, dat ik in den Helder 2000 stemmen had verkregen. Zelden kreeg ik een zoo aangenamen en bhj venden indruk2000 menschen, die voor my stemden, terwyl ik ln de ganache campagne myn hoofd niet buiten de deur had gestoken. Zij zeggen my Iets, maar vooral zeggen zy de tegen- party iets, die hun stemmenaantal met muziek eu zang bijeen hadden getoeterd. In dezen ernstigen tijd is het een bedenkeiyk verschyosel, dat 'aldus de kiezers naar de stembus moeten worden gelokt. De 2000 chr. dem. stemmen hadden zulk vertoon niet noodigzy wisten wat ze wilden en hebben de vryz. en soc. dem. een gevoelige les gegeven. Ook voor de buitengemeenten was het resultaat voldoende en iemand als de beer Tho massen getuigde ervan: dat is nu het resultaat als iemand het vertrouwen geniet van de kiezers. De soc. dem. hebben my vereerd met menig schoon getuigenis, en het doet my leed voor hun leiders, dat deze hen op dit oogenblik zoo'n geduchte saltomortale laten maken. Er zullen dan ook veie soc. dem. zyn, die weigeren te doen wat tegen hun overtuiging ingaat. Verbysterend was dat stemmenaan tal omdat er maar 1480 stemmen op de liberalen werden uitgebracht, op hen, die het anders voor het zeggen haddfen in den Helder. In de gemeente Helder zelf waren er maar 1000, die op Oud stemden, 2500 andern kiezers zei den: wy wenschen hem niet. Is het eigeniyk niet uw plicht, vraagt spr. aan de liberaleD, ten opzichte van de bevolking, eens een toontje lager te gaan zingen hier? Spr. bepleit nu het goed recht van zyn huidig optreden. Van juridische zijde bezien, kan van den heer Oud niet gezegd worden, dat hy zittend Kamerlid is. Hy is nog niet beöadigd, zyn geloofsbrieven zyn rog niet onderzocht, als morgen den dag een gewichtig wetsontwerp aan de orde zou komen, mist de beer Oud het recht eraan deel te nemen. Hy is als iemand, die in ondertrouw is, bruigom is hy, en zijn huweiyk is nog niet bevestigd. De by het begin van den oorlog aangegane Godsvrede bedoelde het opzy zetten van de onderlinge twis ten. Maar daaruit mag niet volgen, dat de Regeering meent, dat ze de Tweede Kamer alles maar voor zoete koek kan laten opeten. Er is ve6l gebeurd, wat ergernis wekte ln de Kamer, eu de stem van het volk zweeg. Het bestand heeft veel geld gekost: over zaken van een paar duizend gulden werd anders langen breed geredeneord, thans worden millioenen en millloenen gevoteerd. En als atraks de rekening thuiskomt, zal men ondervinden, hoeveel dat bestand kostte. Er moet door de volksvertegenwoordiging contióle ge oefend worden. Er ia een geest van verbroedering in de Kamer, de vry zinnigen gaven hun actie tegen ver hooging van subsidie voor het bi zonder onderwys prys, en de recht- schen van hun kant gaven het alge meen kiesrecht. 8pr. heeft altyd de geiyk8telllng van openbaar en bizonder onderwys bevochten, en men riep hem toe: gy, protestant, wilt geld geven aan kloosterscholen, en thanB zyn het de vrijzinnigen, die schryven, dat de gelijkstelling een zegen is voor het land.. Ik ben het er vol komen mee eens, maar het heeft indertyd my myn politieke leven gekost. Het ware thans vrijzinnig, als msn den vroegeren afgevaardigde, die er zoozeer voor gevochten heeft, thans dit jaar teruggaf! Liever vecht ik echter om den zetel, dan hem cadeau te krygen. Spr. komt nu op wat „Het Volk" schreef, dat Staalman ls de pensioen- eandldaat. Maar dan is Troelstra het ook. De soc. dem. Btryden voor staatspensioen, - ditisonvervalscht staatspensioen zonder premiebetaling. Volgens het getuigschrift van den heer Thomassen heb ik altyd goed gestemd, en nu kom ik en zegbier is myn getuigschrift, wilt gy mij pensionneren? Maar ze doen het niet, ofschoon Oud, naar eigen be weren, de candidaat is van het be houd. Spr. aanvaardt dus de uit drukking „pensioencandidaat", alleen crltiseert hy de wijze, waarop het pensioen ontstaan is. Spr. gaat dit na, en toen eenmaal het pensioen er door was, Is daar terugwerkende kracht aan gegeven, waarna men plotseling zeidelaten zitten wat zit. Over die manier van doen iB in de Eerste Kamer een hartig woordje 'gesproken. De chr. dem. Btaan geheel vry, hebben met een accoord niets te maken. Het ls onbebooriyk, dat de leiders dat zaakje maar hebben op geknapt, waar de Grondwet uitdruk kelijk voorschrijft, dat by tweede lezing de nieuwe Kamer het wets ontwerp voor de herzieniDg moet stemmen. Toen de heer Reekers den Min. vroeg hoe de Regeeriug over dit afspraakje dacht, zeide de Min., dat de afspraak buiten de partyen om gegaan was, en hy ervan kennis kreeg door een brief, dien hy niet beantwoordde. Blykt daaruit niet, dat de Min. het zaakje een beetje vies vond? In de Eerste Kamer antwoordde de Min., dat men het niet moest opvatten alsof dezelfde menschen bedoeld werden, slechts dezelfde partyen. De Heldersche vryzinnigeD hebben daar tegeD gezondigd: in- plaats van een unieliberaal, zeoals de beer De Meester was, zonden zy een vrjjzinnigdemoeraat naar de Kamer. Als hier een unieliberaal candidaat gesteld was, zouden wy er niet aan gedacht hebben uitte- komen. De unieliberalen hebben ook tegen de candidaatstelling geprotes teerd, maar de heeren zelden er niets mee te maken te hebben: ze waren immers Heldersch vryzinnigl Thomassen zeide het nog, dat er geen 25 vrijzinnig democraten in het gan- sche district byeen te barken zyn. Hedenavond staat in het „Hdbl." de oprichting van een unie-liberale orga nisatie in den kieskring Helder. Daar zit geen enkel Heldersch kop stuk in. En met deze party van de Held. vryzlnnigen is geen accoórd aange gaan. Als de beer De Meester, des- tyda de leider der unieliberalen, het (Vervolg op pag. 4).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1917 | | pagina 1