HELDERSCHE COORAÜT DE OORLOG. No. 4816 DONDERDAG 16 AUGUSTUS 1917 46e JAARGANG Op pagina 4 van dit blad is opgenomen: 1. Uit den omtrek. 2. Hötel-Neutraliteit. 3. Papierregeling in Noorwegen. 4. Nieuwe Uitgaven. 5. Feuilleton, enz. OE WEEK. 14 Augustug. 't Lykt zonderling, en toch is 't de waarheid: voor Bommigenschijnt 't nog altijd niet volkomen helder, in welken scbrikkeiyken tijd we levon. Onlangs kon men in een Nederlandsch blad lezen, hoe een van zijn medewerkers, die in Duitschl^nd oniangs gereisd heeft, er van eene vrouw, die zoo juist haar zoon, die voor het front bestemd was, naar het station had gebracht, het woord opving: „De ootfog?... Och ja, dat is een toestand geworden 1" Men be grijpt wel, wat zulk^en uitdrukking in de gegeven omstandigheden .be- teekent. Men berust, schikt zich ook in 't meest ontzettende. Men draagt de beproeving van hen, die U het liefst zijn, 't naast aan het hart liggen, te moeten offeren aan den generaleu waanzin, aan de groote menschen slachting. Men duldt de grootste beproevingen van allerlei aard, erkennend dat er een toe stand geboren is op aarde, waarin nu eenmaal geen sterveliDg voor- loopig verander iog kan brengen En in de neutrale landen althans in Patria zijn er, die, telkens even opgeschrikt uit den zoeten dommel, vervolgens weer het oude leventje te hervatten, alsof er „niets bijzondere" aan de hand ware Men mag aannemen, dat zij nu toch gaandeweg toch ook zullen gaan bespeuren, dat ook zelfs zjj eraan moeten gelooven, wat het brengen van offertjes van gewoonte en gemak zupht e. d. betreft, aan „da tljds omstandigheden" 1 Het, broodrantsoen is nog niet in gekrompen. 't Bleef voorloopig by dreigement. Slechts zag6n wij ona dsgeiyksch brood door de ver meGging van rogge- en tarwebloem - een grüsgrauwig tintje aannemen, dat nu juist niet bijzonder smakelijk aandoet. In normale tijden zou daar ach en wee over geroepen worden en in welke toonaardenDe redactiön onzer bladen zouden bestormd, ge bombardeerd worden met ingezonden stukken zonder tai, waarin men zich beklaagde over het „afzichtelijke, oncetbire voedsel". Nu zóóver zijn we dan toch wel gekomen berust men stilzwijgend- in de kleinigheid. Maarde kolen 1 Het Rijksbureau ls nu de dictator, en ook de eenmaal machtige heeren bestuurders der groote gemeenten zijn de nederige dienaren van het Bureau geworden. In de Hofstad richtte het Bureau zich - B. en W. eenvoudig passeerend rechtstreeks tot de directie der gasfabriek, 't Decreteert, vaardigt oekazen uit, beseffend dat alle tegenspartelen toch vruchteloos is. Wat zal er vau de oorspronkelijk met Duitschlacd bedongen 350.000 ton kolen per maand ten slotte ons worden toegezonden? De jongste officieuse tijdingen zijn ietwat gerust stellend. Maar het. vooruitzicht blijft mat den al meer naderenden winter tijd vóór ons, terwijl 15 September a.s. de officieels zomertijd een einde neemt voor dit jaar niets minder dan angstwekkend. In Juli 1917 is schier overal te-vcel aan kolen verbruikt. En., dat moet worden ingehaald. Eene Rijks rant gocDeering is op komst. Maar intus- schen moat in afwachting daarvan worden ingegrepen. Te Amsterdam is men nog „over wegende", maar groot schijnt de kans, dat men ook daar tot vroegere sluiting van café's odz. zal moeten komen. In de Hofstad werd bij tijdelijke ontstentenis van den burgemeester een regeling ingevoerd, den gastoevoer van 4 tot 9 stop zettend, welke gansch het maatschappelijk levea dreigt' te ontwrichten. Dat men er moet terugkeeren tot de gewoonte van vele, vele jaren hèr (althans wat de groote gemeenten betreft) om des middags c.a. een ure te middagmalen, - 't is waarlijk het ergst niet van het geval. Maar voor tal van takken van industrie is de ondoordachte en onverhoeds ingevoerde maatregel een „strop". Intusschen, de Raad der Hofstad heeft reeds den weüach uitgesproken dat eene rantsoeneering, met zeer- bekwamen spoed (uiterlijk 15 Septem ber!) in te voeren, deze dingen zal vervangen. En ookdat de sluitingstijd voor de café's etc. op elf ure zal worden gesteld. Dit nu zal voor menigeeD, die zich van den oorlogstijd ten slotte „weinig aantrekt", een minder- prettige surprise zijn. De „plakkers" zullen er aan moeten gelooven. Voor de allerergsten van deze soort was het vooruitzicht van de 10 ure sluiting op Oudejaars-avond reeds een „cauchemar". Nu dit I De vraag is echter, of het de gas besparing ten goede zal komen. Waar zullen de menschen, in grootere en kleinere lokaliteiten des avonds ver eenigd, heengaan, als het „oorlogs klokje" van gehoorzaamheid gaat luiden Naar huis en hof. Zeker. Maar ook daar zullen velen toch nog ^een uurtje" verpoozen, alvorens naar bed te kruipen. De „oude Adam" der grootstad wordt niet by-tooverslag en bij Rijksbureau decreet een braaf- eerzame plattelander, met de kippen op stok gaand IOok zullen „som migen" allicht... nu ja, de elfuur- sluiting geldt voor élle publieke ge- legenheden. Maar „men zegt" dat er wel zijn, waar op „Polizeistunde" de gordijntjes omlaaggaan, de lichten worden uitgebluscht, terwijl toch getrouwe stamgasten, een zekert kentje gevend, zelfs tot diep in den nachtLaten wij gelooven dat dergelijke verhalen op fantasie berus ten. Goed is intusschen, dat de politie een „oeil ea campagne" houdt nadat de 11 uur sluit'ng zal zijn doorgevoerd. En dit is in driedubbele mate uoodig nu de tijd met rassche schreden schijnt te naderen, waarop we ons nazousoDdergang op straat wagend een zaklantaarn mee op weg moeten nemen, daar de publieke straatverlichting al meer gaat herin noren aan de tijden, toen de burgers slechts met flambouwen 's avonds en 's nachts den openbaren weg konden betreden. 3jZelfs de dagen der sombere „re serbères", lantaarns met zwak- schljnend olielichtje of kaarsje, ben gelend aan een touw, gespannen.over een straat schijnen, wat de publieke verlichting betreft, begeerlijk verga leken met wat men nu in somm ge groot stads-buurten te zien krijgt. De „eeuwige cirkelgang, waarin de menschheid zich beweegt", noemen de wijsgeeren 't. Mea zou ook alweer kunnen 3preken vau het „heilige moeten". Thans ons allen de ijzeren wet opleggend I De komende winter kan ons velerlei „surprises" brengen. Dat we ons aan „oorlogsbier" zullen hebben te ge wennen, 't is al bekend. En sym pathiek was zeker het flkache woord van protest, door dr. Yap Hamel Roos in het „Mbld. tegen de Verval- schingen" aaDg"heven tegen de wijze, waarop arme, duldzame Jan Publiek taillable et corvéablek merci"! nu wordt „genegerd" door allerlei ondernemers, die 't ten slotte toch van medegenoemden Jan „moeten hebben" De prijzen van tabak en sigaren vernam men zijn stijgende, zullen no$ heel wat hooger worden. Maar wie leest, hoe via Belgis reus achtige hoeveelheden naar Duitsch- land worden gevoerd, hij zal.toch moeite hebben zijn wrevel te bedwin gen. Al is hij neuti aal gelijk een ei. Zeker onze neutraliteit is prachtig en kostelijk. Maar wat „ruggegraat" dient zij toch te hebben. Wanneer de militaire commandant, gelijk te Eind hoven geschiedde,een dagblad schorste omdat het zijn meening durfde uiten over de Duitsche duikbooten gestie, dan komt de vraag aan de orde, waar hier de „ruggegraat" was.,.. Ea spreken wij de hoop uit, dat. het onderzoek naar dit geval door mi nister De Jonge don Ncderl. Journa listen kring" beloofd, moge leiden tot intrekking van den maatregel. Nogmaals: de Nederlandsche on zijdigheid is een goed Bcbild tegen de niet te o verziene ramp van in den wereldbrand te worden gemengd. En wij hebben daaraan reeds vele groote offers gebracht. Ook het licht- Hjk twijfelachtige geval der schending van onze territoriale onschendbaarheid door Duitsche watervliegtuigen by het pogen te vermeesteren van de _V1. 59", zal wel weer langs diplomatiekeu weg tot oplossing wor den gebracht. W|j doen 't alleruiterste om langs .minnelijken weg" allerlei grootere én kleinere geschillen te vereffenen. Hopen, dat het comité uit de IJmui der reeders, dat zich naar Engeland zal begeven voor het visch contract, ook succes moge vinden. We zijn conciliant tot schier over 't uiterste, maar de eisch van „zelf respect" moge doen bereiken dat onze neutraliteit niet in slappe serviliteit, in welke richting ook, ontaarde 1.... Op 't Haagscha Binnenhof on onderbroken rust, Esc. Treub voor een paar weken rustend te Apeldoorn. Nooi-Boschwet en Export Centrale niet voor September. Ik zou béést aan mijn profetische gave gaan ge looven. Mb. Antonxo. De lagerberichten van 13 en 14 Augustus. Yan het W e s t e 1 y k front. Londen, 13 Aug. Officieel. Gedurende den ochtend toonde de vijandelijke artillerie toenemende activiteit ten Z. den weg Atrecht—Kameryk en in den sector van Nieuwpoort. By luchtgevechten werden 9 Duitsche vliegtuigen neergeschoten.- Zeven on zer aëroplanes worden vermist. De legerberichten van 14 Augustus vermelden kleine acties aan bet Westelijk front. Ten N.W. van Reims drongen Pransche verkenningstroepen op ver schillende punten op Duitsche linies binnen. In Champagne deden de Duitschers herhaaldeiyk aanvallen op kleine Franscbe posten in de streek rond Cornillet. zy werden telkens afge- Generaal Haig vermeldt aanvallen op de Duitsche linies, waarby go vangenen werden gemaakt. Ook do Duitschers maakten gevangenen (Por- tugeezen in groot aantal) en ver melden op verschillende punten zwaar artillerievuur. Een en ander echter van weinig belang. Beriyn, 14 Aug. Aan de kust en ten O. van Yperen woedde de slag gisteren het hevigst. In de streek van Langemarck en Freezenberg werden Engelsche aanvalspogingen verijdeld. Engelsche troepenconsen- traties en tanks werden onder ver nietigend vuur genomen, ten ZO. van Yperen sterke vijandelijke af- deeliogen beschoten en vele patrouilles teruggedreven. Het bericht spreekt verder van de vermeesteriog van een bosch en van heftig artillerievuur aan beide zyden der Maas. Van het Oostelijk front. In het Oosten blijft het zwaartepunt van den stryd ten Noorden vanFoc- sani liggen, waar de centralen over de Sereth heen naar bet Noordoosten trachten door te stooten. De Russen en Roemeniörs hebben hier in het gebergte by een tegenbeweging eenig succes gehad. Daarentegen moesten zy ten Noorden van Focsani verder achteruit. Tegen den avond, zoo zegt het Russische bericht, zijn onze troepen onder den feilen druk van den vijand op Deocheti geweken. Aangezien uu Deocheti een>einig aanzienlijk dorpje is, dat ten Noorden van Painciu ligt, en de vijand; in Noordelijke richting aanvalt, betee kent het bovenstaande, dat de centra len de plaats Painciu hebben bez6t, zooals deze zelf dan ook meldeD. Dat verlies is intusschen voor de Russen niet onbedenkelijk. Want nu zal het voor hen heel moeilyk zijn, zich op het driehoekige heuvelland tusschen Susita en Sereth te hand haven. Het krijgsbedrijf in deze buurt be looft in de naaste toekomst dus span nend te worden. Er ia nog geen beslissing gevallen, maar het wordt kritiek. Petrograd, 13 Aug. Officieel. Aan het W. front geweervuur en verken ningen. Aan het Roemeensche front begon de vijand ten N.W. van Sipot na een artillerievoorbereiding onze stel lingen aan te.v3llen. Tegen den avond wierpen de Roe menen, gesteund door onze troepen, den vijand terug. In den loop van den dag maakten wij meer dan 600 man gevangen en 4 mitrailleuses buit. In do richting Focsani bleven de Duitschers 12 Aüg. hardnekkige aanvallen doen, waarbij zy versche afdeeliogen in het vuur brachten. Het 412e regiment maakte 500 Oostenrykers gevangen. Tegen den avond weken onze troepen onder den hevigen druk van den vijand terug tot de linie Straski—Desketzi. De terugtocht der Russen en Roemeniörs. Volgens de „Pester Lloyd" heb ben de Russen en Roemenen in Mol davië hun tegenstand opgegeven en bevinden zij zich in vollen aftocht naar as Sereth. De duikboot- en mljnoorlog. Beriyn, 14 Aug. Officieel. In de Golf van Biscaye en den Atlantiachen Oceaan werden door een onzer duik booten 20,000 ton in den grond geboord. Luchtaanvallen op Engeland. Londen, 13 Aug. VolgeDS dé laatató berichten zyn bij den luchtaanval to Southend gisteren 32 personen gedood en 43 gewond. Berichten van vliegers tootjen af doende aan, dat de vijandelijke vlieg tuigen, die gisteren dit land aan vielen, op weg waren naar Londen. Op een groot aantal onzer toestellen btuitecd, die daar tegen waren afge stuurd, keerden ze opeens om en baanden ze zich een weg naar zee, waarby ze weer eenige bommen in Southeud ~wierpen en de overachle teude boven zee loosden. Het vuur van het afweergeschut hielp ons vechtend luchtsmaldeel terdege. Vredesbemiddeling. Rome, 14 Aug. De Paus heeft aan de regeeringen van allo oorlogvoerende lauden vredesvoorstellen gedaan. Het heet, dat de Paus voorstelt het herstel van Belglö, Servië, Roemenië, en een vredelievende oplossiDg van de vraag stukken betreffende Elzas Lotharingen Trente, Triest en Polen. In een nieuwen vredesoproep, aan alle oorlogvoerende mogendheden ge richt, wyst de Paus op de verklaringen onlangs afgelegd door de leiders der oorlogvoerende regeeringen, welke z.i. toonen dat hun meeningen niet zoo zeer uiteenloopen als men meent. De Paus stelt voorgeen annexaties, geen schadevergoedingen, behalve in de byzocdere gevallen van België en bovendien zekere Franscbe en Servi sche streken die meer ernstig ge teisterd zijn. Verder stelt hij voor oplossing van de quaestiën betreffende Eizas Lotharingen, Trentino en Triest, volgena de wenschen van de bevol- kiDg voor zoover die vereenigbaar z(jn met den algemeenen toestand; herstel van het oude kouiDkrijk Polen herstel van België en de Franscho departementen door Duitachland bezet in ruil voor teruggave van de Duit sche koloniën. De Paus bepleit verder vfyheid der zeeën, ontwapening en vorming van een opperste hof van arbitrage voor de oplossing van toe komstige conflicten tusschen denatiën. Het Vaticaan is zeer optimistisch over de gevolgen vau het nieuwe Pauseiyke initiatief en meent dat het einde van den oorlog niet ver meer is. Men mag aannemen, dat de Pau3 voor zijn nota te verzenden, zich vergewist heeft dat geen regeering haar met een botte weigering om haar te bespreken zou ontvangen. Men hoopt in het Vaticaan, dat het voorstel van den Paus op hel psychologische oogenblik is. gedaan. Uit Diiltschland. In zijn Maandagsartikel schrijft Th, Wolff, de hoofdredacteur van het Berl. Tageblatt, ditmaal:' „Wat gebeurt er by ons? Al de bladen, die geheel of half door de „Schwerindustrie" gekocht zyn of onzelfzuchtig de Aldultsche leus vol gen, beduiden sedert tien dagen von Kühlmann, den nieuwbenoeteden -staatssecretaris van buitenlandeche zaken, dat hy, als zyn leven hem lief is, elk vergelijk met Engeland uit den weg moet gaaD. Men heeft hem, of schoon hy juist in Engeland als een duivelsche intrigant werd uitgekreten, als een voorstander van de Westerscbe toenaderingspogingen voorgesteld en nu verbiedt men hem met Engeland vrede te sluiten, men verbiedt 't hem, om zoo te zeggen, uit principe. Maar moet de vrede op een goeden met de Portugeezen gesloten worden, of met de Montenegrynen, of met de maanbewoners, of met de staatslieden van Siam, die thans ook onze vyan- den zyn? Wy voor ons vinden het geheel on verschillig, of op het gescbik te oogenblik naar het Oosten of n3ar het Westen toe onderhandeld zal worden, want niet op den weg, maar op het doel, niet op sympathieën of antipathieën, maar op een goeden, duurzamen vrede die tat dragelijke toe- standen leidt, komt 't aan. „Het voor het algemeeu gevaar- ïyke gezelschap, dat sedert twintig jaren do Duitsche politiek terroriseert, eischt, dat men met zijne neigingen en afkeer ook verder zal rekening houden. .,Ten aanzien van de dringend nood zakelijke hervorming van het ryk, ten aanzien van de kwestie van de macht en de verantwoordeiykheid ver klaart het centrum, dat het, nu Spahn aan het ministerie van justitie zit, er genoeg van beeft. Eu de Beriynsche correspondent van de Kölnische Zei- tucg bestrijdt, dat de parlementaire staten „de ware politieke vrijheid" bezitten en roemt onze „vrijheids goederen". Hij herhaalt de veel ver spreide, maar niet juiste bewering, dat ook de parlementen des geallieerde landen in de dagén vóór den oorlog geheel uitgeschakeld zijn. _Dagelyks onderhandelde» in die dagen Jaurëa en de andere partijleiders met do Fransche regeering, Bonar Law riep te Londen zijn partijgenooten bijeen en deelde Grey en Asquith zyn wenschen en vorlangens mede. Waar echter was de medewerking van den Duitscheu Rijksdag in een zoo be- sliasenden tijd?" In Duitachland zal de geheele appel-, peren- en pruimenoogst in het belang der algemeens volksvoeding in beslag worden genomen. De afkondiging van een besiuit dienaangaande wordt bin nen enkele dagen verwacht, aangezien alleen voor de marmeladefabrieken 400 millioen kg. vruchten noodig zyn. De conferentie te Stockholm. Tengevolge van de weigeriog der Engelsche, Fransche, Italiaansche en Amerikaansche regeeringen om aan de gedelegeerden voor Stockholm passen .uit te reiken, is de conferentie der sociaaldemocraten aldaar tamelijk wel mislukt, en zal zy zich uitsluitend kunnen bepalen tot de socialisten der Centrale mogendheden, Rusland en eenige vreemde staten. Het zal zelfs de vraag zijn cf de conferentie wel zal doorgaan. De blijdschap, waar mede men de besluiten der Engelsche arbeiderscongressen begroette, zal nu wel plaats maken voor teleurstelling. Toch behoeft dit besluit der geallieerde regeeringen niet te verwonderen, want, reeds vroeger hebben zij immers geweigerd passen te verstrekken voor de bijwoning der Stockholmsche conferentie. Het, Volk schrijft hieromtrent: „Met dit optreden van de regeerin gen d6r entente is het werk van Stockholm voorloopig geheel op losse schroeven gezet. Van een conferentie als waarop wij hadden gerekend, die het begin zou zijn van de openlijke iropaganda in alle oorlogvoerende auden voor een welomschreven vredesprogram, door overleg tutffechen de socialistische partyen tot stand gekomen, zal vooreerst geen sprake zyn. Hiermede echter ls het werk van Stockholm niet uit. Het Hol- l.inddch Skandir;avi8che comitee, la ter met de Russen versterkt, heeft eeu schat, van hoogst belangrijke gegevens verzameld, die voor een program voor een duurzamen vrede van groote waarde zullen blijken. Het zal, in afwachting van een gunstiger oogenblik om de vertegenwoordigers der sociaaldemokratie Mjeen te bren gen, op andere wyze den strijd voor den vrede voortzetten." En verder: „Lloyd George zegt wel, dat het maken van den vrede moet worden overgelaten aan de regeeringenmaar het is de vraag of zy het kunnen. De eerste proef zal worden geleverd by het al of niet voor den dag komen, met een program. En zoo zij het niet kunnen, zal het hun onmogelijk blij ken, het streven naar den vrede, dat in alle volken leeft,, dat door het werk van Stockholm is versterkt, en éat onweerstaanbaar met den dag in kracht zal toenemen, te onder drukken." De Vorwaerts schryit, dat nu voor iedereen duideiyk moet zyn, welke groep van oorlogvoerenden zich tegen den vrede verzet. Het besluit, zegt de Vorwaerts, bewyst tweeërlei: ten eerste, dat de Amerikaansche gn de Engelsche^ re geering den oorlog alleen met een nederlaag van Duitachland wil be sluiten, ten tweede, dat de Engelsche regeering geen rekening meer denkt, te hoeven houden met de Russische vredesbeweging. Maar misschien zal die beweging door de weigering passen juist versterkt worden. De „Daily Chronicle" zegt„Men moet erkennen, dat de Britache re geering, indien zy eensgezindheid der geallieerden wenscht te handhaven, niet audera kon handelen dan ze deed." Branting schryft in „Sozialdemo- kraten": „Het scbynt dus dat een breuk tus schen die regeeringen en de socialis tische partijen die besloten aan de conferentie te Stockholm deel te nemen aanstaande is. De gevolgen zijn niet te berekenen. Maar de ge dachte aan een door de arbeiders van alle landen tot stand gebrachten duurzamen rechtvaardigen vrede wordt door het weigeren van passen niet gedood. Deze maatregel zal wel licht een politieke fout van den eer sten rang blijken te zyn." De kwestie is thans maar hoe groot het verzet uit de arbeiderskringen zal zyn. Want dat er verzet komen zal tegen dit besluit, dat lijnrecht indxuischt tegen den wil der arbeiders is wel zeker. Over 't algemeen is men de meening toegedaan dat. Henderson's rede niet bevredigend was, al wenscht men dan ook geen blaam te werpen op de motieven waardoor hy zich liet leiden. De afgevaardigde Will Thorne zeide in een onderhoud met ee.n vertegen woordiger van de „Daily CöroDicle", dat Henderson's verklaring zwakker was dan menigeen bad verwacht. De „D3ily Mail" is er, evenals de andere bladen, van overtuigd, dat do Britsche arbeidersparty ongehinderd de persooniyke geschillen, al haar krachten zal inspannen om de eindoverwinning te bereiken. De vertegenwoordiger van de „Daily News" in het parlement schrijftMen zegt, dat Henderson von meening is, dat de mededeeling der regeering aangaande het feit, dat vier van de geallieerdelanden tegen de conferentie te Stockholm zijn, den toestand verandert. Het ligt niet in de bedoeling van Henderson om het land in beroering te brengen, daar dit in stryd zou zyn met de opvatting dat de oorlog tot een goed einde moet worden gebracht. De „Morning Post" ontvangt een telegram uit Stockholm, waarin wordt gezegd, dat de promotors der coufe rentie pogingen in het werk stellen om de bijeenkomst in Chriat'ania of in een andere Skandinavische stad te doen plaats hebben, daar de Zweod- sche regeering en de plaatselijke autoriteiten te Stockholm het in ge bruik nemen van een geschikte zaal geweigerd hebben. PLAATSELIJK NIEUWS Leaszaalnieuws. Wanneer Ge in de Openbare Lees zaal zit en Uwe aandacht, in plaats van op bet boek voor U, eens laat gaan tot de binnentredende bezoekers, dan zal het O niet moeiiyk valleD, deze in verschillende soorten tever- deelen. Sommigen gaan, na hun hoed in de garderobe te hebben opgehangen aan de krantentafel zitten, en lezen het nieuws van den dag (met of zon der hoofdletters.) Anderen gaan een stapje verder, komen bij het tydschriftenrek terecht en gaan by do tafel een week- of maandblad zitten lezen. Dan heeft men do romanlezers. Die rubriek zou nog weer onderver deeld moeten worden. Want men kan een roman, of, algemeener gezegd, letterkundig werk, lezen uit louter tydverdryf, maar het kan ook eon lezen zyn, dat onze levenswijsheid vermeerdert en ons betor maakt. En dan heeft men nog de studie menschen. Die nemen een boek uit de studie afdeeliDg en verdiepen zich daarin, maken soms ook welaantce- keningen. Ook deze rubriek zou men weer kunnen onderverdeelen, b.v. in degenen, die zich voorbereiden voor eeu examen en zy, die de weten schap zoeken om haar zelfs wille. Men zou de bezoekers ook nog op andere wyze kunnen indeelen, b.v. iu degenen, die weten wat zy willen, en de besluiteloozen. Do eersten gaan recht op hun doel af, uemen hun tydscbrift of boek en gaan lezen. De laatsten staan langer voor d9 kast, nemen nu dit, dan dat boek ter hand, bladeren erin, zetten het weer weg, tot zy tenslotte pan een bepaald boek blyven „hangen". Van deze laatstg soort stel ik roy voor, dat zij wel eenige voorlichting zouden willen hebben omtrent den aard der aanwezige boeken, meer voorlichting, dan de catalogus geven kan. Het is dan ook niet in de laatste plaats het doel van deze artikeltjes om die voorlichting te goven. Het aan anderen overlatende dittezyner tyd te doen voor letterkunde, ge schiedenis, natuurkunde of technische wetenschappen, heb ik mij voorge nomen ditmaal een praatje te hou den over de filosofische boeken. Ik kan mij voorstellen, dat iemand heeft gevoeld, wat prof. Heymans zegt in zyn rede over de toekomstige eeuw der psychologie, dat de veel zydiglieid, do samengesteldheid van het geesteiyk leven in den tegenwoor- digen tyd veroorzaakt, dat w|j vreemd staan, niet alleen tegenover anderen maar ook tegenover ons eigen inner lijk wezen, dat de verzwakking der godsdienstige levensbeschouwingen maakt, dat wij vreemd staan tegen over den grond der dingen. Ik kan mij denken, dat zoo iemand meent dat de filosoflie hom in staat zal stellen zichzelf, zyn medemen schen en de wereld beter te begrij pen. Maar tot welken der vele filosofen zal hij zich nu wenden Als bij het probeert met de Kritiek der zuivere rede van Kant of met Hegel's Logika, dan ben ik bevreesd, dat hy evenals do leerling uit Gpethe's Faust, weldra zal gaan klagen over een molenrad, dat zich in zyn hoofd beweegt. Dat gevaar loopt hy nu in onze Heldersche Openbare Leeszaal niet, omdat de genoemde werken van Kant en Hegel daar niet aanwezig zyn. Maar bet zou kunnen zyn, dat hy weieens had g6hoord van Spinoza, den grootsten wysgeer, die in ons eigen land geboren is, en dat hij uit de bibliotheek had genomen diens hoofdwerk, de Ethica, door Dr. van Suchtelen voor de Wereldbibliotheek uit het Latyn vertaald. Dan, vrees ik, zou het hem al spoedig niet beter g3an, dan by het lezen van Kant en Hegel. Wanneer hy zich nu in dit stadium zyner verlegenheid tot my wendde om raad, dan zou ik allereerst onder zoeken of hy een bepaald of onbepaald vaag verlangen koestorde. Bleek dit laatste h6t. geval, was het er hem slechts om te doen, verheldering van zyce denkbeelden te verkrygen, dan zou ik tot hem zeggen„Begin niet met het moeilykste, want dan hebt Ge eerder verwarring dan verhelde ring te -verwachten. Wilt Ge Uzelf en Uwe medemenschen beter leeren begrijpen, begin dan eens met wat zielkunde te bestudeeren. De Leeszaal heeft wel niet veel op dat gebied, maar hier toch staat „de Psychologie der vrouwen", van pVof. Heymans, een wetenschappelijk' en duideiyk geschreven boek, dat heel wat meer bevat, dan de titel zou doen ver moeden. Of probeer het eens met Kloot?? ma, „Over psychologie van het karakter." Dat staat niet In de rubriek „wysbegeerte", maar by „ge neeskunde", omdat het verschenen ia in de serie „Uit zenuw- en ziels leven". In diezelfde serie is van prof. Heymans verschenen „Het psychisch monisme", dat hier ook in de rubriek „geneeskunde" staat. Dat boekje han delt meer over „den grond der din gen". Het grootere boek van prof. Heymans, in het Duitsch geschreven onder den titel„Einföbrung in die Metaphysik" is hier helaas niet, maar wel vindt Ge hier, „De weg tot bet inzicht", van Dr. Bieren s de Haan. Deze boeken zyn allen duide lijk geschreven, al leest men ze ook niet zonder inspanning." Nu zou het echter ook kunnen zyn, dat mijn „wijsbegeerige" vriend meer bepaalde verlangens koesterde. Het zou kunnen ztjn, dat hij de beide laatstgenoemde boeken reeds gelezen had, daarin berbaaldelyk den naam van Spinoza had aangetroffen, en nu meer over dien wijsgeer wenschte te weten. Indien hy ray dan zyn voor nemen te kennen gaf, om met de Ethica te beginnen, dan zou ik hem dit nog steeds ten stelligste afraden. Ik zou tot hem zeggen „Neem eerst eens aat boekje van Casimir, „Be knopte Geschiedenis der Wijsbegeerte" het eerste deeltje, en lees,"wat daarin over Spinoza staat. Neem dan uit de rubriek „Levensbescbryvingen" het boekje van prof. Ovink over Spinoza. Daarna „Uren met Spinoza" vanDr. Bierens de Haan. Als ge dat gelezen hebt en ge zyt dan nog niet afge schrikt, maar integendeel begeerig nog dieper in Spinoza'a leer door te dringen, probeer dan eens de Ethica zelf te lozen." Van die gesprekken zouden wy er nog vele kunnen voeren. Ge hebt in de boeken over Spinoza den naam van Descartos gevonden, wiens leer hter te lande ten tyde van, Spinoza, dus in bet midden der 17e eeuw, grooten invloed had en zelfs tot zulke hoogloopende twisten aan leiding gaf, dat de stadhouder tus- scheabeida moest komen. Wilt ge van Descartea meer weten, dan er over hem in het boekje van Casimir te vindon is, dan hebt ge hier zyne volledige werken. Maar ik waarschuw Udeze Nederlandache vertaling da teert uit de 17e eeuw en wanneer ge niet gewoon zijt het Nederlütndsch van dien tyd te lezen, dan zal U dat niet meevallen. Er was in die boeken ook meer malen sprake van de groote filosofen uit de Grieksche oudheid: Plato, Aristoteles, Epikurus, de Stoïcynen. Wat Plato en Aristoteles betreft, daar over kan de Leeszaal U tot nu toe niet meer geven dan wat er by Ca simir van te vinden is, wantPlato's Verdedigingsrede van Sokrates, die zelfs ia drie exemplaren voorhanden is, i3 wel een mooi stuk werk, maar Plato's filosofie leert mendsaruit niet kennen. Over Epikurus en de Stol cynen is echter nog iets te vinden in twee kleine boekjes van Dr. Leo- pold. Het eeno heet „Uit den tuin van Epicurus" en het andere „Sto'i sche wysheid", Wie dat gelezen heeft, zal beter begrypen wat de uitdrukking Stoïcya8che kalmte" beteekent^Wilt ge, in aansluiting daarvan, eens iets lezeu van een nieuwer en stoïcyn, een uit de 16e eeuw, neem dan „Uren met Montaigne." Ook de mystiek kwam in de reeds moemde werken ter sprake zoo zult ge wel ergens gelezen hebben, dat Spinoza in het laatste deel zyner Ethica mysticus is of althans tot de mystiek nadert. Wilt ge nu eens iets -van een echten, volbloed fcnyaticua lezen, neem dan „Uren met Boenme", met inleiding en aanteekeningen van Dr. De Hartog. Heel dicht daarby staat op dezelfde plank Büchner's „Kracht en Stof". Dicht nabij alleen in den letterlijken zin van bet woord want in geestelijk opzicht ls er haast geen grooter afstand denkbaar dan tusschen den 17e eeuwschen mysticus en den 19e eeuwschen ma terialist. „Krachten Stof' heefteen zekere historische beteekenia als „het" boek van bet nieuwere materialisme. Ter verheldering zyner denkbeelden moet men het echter niet lezen het natuurwetenschappelijk gedeelte is verouderd en het filosofisch gedeelte waardeloos. Met Bücbner zfin we weer in den nieuweren tyd aangeland. En nu zou ik U gaarne de plaatsen aanwyzen, waar de voornaamste werken staan van Kant, Hegel, Spencer en andere beroemde wijsgeeren. Maar dat kan ik nietze zijn er niet. Zy zullen er zyn, wanneer deze rubriek Z3l aangevuld wanneer ook de andere rubrieken over letterkunde, geschle denis, natuurkundige, sociale en tech nische wetenschappen zullen zyn aaDgevuld en dat zal gebeuren wanneer „men" de waarde heeft er kend, die eene Openbare Leeszaal kan hebben voor de geestelyke ont wikkeling van een volk. Nu kan ik U hier alleen wyzen op „Uren met Schopenhauer" bewerkt door prof. van der Wyek en op het bezadigd en objectief geschreven boek van Lichtenberger over Nietzache. Eene 3fzonderiyke afdeeliDg van de rubriek wysbegeerte vormen de boeken ovor de Theosofie. Deze af deeliDg is voldoende voorzién om omtrent deze werdld- en levensbe schouwing althans eenigermate inge licht te worden. Men vindt er ver schillende werken van de hoofdlieden der beweging, zooals Blavatsky, Be- sant en Leadbeater en verder van eenige Nederlandsche schrijvers, o.a. een boekje van de beeren Corporaal en van Maanen, dat als eerste in leiding waarschyniyk voor velen ge schikt is. Daarop volgt do rubriek „Gods dienst", maar die laat ik rusten, want het was alleen over de wys begeerte, dat ik U heden wilde spre ken. C. H. K. BINNENLAND. Ds N.O.T.en de Engelsche rageering. Het Ned6ri. Correspondentiet ureau in Den Haag meldt: Naar aanleiding van loopende ge ruchten, volgens welke allo betrekkin gen tusschen de N. O. T. en de Engel sche regeeriDg zouden zyn afgebroken, vernemen wy van welingelichte zijde het volgende: Het bericht is niet ge heel juist. Er zyn op het oogeDblik moeiiykheden, die voornamelyk vóórt- vloeien uit het feit, dat de N. O. T. haar taak tegenover handel en nijver heid hier te lande Diet behoorlyk kan vervullen. Ongeveer 70 Nederlandache schepen, waarvan ongeveer 40 beladen met levensmiddelen, grondstoffen, enz., worden in verschillende havens vastgehouden, niettegenstaande de N. O. T. zich strikt aan haar over eenkomsten heeft gehouden. Bovendien zyn er nog andere moei ïykheden in den laatsen tyd ontstaan. Aangezien ons land in groote econo mische ellende zou komen, indien bier niet weer ten spoedigste gere gelde aanvoeren kunnen plaats heb ben, zyn er van de zy le der N. O. T. ernstige pogingen in het werk gesteld om er zich van te vergewissen, of de N. O. T. baar taak tegenover den Nederlandschen handel zal kunnen blyven uitvoeren. Er bestaat reden om aan te nemen, dat de Britsche regeering de moeiiykheden beseft en tot een bevredigende regeling zal medewerken. Petrolaumroof. Dinsdagmorgen ventte iemand te Zaandam met petroleum. Een aantal vrouwen, gewapend met kanneD, omringde den man, die echter niet van zins was deze „losse" klanten van zijn voorraad te bedienen. Een twist ontstond, waarby de vrouwen den olieman te water wierpen om zich daarop van de petroleum meester te maken. Door toegeschoten hulp werd de man op het droge gebracht. Ds kolsnvoorzlenlng der vitichers- vloot. Door het verbod om de atoomviB schersvaartulgen te IJquiiden van bunkerkolen t.e voorzien, raoestea ook de sleepboot trawlers stil liggen. Dit. soort schepen dateert eerst van den lateren tijd en kwanj in de vaart wegens de moeilijkheid om in bet buitenland schepqn te kunnen aan- koopon. Omdat deze schepen slechts weioig kolen noodig hebben voor de exploi- latie en zfj in hoofdzaak de visch leveren voor de binnenlandsche dis tributie ter voorziening in de volks voeding, hebben de reeders besloten een commissie te benoemen, welke nu tracht de toestemming te ver krijgen om deze schepen van kolen, te voorzien opdat zy kunnen mede werken tot bestrijding van de in IJmuiden steeds grooter wordende werkloosheid. De verschillende vak bonden hebben toegezegd de pogingen te zullen steunen. IndlB en de oorlog. Het Hbl. schryft: Er heerscht, zoo seinde men ons Maandag uit Batavia, in Indische handelskringen groote verontwaardi ging over het onttrekken van twee schepen aan de Indische vaart, ter- wyl in India de behoefte aan acheeps- ruimte zoo groot is, dat eene enorme hoeveelheid producten niet kan wor den uitgevoerd. Te meer heeft die bandeliug aan Indië aanstoot gegeven, wijl hier In Nederland verschillende schepen van de Indische lijnen op gelegd werden, waarover de Neder landache regeering dus wel in de eerste pl&ais zou kunnen beacbikkeu. Wy achten het op den weg der Nederlandache regeeriug gelegen, om duidelyk en openiyk te verklaren of iets ter voorziening in het gebrek aan scheepsruimte in Indië kan en zal worden gedaan. 't Is duidelyk, dat met bestendi ging van den huidigen toestand niek alleen do belangen der groote cultures in Indië, maar ook die van een groot deel dei* inlandsche bevolking zijn gemoeid. Men bedenke slecbts dat enkele jaren geleden reeds het bedrag, dat de suikerindustrie rechtstreeks onder de bevolking van Java bracht, op ca. 85 millioen gulden werd ge raamd. Dit ls der regeering natuuriyk even goed bekend als ons en het is dan ook niet aan te nemen, dat zy niet dan noode tot derequisitie van dog weer twee schepen uit de Indiacho vaart zal zijn overgegaan. Maar, wy meenen dat Indië recht heeft op eene ondubbelzinnige ver klaring dat onze regeering niet zon der noodzaak een maatregel nam, die zoo zeer tegen het belang der kolonl» indruischte. "Wy meenen tevens, dat Indië zoo wel als het groote publiek hier in - Nederland recht hebben om te weten, boe de regeerlng denkt tegemoet te bomen aan de eventualiteiten, die het gevolg zouden kunnen zijn van eene bestendiging van den huidigen toestand in Indië. Het Handelsblad van 15 Aug. merkt in verband hiermede het volgende op. Inzake bet opeischen van schepen uit de Indische vaart ten behoeve van de Nederlandsche voedselvoorziening ia ons gebleken, datby herhaling door het departement van koloniën bij dat van landbouw is gewezen op den ernst van het belang voor Indië by een voldoende mate van laad ruimte. De beslissing ligt echter steeds by Landbouw en, uitteraard, neemt men tegenover het meer koloniaal standpunt van het Plein, op de Prinsegracht een meer moeder landsch standpunt in. De voedsel voorziening van Nederland gaat er boven alles. Twasde Kamerverkiezing Enkhuizen. Candidaat gesteld zyn: A. Golljn (a.-r.), burgemeester van Nieuwer Amstel, en J. de Veen te EnkhuizeD, gesteld door een groep anti militai- risten.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1917 | | pagina 1