HELDERSCHECOURANT No. 4830 DINSDAG 18 SEPTEMBER 1917 45e JAARGANG Aan onze abonnó's buiten de gemeente wordt beleefT verzocht 't verschuldigde abonnementsgeld Heldersche Cou rant, Zondagsblad en Modeblad 3do kwartaal 1917 te willen over maken per postwissel of aan post zegels vóór 2 Ootober a.s., zullende anders daarover per postkwitantie worden beschikt met verhooging van dispositiebostep. - Aangezien, door de verhoogde tw ca8S0 tarieven van de poel, thans met 10 cente verhooging inplaats van 5 moet voorden beschikt, radon wy onzen aboDtó's, in hun eigen belaDg aan, 0113 het bedrag zoo spoedig mogelijk toetozenden. Postwissels voor dat doel behoeven slechts met een zegel van 2'/9 cent te worden beplakt. Oe abonnementsprijzen van ons blad eu zijne premie uitgaven, zijn: Heldersche Courant: franco por post f 0.75, Buitenland f 2. Zondagsblad franco per post f 0,521/.2, Buitonland f 0 85 Modeblad: franco per post f 0.85, Buitenland f 1.10 Zij die zloh met Ingang van 1 Oot. op ons blad of op het Zon dagsblad abonneeren, ontvangen de tot dien datum versohljnende nummers gratis. Op pagina 4 van dit blad Is opgenomen 1. Ingezonden. 2. Uit don omtrok. 3. Feuilleton, enz. Oude Kaarten. (Vervolg). Het Texelache zeegat begon lang zamerhand voor de Amsterdamache Scheepvaart van meer belang te worden. De groote en kleine kaap op de duineD, de eerste achter het Galgenveld nog niet zoo laDg ver dwenen, de tweede al veel langer weg, ten westen van Huisduinen, dienden hiervoor. Op een der kaarten kwam ook de kaap voor, waardoor het Kaaphoofd aan z\jn naam kwam. De kaap is verdwenen, het hoofd is ook al" meer dan 12B jaar weg; de naam alleen is gebleven. Natuurlijk heeft men bij de Hel- dersche zeewering ook paalwerk ge had en evenals elders heeft de paal worm hier groote verwoestingen aangericht. Aan den Helderschen zeedijk is men het eerst begonnen den dijk met Noorsch graniet te be- kleeden en kwam daarmee halver wege de achttiende eeuw klaar. Het beloop van den dijk was in dien tijd niet hetzelfde gebleven en ook niet de verdediging. Op de baart van den tegenwoor- digen Zeedijk liggende voor de landen van Huisduinen en den Helder enz. 1774 door P. Harger en L. den Ber ger vinden we het volgende: een hoofd bi) Huisduinen, Caaphoofd, Preekhuishoofd. Dat laatste lag wat noordwestelijk van den windwijzer. Of het zijn naam had, doordat het in de richting van de oude plaats van de Heldersche kerk lag, is me onbekend. Nu spreekt men daar on geveer van Mozeshoekje. Tusschen Caaphoofd en Preekhuis hoofd leest menInval Jan. 1774 Inval Ap. 1772. Daar heeft men dus weer twee dykstortingen gehad. Even bewesten den Windwijzer staatVer dwenen batterij, 24 Oct. 1771. Van de batterij aan de Vischmarkt b(j de Langestraat tot den hoek van Barend Krobbing loopt een rechte ltju met het bijschriftkant van den attylen wil in 1774, terwijl de zee dijk er achter ligt met de tegenwoor- digo hoofdjes. Be dyk is daar dus een inlaag. De hoofdjes worden ge noemd Hoek-van-Helder hoofd, Mok ken hoofd, Vierde doelen hoofd, Derde deelen hoofd, Tweede deelen hoofd, Eerste deelen hoofd, Lage hoofd. De 6 laatste bestaan nog. Voor den hoek van Barend Krebbing kwam nog een inval van 27 Oct. 1771. Op andere kaarten ziet men dit gedeelte als een inham geteekend, waar in de twee overgeschoten stukken van don dijk nog vooruitsteken. Be hoofdjes verder naar het Wierhoofd bestonden niet meer. Op deze kaart is de Heldersche kerk als oen torentje op een heuvel afgebeeld. De „Conljnsberg" werkte op de verbeelding. Doordat het voor land voor den dyk geheel verdwenen was, haalde men de specie voor het herstel uit het achterliggende land. Op de kaart van 1774 ziet men een strook uitgegraven grond, die van het Westplein wel reikt tot halfweg Postbrug-Molenbrug. Al een eeuw vroeger deed men het. Op de perkamenten baart van 1661 van Birck Abbeatee ziet men zoo'n strook in de richting van fort Erfprins. De wegen op de verschillende kaar ten zijn niet altijd weer te vinden, vooral niet in het Oude lant en de Coogh. In het Nieuwe lant komt steeds do Vijfsprong uit, die nu zijn naam nog niet geheel verloren heeft. Kijkt men bij den Watertoren in de rich ting van de Spoorstraat, dan heeft men den vijfden weg voor zich, die tot de zeedijk doorliep, dus gedeeltelijk over de rijkswerf. De weg. die daarop volgt naar rechts, liep, voor de spoor weg en was met het kleinste stuk van den Parallelweg door tot sluisje, den Polderboom, bij het be gin van de Sluisdijkstraat Daar wa terde het Nieuwelant af op buiten gronden, dio later den naam van het Brakkeveld kregen. De Brakkeveld weg loopt dus langs en niet door het oude Brakke veld. Het sluisje bij het schuthok ia dan vermoedelijk het afwateriogsluisje voor den Ouden Coogh. Door den aanleg, van fort Erfprins en de linie iB er in het Oude lant en den Coogh veel verandering in de wegen gekomen. Een oude zandweg van Huisduinen over het Galgeyeld, bij de Tuintjes langs en achter het Kerkhof om sloot Heilighorn aan den Strooweg. In dat gehucht stond tot den Franschen tyd het weeshuis. De ingang van het kerkhof lag aan de tegenwoordige achterzijde. Van den Helder ging men nog halverwege de 19e eeuw langs de - Fortgracht en den Strooweg naar het Kerkhof. Op de .kaart van het binnenland van Huisduinen en den Helder" door Dirk Abbesté, Mei 1689 lezen we de volgende verdwenen namen Weaterhoofd (Kaaphoofd), Swet sloot, Harsten weg, Mientpat, Groot Hoorn wiel, Sljmen Kuipers wiel, Krom- sloot. Toen Napoleon de gronden liet onteigenen voor den aanleg van het fort la Salie (Et fprins) verdwenen die namen. Het „Mientpat", ook wel Mienakkerspad genoemd liep in de richting van den weg door fort Erf prins. De nieuwe weg den Helder—Huis duinen buiten het fort om is daarvoor zeker in de plaats gekomen. Een bijzonderheid, die niet van de kaart te lezen is, is dat de schadeloos stellingen voor den in beBlag geno men grond eerst onder Koning Wil lem I uitbetaald konden worden. Op deze kaart komt ook voor een Breewater, dat wel iets uitstaande bon hebben met de tegenwoordige Breewateratraat. Het liep tusschen de 2 armen van den VyfsproDg, die nu Spoorstraat en eind Parallelweg z\jn In de richting van den Sluisdijk. In het Zuiden onderging het land van Huisduinen na 1610 niet zooveel verandering. De Staten van Holland hadden graag het Koegras ingepolderd gezien. Meermalen werd octrooi ver leend met bijzondere voordeslen. De Zjjpe was echter niet meegevallen en van het Koegras verwachtte men nog minder. Verschillende plannen werden gemaakt, waarvan er op de tentoonstelling eenige zijn. De om vangrijkste was: van den Wieringer- waard op Wieringen en vandaar op den Helder. Zoo radicaal is de toe stand nog niet veranderd. Een andere was: van de Grafeiykheidsduinen naar de Garst, Kwelduin en zoo op den Wieringerwaard aan. Minder omvangrijk was die van de familie Le Maire. Huisduinen bad vroeger onder de graven v. Egmond behoord. Er is altijd nog overeenstemming tusschen het Heldersche- en bet Egmondsche wapen. Toen de familie v. Egmond haar Noord-Nederlandsche bezittingen voor schuld moest verkoopen, werd de heerlijkheid Huisduinen door den beroemden koopman Isaftc le Mairs gekocht. Z(jn erfgenamen, die ook van plannen maken bielden, wilden een grooten polder maken. In den atlas van Blaeu 1662 is een kaart van den geprojecteerden le Maire's polder, „in de welcbe d'Erfgenamen van Sal. Isaack le Maire al eygenaers van de gronden gelegen onder 't resort van Huya- duynen van meeniDge zijn volgens haar octrooy uyt te geven en te bedycken." Die polder werd begrensd door den nieuwen Sandtdyck van de Grafelijk- heidsduinen naar de Garst en van daar met een grooten boog tot nabij het Wierhoofd. Of die nieuwe Sandt- dljck (nu de verloren dijk) daarvoor aangelegd ia, weet ik niet. De polder is er niet gekomen en dit zou wel aanleiding t.ot den naam van Verloren dijk gegeven kunnen hebben. De dijk ligt er Dog ten Zuiden van de Doggers- vaart. Een gedeelte is indertijd door de familie Jansen weggegraven voor ballast voor de houtschepen. Veel van de duintjes en nolletjes in het later ingedijkte Koegras zijn zoo naar de Oostzee verhuisd. Op een kaart van 1672 wordt nu de ho^k in de grafelijkheids duinen, in de richting van de Schietterreinen de le Maire's binnen polder genoemd. Echter alleen op deze kaart. Later kochten de Staten van Hol land de heerlijkheid, zoodat z(j den baljuw aanstelden. Op een kaart van 1629 van het Koegras van Dirk Gerritsz Langedyk worden hier de Doggerduynen ge noemd en op een van 1774 van L. den Berger van de Rheede en Zee gaten v. Texel „het Doggers"huis. Doggersplaats en Doggersvaart zullen hisr wel mee in verband staan. De meerdere belangrijkheid van het Marsdiep bracht mee, dat het vaarwater verdedigd moest worden. Op de laatstgenoemde kaart van 1774 komen die verdedigingswerken voor het eerst voor. Van Kaaphoofd tot de tegenwoordige Oostbatterij een vijftal van de landzijde wordt geen aanval verwacht. Daar zijn ze open. Bij den inval der Engelschen en Russen in 1799 waren ze van geen waarde en moesten ze in allerijl ontruimd wordon. Groote veranderingen hadden in het laatst van de 18e eeuw en het begin van de 19e eeuw plaats. De Steenen Dam werd aangelegd en het Nieuwediep voor ligplaats der schepen bestemd in plaats van de ree. Een kaart van L. den Berger geeft den toestand in 1785. Tusschen den Huis- dijk en het Nieuwe Diep lag een soort slik of schor, dat met hoogwater gedeeltelijk onderliep. Verschillende hoofden staken in het Nieuwediep vooruit om den Westelijken oever te beschermen. BU het Wierhoofd was een havenhoofd voor de jachten. In den hoek van den Zeedijk en den Sluisdijk een oud retranchement. Daarbij een boerenwoning van Pieter Cuyten en tusschen diens woning en de schuur was een oprit voor den Sluisdijk.) Wat zuidelijker, ongeveer, waar nu het Wachtschip is, was een helling met een timmerloods en niet ver van daar liep een Sluissloot, die het water van het Nieuwelant af voerde, in het Nieuwe Diep uit. Nog een andere afwateringsaiuis lag b(j tegenwoordige fort Adm. Dirks. Dit verklaart, waarom dat fort in den Franschen tyd „1'Ecluse" genoemd werd. Dit is hut belangrykste, wat de tentoonstelling omtrent Huisduinen en den Helder te zien geeft. Ik hoop, dat het meegedeelde ook waarde voor de lezers mag hebben. Een ding moet ik er nog aan toevoegen. No. 543 ia een scbilderyHendrik Dubbels. Een vloot by den Helder XVIIe eeuw. 't Is een mooie schilderij, maar topografische waarde heeft ze niet. Er is niet uit op te maken van waar ze genomen is. DE OORLOG. De legerberichten van 15 en 15 September. Op het W e s t e 1 y k front houdt de gevechtsactie zy het ook in beperkte mate aan. DeEngelsche berichten betreffende den strijd in Vlaanderen melden aanvallen der Duitschers bij St. Julien en Neuve Chapelle, die echter zonder succes bleven. Daarentegen veroverden de Eagelschen een Duitscb steunpunt ten N. van In verness Copse en ver beterden zy hunne stellingen beoosten Westhoek. 58 man werden bij deze verrichtingen gevangen genomen en 1 machinegeweer vermeesterd. Volgens de Duitsche mededeelingen daarentegen waren bet de Eagelschen die by St. Julien aanvielen, doch werd deze door een tegenaanval tot staan gebracht. Een later legerbericht geeft aan dat aan den straatweg Yperen- Meenen hevig gevochten werd, waarby de Engelschen erin slaagden in de voorste Duitsche loopgraven door te dringen. Verder trachtte de vijand vooruit te komen by Cherisy (ten Z O. van Atrecht) doch door het sterke artillerie- en mitrailleurvuur der Duitschers werd h(j teruggeworpen. Ook op de Maasoevers werden we der verbitterde gevechten geleverd. Aan den weg Sommepy-Souain vielen de Franschen tweemaal zonder voorbe reiding aan. De binnengedrongen vy- and werd door een tegenaanval te ruggeworpen. Op den Oostelyken oever van de Maas bestormde na korte vuurvoorbereiding een Badensche di visie de hoogten ten Oosten van het Boia de Chaume. De Franschen boden taaien tegenstand, die in gevechten van man tegen man werd overwon nen. Ruim 300 Franschen werden gevangen genomen. Hun bloedige verliezen werden door vruchtelooze tegenaanvallen vergroot. Volgens het Fransche communiqué van Zaterdag werden de Duitschers verdreven uit het grootste deel der schansstukken die zy benoorden het bosch van Couriéres genomen hadden. Verder verwoede artilleriestryd bij den molen van Laffaux. Het middagbericht van Zondag maakt nog melding van een onver- wachten krachtigen aanval der Duit schers ten N.W. van Reims, welke echter afgeslagen werd. Verder artil leriegevechten in Champagne. Op het O o s t e 1 y k front heerscht betrekkelijke rust. Volgens Duitsche en Oostenryksche berichten hadden nergens gebeurtenissen van belang plaats. De Russische communiquó's maken evenwel meldiDg van talryke kleine gevechten in de streek van Riga, waar de Russen thans weder aan vallen. Volgens het bericht van den 14en hebben Russische afdeelingen op den weg naar Pakof, den bitteren tegen stand van den vyand onder de knie gekregen en de Kronenberghoeve be machtigd. Zy namen vyanden gevan genen en veroverdenmachinegeweren. In een plotselingen en onstuimigen aanval hebben onzs voorhoede afdee- lingen Kaipen en Sissegal bezet. Een later bericht geeft aan dat de Russen in de streek van Riga op rukken. Bij de kust bezetten zy het dorp Koulis. Ten Zuiden van den straatweg van Pskof bezetten Lethi- sehe bataljons na een verwoed gevecht het dorp Tel me, waar zy gevangenen en buit maakten. Na de bezetting van Telme rukten de Lethen naar Rentzen op. Ten slotte bezetten de vooruitgeschoven afdeeliugen meer naar het Zuiden de linie Moritzberg- Wetz—Wake— Dosaurum—Sü kersten hoeve—Alt Keipen—Miltobhess—Ni- galas. Verder wordt er gemeld, dat in den avond van 12 dezer de vyand de Roemeensche stellingen bewesten Okna aanviel, doch teruggeworpen werd. Van hetltaliaanschOosten- rtjksche front. Naar dd. 15 September uit Weenen werd gemeld, vlamde hier en daar aan het Isonzofront do stryd weder op. Bezuiden Selo werden verschillende Italiaansche aanvallen afgeslagen. Eveneens was dit het geval op den Moöte San Gabriele. Volgens het bericht van den 16en September hervatten de Italianen in den Zuideiyken sector van het plateau van Bainsizza en Heilige Geest hunne pogingen om de Oostenryksche stel lingen te doorbreken. De centralen behielden in verbitterde gevechten van man tegen man de overhand. De Italianen werden teruggeworpen. By Gorizia eu op de Karst hoogvlakte had een artilleriestryd plaats. Daarentegen meldt het Italiaansche communiqué van 16 September: Zaterdag heeft de dappere brigade uit Sassari in schitterend éian terrein gewonnen op het plateau van Bain sizza in de richting van den Zuid oostelyken rand. Zij namen 17 officie ren en 400 manschappen gevangen en veroverden eenige machinege weren. Verder maken de verschillende berichten melding van luchtaanvallen etc. Op de overige gevechtsterreinen geen gebeurtenissen van belang. Engelsche oorlogsschepen getorpedeerd. Naar d.d. 1& September van Duit sche zyde wordt gemeld, heeft een duikboot in den nacht van 5 Sep tember by de Engelsche oostkust een oorlogschip van bet uiteriyk der torpedo kanonneerboot Halcyon ge torpedeerd. De ontploffing van de torpedo is buiten kyf waargenomen. Een andere duikboot heeft den 9an Sept. ia het Kanaal een kleinen kruiser van de Arabis-klas3e met een torpedo getroffen. Door de ontploffing van munitie, die dadelijk op den treffer volgde, werd het achterschip van den kruiser dicht achter den grooten mast geheel weggeslagen. De twee duikbooten hebben het zinkc-n van beide schepen niet kunnen waarnemen. Dg duikboot- on mljnoorlog. Het offlcieele Duitsche bericht geeft aan dal in het versperde gebied rond Engeland een aantal schepen met een inhoud van 22 000 ton vernield werden. Van 1 Jan. tot 31 Aug. zyn in de Middellandsche Zee met de door Duitsche duikbooten vernietigde be wapende stoomschepen niet minder dan 226 kanonnen naar den kelder gegaan. Onder deze kanonnen waren 8 van 12 cM-, 1 van 11.8,1 van 10.8, 2 van 10.2, 5 van 10, 1 van 9,1 van 5.7, 1 van 6 cM., 42 van 7.6 en 169 van onbekend kaliber. Uit Rusland. Het einde van den Russlschen burgeroorlog is biykbaar even snel en onverwacht gekomen als bet begin. Waarscbijniyk heeft Kornilof de kracht en den invloed van de voorloopige regeering onderschat. Deze toch wist te bewerken dat een deel van het leger dat Kornilof steunde, de wapeES nederlegde. Een van zyn krach tigste wederstanders, de hetman der Kozakken Kaledin, werd gearresteerd. Naar het schynk heeft Kornilof daarop den weg der onderhandelingen ingeslagen, maar zonder resultaat; althans wordt dd. 15 Sept. uit St. Petersburg gemeld, dat Kornilof en zyn voornaamste partygangers ge arresteerd werden. Het plan zou bestaan, om Kornilof voor een rechtbank te brengen, en de geheele zaak openlyk te behande len, opdat het volk een zuiver inzicht in de gebeurtenissen krijgen zal. De quaostio is dus nog niet uit. Er is dus voorloopig nog niets te zeggen van den afloop, noch van de wijze, waarop de zaak ten slotte zal worden geregeld. Zondag heeft de voorloopige Russi sche regeering de Russische republiek geproclameerd. Daartoe werd het volgende mani fest uitgevaardigd „De opstand, door generaal Kornilof verwekt, is onderdrukt, maar de wanorde in de gelederen en het land zelve is groot. Het vaderland en zyn vryheid wordt opnieuw door een groot gevaar bedreigd. O ver wegende, dat het noodzakeiyk is, de politiek en het regime van het land nauwkeurig aan te duiden dat er esn algemeen enthousiasme bestaat voor de republikeinsche idee, die op de conferentie te Moscou zoo duideiyk aan het licht is gekomen verklaart de voorloopige regeering het politiek regime voor republi keinsch en proclameert dientengevolge voor Rusland den republikeiDachen regee- ringsvorm. De dringende noodzakelijkheid, om onverwyid krachtige maatregelen te nemen tot herstel van de in gevaar gebrachte orde in den staat, noopte de voorloopige regeering om alle ge zag in handen te leggen van vyf ministers, onder leiding van den minister president. De voornaamste vraagstukken, welke de voorloopige regeering zich stelt, zyn herstel van de orde in den staat en het weder opwekben van de strydvaardigheid van het leger. Overtuigd, dat alleen concentratie van alle levende krachten der natie het vaderland kan redden uit den moeiiyken toestand, waarin het ver keert, zal de regeering er naar streven zich te volmaken door de opneming van vertegenwoordigers van alle klassen, die de eeuwige en gemeen- scbappélyke belangen van het vader land boven de toevallige, eigen be langen van partyen of klassen stellen. De voorloopige regeering is er zeker van, zeer binnenkort met de vervul ling van deze taak te zullen slagen. Naar uit Par(js wordt gemeld, heeft Kerensky in de laatste dagen de formeele verzekering gegeven, den oorlog voort te zetten in overeen stemming met de geallieerden en zich nogmaals verbonden geen afzonderiy ken vrede te sluiten met de Centrale mogendheden. Verder is een oorlogskabinet ge vormd, bestaande uitKerensky, minister-presidentGeneraal Ver- kofski, minister van Oorlog; Admiraal Verdrefskl, minlBter van Marine; Terestajenko, minister van Buiten landscbe Zaken; Nikitine, minister van Poateryen en Telegrafie. Htt nieuws bestuur van Polen. Naar het Korr. Bur. meldt heeft keizer Karl een van 12 Sept. gedag- teekend schijven gericht aan graaf Szeptyckl, waarin by verklaart in overeenstemming met keizer Wilhelm de vorming van den Poolschen staat volgens het manifest van 6/11 '16 Ingezonden Mededeellng. NED. TAAL en REKENEN. Het is volstrekt niet noodig dat ge levenslang de gevolgen ondervindt van een onvoldoende opleiding van U w jeugd. Het is niet noodig dat ge in brieven, nota's en rekeningen groote taalfouten maakt en dat ge by eenigszins lastige bereke ningen met de handen in het haar zit. Een prachtige aanvulling voor te weinig genoten schoolonderwijs, een grondige herhaling van het in Uwe jeugd geleerde vindtgein„DeHerhallngsschoor, weekblad voorTaalenRsksnen.Vraag vau dit blad, dat slechts f 0.50 per maand kost, een proefaummer by ondergeteeken- den. In dat proefnummer komt eenafdeeliog Ned. Taal en een afdeeliDg Rekenen voor,evenals in de volgende nummers. Proefnummers gratis eu franco. Verzending dadeiyk. A. F. B. LEIOERJTZ, 0. H. SCHENK, Hoofdenderwtjiers, Witte de Wlthstraat 23, Amsterdam. Telafoon Zuid 4072. vastberaden voort te willen zetten, opdat het bevryde land, voorzoover de oorlogstoestand het eenigszinR mogelijk maakt, reeds thans tot ontwikkeling van zyn kracht kan bomen. Nog is het wegens de moei- lyke oorlogstijden Diei mogeiyk dat opnieuw een Poolscb koning de hoofdstad van het land biunentrekt en dat een op democratische grond slagen opgebouwde volkavertegen woordiging tot welzyn van het land te Warschau by'eenkomtmaar reeds nu zullen volgens de wenschen der natie in plaats van de bestaande instellingen, organen met wetgevende en uitvoerende macht van het Pool- scbe koninkrijk in bet leven worden geroepen, zoodat van nu het bestuur in hoofdzaak in handen vau een nationale regeering zal rusten. De bezettende mogendheden zullen in werkelyke overeenstemming met de voorstellen van de vertrouwensman nen van het land slechts die be voegdheden zich voorbehouden, welke de oorlogstoestand eischt. Uit de gepubliceerde acte-stukken over het Staatsrecht in Polen biykt, dat het doel ia le. een regentschap van drie per sonen in te stelleD, ter voorbereiding der monarchie, met alle rechten van het staatshoofd, onder voorbehoud van de op bet volkenrecht gebaseerde positie der bezettende mogendheid. 2e. de staatsraad wordt uitgebreid en dient voorloopig als volkavertegen woordiging, die later door algemeen en onmiddeliyk kiesrecht zal worden gekozen. De staatsraad krygt beslis sende stem op wetgevend gebied. 8e. het regentschap moet een ministerpresident benoemen, wiens bevestiging de bezettende mogend heden zich voorbehouden. 4e. De minister-president moet de ministers aanwyzen en het staats bestuur organiseeren. 6e alle maatregelen van regent schap en staatsraad moeten worden goedgekeurd door den gouverneur der bezettende mogendheden. Dultschland's antwoord aan den Paus. Naar de Korrespondenz Norden van welingelichte zyde verneemt, is de tekst van do Duitsche antwoordnota aan den Paus geheel gereed en zal vermoedelyk einde van deze week bekend worden gemaakt. De tekst van het antwoord wordt in politieke kringen, die daarvan in zage hebben gehad, zeer gunstig beoordeeld, omdat daarin het stand punt van de Duitsche regeering helder en stellig tot uiting komt en uit den inhoud ondubbelzinnig blijkt, dat de regeering zich geplaatst heeft op het standpunt van de vredesmotie van den Rijksdag. Ontruiming In West-Vlainderin. Men bericht aan het Hbl.: In den loop van deze week is de bevolking van Roeselare achter het Duitsche front geheel geëvacueerd. In OateDde is men'bezig met het ontruimen. Uit Kortryk zya reeds 2000 personen vertrokken. Talryke burgers van Berlare heefc men ge dwongen to gaan arbeiden aan ver dedigingawerken te Tourcoing. Onder hen zyn er van allen stand. Trsin-ongeluk. Een trein van den Kampspoorwfg in Yorkshire is gederailleerd, vyf man werden gedood en ongeveer 100 gewond. PLAATSELIJK NIEUWS. Opsnlng Alg. Tehuis voor Milltairon. Reeds eenige weken was het nieuwe Tehuis in de Spoorstraat voor mili tairen opengesteld. Eiken avond ver- droDg zich eene groote menigte voor de ramen om te luisteren naar de zeer goede pianomuziek, door een der bezoekers ten beste gegeven. De offl cieele opening echter had nog niet plaats gevonden. Zaterdag 15 September 'smidd3gs te 2 uur had deze plaats. Het bestuur hield daartoe receptie in de bovenzaal van het Tehuis, en den ganschen middag verdrongen zich verscheideno belangstellende bezoekers in de zalen. Wy merkten o. a. op Zyne Excellentie den Vice-Admiraal, den Burgemeester, den heer W. Houwing, do wethouders GrQnwald en De Geus, de Gemeente secretaris, mr. Van Poelje, verschil lende predikanten der Herv. Ge meente, het lid van den Raad, de heer L. Boon, en militaire autori teiten. Verder beatuuruleden van het Tehuis, leden van de vry metselaars- loge W. F. K. enz. Bestuursleden van de Vereeniging leidden de bezoekers rond door het gebouw. Beneden is de recreatiezaal, een ruime, vriendelyke en lichte zaal, waar verschillende portretten oude gravures van onze zeehelden enz., de wanden versieren. Wy merkten hier op een portret van H. M. de Koningin, naar eene schildery van Théröse Schwartze, geschenk van den heer K. F. Ootgyaen. Achter deze zaal bevinden zich lees- en achxyfzalen. Een flinke bibliotheek is ter beschik king van de bezoekers tegen betalinf van een luttel bedrag. Op de leeatafe vinden zy allerlei tydachriften. Daar de Vereeniging zich op het standpunt plaatst, dat elks gods dienstige en politieke overtuiging dient te worden geöorbtedigd, vindt men aan de leestafel bladen van de meest uiteenloopende richting. Naast „Het Centrum" ligt „Het Volk", naast „Het Vaderland" „de Standaard". Beneden vindt men verder nog veBtibule en gang met bergplaats voor fietsen. Twee biljarts geven den liefhebbers de gelegenheid van dit edele spel te genieten. Een brievenbus bevindt zich in de scbryfzaal. Gaan wy de ruime trap op, dan komen we boven allereerst in de tooneelzaal. Hier is ruimte voor 800 zitplaatsen niet alleen tooneelvoor- stellingen, ook lezingen, cursussen e. d. worden hier gegeven. E9D keurig, klein tooneeltje was door den heer Edzard de Groot, leeraar aan de Am bachtsschool, smaakvol aangekleed. Een stemmig-ingerichte bestuurs kamer bevindt zich voorts op deze verdieping. Een teekening van den heer Van Oorschot, geschenk van luit. Van Oorschot, versiert o.a. de wanden. Aan de achtenyde leidt een brand- vrye trap (nooduitgang) naar de tweede verdieping. Op deze verdieping vindt men 14 kamers, ingericht ten deele als studeerkamers, ten deele als studeer- en slaapkamers. Voor fl.25 resp. f 1.60 en f2.— per week kunnen de militairen biervan gebruik maken. Deze kamertjes - klein, maar proper en geriefeiyk hebben elk een gashaard en gasverlichting. Het gas is echter niet onder den prys begrepen. Verder bevindt zich in het gebouw een badkamer, welke nog niet voor gebruik gereed is. Deze zal worden ingericht voor douche-baden. Tenslotte de zindelyke W. C.'s. Een balconnetje aan deaebterzyde geeft uitzicht op den ruimen tuin, die echter nog niet gereed ia, [en verschaft verder een fraai panorama van den Helder. Omstreeks 3 uur opende de heer Dibbetz de byeenkomst om dadelyk daarna het woord te geven aan den heer Van Oorschot. Namens de loge Willem Frederik Karei bood deze heer aan het bestuur een geschenk aan voor het Tehuis, n.l. eeazonneklok, welke bereids in de benedenzaal is opgehangen. „Het is my," aldus sprak de heer Vau Oorschot, „eeu buitengewoon j root genoegen dit geschenk namens cc loge aantebieden, omdat de tot standkoming van dit Tehuis de ver- wezeniyking is van een deel van een by uitstek maqonniek ideaal, n.l. op te zoeken wat vereenigt, wat byeen hoort, te verwyderen wat menachen kan verdoelen. Gy hebt hier eene inrichting gesticht,niet voor menscben van eene bepaalde richting, maar voor allen, uit welken stand ook afkomstig uit welken kring of van welken gods dienst ook. Dit is voor ons vrye metselaren een verheugend feit en met de bereiking van dit doel wen schen wy u geluk. Het geacheDk, dat wy u aanbieden, acht ik daarom zoo toepaaseiyk, om dat daarin voor my twee symbolische beteekenissen liggen opgesloten. Vooreerst de zod, die toch ia de bron van alle warmte, licht, leven, liefde eu kracht. Ik wensch u, bestuurderen, toe, dat, wanneer uw oog wordt opge heven naar deze zonneklok, u licht zal worden geschonken voor uw hoofd, dat. is wysheid om den weg te vinden waarlangs gy hebt te gaan, licht en warmle ook voor uw hart, d.i. kracht om voort te gaan op den eenmaal goed bevonden weg, licht ook voor uw geweten, opdat door samenwerking van hoofd, hart en geweten, bereikt kan worden de harmonische schoon heid, het ideaal toch van ieder wel denkend mensch. Nog is die klok voor my een symbool van den tyd, die ons her innert aan onzen plicht, die ons voorhoudt niet alleen op tyd to komen, maar ook den juiaten tyd te kiezen om le gaan. „Mynheer de Voorzitter," aldus besloot spr. zyne toespraak, „ik wensch u van harte geluk met totstandkoming van deze zoo schoone inrichting." De heer Dibbetz dankte harteiyk voor het geschenk, en de woorden, die het vergezelden. Het verheugde spr., dat de loge zich gedrongen voelde tot dit blyk van sympathie. Want vele leden der loge hebben meegewerkt aan de totstandkoming van dit gebouw. Spr. verzoekt den heer Van Oorschot den harteiyken dank der vereeniging over te brengen aan de loge. De heeren L. de Wit en Dibbetz Jr. die de aanwezigen den ganschen middag al vergast hadden op hun fraaie kamermuziek (piano en viool), zetten, nadat bet applaus, volgend op deze woorden, verklonken was, Saraatro's Aria „In diesen heil'gen Hallen" uit de Zauberflöte in. Bit klassieke lied heeft voor den vry- metselaar een tymbolieke beteekenis* „In diesen heil'gen Hallen Kennt man die Rache nicht, Und ist ein Mensch gefallen FQhrt Liebe ihn zur Pfiicht. Dann wandelt er an Freundes Hand VergnQgt und froh in's besa're Land". Aldus zong Sarastro, en onder plechtige stilte werd zyn lied aan geboord. De ondervoorzitter, ds. W. Br. Onnekes, nam hierna bet woord om een enkel woord te Bpreken by de overdracht van eenige bloemen manden. Een paar dames, nJ., me vrouw Blbbetz en mevrouw Chaillet, hebben zich bijzonder verdlensteiyk gemaakt jegens de vereeniging. Me vrouw Dibbetz beyverde zich voor de inrichting van tal van zaken, waarvan wy mannen zoo geen ver- Stand hebbenlinnenkast e.d., en mevrouw Chaillet zorgde voor het buffet. Aan haar smaak ia bet ook te danken, dat aan dit Tehuis zoo'n bizonder cachet van gezelligheid is gegeven. De jonge dames Vos en Van den Berg reiken aan beide dames fraaie bloemstukken over. „Mogen deze bloemen," aldus zegt de heer Onnekes, „eenigszins in uwe woning terugdragen de vriendeiykbeid en harteiykbeld, die gy hier in de onze gebracht hebt." Tenslotte nam nogmaals de heer Dibbetz het woord. Spr. wenschte een enkel woord van dank te brengen voor alle sympathie betuiglngon. Het is een groot werk geweest, de op en inrichting van dit Tehuis. Zeer veel arbeid is er aan geweest, en geleideiyk breidde zich die arbeid uit. De inrichting, zooals die thans is, Is van allo kanten geprezen herhaaldelijk boorde spr. zeggen wat ls het mooiDat dit zoo is, is te danken aan den architect, den heer Mulder. Spr. brengt hem daar voor daok, en drukt de hoop uit, dat hy nog lang getuige moge zyn van de exploitatie van het gebouw. Voor de vele ontvangen geschonken is het niet mogeiyk aile gevers te danken. Een uitzondering moet wor den gemaakt voor bet fraaie Inktstel door de familie Cbarmes gegeven, en de bloemen. Het zal op onze bestuurs tafel pryken als eene biyvende her innering. Van de volgende heeren zyn geluk- wenschen ontvangenden Minister van Oorlog (Z. E. was persoonlyk verhinderd, deelde echter mede de totstandkoming op prys te stelleD); de heeren Oud, De Ven, Eland, Van Berlekom, Van Neck. Ook den heer Edzard de Groot bedankte spr. voor het in orde brengen van het tooneel. De Vice-Admiraal was bereids in hst gebouw gekomen, en wenschte in een korte toespraak het bestuur geluk met de stichting, tevens zyn ingenomenheid betuigende met het doel en streven der vereeniging. D°s avonds te 8 uur werd het gebouw officieel in gebruik genomen en met eene toespraak door den heer Onnekes geopend. In de leeszaal had zich een orkest van eenige heeren musici der marine geïnstalleerd, die enkele nummers ten beste gaven. De heer Onnekes zeide, dat de be doeling niet was geweest van dezen dag een dag van uitbundig gedruiscb te maken, nu om ons been de trage die van den oorlog nog steeds woedt. By de ellende van zoovele volkeren past ons soberheid in onze feestviering en eendracht. Toch is het gevoel van dankbaarheid en erkenteiykheid voor dezen dag oorzaak, dat by niet onge merkt voorbij mag gaan. Daarom ls deze avond gewyd aan de gezelligheid in dtn vorm van een kleine kamer muziek, terwyi aan lederen bezoeker eene versnapering zal wordon uitge reikt. Wy zyn, zoo zelde spr., dankbaar jegens al de goede menachen, die ocs finantleel en moreel hebben gesteund. Dankbaar ook jegens u, omdat ge, door uw herhaald verbiyf, getoond hebt de Inrichting op prys te stellen, in het byzonder hen, die door eene boemenbulde het bestuur geeerd hebben. Het doel van onze inrichting ls het werken voor het algemeen. Onze stichting mag niet zyn een kinder- bewaarplaatshier komen vryo man- neD, die naar eigen consciëntie weten wat se lezen of niet lezen moeten. Ieder is welkom, onverschillig van welke godsdienstige secte of politieke richting hy zy. Wy vinden, dat ieder zyn eigen meening moet kunnen ver tegenwoordigd vinden. Op de leestafel vindt men dan ook vogels van diverse pluimage„Het VaderlaDd" naast het „Volk". Alles wat prikkelt en neer haalt is echter vermedenwy willen dat gy, als ge straks heengaat naar uwe vrouwen of moeders, zult kunnen zeggen het Is ons goed geweest. Ons Tehuis moet algemeen zijn, het zal u afoouden van de straat, het moet u eene vergoeding geven voor het beeriyks dat gy thuis hebt moeten verlaten. Wy van onzen kant mogen van u eischen, dat gy uw Tehuis, dat gy rein en proper ontvangt, ook rein en proper houdt. Het is niet voldoende een Tehuis van hout en steen, te hebben, er moet ook hart en ziel In zyn. Dio vindt ge belichaamd in den vaderen de moeder. Wy hebben het al de jaren bizonder getroffen in de familie Charmes. Thans gaat zy door om standigheden scheiden van het werk, dat z(j lief gehad beeft, en die scheiding valt zwaar. Spr. biedt dan den heer en juffrouw Charmer en hun doebtor aan een bloemenmand als symbool van de harteiykbeld, die zy aan de mannen betoond hebben, en dankt hen voor bun arbeid. Hierna verklaart spr. het gebouw voor geopend. Het is een ontzettend werk geweest, er is dag en nacht gewerkt, van stad tot stad is er voor gereisd en gebedeld om bet bedrag noodig voor de stichting bijeen- te krygen. Wy vragen geen dank daar voor; wy hopen dat gy allen wilt samenwerken om de inrichting tot bloei te brengen. Dit huls zy u allen tot een zegent Na applaus en het spelon van het volkslied, nam de beer Charmes het woord om te bedanken voor de hem betoonde sympathie. Sinds jaren, zei spr., hebben wy met al onze krachten meegewerkt aan den bloei der larich ting. Nu we door droeve omstandig heden hier weggaan, wensebt spr. de Vereeniging alle goed. Onder harteiyke hoera's viel de muziek weder 1d. Aan allen werd een bon uitgereikt voor eene consumptie en een sigaar. Hiermede was. de offlcieele openings-

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1917 | | pagina 1