COURANT
No. 4936
DINSDAG 21 MEI 1918
46a JAARGANG
Ullga»»r: C. DE BOER Jr.. Haldar. - Oplaag 6600 ex. Abonnamanlmprll»i In de «tad II.—. por post 11.25, Buitenland 12.26. - Loaaa »x. 3 oant. - Ad»orton«l*n per ragal 10 oairt10 oorloflatoaalag
9e Eiemedin Vertegeewooidiging.
in.
Hoe wordt nu in den Haag in het
Centraal Stombureau de uitslag vast
gesteld? Hoe worden de 100 zetels
dua toegewezen en verdeeld?
In 't algemeen z\jn er twee stelsels
op den voorgrond getreden, n.1. het
stelsel-.Roped, ook wel dat van de
grootste overschotten gonoemd en dat
van den öentachec Hoogleeraar
D'Bondt, dat meer wiskunstig de
evenredigheid tracht te benaderen.
Aan beiden kleven bezwaren. Het
eerste bevoordeelt volgens veler mee
ning te veel de kleine partt]en, het
tweedeprecies andersom, de
grooten
Se Staats Commissie die voor de
Regeoring een systeem moest ont
werpen heeft het stelsel-B'Hondt
voorgesteld.
De Regeering heefc ten slotte bet
stelsel-Roget gekozen en het Parle
ment heeft zich daarmee vereenigd.
Tegen het nadeel, dat de kleine partijen
te veel bevoordeeld zouden worden is
nu gewaakt, door, zooals wy reeds
eerder opmerkten, 't aantal te bezetten
plaatsen steeds zoo groot mogelijk te
nemen en de vertegenwoordigende
lichamen dus niet meer bjj gedeelten
doch in hun geheel te laten aftreden
periodiek.
Om den lezer niet te vermoeien,
onthoud ik mij van een uitvoerige
bespreking der beide stelsels en zien
we liever, hoe het na S Juli in het
Centraal Stembureau zal toegaan.
De hoofd stembureaus (hier dus den
Helder) zenden den uitslag van hunnen
-kring naar dat Centraal bureau.
Die uitslag ia niets anders dan het
aantal stemmen, dat totaal is uitge
bracht en het aantal stemmen dat
op eiken candidaat is uitgebracht.
Het eerste getal heet Stem cyftr.
Men vergisse zich nu dus niet. Be
uitslag, zooala door 't hoofd-stem-
bureau is medegedeeld, zegt niet veel.
En plaatselijk zegt die nog minder.
Candidaten, op wie plaatselijk geen
enkele stem is uitgebracht, zuilen in
vele gevallen veel meer kans maken,
dan sommige anderen, waarop vrij
wat stemmen vereenigd zijn.
Op de Katholieke lijst staat no. 1
Mr. Bomans, en no. 3 onze plaats
genoot Van de Bilt.
Op de lijst van de SB.A.P. inden
kieskring Helder staat Buys no. 1,
dan volgt v. d. "Waarden, daarna
Thomassen. No. 6 staat onze plaats
genoot Michels.
Als de uitslag hier bekend ls, zou
het niets onmogelijk zijn, indien op
de twee laatsten meer stemmen zijn
uitgebracht, dan op No. 2.
Maar alle stemmen op No. 1 gelden
toch voor Ne. 2 ook. Indien dus op
ar.dere plaatsen No. 2 weer meer
stemmen heeft en da eerstgenoemden
minder, dan vallen de verschillen
vrijwel tegenover elkaar weg.
Vooraf daar uitkomsten op te
bouwen, zal zeer voorbarig zijn.
Het Centraal Stembureau krijgt nu
uit alle 18 kieskringen de uitslagen
binnen, dus het stemcijfer (totaal
uitgebrachte stemmental) eu het
getal stemmen op eiken candidaat.
Stel nu, dat er 1400000 stemmen
zijn uitgebracht. Dat is dan het
stemcijfer van 't heele land.
Er zijn 100 zetels, dan zijn er 14000
stemmen voor één zetel noodlg. Dat
getal heet „kiesdaeler".
Alle partijen, die nu minder dan
50 van den kieadeeler halen, vallen
af, aat zijn dus zij, die de 7000
stemmen niet balen.
Een partij, die dus 280000 stemmen
op zich vereenigde, krijgt 20 zetels.
Zoo mooi komt het echter altijd
piet uit.
Stel, dat de cijfers op de verschil
lende lijsten als volgt zijn:
Party Stemcijfer
A 214100
B 366745
C 284500
B 222000
E 189400
F 87500
G 11420
H 7816
I 6900
J 6500
K 4620
Totaal 140UU0U
Do kiesdeeler is 14000. Party
Ij J en K vallen dus af.
Een totaal aantal stemmen, recht
gevende op 1 zetel, ia dua verloren,
Een der grove nadee'.en van onze
oud Hollandache hebbelijkheid van
apartjes.
De verdeeling geschiedt nu als
volgt. Be kiesdeeler wordt, op elk
atemcyfer gedeeld: Totaal
aantal
Party Ontvangt Overschot zetels
A 15 zetels 4100 stemmen 16
B 26 2745 26
C 20 4500 21
B 16 12000 16
E 13 7400 14
P 6 3500 7
Nu zyn er 95 zetels vergeven.
Wie krijgen nu de overige 6?
Die worden aan de grootste over
schotten verstrekt.
Party D krijgt er dus 1 bij, daarna
E, dan C; ook nog A en ten slotte
F, terwyi 't overschot van B niet in
aanmerking komt.
Dit stelsel werkt niet slecht.
F krijgt 7 en E 14 zetels, dus 2
maal zooveel. Ook hun itemmental
(87500 en 189400) vertoont ongeveer
die verhouding.
C krygt 8 maal 't aantal van F.
Ook hun stemmen verhouden zich
zoo v284,600 en 87,500).
De zetels zyn dua nu verdeeld. Hoe
verdoelen die zich nu over de ver
schillende kieskringen
Op dezelfde wijze, als de zetels z|n
verdeeld over de partyen.
Be kiesdeeler wordt gedeeld op bet
stemcyfer van elke lyst.
Stel party A heeft de volgende
aantallen in de diverse kringen
I.
II.
IH.
IV.
V.
5,800
4,200
9,000
8,100
2,400
VI. 19,800
VH. 11,200
VIII. 10.800
IX. 29,600
X. 16,100
XI. 10,500
XII. 10,800
XIII. 12,500
XIV. 5 000
XV. 15.100
XVI. 4,000
XVII. 10,400
XVIII. 8 800
9,000
8,100
8,400
11,200
10,800
10 500
10,800
12,500
10,400
8 800
Totaal 214,10U 6 Totaal 16
Alle restanten van beneden 7000
zijn weder verwaarloosd. Indien
echter deze party A met de over
schotten boven 7000 niet aan haar
16 zetels ware gekomen, zouden ook
de kleinere, zooala de 6,800 in VI
'.v. in aanmerking zyn gekomen.
Nu zyn de zetels dus per party
en per gewest verdeeld.
Indien alle kiezers nu No. 1 van
de lycten gestemd hadden, was het
verder heel gemakkelijk.
Dan komt in 12 kieskringen No. 1
van de lysten door Party A in dien
kieskring ingediend in aanmerking,
en in V en IX No. 1 en No. 2.
Echter, de kiezers doen dit nu een
maal niet. Als zy een party stemmen,
is 't hen tóch nog niet onverschillig,
welke persoon zy kiezen.
De methode is weder geiyk, al
moeten wy nu andere cyfers ge
bruiken.
Stel 't reeds gebruikte voorbeeld
van Party A, die in den Vden kieskring
2 zetels heeft, waar 22,400 stemmen
op haar zyn uitgebracht.
De kiesdeeler is dan 22,409 gedeeld
door 2 of 11,200.
De candidaten, die dit cyfer dua
minstens hebben zyn allereerst ge-
jzen.
Als er goed gestemd is, zou zulk
een lyst er als volgt kunnen uitzien
1. Broekhoven 12,100
2. Hofbroek 8,400
3. Brokhoef 1,000
4. Hokboef 600
5. Proefook 800
Totaal 22.400
Dan is No. 1 gekozen, die de kies
deeler haalt en No. 2, die van de rest
't hoogste stemmental heeft.
Het kan ook zoo staan, dat over
dracht van stemmen plaats vindt. B.v.
er zyn 15,000 stemmen uitgebracht
voor 3 plaatsen. Kiesdeeler dua 5000.
_H)st met
Aantal stemmen. Na oveidiacht.
1. -13,000 5,000
2. 1,200 5,000
3. 500 4,700
4. 200 200
5. 100 100
Totaal 15,000
15,000
Candidaat 1 heeft er slechts 5000
noodig en geeft er 8000 aan 2, die
er dan 9200 heeft, waarvan hy er
4200 ten behoeve van No. 8 af staat,
welke als hoogste in aantal dan
eveneens gekozen is.
Ea precies zoo biyfi het,indiende
kiezers byzondere voorkeur voor No. 4
en 5 inplaats 1 en 2 zouden hebben
betoond.
Wy gelooven thans de a.s. kiezers
eenigazins te hebben ingelicht over
de nieuwe wyze van kiezen.
Nog één nieuwigheid tot slot. Wie
in 't voorbeeld van Party A de Kies
kringen I, II, XIV en XVI ziet,
bemerkt, dat die tezamen 19000
stemmen hebben, die nu verloren
gingen. Stel, dat deze kringen geogra
fisch de mogeiykheid bieden, en dat
Party A dus in die 4 kringen dezelfde
lysten in dezelfde volgorde had inge
diend, dan zou een zetel zyn ge wonnen
dié nu verloren ging.
Er zyn partyen, die uit dien hoofde
dan ook voor d« 18 kieskringen slechts
3 verschillende lysten inleveren.
En er is er niet één, die in eiken
kieskringeen afzonderlijke lyst, indient
Zoo le?ert ook do S.D.A.P. in den
kieskring Helder dezelfde lyst ln ala
in den kieskring Haarlemde
katholieke party doet idem en wordt
zoo gezorgd, dat er zoo weinig mogeiyk
stemmen van onwaarde worden.
Soms helpt dit niet aan het aantal
zetels; maar is er de mogeiykheid
meê geschapen, een bepaalden man,
dien men gaarne ln de Kamer zag,
gekozen te krygen.
In 't kort, de uitslag zal, indien't
stelsel eenmaal heeft gewerkt, beter
vooraf te bepalen zyn en er zal ook
meer invloed op zyn uit te oefenen
dan dit vroeger mogeiyk was.
De niet gekozenen zyn plaatsver
vangers en vallen zonder verkiezing
in, ais er esn vacature ontstaat of
dubbel-kiezing heeft plaatsgevonden,
Tusschentydsche en na-verkiezin
gen zyn er dus voortaan niet meer.
De Kamer treedt in 1921 weder
periodiek af. Be Staten en Gemeente
raden voor 't eerst in 1919 en verder
éók om de 4 jaar. Elk onevsn jaar
hebben we dus in de toekomst perio
dieke verkiezingen.
Wie nu nog animo heeft zich in dit
vraagstuk dieper In te werken, die
schafte zich de lectuur, daarop
betrekking hebbende, slechts aan. In
't by zon der kan ik daarby aanbevelen
't boekje van Vliegen, .Hoe er onder
de nieuwe Grondwet gestemd wordt."
Wie raser van de wiskunstige zyde
van 't vraagstuk houdt, neme het
geschrift van Mr. G. v. d. Bergh, ,Bo
evenredige Vertegenwoordiging en
haar boteekenix voor de Arbeiders
klasse."
Maar wie alleen goed wil stemmen
die denke er sUchts om, dat by vooral
niet meer dan één puutjezwart maakt,
ongeacht 't aantal te bozetten zetels.
Ban west hy voorlooplg genoeg en
kan men hem verder op het stem
bureau wel inlichten.
M.
Helder, 20 Mei 1918.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Te Haarlem slaagde voor het
acte examen L.O., mej. M. de Ruijter,
den Helder.
- De muziekvereniging .Win-
nubst" van den R.-K. Voksbond be
haalde Zondag op het-Muziek-concours
te Noord-Scharwoude don eersten prya
in de afd. Fanfare, en wel met 146
punten, en in den eere-wedstrijd de
zilveren lauwerkrans.
Politlsks lezing C. Smesnk.
Voor de a. r. kiesvereniging Groen
van Prinstoren trad Vrydagavond
in Tivoli de heer C. Smeenk van
Arnhem op mot het onderwerp:
jNieuwa tyden, nieuwe eitchen". De
belangstelling was vry gering.
De heer Adriaanse opende de ver
gadering met de mededeeling, dat deze
bijeenkomst ten doel had wat meer
belangstelling te wekken voor de
candidaten der a.r. party, waarvan
de heer Smeenk er een was. Nu de
verkiezingen anders geschieden, be
staat ook voor minderheden de mo-
geiykheid succes te bereiken.
Nadat spr. met gebed de bijeen
komst had ingeleid, kreeg de spr. van
den avond het woord.
Spr. begon met te wijzen op de
geweldige crisis, die onze maatschap
pij thans ten gevolge van den oorlog,
doormaakt, We beleven een tydperk
van gisting, van overgang, waaruit
nieuwe toestanden worden geboren.
Voor deze verandering mag ook de
christen het oog niet sluiten.
Spr. ging thana in breed# trekken
na do veranderingen, in den loop
der eeuwen, van het maatschappeiyk
en economisch leven. By do oudste
volken is dit slechts primitief, eenig
zelfstandig bedrijfsleven bestaat niet.
Een star begrip van den eigendom
wsb hst kenmerk van 't economisch
leven. Gevolg hiervan o.a. de slaverny.
Grieken en Romeinen was hot
zoo, ook by Israël. Esn eigenaardige
verhouding bestond tusschen staat
en godsdienst. De gedachte dat de
staat los zou staan van den godsdienst
was onbekend, zoowel by de heidenen,
als later by de christenen.
Deze maatscbappeiyke periode ging
voorby, een ander tydperk komt van
staatkundig en maatschappeiyk sa
menleven. De middeleeuwen ken
merkten zich door organisatie en
bemoeiing, door de overheid, met de
bedrijvigheid. Er ontstonden ver
plichte organisaties van betbedryfs-
wezende gildende gemeenschap
zooals die was moest organisatorische
uiting hebben* van haar leven en de
gilden waren een merkwaardige uiting
ervanzy vormden monopolies met
uitsluiting van alle concurrentie. Be
verbruikers werden wel de dup3 hier
van. Andere factoren beinvloedon 'er
op: eigendomsbegtip en de gedachte
dat voor rechtvaardig loon ook recht
vaardige winst behoorden. Om nu
het gevaar te weren van dien mono
polistischen staatsvorm, greep telkens
de staat in door vaststelling van
maximumpryzen etc. By de regeling
van de verhouding tusachen overheid
en godsdienst overheerichte de ge
dachte, dat het de taak der overheid
was den godsdienst te bevorderen.
Nieuwe maatscbappeiyke of staat
kundige vormen ontstonden in de z.g.
kapitalistische of libaralististische
maatschappij, die door allerlei ge-
leideiyke ontwikkelingsvormen heen,
dank zy Gods voorzienig bestel, op
groeide.
Na de middeleeuwen vervielen al
die stads staatjes, er kwam één groote
staat. Ook voor den handel moest nu
Daar verder afzetgebied worden om
gezien. Het bedryfsleven ontwikkelde
zichde opkomende moderne staten
pogen handel,iDdustrie, ook landbouw,
te bevorderen. Wederom deinsde men
niet voor diep mgrypen van den
staat terug.
Het Gildewazen, dat wel paste bij
de middeleeuwen, maar niet by de
grootere staten, die zich allengs had
den ontwikkeld, blesf iu stand. Het
gevolg was een krachtige reacde in
den boezem van het volksleveD, die
er eene hinderpaal in zag voor den
vooruitgang. De groote fout van de
mannen der 18e eeuw is, dat zy niet
zochten naar nieuwe vormen.
Geleidelijk ontstond het idéé, dat
de staat zich van het terrein van
het economisch leven moast terug
trekken, opdat de maatschappy zich
vry kon ontwikkelen. Die levonsbe
schouwing was in ïynrechten atryd
met de christeiyke beginselen. De
z.g. liberale maatschappy ontstond
met haar leus van geheele vryheid.
Spr. gaat nog even in de geschie
denis terug. De hervorming brak de
eenheid van godsdienst. In dun eer
sten tyd overhoerschte de gedachte,
dat de taak der overheid was de kerk
te bevorderen en te steunen. Men
scheidde burgeriyk en kerkeiyk leven
□let zoo streng als thans. Het woord
van Groen van Priasterer, dat de
christen dan ook steeds moet vragen
nist wat is geschreven, maar wat is
geschied, is volkomen waar.
Het liberalisme bracht maatschap-
peiyke en individueole vryheidvrye
concurrentie, geen staatsbemoeiing.
Echter liet men niet los de oude ge
dachte, dat de taak der overheid zich
wel bemoeien mocht met de geeste
lijke ontwikkeling en die in bepaalde
richting moest leiden. Bit werd toe
gepast op de wyze, die met de in
zichten van do staatslieden strookten.
Voorbeelden hiervan vindt men in de
onderwyipolitiek hier te lande ge
voerd.
In de 7Qer jaren verkondigde een
minister Geertsema, dat de staat zich
wèl met het onderwys, voor zoover
dat Invloed had op ons geestelyk
leven, mocht bemoeien, niet echter
met vakonderwijs, waar uitloraard
die invloed gering was.
Tegen deze opvattingen ontstond
verzet. Toen het volk ontwaakte
kwam het in verzet tegen deze staats
bemoeiing.
Het liberalisme is thans wedor
voorby, en een ander beeld ontstaat
een machtige beweging is reeds
opgekomen, goed georganiseerd, met
sterken invloed op het staatkundig
leven. Hoe langer hoe meer grypt
thans de staat in met sociale wet
geving, gedwongen door deze arbeiders-
beweging. Ook andere factoren grepen
iner ontstonden andere groepen,
zelfs grootkapitali3tische trusts en
kartels. De wereldindustrie kwam op,
de behoefte ontstond aan afzetgebieden
etc. en hou langer hoe meer was de
staat geroepen de economische ont
wikkeling der volkeren te bevorderen.
We kwamen in een overgangsataat.
De liberalo maatschappy veranderde
wy keerden terug naar het absoluut
eigendomsrecht., contractvryheid werd
aan banden g9legd, economischo ge
bondenheid ontstond.
D-'ze ontwikkeling is door don
oorlog sterk bevorderd: een sterk
gemeenschapsleven ia ontstaan. Veel,
dat thans gegroeid is uit den toestand,
zal verdwynen, veel ook bly ven. Van
da andere vormen is weinig over.
Meer en meer kwam, terwyi de Staat
in hot economisch leven ingreep, do
erkenning van de vryheid voor het
geestelyk levon.
Die erkenning irtyplsch belichaamd
in het nieuwe art. 192 der Grondwet,
waarin wel vryheid van onderwys
gewaarborgd wordt, maar niet eene
bepaalde richting.
We hebben dus: lo. eene maat
achappy, die zich organiseert, 2o. een
staat, dié al dieper ingrijpt in het
maatschappeiyk leven, 8o. en die zich
terugtrekt op het terrein waarop hy
eeuwenlang gebeerscht beeft.
Hoe staat do christen hier tegen
over? Wat zegt de Schrift? Die
geeft geen maatschappeiyk of staat
kundig stelsel, dat door de eeuwen
heen zou gelden. Do Schrift geeft
slechts normen aan voor een staat
kundig leven inzake huweiyk, gezins
leven, overheidsgezag. Zy erkent, het
eigendomsrecht en bevestigt het in
het gebodGij zult niet stelen. Be
toepassing moge veranderen; het
gebod blyft. De Apostelen traden in
de maatschappy op, doch zjj poogden
langs revolutionairen weg te
vervormen.
Daarin ligt ook voor deze tyden
eene les, n.1. dat men bedrogen uit
zou komen als men meende plotseling
van de «ene maatschappij in de andere
te kunnen overstappen.
Conservatief is de Schrift echter
niet: hec christendom k&u dat niet
zyn. Een toestand la niet goed bm-
dat hy bestaat. Het christendom
erkent het recht en de waarde van
de persoonlykheid: Jezua predikte
de waardoaring van den individu.
Het verschil tusschen het recht
van persooniyke erkenning dat het
christendom kent en dat van het
liberalisme is dat laatstgenoemd de
wereld aan zich wil ouder werpen,
terwijl het christendom erkent de
vryheid ook voor den enkeling om
z'Jn gaven te ontplooien die God hem
geschonken heeft. Het chriatondom
erkent ook het recht der gemeen
schap: Christus kwam niet om hier
en daar een persoon te redden, maar
om een volk.
Ge nieuwe ontwikkeling van de
maatschappy, die de gedachte der
gemeenschap naar voren brengt, is
principieel veel meer in harmoDie
met het christendom dan de liberale
economie, die jarenlang ons heeft
beheerscht.
Ten onrechte heeft men, ook in
a.r. kring, betoogd, dat de staats
bemoeiing zich moest terugtrekken
uit hot staatkundig leven (onderwys
d.) Er is verschil tusachen hetg#en
de geestoiyke sfeer betreft en het
economisch leven. Voor het eerste zal
overheidsbemoeiing steeds op schade
uitloopen: de onderdrukte richting
is in de geschiedenis steeds in ont
wikkeling toegenomen.
Er zy dus, volgens het a.r. be
ginsel, vryheid inzake de hoogere
feesteiyke sfeer, doch overhoids-
jemoeiing voor wat de lagere econo
mische aangaat. Dat hierdoor voor
de ontplooiing der persoonlykheid
gevaren dreigen, kan niet ontkend
worden.
Spr. concludeert dus, dat men geen
bepaalden vorm kan geven voor allo
tyden. Onveranderiyk blyft wat Gods
wet en gebod is, doch de vormen van
de toepassing kunnen verschillen.
De taak van den staatsman ls by
uitstek profetisch: dan zal hy het
volk op hooger peil brengen.
Uit dit algemeene komt spr. thans
op het terrein van de engbre politiek.
Geiykheid voor alls burgers is thans
principieel gewonnen in de grondwet
de uitwerking wacht nog. Thans uit
zich de reactie, die mogeiyk eon ty-
deiyk succes, maar zekor geen blij
vend kan hebben.
Verlenging van lesrtyd ia noodig
de persoonlykheid van iedor moet tot
haar grootste kracht kunnen komen.
Een nieuwe taak heeft de overheid
in den uitbouw van het arbsidscon-
tract Loeff, dat in zyn juridisch#
ontplooiing nog gebrekkig ii. Soms
zyn nieuwe organen noodig voor
zoo'n uitbouw, soms kan men het
met de b3ataacde. Ds staat late
ruimte voor ieder en steune, be-
■cherme de verbruikers tegen mis
bruik van syndicaten. BeperkiDgvan
arbeidsduur ia noodig om ieders per
soonlykheid te ontplooien. De ver-
zekericggwetge<nng hseft een lijdens
periode doorgemaakt. Noe steeds
minacht men de wet Talma. Ware
zy ingevoerd, men had thana een
weduwon- en weezsnpensloen gehad.
Men beeft van die wetten politiek#
■ti ydmiddelen gemaakt. Natuurlijk
was zy slechts een bescheiden bogin,
doch men heeft baar steeds miskend.
Ook bier is uitbouw noodig. Esn
compromis ware mogoiyk wol te
vinden.
Spr. noemt nog verschillende zaken
waar de staat kan ingrypea: op het
terrein van kindervoeding, woning
toestanden etc. Dat zal in deze tyden
van staatsbemoeiing nog wel zoo
moeten biyven.
Een democratische stroom gaat
door Europa: uitbreiding van don
volksinvloed is aan de orde van den
dag. Inzake onderwys, opvoeding etc.
grypt de staat thans in. Depolitieko
en sociale invloed van do vrouw neemt
toehet individueel vrouweukiesrecht
is logisch gevolg hiervan. Het zal
onmogelyk zyn de vrouw hot actief
kiesrecht to onthouden.
Ten opzichte van internationale
politiek krygt ook de democratisch®
idee meer invloed. Voor klein# naties
ligt hier een dankbaar terreinGod
heeft het kleine en onaanzienlyke
.uitverkoren om te doen zyn wil. Be
nieuwe gadaebte van arbitrage leeft
het meest by de kleine naties. Het
nieuwe kabinet zal een moeieiyke
taak op finantieel en economisch ge
bied krygen straks. Alleen bezien in
hooger licht kan daarvoor eene op
lossing worden gevonden.
Na een korte pauze meldden zich
een drietal aanwezigen aan, die eersigo
vragon aan spr. stelden. E«n en ander
;af spr. de gelegenheid zyn betoog
lier en daar te verduideiyken. Ten
opzichte van ouze defensie zette hfj
uit6en hoe ons land dat geen impe
rialistische politiek voert, 't leger
noodig heefc voor de handhaving
zyner zelfstandigheid, element, dat
ook het christendom erkent.
Een der aanwezigen had uit esn
artikeltje in het orgaan ,de Loods"
van den Econ. Bond geciteerd en gr-
Vaagd of het waar was, dat een
rechtsch ministerie, speciaal dr.
Kuyper, ons inderdaad in de armen
van Dultschland zou dry ven.
Spr. noemde zooiets absurd. Ook
by de a.-r. zyn de sympathieön ver
deeld. Spr. persooniyk heeft goon
bepaalde voorkeur en i# neutraal. Br.
Kuyper heeft ook in de.Standaard"
geschreven, dat ook na den oorlog
de politiek van een minister Loudon
dient te worden voortgezet.
Uitbreiding van den leertyd wenscht
spr. hoofdzakelijk om het tbanB be
staande hiaat in de leerplichtwet en
de arbeidswet. (12 jaar is de grens
der leerplicht13 jaar het begin voor
den arbeid). Tengevolge van het
ontbreken van een 7de leerjaar loopen
de kinderen thans veel te veel langs
de straat.
Nog eanige andere vragen werden
beantwoord en de vergadering op de
gebruikelijke wyze, nadat de h#er
Adriaaüse spr. en d#bat#rs bedankt
bad, gesloten.
Totslag pansloanan.
B. en W. hebhon aan den Raad
een schrijven gericht, waarin zij me-
dodeelen, dat, nu de Regeering niet
slechts haar aanvankelijk standpunt,
dat het verleenen van een gemeente-
lijken toeslag op krachtens de wet
verleende pensioenen ongeoorloofd,
zou zyn, heeft laten varen, maar
Z9lf» op het verleenen van eon der-
jeltjken toeslag aandringt, er aan-
eiding bestaat om den laatst by
Raadsbesluit van 1 Maart 1917 ge-
regelden toeslag op de pensioenen te
herzien.
Deze toeslag (f 150 per week voor
gehuwden en f0.75 per week voor
ongohuwden) is, wat haar stelsel be
treft, zeer verschillend van d# ont
worpen Ryksregeling. (Voor gebuw
den 15 pet. van het pensioen met een
maximum van f120.— en ean mini
mum van f60.— voor ongehuwdeu
8 pet. met een maximum van f60.—
en een minimum van f30.-.
Voor de 11 gepenslonneerden, die
thans een gem. toeslag ontvangen,
bedraagt deze f9.- en f 18.meer
dan de rykstoealag op alle even groote
pensioenen. Eerst voor pensioenen
boven f520.— wordt de ryksrege
ling voordcellgsr. Onder deze om
standighedeu komt het odb voor,
eenerzyds, dat, zoolang het R(jk gee^
hoogoren toeslag geeft, ook d# ge-
meenteiyko toeslag niet verhoogd
moet worden, anderzyds, dat het ge
wen acht is om niet de rilkaregeling
over te nemen, maar de gemeente
lyke regeling te bohouden, met dien
verstande, dat de inkomen-grens,
waarboven geen toeslag wordt ver
leend, vervalt.
Tot het overnemen van de inkomen-
grens uit do ontworpen Rijkaf egeling
(f2500.- 70or gehuwden en f 1500.-
voor ongehuwdon), bestaat, naar B. ea
W. moenen, geen aanleiding.
Een desbetreffende regeling is door
B. en W. aan den Raad voorgelegd.
Verordening ligas- en Secretarie-
gelden.
B. en W. hebben een nieuw% ver
ordening op da lege#- en secretarie-
gelden ontworpen. Aan do toelich
ting ontleenen wy het volgende
Nu uwe vergadering zich met de
voorstellen van de salariocommiwie
heeft veraenigd, is het mogeiyk
eenlgermate een oordeel te vormen
over de vraag, in hoeverre het beeld,
dat de ontwerp-bogrooting voor 1918
bedoelde te gev«n van d9n vermoo-
delljken toestand der geldmiddelen-
van onze gemeente, reedt thans on
juist is, en om de middelen te be
ramen, waardoor een eventueel drei
gend tekort nog zooveel mogelyk
voorkomen worden kan.
Aan de begrooting, zooals die in
uwe vergadering van 13 Bec. 1917
werd vastgesteld, hebben hseren
Gedeputeerde Staten gomeend geen
goedkeuring te kunnen verleenen
wegens het daarop voorkomen van
den onder volgnummer 19 uitge
trokken post: Belasting op het ge
distilleerd en op de likeuren.
Deze post was door ons op ds
ontwerp begrooting gebracht, in af
wachting van het antwoord van den
Minister van Binneiilandsche Zaken
op ds vraag, of, by de plotselinge
afschaffing van den pla&tseiykeD
accyns op het gedistilleerd, voor 1918
op een buitengewone uitkeeriog uit
Ryka kas gerekend zou mogen
worden.
By schryven van 6 Maart 1918,
No. 91, berichtten G «deputeerde
Stalen ons namens den Minister, dat
eerst wanneer omtrent het geven
van eene uitkeering uit de opbrengst
der Ooriogawinatbniasting zal z(jn
beslist, eene subsidiaire aanvraag om
subsidie uit 's Rijks kas in bsban-
deliug kan worden genomen."
Hiermede was voor dat oogonblik
de mogeiykbeid afgesneden om voor
het gemis der accijnzen een com
pensatie te vinden in het ramen
eener byzondere uitkeering uit
»s Ryks kas.
Intusschon is do toestand door de
indiening van het wetsontwerp i. z.
het doen van uitkeoringon aan de
gemeenten uit de opbrengst der
Oorlogswinstbelasting eenigermate
veranderd. Gedeputeerde Slaton heb
ben ons desgevraagd medogedeold,
dat zy er thans geen bezwaar tegeu
zullen maken, wanneer van de aan
onzo gemeente toegedachte uitkee
ring een bedrag van f 18000 op de
begrooting voor het loopende jaar in
ontvangst wordt gebracht tot dek
king van hat tekort, dat door hot
vervallen van den accyns op het ge»
distilleerd ontstaan zou.
Volgens de toelichting tot het
wetsontwerp zyn voor ae bepaling
der thans voorgestelde uitkeeringen
da rekeningcyfers van 1914-1919
tot grondslag genomen. Ook naar
het oordsel der Regeering kan dus
in de thans voorgestelde uitkeering
geen vergooding voor het gemis van
accynsheffing begrepen zyn.
Ook ten aanzien vau de vraag, of
in de thans voorgestelde uitkeering
mede begrepen ia een vergoeding
voor bet niet uitbetalon van de bsido
dezerzijds nog steeds al> verhaalbaar
bacchouwde vorderingen op het De
partement van Oorlog, tasten wy
nog in het duister.
Het ia uwe vergadering bekend, dat
>y gemeend heb'oon het tot stand
komen der algems9ne weddeher-
ziening niet door het opwerpen der
vraag naar de middelen tot dekking
van de voorgestelde uitgaven t# moe
ten vertragen.
Omdat het Ryk nog eteeds in ge
breke blyft de kost«n van de diensten,
welke geheel of gedeoltelfjk een natlo
nale bsteekenis hebben, door ver
hooging vau zyne uitkeeringen aan
de gemoenten, in meerdere mate dan
thans door do bevolking in haar geheel
te doen dragen, mocht dezewedden-
herziening niet uitblyven.
Voor zoover de toestand tbansmet
eenige zekerheid kan worden overzien,
zullen op de begrooting voor 1918,
zooals die door uwe vergadering
vastgesteld werd, de ui'gaven ver
hoogd moaten worden mat een bedrag
in totaal van f65000.-, waartegen
over een meerder# ontvangst staat
van f5597.—.
Voor een bedrag van rond f 60000.—
moet dus nog dekking worden ge
vonden.
Afgezien van de Plaatseiyke Directie
Belasting naar het Inkomen, kan
hiervan, op do bogrooting nog een
bedrag van rond f13000.— worden
aangewezen. Bij de raming der post
voor .Onvoorziene Uitgaven" (uitge
trokken op f 18290.48) ia met sommige
van do hierboven bedeelde hoogere
uitgaven rekening gehoudendaarom
kan dezo post zoo noodig met hoog
stens f 10.000 wordon verminderd.
Bovendien schynt een hoogere raming
der opbrengst van de schoolgelden
voor lager onderwys niet al te ze?r
gewaagd.
Zoodoende biyfs dus nog rond
f47000 ongedekt.
De vraag of nog andere posten van
ontvang voor vorhooging in aanmer
king komen, behalve dan wsder die
wegens opbrengst der PI. Blr. Bel.
naar het Inkomen, moot o. i. In het
algemeen ontkennend worden be
antwoord.
Niettemin msenen wy, dat van een
tweetal htfflagen, hoe gering ook de
meerdere ontvangst uit dien hoofde
zal zyn, herziening gewenscht ia. Ook
andere dan fiscale overwegingen
pleiten trouwens «oor wyziging daar-
vua. Bedoelde btfflogen z(jn deleges
ter Secretarie en de Begraaf rechten.
Na eene uitvoerige beschouwing
hierover, zeggen B. en W. als hunne
meoning, dat, daar de meerdere ont
vangsten uit dezen hoofde ln geen go val
groot kunnen zyn, en bet. ongedekte
bedrag zouden brengen op f40000,
vorhooging der plaatieiyke direct#
belasting naar het inkomen dus
noodzakeiyk is. De gemeenteont
vanger, tevens hoofd van den con-
tröledionstderplaatseiykebelastingeD,
meent to mogen aannemen, dat door
de snelle styging der belastbare In
komens, zonder verbooging van
het heffingapercentage niet slechts
het geraamde bsdrag van f 285.000.—,
maar nog een zekere som daarboven
ontvangen zal worden. Zou deze aom,
met inbegrip dar suppletoir#kohieren,
op ongeveer f 80.000 gesteld mogen
wordeD, zoodat de opbrengst zonder
verhooging van percentage tot
f 265.000.- stygen zou, dan zou een
verhooging met 5 pCt. voldoend#
zyn om een meerdere ontvangst te
bekomen van nog f 30.000.Het
geraamde tekort van f 46.000.— zou
dan gedekt zyn, terwyi nog eene
zekere speling overblyft met het oog
op eventueele gunstige beschikkingen
op bezwaarschriften en om aan ver
dere stijging van lasten en een min
der ruim vloeien van enkele bronnen
van inkomst het hoofd te bieden.
De minima eu maxima der btffing
zouden van 4 en 8 tot 4.2 en 84
moeten worden opgevoerd. Verder
stellen B. en W. voor verhooging
dor tarieven voor waterlevoring, die
als voorloopig# maatregel to boscbou
wen is. Be wyzigingen van oen eu
ander zyn nader by verordening
omschreven.
Concert Noordewler-Rsddlnglus o.s.
Gieteren, tweeden Pinksterdag, had
in de Nieuwe kerk het aangekon
digde concert plaats, dat gegeven
werd door de dames Noordewier-
Reddingius en de Haan Maniforgea,
met medewerking van den heer A.
B. H. Verhey op het orgel. D« baten
zouden komen aan het fonds voor
de restauratie van het orgel dezer
kerk.
Reeds lang vóór den aanvang was
het kerkgebouw gevuld met belang
stellenden, en nog steeds blf-of h*t
toestroomen. Ocgetwyfeld heeft het
concert wel beantwoord aan zyn
doel en gaat de kas van het orgel
fonds met een flinke recette stryken.
Het was een zeldzaam en kost
baar genot dit kunstenaars trio bier
to hooren optreden. Mevrouw Noor-
dewier's geluid is nog even edel,
even gaaf als vroeger, en nog steeds
is zy de allereerste onzer zangereu-
sen. De diepe alt van mevrouw da
Haan past zich, in haar timbre,
zoo wonderwel aan by de sopraan
van eerstgenoemde zangeres, zoo dat
beider samenzang als 'fi ware ééu
stom vormt. Dat is de zeldzame be
koring, de hooge ontroering, gewekt
door deze machtige zangeressen.
Wy zullen ons niet wagen aan eene
bespreking van de verschillende
nummers; al aanstonds, by de Oud-
Hollandscbe duetten van Röntgen,
was daar de inzet, van het .Herders,
Hfj ia geboren", die do ontroering
bracht zooals die alleen van een
waarachtig kupstenaar uitgaat. Eu
wat to zeggen'van hst verrukkeiyke
duet van Bacb, uit .Cantate 184",
welks voorspel, zoo geheel aan dat
andere duet van Mozart (Zauboi flöte)
doet denken: parelend en jubelend
van geluk?...
Het programma was veolzydlg wat
betreft genre van de liederen. Er
waren klassicl als H&ndel, Bach,
modernen als Fauró, max Reger,
Tschaikowski, Cornellus. Van dezen
laatsten het prachtige .In Sternen-
Dacht": .Du Menschenherz mus»t
hlmmelwfcrts dich hebeu in Lust und
Leide" zoo zongen de beide zangeressen
ons toe. En dan het sombere Tht&aon
van Tschaikowakj met zyn aanga
pende begeleiding
De heer Verbey deed ons hoortm
wat op het thans gerestaureerde orgel
bereikbaar was. Dat was een klank
schoonheid in de verschillends regis
ters, die alleszins ds restauratiekosten
rechtvaardigden.
Behalve dat hy de beide zangeressen
begeleidde, gaf hy zelf een tweetal
nummers: een toccata en fuga ia
d-moll van Bach, en een andante
eau variazloni van H&ndel. En wy
weten niet welk van beide hot mooist
was....
Hopen wy, dat wy deze zangeressen
en den heer Verbey nog eens weer
hier zullen zienhet Heldersche pu
bliek hosft door zyn opkomst, gotoond
hen te waardeeren. Eo dat is voor
den artlst, afgezien van alle materieele
overwegingen, toch het voornaamste.
Toén de kunstenaressen het kerk
gebouw verlieten, bracht het publiek
haar een spontane hulde door zich en
hals te scharen naast haarrytuigen
te applaudisseeren toen zy instapten.
Op deze harteiyke wijze stelde het
zich schadeloos voor de zelfbeheer-
sching, gedurende anderhalf uur ge
toond toen het zich moest onthouden
van eenlg applaus gedurende het
concert. De spontaneïteit aezer hulde
verhoogde er de waarde van.
Opirttiotlub.
Zaterdagavond gaf de .Oparette-
club", de veroeniging onder leiding
van den heer G. H. J. van den 3o-
gaerde, in .Casino" eene uitvoering,
waarbij mejuffrouw A. Dol (plano)
en ds heer J. A. den Exter (klarinet)
welwillend medewerking verleenden.
Men kent het streven van dozo
vereeniglng, die,zoover haar krachten
gaan, goede muziek en goeden zang
onder bet publiek wil brengen.
Aan dit streven bleef ook dit pro
gramma getrouw.
Door de zangvereenlging werd vóór
de pauze een tweetal nummers t9n
geboore gegeven: van Hegeraat,den
gevoeligen vertolker van de volka-
psyiche, was er eon requim. Dit.
eigenaardige, koraal achtlgo lied vol
deed ons nlot zoo goed als andere
composities, die wy van dezen com
ponist boorden. En de vertolking
ging ook biykbaar W6l wat boven
het kunnen der zangers uit. Beter
was het eerste nummer.Aan den
zang".
De boer Den Exter gaf op zyn
klarinet een fantasie uit de .Travlata".
Mejuffrouw Dol begeleidde hem hierby.
Do solist was op zyn instrument, zeer
thuis en wist zyn gehoor te boelen
en te pakken met Verdi'a parelende
muziek.
Eigenaardig is de houding van het
publiek by zulke gelegenheden. In
stomme verbazing vraagt mon zich
af: waarvoor komen de mecschen
olgeDiyk? Gepraat, geloop, gegichel
zyn aan de orde van denavond.
Behooriyk met hun applaus wachten
tot een stuk uit is, doen ze niet;
d'r mond houden nog veel minder.
Midden onder een pianissimo gedeelte
van de klarinet solo stapt een jong-
mensch mot zware stappan binnen....
bom, bom. bomBlykbaar had by
pas zyn schoenen laten zolen h raleon
van f 8.501 Het kan in h«t. leven
geen kwaad als je stevig op je boenen
staat, maar op een concert ia het
ietwat hindariyk en onopgevoed.
Behalve één nummer voor gemeDgd
Op pagina 4 van dit blad
la apganomen:
1. DE OISTIIBUTIE te Helder.
Cellantsoog.
N ZIJP».
Anna Paulowna.
n m n Texel.
2. Uit den omtrek.
8. Faallliton, enz.
