HELDERSCHECOURANT
Eerste Blad.
li Wdirxli Mubeltransport-
u SlngmtsrueiniDi
N*. >039
ZATCRBAtt 18 JANUARI IM9
«7»
Ultgmr: C. 06 BOER Jr„ HHUfer.
Oplaag 7000 ex.
Abanna«aats«>ri|a: in da stad f 1.IO, per post f 1.35, Batte*laad f 2.36.
Loaae ex. 3 oent
Adv<
per regel 15 oent.
9p-nn ondergang na Zm sa Mm*
tijd van hoomfer (Tnxnl).
(Wintertijd.)
«-n WBfcu
Ja». op: ood«: T.n».: »j».
ZondAg 19 a. 8.Mm. 68 83 4 80 M10 10.16
Maandag 20 8.48 910 8.1 4 1446 10.46
Dinadag 31 .10 60 9.87 8.0 *84 1190 11.80
Wotnsi 22 „1117 946 7 69 4 86 1160 11.66
Dondard. 28 „-.-„UW 7.6» 487 -.- 8 26
Vrgdag 84 m. 18 1029 7 66 4 29 080 1,06
Zattrdkg 26 2.8 10 67 7 66 180 116 116
Do verlonglng van don
wapenstilstand.
Een protast dor Dultsche dalifatls.
Faeh olscht da uitlevering van
Landbouwwerktuigen.
De onderhandelingen over de ver
lenging van den wapenstilstand
werden Woensdagmorgen in den
salonwagen van maarschalk Foch
geopend met een rede van den voor
zitter der Duitsche commissie, staats
secretaris Erzberger. Daarin zeide
hij o. a. het volgende
Het Duitsche valk wil den vrede.
De geallieerde regeeringen wilden
het anders. Zij spreken eek thans
nog niét van vrede, naaar alleen van
verlenging van den wapenstilstand.
Het Duitsche volk vervulde de wapen-
stilstandsvearwaarden naar mogelijk
heid. Waar niet aan de voorwaarden
kon worden voldaan, dragen onze
tegenstanders zoo goed als uitsluitend
de verantwoordelijkheid daarvan, met
name in de quaestie van de uit
levering van rollend materiaal. Op
5 Jan. hadden de geallieerden 1821
locomotieven en 63.364 wagons ever-
genomen. Derhalve meet Duitschland
verdragsstraffen afwijzen. Duitsch-
land is besloten om de verplichtingen
van het wapenstiletandsverdrag loyaal
na te komen, maar de geallieerden
schonden het verdrag hunnerzyds
stelselmatig. Het ongehinderde ver
keer, de economische bewegingsvrij
heid tusschen de bezette gebieden
en overig Duitschland, werden opge
heven.
En het optreden der Fransche
bezettings autoriteiten in Elzas-Lotba-
ringen vervult ons met ontzetting.
De maatregelen der geallieerden in
Elzas Lotharingen bewijzen dat Frank
rijk op het vredesverdrag wil voor-
uitloopen, en Elz&s-Lotharingen an-
nexeeren, zonder aan het zelfbeschik
kingsrecht de aandacht te schenken.
Het protest geldt tegen de door de
Entente epgedrengen financieele
overeenkomst.
Tenslette stel ik der Entente drie
vragen. Wanneer wordt de blokkade
opgeheven De voeding van Duitach-
land wordt met den dag slechter, en
van de voeding hangt grootendoels
de ontwikkeling van den binnenland-
schen politieken toestand af. Het
Duitsche volk liet zich de wapens
ontnemen, maar zou niet kunnen ver
dragen broodeloos te worden. De hon
ger zou eon psyehischon toostand
veroorzaken, waarvan de geallieerden
de gevolgen niet kunnen wenschen.
Ik waarschuw hen. Ook hunne vol
keren zijn niet tegen revolutie ge
vrijwaard.
De tweede vraag isZal de Entente
nu in een bindende regeliug treden
betreffende de onmiddellijke terug
zending der Duitsche krijgsgevange
nen? De terugzending behoort naden
voorleopigen vrede te gesehieden. En
dit leidt tot de laatste vraagWan
neer zullen wij den voorloopigen vrede
kunnen sluiten?
Meer dan zes malen trachtte dd
Duitsche regeering de onderhandelin
gen daartoe te beginnen. Maar er
kwam geen antwoord. Tegenover het
geweld van den everwinnaar stel ik
het eeuwige recht op leven en ent
wikkeling van het Duitsche volk.
Dit recht is heilig en onaantastbaar.
Maarschalk Foch stelde voor de
verlenging van den wapenstilstand
met een maand namens de geallieer
den de volgende voorwaarden
Als straf voor de nist-voldoende
uitlevering van lscometieven en spoor
wagens moeten 500 locomotieven en
19000 wagens afgeleverd worden
daaronder 4000 voor Elzas-Letharin
gen. Daar deze eisch de moeilijkheden
in Duitschland-zou vermeerderen en
anderzijds door met-levering de her
vatting van het economische leven
in de geallieerde landen zou verhin
derd worden, moeten de volgende
landbouwmachines en -gereedschap
pen in goeden staat en met de voor
18 maanden noodige vervangings-
deelen op den 17en Februari geleverd
worden: 400 stoomploeggreepen, 6600
zaaimachines, 6500 mestatrooinsachi-
nes, 6500 ploegen, 6500 Brabant-
ploegen, 12500 eggen, 6500 noeseggen,
2500 wegwalsen, 2600 Groskill-akker-
walsen, 2500 dotschmashines, 2500
hooimachines en 3000 maaiwerk-
tuigen.
Deze voorwaarde is onafhankelijk
van de teruggave van het door de
Duitschers ontvreemde ef buiten ge
bruik gestelde landbouwmateriaal.
Verder wordt de bestraffing ver
langd van de met het volkenrecht
strijdende behandeling van kr(jgsgt
vangenen in Duitschland. Een Entente
commissie, zetelende te Berlijn, zal
alle op de Russische krijgsgevangenen
betrekking hebbende quaesties recht
streeks met de Duitsche regeering
behandelen en bevoegd zijn derepa-
trieering naar haar goedvinden te
bevelen. Als waarborg behoudt het
militaire opperbevelder geallieerden
zich voor, zoo noodig den door de
versterkingen op den rechter-Ryn-
oever gevormden sector der vesting
Straatsburg met oeverstrooken van
vijf tot tien K.M. vóór deze verster
kingen te bezetten.
De op Fransch of Belgisch gebied
weggenomen machinedeelen van
werktuigen enz. op het
nijverheid en landbouw moeten, als
de Fransche en Belgische regeeringen
dit verlangen, teruggegeven worden
zoo noodig zullen vier gedelegeerden
der Fransche en Belgische regeering
ter plaatse een onderzoek mogen
instellen betreffende de weggevoerde
voorwerpen.
Volgens een bericht uit Berlijn
heeft Erzberger Donderdagmiddag de
verlenging van het wapenstilstands-
verdrag onderteekend.
BINNENLANQ.
Holinndsche Missla ssar Brussel.
Toen, bij den blijden intocht van
het Belgische koningspaar, geluk-
wenschen van vrijwel alle naties hen
begroetten, ontbrak Nederland. Onze
regeering scheen zich angstvallig te
hebben laten weerhouden van een
daad, die men van haar het eerst
verwachten mocht en die iedereen
uit het hart zou zijn gegrepen,
waarom? Vermoedelijk uit overwe
gingen dat zooiets in strijd ware met
de neutraliteit.
Alsof het in strijd kon zijn met de
neutraliteit een volk geluk te wen-
schem met de bevrijding van zijn
gebied, dat naar de getuigenis van
den vijand zelf in openlijken strijd
met het recht was geschonden en
bezet, eene bevrijding, die neg wel
plaats vond met wederzijdsch goed
vinden der oorlogvoerenden, door het
Duitsche volk zelf werd begrepen
als de onmisbare voerwaarde veor
een rechtmatigen en eervollen vrede.
Intusschen, het verzuim is hersteld
en de wjjze, waarop het is geschied,
zal kunnen goedmaken wat door de
yertraging is geschaad onze Re
geering heeft zich thans, niet tevreden
gesteld met een telegrafischen geluk-
wensch, maar eene bijzondere missie
namens H. M. de Kouingin naar
Brussel-afgevaardigd.
Woensdagavond gaf de koning in
het paleis een feestmaaltijd ter eere
van deze Nederlandsche missie,
waaraan de Nederlandsche gezant,
het personeel der legatie, de ministers
met portefeuille en de burgemeester
van Brussel deelnamen. Koning
Albert dankte in een toespraak
KoniDgin Wilhelmina voor de delicate
attentie en veegde er aan toe, dat
beide landen verbonden zijn door
intellectueele en economische banden.
De geografische gesteldheid van beide
lande* maakt hen als 't ware solidair
men zou zich moeilijk kunnen voor
stellen, dat het eene do vrijheid be
hield als het andere onderworpen
werd. Bij de vriendschap, die de
Belgen koesteren voor het Neder
landsche volk, voegt zich een gevoel
van dankbaarheid voor de ontvangst
der honderdduizenden vluchtelingen.
Jhr. Ruys de Beerenbrouck dankt#
veor de ontvangst van de zijde van
Belgié.
Erfgenamen Jan Zwart.
Het Ministerie van BuitenlaudsGhe
Zaken uoodigt de erfgenamen van
den op 2f November 1917 in de haven
van Genua op den leeftijd van onge
veer 47 jaar verdronken Nederlander
Jan Zwart uit zich aan te melden bij
het Ministerie.
Doorroar vla dan Nakar Rijsonror.
Het goederenverkeer tusschen
Zwitserland en Nederland, dat reeds
gedurende eenige maanden vrijwel
gestremd was, schijnt thans te kunnen
werden- hervat.
De Commission Interalliée te Bern
heeft thans vergunning verleend voor
het vervoer via den linker Rijnoever
van zes wagons zijden stoffen naar
Nederland.
Steenkool.
Dit Dusseldorp wordt aan de „Frank
furter Zeitung" gemeld, dat de ver
zending van Roerkolen naar Neder
land is hervat; voorloopig worden er
dagelijks 1600 ton verzonden. Neder
land zorgt voor het transportmateriaal
De prijzen zijn onder den invloed
van buitenlandsche concurrentie aan
merkelijk verlaagd.
Kolonultvoar uit Engeland.
Uit New Castle wordt gemeld
Aan de „Commercial Exchange"
werd heden gemeld, dat het embargo
op het kolenvervoer naar Nederland,
Denemarken en Zweden is opgeheven.
Er wordt evenwel nog nauwlettend
eontröle uitgeoefend en de kolen
sehepem *ijn verplicht] in de eerste
plaats rekening te houden met de
behoeften van het eigen land en de
geallieerden.
Da broodkaart.
De broodkaart van het 83ste tijdVak
loopt van 19 tot en met 27 Jan.
Bons aezer kaart zullen evenwel
reeds op 18 Jan. geldig zijn.
Prov. Statenverkiezing ia N.-Holland.
Gedep. Staten van Noord-Holland
hebben bepaald, dat de stemming
voor leden der Provinciale Staten
zal plaats hebben op 3 April.
Toeslag voor porseeool Rijkswerven.
Naar aanleiding v^n een onderzoek
Ingesteld door de commissies inzake
de arbeidsvoorwaarden en loonrege
lingen voor beambten en werklieden
van 's Rijkswerven zijn in af
wachting van de definitieve loon
regeling bij K. B. aan de beambten
en werklieden bij de inrichtingen
van 's Rijks zeemacht, zeomede aan
de opzichters by scheeps- of werk
tuigbouw en de apothekers-assisten
ten over het 2e halfjaar 1918 de
navolgende toeslagen boven het voor
hen vastgestelde loon toegekend
20 '/o#oor de beambten, 25 °/0 voor
de vaklieden, 20% voor de niet-
vaklieden.
Voorts is bepaald, dat deze ver-
hoogiugen ook genoten zullen worden
vanaf 1 JaDuari 1919.
Deze toeslagen zullen worden aan
gemerkt als voorschot op nog te
verdienen loon en zullen dus, bij
eventueel niet toestaan der aange
vraagde gelden door de Staten-
Generaal, teruggevorderd kunnen
worden.
DuurtebIJslag op psneloenen «n
wachtgelden.
Ingediend is een wetsontwerp tot
verhooging van het hoofdstuk VII
B (financiën) der Staatsbegrooting
voor 1919, met een bedrag van 3
millioen, 't welk zal strekken om ook
over 1919 een dnurtebljsiag te geven
op pensioenen en wachtgelden. Het
is niet te verwachten, dat in 1919
de omstandigheden dermate zullen
veranderen dat het toekenney van
een duurtebijslag over dat jaar over
bodig kan worden geacht. De regee
ring wenscht er echter met nadruk
op te wijzen, dat het hier een nood
maatregel geldt, welke zeo spoedig
mogelijk beëindigd dient te worden.
De regeling voor 1919 sluit zich,
behoudens eenige wijzigingen, aan
by die van het vorig jaar. Voor de
motieveering dier regeling verwijst
de regeering dus naar de destijds
gevoerde beraadslagingen. Zij die
pensioen ontvangen ten laste
van het „Weduwenfonds voor de
geëmployeerden tot het Algemeen
Bestuur behoorende", zullen den bij
slag thans ook ontvangen. Dit was
verleden jaar niet het geval. Thans
is ook bepaald, dat geen bijslag op
het pensioen wordt verleend, wanneer
de belanghebbende behoort tot het
personeel, waarop de regeling der
duurtebijslagen op het salaris voor
1919 van toepassing is.
De torpsdoboot G 14.
De torpedoboot G 14, aan boord
waarvan Zaterdag het ketelongeluk
plaats had, ligt in het dok te Vlis-
singen. De ketel zal worden ver
wijderd, de bodem hersteld, waarna
de boot voor verdere reparatie naai
de werf der Kon. Maatschappij „De
Schelde" zal worden gebracht.
Naar aanleiding van het ketel
ongeval aan boord van Hr. Ms.
torpedoboot G 14 is door den Minister
van Maripe eene commissie van
onderzoek ingesteld.
De samenstelling dezer cemmissie
is als volgt: lid qn voorzitter prof.
G. Brouwer, hoogleeraar aan de
T. H. S. te Delft"; leden: dr. J.
Schroeder y. d. Kolk, rijkshoofd
ingenieur van de spoorwegen te
ScheveningenChr. Hovestad, inge
nieur le kl. b(j het toezicht ep het
stoomwezen te Breda, en W. v. d.
Gaag, officier-machinist le kl. te
Amsterdam, terwjjl aan de commissie
wordt toegevoegd als lid en secretaris
dee ingenieur der marine E. J. Ben-
them te Helle voetsluis.
De opdracht is om een onderzeek
in te stellen naar dé oorzaken van
het ketelongeval aan boord van Hr.
Ms. torpedoboot G 14, en de maat
regelen aan te geven, waardoor de
kans op het voorkomen van dergelijke
ongevallen zoude zijn te verminde
ren met uitnoodiging dienaangaande
een rapport in te dienen.
Da malkoorlog te Amsterdam.
De Minister van Landbouw heeft
m deu eisch de? melkveehouders
toegegeven en overeenkomstig het
advies-Colijn bepaald, dat de inelk-
centralisatie voor Amsterdam tot
Dinsdag a.s. buiten werking zal
worden gesteld. Een commissie, ge
vormd uit belanghebbenden, zal tegen
dien tijd een nieuwe centralisatie
uitwerken.
Ingezonden mededoellng.
Extra aanbieding
in Hecreuhandschoenen.
Klanran: bruin *n grijs.
Tricot ongeroerd f 1.25 por paar.
Qebrald f 1.60
Tricot gevoerd f 1.90
Bijzonder voordeellg.
HERMAN NYPELS.
De griep in Nederland.
15.000 dooden.
Het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek publiceert in de Staattcourant
een overzicht van de sterfte iu
maand November aan bronchitis,
pneumonie en aandoeningen der pleu-
raholte, met-afzonderlijke vermelding
der sterfte aan influenza, de gevallen
der z.g.n. Spaansche griep onder dese
laatste inbegrepen. Ter vergelijking
zijn de getallen der sterfte in het
kwartaal Juli—September en in de
maand October 1918 mede opgenomen.
Beschouwingen der cijfers doet de
schrikbarend hooge sterfte zien, aan
alle doodsoorzaken te zamen in de
maand November.
In de jaren 1913—1917 bedroeg zy
in die maand gemiddeld pl.m. 13
per 1000 en per jaar; in October,
waarin de sterfte gewoonlijk nog
iets lager is dan in November (ge
middeld 12.12 in de jaren 1913-1914),
was ny reeds tot ruim 21^ per 1000
gestegen, in November bedroeg zij
'niet minder dan 46 per 1000 of
ruim S'/s maal de normale
sterfte.
Ruim 80 per 1000 kwamen daarbij
voor rekening van de bovengenoemde
doodsoorzaken,dus bijna welke
iu normale omstandigheden slechts
ruim l/t van de totale sterfte ver
oorzaken. Aan andere ziekten heeft
de sterfte dus 16 per 1000 bedragen,
terwijl daaraan in normale tijden
slechts y per 1000 stierven. Ook
hier dus nog een vermeerdering van
meer dan 50 In welke mate
daarbij Spaansche griep als middel
lijke oorzaak in het spel is geweest,
valt niet uit te maken.
Ter boten dat van andere provin
cies staat thans het November-
sterftecijfer aan bovengenoemde oor
zaken in Drente, n.1. byna 77 per
1000. In 21 van de 34 gemeenten
dier provinei# was de sterfte grooter
dan 1 op 20 inwoners. In 4 gemeenten
kwamen die sterfte boven 1 op 10,
t.w.in Zuidlaren (1.79), in Odoorn
(1.10), in Emmen (1.04) en in Gieten
(1.03). 10 gemeenten hadden eene
sterfte tusschen 75 en 100 per 1000.
In October bleef de sterfte van Drente
nog beneden die van het r(jk.
Op Drente volgt Groningen, dat in
October ook een betrekkelijk laag
cijfer had. Hier werden een 5-tal
gemeenten aangetroffen met eene
sterfte grooter dan 100 per 1000, nJ.
Finaterwolde [140), Onstwedde [116),
Termunten [114], Beerta en Oude-
Pekela [elk 105). In 3 gemeenten was
de sterfte tusschen 75 en 100 per
1000.
Sterk komt ook het verschil met
October uit in de sterftecijfers van
Friesland, dat in October met 3.50
per 1000 het laagst was eu in No
vember bijna tot het 10-voudige steeg
[34.47], eu van Zeeland, waarin de
sterfte aan bovengenoemde oorzaken
ruim 41/3 maal zoo groot Was als in
October. In Limburg was in niet
minder dan 11 gemeenten de sterfte
grooter dan 100 per 1000. Van Over-
ijsel is de algemeene verhouding
gunstiger [29.93 in November tegen
"1.90 in October], hoewel ook in deze
provincie hooge cijfers voorkomen
16 van de 60 gemeenten hadden eene
sterfte van meer dan 50 per 1000
en per jaar, waarvan 3 tusschen 75
en 100 en 4 van meer dan 100 per
1000.
In totaal bereikte in Nederland het
sterftecijfer in deze maand in niet
minder dan 44 gemeenten het aan
grijpend getal van meer dan 100 per
1000 en per jaar. In Noord-Holland
waren het de gemeenten Kortenhoef,
Spaarndam en Ransdorp, in Utrecht
Wijk bij Duurstede en Nigtevecht,
Zuid-Holland en Friesland bereikten
dit hooge cijfer niet.
Van de groote steden noemen we
Amsterdam, dat als uitzondering eene
vermindering toont: 15.09 in Novem
ber tegen 16.04 in October, 's-Graven-
hage 15.60 in November en 2.96 in
October. Rotterdam resp. 19.02 en
4.63, Utrecht resp. 23.50 en 4.88,
Groningen resp. 44.38 en 9.51, Maas
tricht resp. 50.71 eü 3.26 en als mar
kante getallen eener gemeente in het
dun-bifvolkte Drente: Emmen met
108.99 in November tegen 7.11 in
October.
De ervaring, dat a# griep-epidemie
in hoofdzaak de personen van
20— 40 jaar tot haar slachtoffers
heeft gemaakt, wordt door de'.No-
vember-oijfers ten duidelijkste be
vestigd.
Als veorbeold vormeiden wy de
griep-sterftecijfefs voor Nederland en
voor Amsterdam, over de maand
November naar dei' leeftijd gerang
schikt en in procéLum uitgedrukt.
Tusschen haakjes is het totale sterfte
cijfer over het jaar 1917 ter verge
lijking bijgevoegd.
Nederland Amsterdam
Gri»»- Totaal- Griep- Tot»»l
BUift* r ler ft» elailt» 1817
ben. 1 jaar 8.88(17.27) 2.31(11.14)
1-4 14.15( 8.55) 6.92( 9.76)
5-13 6.74 8.77) 5.46 3.41)
14-19 6.39(-3.29) 7.16 3.40)
20—29 16.28 5.42) 30.40 5.88)
30-39 13.74 4.96) 23.46 5.44)
40 - 49 7.29( 5.63) 7.34( 6.36)
50 - 64 9.684.08) 10.48(18.11)
65-79 12.30(25.22) 6.08(25.55)
iOj. en ouder 4.67 (11.81) 0.42 (10.95)
dan in een der maanden Juli, Aug.
en. September daaraan voorafgaande.
Aan alle in den aanhef genoemde
ziekten bedragen deze cijfers:
Juli/Sept.
Oct.
Nov.
Noord-Brabant
427
290
2066
Gelderland
376
771
1960
Zuid-Holland
693
957
2901
Noord-Holland
598
1297
2274
Zeeland
60
140
637
Utrecht
153
240
781
Friesland
76
112
1114
OYerysel
291
824
1077
Groningen
128
300
1474
Drente
93
144
1285
Limburg
330
831
1392
La het geheele Rijk stierven in het
derde kwartaal 3225 personen tegen
5506 en 16.951 in Oct. en Nov.
Dit beteekent, dat in November
15.000 menschen meer stierven
dan in een der maanden Juli, Augus
tus of September jl.
In een recapitulatie wordt het
sterfte-aantal aan griep alleen iir de
verschillende provincies opgegeven.
Noord-Brabant
89
166
1200
Gelderland
91
411
1127
Zuid-Holland
217
613
1892
Noord Holland
147
825
1346
Zeeland
13
94
449
Utrecht
39
120
374
Friesland
18
60
764
Overysel
83
546
775
Groningen
23
154
960
Drente
28
100
1041
Limburg
67
129
717
In het geheele Rijk overleden aan
griep in het derde kwartaal vaa 1918
815 persenen, in de maand October
bedroeg dit cijfer 3208, in November
10,615 personen.
Ia verhoudingsgetallen uitgedrukt
beteekent dit, dat in November j.1.
door de griep 8500 .procent meer
stierven.
Per duizend inwoners zyn de cijfers
Juli Sept. Oct.
Nov.
Noord-Brabant
2.39
6.55
34.67
Gelderland
2.07
12.79
32.51
Zuid-Holland
1.69
7.02
21.28
Noord-Holland
1.88
12.25
21.47
Zeeland
0.98
6.83
31.08
Utrecht
1.87
8.80
28.64
34.47
Friesland
0.79
3.50
Cveryeel
2.70
22.90
29.93
Groningen
1.43
10.04
49.32
Drente 1
1.85
8.03
76.73
Limburg
3.07
9.23
38.80
inwoners van 1.92 tot 30.25 werd
opgevoerd.
De „Tel." voegt aan deze cijfers
neg het volgende toe
Zien we naar de oorlogvoerende
landen, dan vinden voor Parijs als
hoogste cyfer 46.1 (20—26 Oct.)voor
Londen 55.5 (in de perioden 27 Oct.
2 Nov. en 3—9 Nov.); voor Belgiö
41.7 (20-26 Oct.)Weenen 58.6 (13-
19 Oct). Ia alle Duitsche plaatsen,
waarvan opgaven zijn verstrekt, heeft
de griep de meeste slachtoflers ge
maakt in de periode 20-26 Oct. eu
veor Weenen, Boedapest, Praag,
Triest worden de hoogste cijfers aan
gegeven in de periode van 13-19 Oct.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Jubileum R K. Voisboad.
In ons vorig nummer Aben wij
is verslag over de feestvierende
vergadering afgebroken bij de rede
pater Borromeus de Greve. Wij
laten die thans hieronder volgen-:
Nu gij my hebt geroepén, aldus
begon spr., de klanken, die er 'door
feestzaal waren, te vertolken
vast te leggen in,, de boeien des
woords, al wat er leeft in uw harten
hoofden, meen ik uit dat alles
een propagandalied te hooren van
de R.-K. Vereeniging, en ik word
opgestuwd naar de propaganda.
Gy herdenkt het 25-jarig bestaan
van uwe afdeeling, maar gij viart
de beteakenis van dit feit. Gij her
denkt de daad der stichting, maar
viert de gevolgen; gij herdenkt uw
werk van die jaren, maar viert de
zegepraal. Boven alles laait uit het
idee van het R.-K. verenigingsleven.
Wij moeten onze blikken niet al
leen richten naar het verleden: deze
feestviering moet ons In nauwer
aanraking brengen met do propa
ganda voor het Roomsche Vereen i-
gingsleven.
Er was geen tijd waarin die pro
paganda zoo noodig was. De kanon
nen zwijgen, de mitrailleurs doen
niet meer hun gek ikklak hooren,
maar de laatste vier jaren hebben
ons gebracht tot een vóórdien on
gekende belangstelling in het open
bare leven. Wat broeit en kookt er
niet in de wereld rondom ons? Er
wordt een aanslag gepleegd thans
op orde en recht, en laat het zijn
dat de orde gehandhaafd blijft, als
de vrede geteekend is, een nieuwe
strijd zal ontbranden, de sociale, en
het zal zijn rood tegen zwart. Dan
moeten wij gereed zijn, daarom is
de propaganda noodig.
Geen rijd is ook zoo gesehikt voor
de propaganda als deze. De laatste
jaren hebben ons ontvankelijk ge
maakt voor-de oorlogsidóe; de een
voudigste beer doet thans aan poli
tiek.
Vooral voor de R.K. organisaties
was, sinds de November-troebelen,
de tijd niet zoo geschikt. In die dagen
zijn wij ontwaakt tot eigen kracht.
Het roode proefbalonnetje van Troel
stra is ons als een bellefleurtje in
den schoot gevallen. Troelstra wilde
een revolutiekoekje bakken, doch de
reode limonade is hem naar het hoofd
gestegen, eu toen hij op zijn horloge
keek, wees dat Duitsche tijd aanhy
was te vroeg. We zijn Troelstra dank
baar, dat hij ons onze kracht heeft
doen kennenonze Roomsche autori
teiten, die thans het bewind voeren,
zijn door de Koningin erkend.
Ook is de tijd bij uitstek voor pro
paganda geschikt, omdat het eigen
aardig karakter van onzon Bondons
vanzelf tot propaganda voert. Hier
wordt eigenlijk nog het ouderwetscbe
karakter beheuden van katholieke
sociale actiemisschien zullen wij in
de toekomst de scandenorganisatie
uitwerken door splitsing in een R.K.
Middenstandsbond. Dan zal nog eens
te meer uitkomen dat wij
menschen zijn, die slechts de ideeën
van de encycliek Rerum Novarum
uitwerken.
Daarom vooral is spreker tot een
woord van propaganda gedrongen.
Zonder de medewerking der leden
had dit feest niets gewordennu
kunnen we vooruit, waar zoo'n kern
zich rond ons vaandel schaart.
We leven in een helangwekkenden
tijd, waarin door.het wereldgebeuren
allerlei zaken naar voren drongen
Alles had de 19e eeuw ons gegeven:
electriciteit en een greot net van
spoorwegen verbond de gansche
ixiensehbeid aan elkaar. Telegraaf en
telefoon hadden we ontdekt; ver
diepingen hebben we op de aarde
luchtkasteelen, in don
▼oor zich zelf. De inensch bezit de
gloed der rede en zijn verstand zegt
hemg(j zjjt niet alleen. Moet er
strijd zün, dan zij die loyaal en eerlijk
en met open vizier.
Wij echter zijn tevens ook Chris
tenen. Voor ons geldt de vraag:
gelooft ge of gelooft ge niet?Gelooft
ge in den Christus, dan zijn wij
broeders en zusters en aanvaarden
de zorg voor onze medemensehen.
Wij zijn katholiek en ons solidariteits
gevoel is geordend door het gezag.
Uit de kracht vau dat gezag arbeiden
wij aan den socialen opbouw.
Denkt ge dat al die brieven, die
de paus rondzendt, zooveel ansicht
kaarten zijn? neen; zij zijn het, die
leiding geven, zij komen overeen
met onze katholieke overtuiging:
werken ter meerdere glorie van den
Meester. Wij moeten Christus er
kennen als onze souverein, aan zyn
glorie arbeiden, ook in het staats
bestuur, ook iu het sociale leven.
Dit is de inzet van ons sociale
leven: naast de stoffelijke voordeelen
eerste plaats de triomf van
den godsdienst. Daarvoor en daarvoor
alleen zijn onze patronaten, onze
drankbestrljdingaorganisaties, onze
katholieke pers. Niet voor hun ge
noegen offeren ooze priesters uren
en uren aan jongelui om ze op het
goede pad te houden, om ze zedelijk
sterk te maken, om een ziel te
winnen. De heilige godsdienst is de
inzet.
Wy erkennen dit: in de Schrift
staatzoekt eerst het koninkrijk
Gods. Maar er staat niet,: zoekt het
alleen. Thomas van Aquina beeft
reeds verklaard, dat een zekere mate
van welvaart noodig is om onze
ideeön te kunnen uitwerken. Wij
moeten de socialisten den mond
snoeren als ze zeggen dat wy met
onze katholieke actie begonpen nadat
Troelstra op bed ging liggen.
De pers aan de andere zyde is
onze grootste vijand. Welk een kwaad
heeft de pers in Frankrijk niet ge
daan I Wij moeten daarom onze eigen
pers steunen.
Kunt ge nu begrepen dat nog één
volbloed katholiek met met ons mee
doet? Zoo een klimt op onze schou
ders om de vogelnestjes uittehaleu.
Er zijn er die „neutraal" zijn
georgauiseerd. Aan ne mend datiemand
in het sociale leven neutraal kan
zijn, is hij als de paljas, die poeder
op zijn gezicht heeft. Denkt men
dat hij bij de andere partij ook in
aanzien is omdat hy niet durft uit
komen voor zijne overtuiging? Zoo
goed denkt spr. nog wel over de
tegenpartij, dat hy weet dat zoo
iemand daar niet in tel is.
En een katholiek arbeider, dia rood
georganiseerd is? Hy is als de kreeft,
die in het vuur <ier organisatie rood
geworden is, maar evenali die kreeft
ia ook hij dood.
Nog een enkel woord voor krachta-
opwekking. De macht van het kwade
is groot. Welk een macht heeft niet
het socialisme over het volk. W|j
doen veel om de kunst rein te houden,
maar de bioscopen zijn tot den nok
gevuld. Waar het het schuinst ii,
loopt het het velst. Op onze cate-
cbismen hebben de kinderen een
boekje noodig om de verzuimen aan
te teekenen. Veor „Flora" ia dat
niet noodig; daar komen ze wel.
Stemt zooiets niet tot mismoedigheid?
Neen, n8en! Pius X schreef aan
de bisschoppen van Madrid, dat men
niet direct resultaten van eenige
actie mocht verwachten. Vasthouden
aau de beginselen was echter noodig.
Laat u niet ontmoedigen, diep in
den stroom vindt men de parels.
In de laatste jaren hebben we wel
ondervonden,dat alle menschenmacht
niets is als de geestelijke macht er
niet is. Mensch, wat waart ge groot
geworden 1 Maar ge stond op een
voetstuk van beton als een oorlogs
god Men leeraarde immers, dat dq
mensch van de apen afstamt, en
ziet: zijn haren huid is geworden
tót een gepantserde borst. Juist omdat
de zedelijke kracht ODtbrak, zyn wy
de orang-oetan van thans geworden.
len troost is er: schijnbaar wiht
de materie. Maar die vernietigt zich
zelf. Aan ons is de,toekomst, wy
hebben de door God geteekende pa
pieren, en dat zijn geen „vodjes
„papier". Is het niet teekenend, dat
Wilson wèl naar den paus is geweest
en niet naar Troolstra? Wij hebben
waardiger leiding dan zij, de onze
is vaster. Waar eenmaal de Rerum
Novarum geschreven is, blijft die
voor altijd; wij ztjn één in geloof,
in discipline, en geven een voorbeeld
Iriita wi|M> in lage prijs.
Adras: F. C. v. d. HAAQEN,
SPUISTRAAT 8.
werkelijken zin des woords, gebouwd, j aaa hee' da weiekJ. _n
Al die gaven hebben de meiischbeid De sociaal-demoerat e bestaat BO
niet gelükkiger gemaakt; want achter Jaar en telt thanealaUerle.
al d^t licht der wetenschap teeken-
den zich de sociale toestanden donker i
af. Er was to «el onrecht, er waren I ^oop op de toekomst ;rnj zOo als
te veel uitereten. W(j erkennen wol 1 0°lu»b"8'.
de misstanden en tegenstellingen, er 101141Jlwjf^niun
niet echter de tegenstelling goud i «rf enMekte WU zullen
het land ook zien, al weteD wy zoo
Zóóveel licht straalde van de aarde, j els Columbus, boe 't er naziet
dat men geloofde dat uit den hemel hebben.het plan: de encycliek
wel te kunnen missen. Laat God er R"™ Novarum den stuurman aan
buiten, we hebben dien niet noodig"; het roerde paue
wo hebben den Christue niet van Hh w(|at ons den we„, en wh g"n
noode met zUn liefde en waarheid. totdat onze orgamsitiee bet
w ine. Vriiia tr»n nlnnlnn in het
Wy zyn vrije menschen. Jawel. Het
heeft zich doen gevoelen in de massa.
kruis van Christus planten in het
nieuwe land en hem pryzen.
Het verhoudingscijfer per duizend
inwoners over het geheele Rijk be
droeg 30.25 in Nov. j.1. tegen 9.83 in
October en 1.92 in Juli, Augustus en
September, waaruit blijkt, dat door
de griep het sterftecijfer per duizend
Een plaat van de Telegraaf vertolkte
„Na negentien eeuwen christendom".
Neen, het onderschrift moest luiden
„Na negentien eeuwen Christus ver
volging". Wij hebben niet de gelegen
heid gehad den Christus door te voeren
in de maatschappy. Zóó is de toestand.
Spr. komt nu tot de vraag, waarom
een katholiek moet Medewerken zich I
te vereenigen. Een deel der mensch-
heid arbeidt door de handen; een
ander deel. door zijn intellect en het
kapitaal. Beide groepen hebben elkan
der noodig, ze zyn vennoot, en het
liberale ideewat kan het mij schelen,
heeft afgedaan. Sociaal gevoel moet
er heerschende mensch staat tus
schen engel en dier in. Een dier
kent alleen zyn instincthet handelt
toor heeft echter geweigerd de wapens
van dit corps te zegenen, omdat hy
de oprichting niet goedkeurt, daar
ze slechts is ingegeven door de wraak-
gedachte van den maire, wiens eenige
zoon is gesntuveld. Als nu weldra
da Duitschers Orléans binnenrukken
en eenige voorposten Neuvillette be
zetten, wordt aan Marcel de laatste
kans om te vluchten afgesneden.
Teneinde raad verbergt Valériehem
ia een koepel in den tuin der pastorie.
Een drietal officieren worden in de
pastorie ingekwartierd een ervaafbe-
treedt den koepel, wordt door Marcel
doodgeschoten, en deze weet te ont
komen. In zyp plaats wordt thans
▼alérie in hechtenis gesomen, doch
de pastoor die juist binnenkomt,
■eemt de geheele schuld op zich door
ts zeggen, dat hy Marcel verborgen*
heeft. Ook het verbefgen van franc-
tireurs werd met den kogel gestraft,
zoedat de pastoor door den krygsraad
ter dood veroordeeld wordt. Wel
tracht kapitein von Öörlltz, die het
karakter van den geèsteiyke heeft
leeren waardeeren en hoogachten,
een poging te doen om gratie voor
hem te krygen, maar het resultaat
is negatief en zelfs wordt hem gelast
persoonlijk de executie te volbrengen.
Aldus geschiedt en het drama eindigt
met het fusllleeren van den pastoor.
Begrypeiykerwys trof dit stuk de
talryke toeschouwers diep in 't ge
moed. Verschsiden vrouwen lieten
haar tranen den vrijen loopen de
ademlooze spaaning, w^grin het ver
loop der gebeurtenissen werd afge
wacht, sprak voor zichzelf. Over 't
algemeen waren de artisten wel voor
hun rol opgewassende lanè niet
gemakkelijke rol van mairè werd
vertolkt doer den heer Loü Kooyman.
De leider, de heer Berghegge, speelde
den pastoor, doch zyn jeugd was
hem hier in den weg. De pastoor
was een oud man en om die rol met
een jODge stem en jonge gebaren te
spelen valt niet mee. Dat is dan ook
de eenige opmerking, die wy maken,
want de vertolker was nu genood
zaakt, om vele zyner gebaren en
stembuigingen te foreeeren en vol
deed daardoor niet in stfle opzichten.
Vrijdagavond ging in plaats van
het aangekondigde stuk „Het,Lied
van alle tyden", het bekende blijspel
„Dokte? Kiaus".
Wy moeten nog even melding
maken van twee telegrammen, die
in antwoord waren ontvangen op de
verzonden telegrammen, aan H. M.
de Koningin en Z. D. H. den Bisschop
van Haarlem.
Inttam thnntnr Pisulsta.
Een avond van luchtige vroolijkheid
heeft Pisuisse met zyn medewerkers
ons weer gebracht. Een avond, waarop
je voor een paar uur of je zoudt
willen of niet geplaatst wordt
aan dien kant van het leven, waar
vroolyke en opwekkende zorgeloosheid
den boventoon voert, waar slechts
af en toe tafereelen van den ernstigen
kant doorheen flitsen. Meer dan dat
eok niet, want het was het vroolyke,
geestig# genre dat overheersebte.
Na de verdiensteiyke muzikale
inleiding van het trio Armand Béal
was het al dadeiyk do conférencier,
die Met de hem eigen flux de bouche
de ry opende en na het uitspreken
van sijs „welkomstwoord" de na
hem optredende Jenny Eibers, een
aanvallige Titanische, by de aan
wezigen introduceerde.
Te veel had hy haar zeker niet
geprezen. Haar geestig voorgedragen
liedjes, ,'fc Kosterken" en „Aan 't
kantkussen", vonden wélverdienden
byval.
Niet minder was dit het geval
met Paul Collin, die met zyn bewe-
geiykheid en geestige mimiek, zyn
luchtige Fransche liedjes, ook voor
hen die het Fransch niet voldoende
machtig zouden zyn, begrypeiyk
maakt. Men kon er van genieten
by zyn „Voyage de Chili h Paris",
„Nbnette et Raintintin"en meer nog bij
de schilderiDg van de „Zondagsrust".
Willy Corsari, evenmin als haar
voorganger, een onbekende voor de
aanwezigen, droeg op de haar eigen,
aardige wyze, haar liedjes voor, en
behaalde daarmede opnieuw een
succes.
Dhn komen Pisuisse en Hemaing.
De onafscheidelyken. Pisuisse, als
steeds, zijn „explicatie" gevend van
hetgeen hy ten gehoore zal brengen,
Hemsing als de nauwgezette bege
leider aan den vleugel. Bet muzikaal
eigenaardige Zigeunerlied, de Vogel-
hochzeit, de vlugge Engelscbe liedjes,
maar wel het meest het „Mensch,
durf ts leven" van Dirk Witte, dat
door Pisuisse op meesteriyke, over
tuigende wyze wordt voorgedragen
vonden de waardeering die hen toe
kwam, hetgeen wel bleek uit het
harteiyk applaus waarmede de ver
tolker van het Levenslied beloond
werd.
Een prettige, aangename afwisse
ling brachten Les Combes met hunne
vlugge gratievolle „Danse Chantóe."
De Parysche straatzangers hadden
geweldig succes. Een viertal
Donderdagavond had een feestvoor-
stelling plaats door het Nederlandsch
Tooneel-Ensemble onder leiding van
VinceDt Berghegge. Opgevoerd werd
het bekende tooneelstuk „De Pastoor
van Neuvillette" door D. H. Scheffer.
Als romantisch treurspel had dit stuk kosteiyke types, vooral Hemsing
ongetwyfeld bekoring. De inhoud er
van is in 't kort dezede maire van
het dorpje Neuvillette heeft een corps
franc-tireurs opgericht (zooals men
weet hebben deze vrijbuitercorpsen
den Duitschers in den oorlog van
187 71 veel kwaad gedaan en waren
ze buitengewoon fel daartegen) waarin
ook Marcel, de verloofde van Valórie,
zyn dochter, is opgenomen. De pas-
achter zijn orgeltje.
Echt klonken hun straatzangers-
liedjes en de note gaie ontbrak ook
by do voordracht ervan niet.
Het feit dat zy tot tweemaal toe
terug geroepen werden, mét aandrang
werden uitgenoodigd nog iets ten
beste te geven, bewees wel hoezeer
dit gedeelte van het programma in
den smaak viel.
