I Tweede Blad. VAN DONOEROAG 2 NOVEMBER 1922. (Wordt vervolgd). PLAATSELIJK NIEUWS. Te Amsterdam slaagden voor het exa- meni vrije- en orde-oefeningen de heeren J. Schlamilch en J. L. H. J. Westenberg, alliier. Gemeente-Ziekenhuis. Zooals uit de advertentie in dit nummer blijkt, zal het Gemeente-Ziekenhuis voortaan ook Vrijdagsavonds van 61/»—71/, uur voor bezoek zijn opengesteld. Schriftelijke vragen. Door het raadslid J. J. Schoeffelenberger zijn de volgende vragen gesteld aan den voorzitter van den Raad der Gemeente Helder: 1. Hoe denken B. en W. er over, om b.v. gedurende de wintermaanden gratis cokes te verstrekken aan gehuwde werkeloozen? 2. Achten B. en W. een dergelijken maat regel niet meer dan noodig, gezien de groote werkeloosheid en de thans ingetreden weers gesteldheid? Buitengewone abonnementsconcerten. Door bemiddeling van den heer Leewens zijn aan de Ingezetenen circulaires verzonden betreffende eene serie van drie abonne- ments-concerten, welke in den loop van den winter zullen worden gegeven door het Con certbureau Hans Augustin te Amsterdam. Deze concerten zullen worden gegeven door eerste kunstenaars, en doordat de abonne mentsprijs zeer matig is gesteld, is het te verwachten, dat deze concerten zullen slagen. Voor de som van 6.kan men genieten van eerste krachten op vocaal en Instrumen taal gebied, en, indien het succes meevalt, zal zelfs zónder verhooging van prijs nog een vierde concert worden gegeven. Ten behoeve van deze serie-avonden is een comité opgericht, bestaande uit de dames De Boer—Jongkees, Dekket—Klik, Fook—Noor- duyn, Houwing—Calteh, 8chokklng— Halte- sen Middelbeek en Teune—van der Vijgh, dat zich met de regeling van een en ander zal belasten. Mochten er onder onze lezers zijn, die geene circulaire hebben ontvangen, dan kun nen zij die aan de Muziekschool Weststraat 74 aanvragen. Nadere bizonderheden volgen per advertentie. N.V. Het Schouwtooneel. De mystiek is tegenwoordig in de kunst mode geworden. Speciaal is zij doorgedrongen in de literatuur \an onze Oosterburen, want aldaar versohenen de laatste jaren tal van romans met mystieke figuren en mystieke strekking. Maar die Dultsche schrijvers, uit den aard der zaak jongelui, zoekers naar nieuwe wegen, zijn voor de Hollandsche mentaliteit meestal vrij ongenietbaar! zij geven te veel ideeën-poespas, zli rammelen en schudden, niet zoozeer van leegte, maar van heterogeniteit, en z.ij laten tenslotte den lezer.onbevredigd. Wilhelm von Scholz heeft de mystiek thans op het tooneel gebracht. En laat ons aan stonds erkennen, dat deze geheimzinnige dame er mee gewonnen heeft. De Duitsohe mystieke romantici dronken zichzelf een roes aan de producten hunner fantasie en te gen dat zij aan het einde van hun boek ge komen waren, waren zij légèrement émus en zwaaiden langs de straat en praatten war taal. Maar Wilhelm von 8cholz heeft zich de strenge taek gezet in een driebedrijvig dra ma zijn mystiek compact te verwerken, zóó, dat er eene logische oplossing komt. Laat ons zien hoe hij die taak vervulde. De s hrijver, dr. Hans Martins, heeft de gedachtenwereld, waarin hij krachtens zijn UIT DE OUDE DOOS. Helder, begin l»e eeuw, 1800—1825. Wie in onze dagen langs verschillende punten in 't oostelijk deel onzer gemeente, .ten onrechte Nieuiwe Diep genoemd, zich begeeft langs goed geplaveide straten en wegen en al de gebouwen opmerkt, welke daar thans bestaan, zal aich geen denkbeeld kunnen vormen van den toestand van het terrein in 't begin dezer eeuw. Uit hetgeen boven omtrent de gemeen schap van het daar geschetste .Nieuwe Werk" bestonden, was de weg van het wtler- hoofd langs de haven, naar de nieuwe Landt stichting even min'geschikt om begaan te warden. Daarom begaven wij ons met eene boot, roeiende door het Nieuiwe Diep, naar dat Etablissement. De dijk tusschen den ouden Helder en de haven is ons bekend. Plaatsen wij ons op die zeewering om het terrein te overzien waarop nu 's Rijks werf, en al de gebouwen gelegen zijn tussohen den zeedijk en de tegenwoor dige forten Westoever en Dirks Adlmiraal. Schier alles is woest en ledig. Hier ver toont zich de grond als een dorre zandvlakte, ginds zien wij een moeras, verder een stuk land geheel door water bedekt; nu zien wij eene kleine verhevenheid dan weer een poel of diepte en wanneer wij het waagden om ons van het punt waar wij den grond trach ten te overzien, recht uit naar het Koegras te begeven, zouden wij niet slagen, maar wel licht in een poel of moeras omkomen. Hieruit laat zich verklaren, dat men van het „Nieuwe Werk" langs het Koegras moest gaan om aan den Helder te komen. Enkele sporen van menschelIjke wonin gen zijn er toch te bespeuren. Bij den ingang vaji de haven staan eonige gebouwtjes, waar in nering gedreven wordt aan schepelingen. Ze zijn daar waarsohijnlljk gesticht tijdens het maken van de haven. Toen het Nieuwe Diep nog een kreek, en er nog geen sin rake van was ze tot een haven te maken, werd in 1758 dioor den heet; Korftf van den Helder, ter plaatse waar gewoonlijk de loods vaart''il g«n ankerden, eene scheeps helling aangelegd, om schuiten op te halen, schoon te maken en te repareeren. Daar staat nu ook eene timimerloods. Op het Groenland, bij, of ter plaatse waar in 1790 sterke verbeeldingskracht verblijf houdt, door gestage oefening en door routine, zoo danig verfynd, dat alle latente vier-dimen- sionale krachten zich bij hem baan hebben gebroken. Om het populairder te zeggen: hij bezit, onbewust, de gave der helderziendheid, hij kan uit zijn onderbewustzijn dingen re- construeeren, die bij verificatie blijken wer kelijk te zijn gebeurd. Maar hij kan meer: hij ziet ook de toekomst, het verder verloop dier dingen. Wel te verstaan: door het me dium zijner vrouw. Zonder haar tegenwoor digheid is alles wat zijn „derde gezicht" be treft, dood, en die tegenwoordigheid der vrouw-moet zich niet manifesteeren aan zijn stoffelijke oogen, neen, haar loutere aan wezigheid zonder dat zij nochtans zichtbaar is voor hem, is de condiijo sine qua non voor zijn arbeid. Men glimlacht? Men haalt de schouders op? Ach ja, dat is wel het gemakkelijkste als men de dingen niet begrijpt. Of liever, want van „begrijpen" in engeren zin is 'hier geen sprake, men moet voor de apprecia tie van deze praemisse van dezelfde of al thans analoge geestesgesteldheid zijn. Voor Iemand, die zelf een rijke verbeeldingskracht heeft, is het zeer goed denkbaar, dat men de scheppingen dier fantasie opbouwt tot in uiterste volkomenheid, en dat tenslotte on bewuste invloeden van geweten dingen op deze ongeweten fantasieën inwerken. En wat nu die toekomstdingen betreft, bestaat er wel een toekomst?.... Het is immers reeds door een onzer oudere dichters gezegd, wiens woorden nu nog in de Hervormde Kerken worden gezongen: In het heden ligt 't verleden, In het nu wat worden zal. Verleden, heden, toekomst, het is alles hetzelfde:een atoom der eeuwigheid, die zonder begin ls en zonder einde. Van dit standpunt uitgaande, kunnen wij dus het gegeven van Wilhelm von Scholz aanvaarden. Dat hij hiervan een drama heeft gemaakt, Is ongetwijfeld een origineel denk beeld, maar of het voor het groote publiek eeh dankbaar onderwerp ls, Is zeer de vraag. Er zijn er maar weinig, wier geest op deze accoorden ls geRtemd. Origineel ls dit stuk al dadelijk, omdat wij In het eerste bedrijf kennis maken met een Vreemdeling, die tot in de kleinste bizonder* heden dezelfde ls als de held uit den nog niet voltooiden laatsten roman van Dr. Mar tins. Deze man, wiens leven door een trou- welooze vrouw verwoest is, komt den auteur verwijten, dat hij van zijn vermeende be kendheid met zijn, des vreemdelinge leven, misbruik heeft gemaakt door hem op zeer onkiesche wijze in zijn boek te brengen. De schrijver, die op dit oogenblik niet heter weet of zijn figuur ls zuiver een schepping zijner eigen fantasie, is hoogelijk verrast. De Vreemde dringt er op aan, dat hij met de publicatie niet verder zal gaan, dat hij rijn roman vernietigen zal. Hij weigert, integen deel, het geval prikkelt hem: hij wil onder zoeken hoever dat duhhelpangersschnn zich uitstrekt, hij zal zich In de eenzaamheid op sluiten om zijn hoek af te maken. De Vreem deling moet zijn eigen weg gaan, en zij zullen zien of het hem gebikt een anderen weg In te slaan dan de auteur in het vervolg van zijn verhaal zal geven. De wedloop met de scha duw begint. v Gelukkig krijgen wij, de toehoorders, !n het eerste bedrijf nog eene aanwijzing, want Berta, des auteurs echtgenoote, blijkt meer van den Vreemde te weten, en als zij ten slotte een hótel opbelt om te informeeren naar een zekeren drdie daar lopeert hebben wij den sleutel van het drama. Berta 'a het medium voor Hans' mystieke fantasie, zij kent den Vreemde en haar onderbewust zijn dicteerde deze wetenschap aan den echt genoot. Het drama ontwikkelt zich, het stijgt tot een geweldige spanning, als in het tweede bedrijf Berta met den Vreemdeling samen is. en deze haar dwingt zich weder aan hem te geven. Een revolver, die hij te voorschijn haalt, doet haar ziea wat zijn ware plannen zijn: hij wil zich wreken op de vrouw, die zi,jn levensgeluk verwoestte. Op dit oogen blik komt, ala deus ex machina, een brief van Hans, den echtgenoot. HU vertelt daarin, dat hij de oplossing voor zijn roman gevonden heeft. De held in zijn roman zal de vrouw. het Nieuwe Werk werd aangelegd, bevond zich weleer eene Schans, die, gelijk wij vroe ger vernamen, bij eene overstrooming ge heel is weggespoeld. Daar ter plaatse zien ivij nog eene loods, dienende tot bergplaats der zeetonnen en een ednd verder eene boe renwoning bij het begin van den weg die naar den Helder leidt. Ziedaar u alles genoeand wat er aan ge bouwen in 't begin dezer eeuiw, in 't oostelijk-, nu zeker het aanzienlijkst gedeelte der ge meente, te vinden was. Wanneer wij spreken van het begin deizer >euw, denken wij juist niet aan de allereerste jaren na 1800. De toestand zoo even ver meld d'uurde bijna nog een vierde van eene eeuw zoo voort. Ir. het jaar 1812, nadat men eene verhooglng of een dijk parallel met den steen en daim had opgeworpen, werd de ge meenschap van 't „Nieuwe Werk" imet het westelijk deel onzer gemeente langs dien weg verbeterd. Ook kon men in dien tijd, of iets later, langs het schapendijkje, dat nog voor •en deel liestaat, door den Helderschen pol- Ier heen, eerst naar het wlerhoofd van het Nieuwe Diep en vervolgens langs den dijk naar den ouden Helder komen. Dat was waurlbk eene groote verbetering. Men be hoefde niu niet meer ,met levensgevaar langs het Koegras naar den Helder te gaan of zijn toevlucht te nemen tot eene sloop om te water den weg daarheen #f t© leggen. Nu de toegang tot het „Nieuwe Werk zoo veel gemakkelijker is, willen iwij ons nog e ins daarheen begeven om te zien of er se dert ons vorig bezoek ook nog eenigi' veran dering heeft plaats gehad. Het terrein is hetzelfde gebleven maar het nersoneel is uitgebreid. Daar de grond van 't Etablissement bijna te klein was voor de benoodigde werkplaatsen en magazijnen, was men op een middel bedacht tot huisves ting van het personeel. Eerst gebruikte men daartoe kleine vaartuigen, doch daar de be hoefte aan plaatsruimte vermeerderde, be sloot men een grooter vaartuig daartoe te b™zfgen. Het bulten dienst gestelde linie schip de Zoutman werd niu tot huisvesting van een aantal gezinnen (65) .ingericht, t Is inderdaad aardig te, den. In t onderste ge deelte is eene Inrichting tot logies voor de ongehuwde werklieden, terwijl tusschendeks hutten zijn gemaakt om de gehuwdqp te hrrsvesten. Naar de getalsterkte van het ge zin wordt eene hut van meerdere of (mindere Ingezonden mededeellng. NATIONAAL KASREGISTERS. Vertegenwoordiger voor Helder: E. C. SENGER, Weteringkade 81 Den Haag. die hem bedroog, dooden. Onder deze span ning valt het doek. Het derde bedrijf brengt de oplossing. De Vreemde doodde de vrouw niet, maar de man, de echtgenoot begint te begrijpen. Wat hij nog als vage spelingen zijner fantasie zag. neemt langzamerhand vastere vormen aan. De vrouw uit zijn boek is zijn vrouw, de scene, die hij in zijn helder ziendheid beschreven heeft, heeft hier, in deze kamer, plaatsgehad. De revolver is daar in die lade gelegd; in die kast moet de wijn staan, dien zij gedronken hebben. Alles komt precies uit. Dan komt de Vreemde; de schrij ver vertelt hem, dat zijn boek eindigt met het duel, waarin de Vreemde zal omkomen. De Vreemde zegt, dat hij gekomen is zijn Vrouw op te eischen, die hem toebehoort, meer dan den ander. De auteur zal zijn vrouw zelf la ten kiezen; hij roept haar, en stelt haar vo,or de keus. Zij kiest den schrijver, de ander wil heengaan, hij geeft hem zijn eigendom terug, den revolver. Symboliek? Een oogenblik later komt een boodschap, dat zich een on bekend man heeft doodgeschoten, die een briefje heeft achtergelaten aan dr. Hans Martins. In het briefje staat niets anders dan een afscheidswoord. Dan triomfeert Hans: „hij dacht dat hij over mij triomfeerde, om dat het einde niet is als ik wilde dat het zou zijn. Ziehier, hier staat het, ik heb het ge wild, dat hij zich op deze wijze zou dooden!" zegt hij tegen zijn vrouw. Dan breekt zijn kracht; hij zinkt ineen en verstoot haar. Ook zij heeft slechts één enkel woord voor hem: „moordenaar!" Dat is het einde van het drama. Eenmaal van de praemlssé uitgaande, dat het de vrouw was, dio de bovennatuurlijke eigenschappen in den man beheersehte, is het verloop van de geschiedenis zeer con sequent. Dat maakt het stuk buitengewoon interessant, en bovendien is het zeer knap eesehreven, met scherpe en pittige dialogen, Ook nog in ander opzicht is het een knap stuk, omdat de panache handeling zich af wikkelt rondom slechts drie personpn. Van deze drie spelende personen was Co Balfoort de minste; hij bleef bijna steeds beneden de schepping vnn den auteur. In het tweqde be drijf wist hij af en toe zijn spel op te voeren tot de beteekenls, die het in het stuk zelf heeft. J«n Musch, In weerwil van het feit, dat hij sterk op den souffleur speelde, bleef gehepl zichzelf, en gaf prachtig beheerscht spel te zien; mevrouw Wllh. van der Horst- ven der Lugt Melsert had ook sterke mo menten van suggestief spel. Vooral de laatste bedrijven vereisohen zeer sterke spelers. Het is een typisch-modern stuk van een tijd, die gebroken heeft met conventioneel geloof en die nog zoekt naRr nieuwe Inzich ten en nieuwe aspecten. Het Is geen stuk voor de groote massa; wij hoorden ergens de opmerking, „dat er zoo weinig personen in voorkwamen en dat er heeiemnal niet in ge lachen werd". Maar het is met dat al, een zeer merkwaardig stuk en het tegendeel van banaal. De „Vereeniging „Volksbond tegen Drankmisbruik". Deze Vereeniging, waarvan hier ter stede een Afd, gevestigd ls, heeft het voornemen binnenkort een beroep te doen op de offer vaardigheid der personen, die inzake de drankbestrijding héér standpunt innemen. De Bond hoopt dat zli, die nog niet tot zijn gelederen toetraden, thans zulks zullen wil len doen, daar versterking der gelederen dringend geboden is. De Volksbond tegen Drankmisbruik eischt geen geheelonthouding, maar eischt even min, dat zijn leden alcohol gebruiken. Hij is het beginsel toegedaan, dat ieder gezond en krachtig mensch voor zich zelf heeft te be slissen of hij er op een wijze gebruik van zal maken, die hem zijn waarde als mensch doet behouden. De Bond heeft studie- en kleinere geschrif ten uitgegeven, waarin op de gevaren van misbruik wordt gewezen; en'doet voordrach- afmetlng toegestaan, voorzien van slaap plaatsen en al de. gemakken, die men in zulk een klein bestek kan verschaffen. On der de inwoners onzer woonplaats zullen er zeker nog velen zijn, die het levenslicht op de Zoutman het eerst aanschouwden. Intus- schen werd de behoefte aan meerdere ruimte op het 'maritiem etablissement meer en meex gevoeld, zoodat men omizag naar een andere en betere plek, want het „Nieuiwe Werk" was, wat de ligging betreft, ook niet de ge- schikste plaats. Men onderzocht het terrein ln de nabijheid van den mond der haven waar nu de Rijks werf ligt en bevond dat- dit voor het doel wel geschikt gemaakt kon worden. Men sloeg weldra de handen aan het werk. Rondom het terrein, dat men wilde gebruiken, werd eene gracht gegraven en de specie, die men daar door verkreeg, gebruikt tot het ophoogen van den grond, waardoor die hoe langer hoe meer geschikt werd om er op te bauwen. Het aldus afgebakende stuk gronds ver kreeg den naam van Willemsoord. Het werd door een rasterwerk omgeven. Weldra ver rezen er gebouwen, magazijnen en werk plaatsen. Er werd eene ligplaats voor buiten dienst gestelde schapen, een nat dok gegra ven, dat door eene sluis met het Nieuwe Diep dn gemeenschap werd gebracht. Bo vendien was 't noodig daar een droogdok te bezitten, dat dan ook, kort nadat het terrein ln orde gebracht was, gemaakt werd. Het „Nieuwe Werk1" is vervolgens ontruimd, ter wijl langzamerhand het een en ander naar Willemsoord werd overgebracht. Het jaar 18(27 kan men beschouwen als tijd van over- vang. ofschoon er reeds vroeger op het Etablissement gewerkt werd. De Zoutman bl-eetf nog steeds goede dien sten bewezen. Het aantal werklieden was gedurig toegenomen, vooral toen in genoemd jaar de Rijkswerf te MedembUk opgeheven zijnde. 160 werklieden van daar naar Wil lemsoord werden overgeplaatst. Waar zou men al die menschen bergen op eene plaats waar geen woningen tot huisvesting beston den? De Zoutman, toen voor een deel door de bevolking van 't „Nieuwe Werk" ont ruimd, werd aangewezen tot tijdelijke ver blijfplaats van de huisgezinnen, die van Me- demblik overgeplaatst werden. Inbusschen verrezen er huizen rondom de berastering van 's Rijks werf. waarin de werklieden eene woning vonden. Benoorden de berastering, ten en cursussen houden over de werking van alcohol op lichaam en geest. De Bond streeft naar oprichting van drank- vrije wacht-, schaft- en verenigingsgebou wen schippersbeurzen, en tracht koffie- tenten, -wagens en kiosken op markt e. a. plaatsen te doen verdwijnen. In deze lijn ligt ook het streven naar be perking van het aantal verkoopplaatsen van sterken drank. Verder ijvert de Bond voor: betere woningen en verhooging der gezellig heid daarvan; goed kookonderwijs; beoefe ning van huisvlijt, nuttige en fraaie hand werken, enz., hij bevordert de oprichting van boekerijen, leeszalen, bezoeken der Volks universiteit, de kennis van vreemde talen, boekhouden, muziek, zang, tooneel. In dit verband dient gewezen op enkele zeer goede en degelijke uitgaven (leesboeken, tooneel- spelen als anderszins), enz. Een practlsch fornuis. Een journalist beleeft van aiies. Pas is hij naar een concert geweest, dat een wereld pianist geeft, of hem wacht werk van geheel anderen aard. Thans moeten wij het weder 'hebben over een nieuw soort fornuis, dat men ons kwam vragen eens in werking te zien. Het is een fornuis, dat er keurig ge ëmailleerd uitziet zooals een modern fornuis er uit moet zien. Maar het wordt zonder an- thraciet, zonder gas of electriciteit gestookt en nochtans kan men er alles op klaar ma ken. Tot zelfs de waschketel van de huis vrouw kan er in staan en des anderen daags is dat sopje zoo schoon als nooit te voren. Dit wonderfornuis is een Duitsche uitvin ding. Men kan van de Duitschers zeggen wat men wil, maar practische menschen zijn het en zij passen zich wonderwel aan ae omstan digheden aan. Nu de entente beslag heeft gelegd op een groot deel der kolenproductle, zagen üe Dun setters uit naar een i^rsaiz. Nu nas het, zooals men zal weten, allang be kend, dat men uit afvalproduoten van bruin kool brandstof kon bereiden. Reeds jaren is ln den handel het z.g. „gloed". En voor de Duitsche chemici was het een klein kunstje iets veel beters dan dit gloed te produoeeren. £lj wisten ae paraffine, het pik en ue diverse oliën af te zonderen uit de bruinkool en hiel den een substantie over die „groede" wordt genoemd, en die de eigenschap heeft van een sterk wormtegevend vermogen, dat zeer lang intact blijft, geen vlammen produceert, reu keloos en rookoloos ls, kortom: een Ideaal stookmlddel. Mits tyen maar een fornuis had waarin het gestookt kan worden. Welnu, dat fornuis is er thans, en het ls dagelijks te bezichtigen, ook in werking, bij den heer Smulders, Breewaterstraat 6, alhier, Importeur voor Nederland. De qulntessens van de zaak ls eigenlijk een bizonder gecon strueerd rooster, waarop de brandstof wordt gelegd, en de constructie van het fornuis ls zoodanig dat alle warmte benut wordt, en niet het geringste atoompje verloren gaat. Het zou ons te ver voeren de werking uit voerig te beschrllven, en het ls niet noodig ook, omdat men de volgende week op de Kermesse d'été in het gebouw van den R.K. Volksbond dit fornuis in werking kan zien. Met eigen oogen hebben we ons intusschen van het zeer doelmatige, zeer hygiënische en eoonomische meubel kunnen overtuigen. Aan de grootere modellen bevindt zich een waterreservoir, waardoor de vrouw des hui les op elk uur van den dag eri den nachtl warm water tot haar beschikking heeft. Het is zonder eenlgen twijfel, dat deze for nuizen, waarvan er in Duitschland al meer dan 100.000 geplaatst zlln, ook ln menig huis gezin hier te lande zullen worden aange schaft. Van de narigheden van gas en steen kool, zelfs van de min of meer gevaarlijke electriciteit is men eens vooral af. De benoo digde brandstof kan ln voldoende hoeveel heden worden verkregen en is zeer econo misch in 't gebruik. De heer Smulders Is gaarne bereid dit for nuis aan belangstellenden te toonen ten zij nen huize, Breewaterstraat 6. Overboord geslagen. Schipper M. Ronkes van de gisteravond omstreeks 10 uur alhier binngekomen Urker botter „Urk 98" rapporteerde, dat zDn kneoht, Hendrik Wakker, tijdens het stormweer in het Kaap en Molengat over boord geslagen en verdronken was. thans de Hoofdgracht, verrezen omtrent dien tijd gebouwen van meer omvang, waar in neringen van allerlei aard niet voordeel gedreven werden, want, behalve de behoefte die door de vestiging van Willemsoord aan vele zaken ontstond, deed de scheepvaart de bronnen van bestaan er miildelijk vloeien. Het thans bestaande hótel „Den Burg", hoe wel in lateren tijd belangrijk verbeterd, is .n dien téjd gebouwd. We zouden, door zoo voort td vertellen, het tijdperk, dat wij aan het hoofd van deze afdeeling plaatsten, overschrijden. We neimen dus voor 't oogenblik afscheid van het Eta blissement Willemsoord en de gebouwen die er rondom verrijzen. In een later tijdperk, wanneer 's Rijks wertf geheel gereed is, zul len wij samen het terrein en alles wat er op gevonden wordt, opzettelijk gaan bezich tigen. Beschouwen wij nu .eene andere belang rijke zaak, inede in die jaren en wel van 1819 en 1825 tot stand gebracht,, welke veel heeft bijgedragen tot de opkomst en ontwikkeling van het oostelijk en (zuidoostelijk deel der gemeente Heider. Wij bedoelen het graven van het Noord-Hollandsch kanaal. Zoolang de vaart door de Texelsche zee gaten had bestaan, vonden de schepen hun «•eg naar Neêrlands hoofd- en voornaamste koopstad door de Zuiderzee, 't Is waar, vaar tuigen van belangrijken diepgang hadden sedert lang met vele moeilijkheden op hun nen tocht naar Amsterdam te kampen gehad. De droogten in de Zuiderzee waren voor de schepen oorzaken van langdurig oponthoud, soms hinderpalen om de plaats van bestem ming te bereiken. Door de sterke aanslib- ondiepeT, zoodat schepen van meer diepgang blng van den grond (in het IJ, werd het steeds dan zeven voet, niet voor de stad konden komen. Men peinsde op middelen om dit ongerief uit den weg te ruimen en. kwam ten laatste op het denkbeeld om door het graven van een kanaal, loopende uit de haven het Nieuwe Diep tot in het IJ, dat ongerief weg te nemen. Het was een ontzettend werk. Bij de op meting bleek dat men eene lengte van 17V« uur gaans of 26.500 rijnlandische roeden had door te graven. Bovendien iwas de breedte en diepte, zoomede de sluizen die men voor de schepen •van 't grootste kaliber noodig had, wel in staat om de ontwerpers van het plan ln 't eerst af te schrikken. Toch dreef men VOOR DEN POLITIERECHTER. Zitting van Maandag 80 October. Meneer moet zelf komen. De Keuringsdienst op eet- en drinkwaren schijnt goed te werken. Dr. Moll, de direc teur, is dan ook 'n ambtenaar, wiens ijver en bekwaamheid boven elke verdenking staat. Vooral de melkverdunners moeten het ont gelden. Vandaag werden niet minder dan 5 dergelijke vervalschingszaken behandeld en daaronder ook een zaak contra J. S. te Texel, die melk had afgeleverd aan J. D. Bakker, welke melk blijkens het door Dr. Moll inge stelde onderzoek volgens het vriespunt 10 deelen water op 100 deelen melk bevatte. De officier vorderde evenals in al dergelijke za ken, 1 maand gevangenisstraf. Beklaagde was niet verschenen, doch de politierechter stelde er prijs op hem zelf te hooren, reden waarom de zaak werd aangehouden tot a.s. Maandag. Beklaagde zal dan zelf moeten verschijnen en wordt door de politie mede gebracht. Minder hartelijke ontmoeting. De sergeant der marine B. alhier geraakte door een ons onbekend gebleven oorzaak aan *t kloppen met R. B. en J. S. Van weers kanten vielen de klappen en R. B. en J. S. stonden heden voor den politierechter als be klaagden ter zake mishandeling. Moorddadig was het gevecht niet geweest. De sergeant verklaarde de klappen niet ge voeld te hebben en erkende er zelf ook flink op los te hebben getrommeld. De politierech ter kon niet het' bewijs construeeren en sprak beklaagden vrij. Deze begonnen zich over den sergeant te beklagen, waarop hen werd beduid, dat zij konden Inrukken. In den cor ridor werd daarop het gesputter tegen den sergeant nog wat voortgezet. BINNENLAND. Het Kamerlid Sannes. Naar „Voorw." meldt, ls het Tweede-Ka merlid mr. G. W. Sannes ernstig ongesteld. De geneesheer heeft hem voorloopig ab solute rust voorgeschreven. De vlootcommlwle. De staatscommissie, ingesteld bij Kon. be sluit van 24 Januari 1022 (Vlootcommlisle) heeft 1.1. Maandag een bezoek gebracht aan het vliegkamp De Kooij en Dinsdag aan het vliegkamp Scnelllngwoude en de vliegtuigen- faibriek van Fokker te Amsterdam, deze fabriek meer ln het bijzonder ter bezichti ging van het nieuw aangebouwde Amphyble- vliegtuig der marine. Lager onderwijs-ontwerp. Het afdeellngsverslag van de Tweede Ka mer omtrent het lager onderwijs-ontwerp zal in den loop van de volgende week verschij nen. Het ligt zeer stellig ln de bedoeling van de Kamer, dit wetsontwerp vóór het Kerst- reoes te behandelen. Ruilverkaveling. De minister van landbouw, nijverheid en handel a.1. heeft aan Gedeputeerde Staten van Friesland, naar aanleiding van hun des betreffend adres, bericht, dat een wetsont werp bevattende bepalingen terzake ruil verkaveling, in vergevorderden staat van voorbereiding verkeert, zoodat de indiening daarvan eerlang kan worden tegemoet gezien Wijziging wetgeving invordering van 's Rl|ks belastingen. Een hiertoe strekkend wetsontwerp ls in gediend. Het is zegt de Memorie van Toe lichting vooral in de laatste verstreken jaren, aan het licht gekomen, dat de wetge ving op de Invordering van 's Rijks directe belastingen zoowel in het belang van de schatkist als in dat van de belastingschuldi gen eenige wijziging dient te ondergaan. Die wijzigingen zijn van eenvoudigen aard. Het betalen van belasting door middel van bankgiro of van postgiro begint meer en meer in zwang te komen. Het stellen van de zaak door; de belangrijke som, voor zulk een grootsoh werk benoodigd, werd samen {ebracht en onder het opperbestuur van den nsi>ecteur-Generaal Blanken kiwaim het ka naal in zes jaren tdjds tot stand. Voortdurend lis door 4 0000 werklieden aan dit kolossale werk gearbeid. Met de specie uit dit kanaal heeft men langs dien oostelijken oever een dijk opge worpen, waardoor het Koegras tevens be dijkt werd, zoodat de 6000 hectaren die het bevat, voor verdere ovenstrooming uit de Zuiderzee, waarvan het vroeger zoo veel te lijden had, beveiligd werden. Het is licht te denken dat zulk een werk, langs de geheele lengte waarover het loopt, maar vooral aan de uiteinden waar sluizen gebouwd en zooals hier, waar een bassin, als binnenhaven moest gegraven worden, veel vertier aan deize ge meente gaf. Een aantal werklieden van el ders gekomen, moest ln de nabijheid van die sluizen en van dat bassin verblijf houden. Waar vond het dak en huisvesting? Het werkvolk van het Etablissement Willems oord, hier voor goed gevestigd, had nog nauwelijks ©ene woning. 't Is bekend dat de zoogenoemde polder jongen op dat punt zoo kieskeurig niet is. WLe geene gelegenheid had, om in schuiten, waarmeê men hier kwam, meestal eigendom en woning deizer moderne nomaden, huis vesting te vinden, bouwde zich, op den grond ln de nabijheid van zjjn werk, eene hut van planken of zoden of niet van allerlei grillige gedaante en op deze wijze vond men een onderkomen. Wij zullen later nog wel eens gelegenheid hebben, eene stichting in eene wUk onzer gemeente, die toen zijn oorsprong nam en lang na het graven van het kanaal heeft bestaan, in oogenischouw te nemen. Waarlijk de twee genoemde zaken, de vestiging van het Etablissement Willems oord en het graven van het Noord-Hol landsch kanaal, hebben op het einde van het eerste vierde deel der eeuw, die wij beleven, leven en beweging In het oostelijk en zuid oostelijk deel der gemeente Helder gebracht. Tot slot dezer afdeeling venmeiden wfj dat de bevolking van omze gemeente in het jaar 1818 nuilm 3000 zielen bedroeg, waarvan 580 ln het oostelijk deel, „t Nieuwe Werk" en om én bij de haven.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1922 | | pagina 5