E
T
Derde Blad.
VAN ZATERDAG 11 NOVEMBER 1922.
WENKEN VOOR ELECTRICITEITS-
VERBRUIKKRS.
In verband niet de steeds zich uitbreidende
toepassing van electriech arbeidsvermogen
voor verlichting en krachtdoeleinden in onze
Gemeente, is het wenschelijk, dat de gevaren
aan laagspanningsstroom verbonden, onder
de aandacht van het publiek worden gebracht.
Over het algemeen boezemt het woord
„Hoogspanning" voldoende ontzag in om het
publiek op den noodigen afstand te houden
en de vaklieden tot groote voorzichtigheid
aan te sporen. Echter Is de dwaling nog ruim
verspreid als zou aanraking van geleidingen
onder lage spanning (220 Volt) niet gevaar
lijk zijn.
In tegenstelling met „Hoogspanning"
wordt lan ook meermalen door het publiek
en zelfs door vele vaklieden aan „laagspan-
nlng" de misleidende beteekenis van „gevaar-
looze spanning" gehecht.
Er kan niet genoeg gewaarschuwd worden
tegen het dwaalbegrip, dat laagspanning-
stroom gevaarloos zou zijn. Integendeel, de
1 igspanningstroom en in 't bijzonder de
laagspanningdraai- of wisselstroom ls onder
bepaalde omstandigheden buitengewoon ge
vaarlljk.
Aanleiding tot het schrijven van dit artikel
ls dan ook ae onlangs plRats gehad hebbende
ongevallen met doodelljken afloop, welke
allen het gevolg waren van aanraking van
een drud ven Mn laagspanningsnet.
Eén van genoemde ongevallen werd ver
oorzaakt doordat iemand In de duisternis ln
aanraking kwam met een door den storm
losgeraakten draad van een laagapannlngs-
net. Een ander ongeval vond zijn oorzaak
hierin, dat een opperman, bij het beklimmen
van een ladder contact mankte met een
atroomvoerénden draad van hot laagspnn
ningsnet en daarbij doodelljk werd gr trof
fan. Voorts valt een ongeval met doodelljken
nfloop te vermelden doordat Iemand ln oon-
tkct kwnm met een gebroken telefoondraad,
welke over het laagspanningsnet was ge
vallen.
In dit verband dient ook gewezen te wor
den op het ongeluk met doodelljkon afloop,
dat kort geleden ln Weenen is voorgevallen
door het aanraken van hot glas eener ge
wone eleotrlsche gloeilamp. Volgens een. al
daar Ingesteld onderzoek door Prof. Dr.l
Htephan Jelllnrk, ls toon gebleken, dat de
oorzaak van dij ongeval moest worden toe
geschreven aan de verontreiniging, die zich
op de glazen lamp bevond.
Daar men zich <«>k ln onze Gemeente wol
licht nimmer rekenschap heeft gegeven, dat
Zulks gevaar kan veroorzakon, 1» het niet
overbodig ln het kort het een en ander om
trent dit ongeval mede te dealen. Het ge
noemd ongeval had onder de volgende om
atandlgheden plaats:
Een werkvrouw was belast met het schoon
maken van een kamer, die Juist gestuoadoord
waa, Zij. stond rast bloote voeten op natten
tem en r*sk'e daarbij met vochtige hin
den da ma» k"lk bamorata, glazen ballon van
een electr'a ra lamp aan, met bet gevolg, dat
zij dooda'Hk ward getroffen. Dat da dood
<luor aleetrVlta't waa veroorzaakt, kon door
de geneeskundigen worden vastgesteld. Aan
vunka'ljk wz» het echter een raadsel hoe de
■/rouw da onder spanning staande dealen der
lamp had kunnen aan ra ken. De Installatie
waa fiangaalotan op het wlaselstroomnet van
de Weenache gemeentelijke centrale, die 2'Jn
Volt bij 48 perioden levert, De lamp waa van
aan deugdelijke» brandrlng vooralen, die
zoover uitstak, dat men onmogelijk aan de
lampvoet kon komen.
Bil nauwkeurig "ie1er/.»bk vun de ballon
bleek daarop een kulkapat te pitten, die van
den metalen voet der gloeilamp ongeveer B
o.M. lang over het glas Hop en ongeveer 2
k 8 m.M. breed wae. Men kwam hierdoor op
de gedaohte een onderzoek ln te stellen ln
hoeverre verontreiniging van het glas ln
Mtaat kan «Ij» 't ghiallchaam geleidend te me-
ken. Dit onderzoek, hetwelk werd opgedra
gen aan den genoemden Prof. JplUneK, heeft
volledig aangetoond dat de oorzaak van den
dood toegeschreven moet worden aan bet ge
leidend vermogen der verontrelnigingswy*.
Het doodelljk ongeval en d® in verbanddaar
mede genomen proeven hebben zeer aeker
aangetoond, dut vuile lampen gevaar kun-
uen opleveren. Het li niet te voorkomen dat
ln fabrieken en werkplaatsen de lampen, en
\uural gematteerde lampen, stoffig worden,
terwijl' dit stof dikwijls hygroaoopkoh Is.
Komt nu Iemand met vochtige handen aan
het glas van zoo'» lamp, dan bestaat de mo
gt-Hjkheld op levensgevaar, vooral ln tastah
latiaa met geaarden nulleider.
Uit het bovenstaande bljJklMus duidelijk,
dat het aanbeveling verdient de lampen zoo
veel mogelijk itofvrlj te houden.
Bovengenoemde ongevalion zouden nog
met talloze voorbeelden uit de praktijk aan
gevuld kunren worden.
Het gevaar verbonden aan het gebruik van
elaotrloTtalt wordt echter het beste geïllus
treerd ln het „Centraal Verslag der Arbeids
inspectie ln Nederland over 1920". Aan dit
verslag ootleenen wij o. m. het navolgende:
Gedurende het Jaar 1020 kwamen 101 ou-
gevallen voor, waarvan 18 met doodelljken
afloop,
Van de 88 tüet-doodelljke gevallen luidden
er 68 plaats bij laagepannlng (127- 220 Volt
tegen aarde) en 20 DIJ hoogspanning (600—
80000 Volt).
Onder de 18 doodeiyke ongevallen komen
er 8 voor rekening van den laagspunnlng-
stroom en 6 voor den hoogspein [ingst room.
Br zijn gevallen bekend, waarin een stroom
onder hooge apannlng van 10000 Volt Blechts
enkele minder beduidende verwondingen ver
oorzaakte, terwijl aanraking van draden on
der laagspanningsstroom van slechts 66 Volt
reeds den dood tengevolge had.
Alles hangt hlor af van de omstandighe
den, de vochtigheidstoestand van de lucht,
den weerstand van het lichaam van den ge
troffene, de innerlijke deelen, welke door
den stroom werden getroffen, de wijze, waar
op de getroffene contact heeft met de aarde,
enz., enz-
De gevaren aan laagspanningstroom ver
bonden zijn dus grooter dan men oppervlak
kig zou meenen.
In dit verband moet vooral gewezen op de
gevaren verbonden aan het betreden van
transformatorruimten bij groot-verbruikers,
het klimmen in palen van het geleidingsnet
en het slingeren van touwen en andere voor
werpen over stroomvoerende draden, het
verrichten van werkzaamheden in de nabij
heid van stroomvoerende draden, welke dik
wijls op gemakkelijk bereikbare plaatsen in
de perceelen worden ingevoerd; terwijl ten
slotte ook binnenshuis de noodige voorzich
tigheid dient'te worden betracht bij het ge
bruik van apparaten voor huishoudelijke
doeleinden, waarbij men toezie, dat bij moe
ten de isolatie niet beschadigd is, terwijl men
ook zelfs bH het gebruik van stop-contacten
en het inschroeven van lampen de zorg in
acht neme, dat slechts geïsoleerde deelen
worden aangeraakt.
BH ernstige doorlezing van bovengenoemd
„Verslag der Arbeidsinspectie" is het op
vallend, dat verreweg de meeste ongevallen
zijn toe te schrijven aan groote roekeloosheid,
welke haar oorzaak vindt in het heerschende
dwaalbegrip dat laagspanning gevaarloos
zou zijn.
Zooals reeds boven gezegd, hangt alles af
van de omstandigheden.
Men zij vooral voorzichtig ln vochtige
ruimten, op steenen vloeren, ln kelders, enz.,
in 't bijzonder wanneer men transpireert of
de huid door andere omstandigheden vochtig
ls geworden.
Gewezen moet worden op het gevaar ver-
bondon aan het, gebruik van looplampen,
olectrlsche ketelbHcnpparflten, eleotrlsche
boormachines, enz., omdat hier alle factoren
samenwerken tot het veroorzaken van on
gelukken.
Een voor vele gevallen nfdoend bescher
mend middel ls een zorgvuldige aarding van
alle metanldeelen welke mogelijkerwijie on
der
ren
apannlng kunnen komen, zooals moto-
I schakelkasten, zokertngkasten, water
dichte afsluiten»,'ornamenten, enz.
Deze aardlng wordt In vele gevallen uit-
f evoerd op een wijze alsof het slechts een
ormalltelt gold. Er kan niet genoeg den na
druk op gelegd worden, dat de aardlng goed
vakkundig en met sorg moet worden uitge
voerd, waarbij dan tevens rekening moet
worden gehouden met het mogelijke gevaar,
dat kan ontstaan door mechanische en ohe-
mlachc beschadiging vtn de aardleldlng.
Dezelfde zorg voor de aardleldlng moet
betracht worden bij eventueele reparatie of
verplaatalng, waarbij tevene gezorgd moet
worden voor een vakkundige behandeling
der toevoerleldlngon.
Indien bovengenoemde wenken, die voor
namelijk tot de Installateurs zijn gerloht, goed
ter harte zijn genomen, blijven er nog een
massa oogenschljnlljk kleine gebreken over
waarvoor noch de veiligheidsvoorschriften,
noch de oontrdleerende ambtenaren, noch de
lnstslateurs aansprakelijk kunnen worden
Ter. voorkoming van ongelukkan dlant de
verbruiker ln deze gevallen voor zijn eigen
veiligheid te waken. Daarom moet elke oïer-
trlclteltaverbrulker geregeld toezien op alle
verplaatsbare eleotrlsche voorwerpen, zooala
looplampen, schulflampen, strijkijzers, stof
zuigers, kook kei eitjes, enz.
Vooral strijkijzers en kooloketels verdienen
de bijzondere aandacht.
Men contrdleere n.1- geregeld of de moeren,
ateekars en oontaotatoppen ln goeden etaat
verkeeren en nergens de Isolatie ontbreekt
of beschadigd ls. Zoodra maar eenlgszlns
vermoed wordt, dat een of ander toeatel de
feut 1», late men dit direct door een deakun
dige contröleeren en aoo noodig repareeren.
Ook schakelaars en stopcontacten verdienen
de aandacht der verbruikers en zprge men,
dat de beaohermkappen van deze toestellen
Ln ongeechonden staat verkeeran, zoodat aan
raking van blanke stroomvoerende deelen
uitgesloten wordt.
Er bestaat verder onder bet publiek de
algemeen verspreide meening, dat de stroom
van llohtleldlngen minder gevaarlijk zou zijn
dan die van kraohtleldlngen.
Tegen deze verkeerde opvatting kan niet
genoeg gewaarschuwd worden, Immer» Is de
stroom van llchtleldlng even gevaarlijk als
die van krachtlaldlng, omdat In belde geval
len de spanning tegen de aarde gelijk ia.
Tot slot nog een onkel woord over het aan
loggen van eleotrlsohe installaties
Uit den aard der zaak leent hst installeer-
vak ztob nu eenmaal bjj uitstek om werk te
verschaffen aan dezulken, die de vaardigheid
mlaaen oni ln andere technische vakken
werkzaam te zijn. De monteur van pendeltjes
en schakelbordjes acht zich vaak nog hooger
dan zijn makker ln bankwerkerij of instru
mentmakerij. En waarom? Het zou inder
daad stukken beter zijn ais elk «ilectrloien
voordien als bankwerker was werkzaam ge
weesl. Want Julat het feit, dat bij de meeaten
do handen verkeerd staan, zoodra zij bulten,
het terrein van liet pijpjes leggen komen, la
aanleiding, dat er knoeiwerk kan worden ge-
iTiftflk t
I >e moordende concurrentie la verder oor
zaak dat men materialen gaat gebruiken van
zeer minderwaardige kwaliteit.. Beschouwt
men b.v. die goedkoop© ondingen, welke vuak
ln don handel worden gebracht, dan kan meu
de verleiding niet weerstaan ze tusschen vin
ger en duim ln elkaar te knijpen! Dergehjke
rommel behoort een goed vakman niet te ge
bruiken.
Men verlange derhalve goede, deugdelijke
en vakkundig gelegde Installaties.
UOM1HIHB1K VAN HERSTEL.
Hurthou «ver de Putteoh© voorstellen.
Parijs 10 Nov. Barthou heoft aan den cor
respondent van Havas te BorlUn medege
deeld, dat de O. v. H. «r niet ln geslaagd U
do voorstellen te verkrijgen, waarop zl recht
had Het verantwoordelijkheidsgevoel ont-
wük't uit Dultschland even snel als het ka
pitaal. De nota's der rijks-regeering omtrent
de stabilisatie der Mark gelijken slechts in
j&e>er fferinffe mate op nauwkeurige plan,
dat zS had beloofd. Het zijn aanbevelingen,
geen oplossingen. Ik wil niet vooruitloop©»
op de besluiten der commissie, aldus Bar-
thou, en ik wil vooral ook niets zeggen, dat
de eenheid, waarvan de Duitsche regeering
bij alle besprekingen de kracht gevoeld®, zou
kunnen verbreken of zelfs verzwakken. Maar
als gedelegeerde van Frankrijk zal ik de
rechten van mijn land verdedigen. Zij het,
dat de schuldeischer zijn debiteur niet moet
ruïneeren, hij behoeft zichzelf ook niet te ruï
neeren ten behoeve van zijn debiteur. Frank
rijk heeft niet zooveel offers gebracht en
voorschotten verstrekt, om de noodige waar
borgen te zien weigeren of terugnemen. Nie
mand kan Frankrijk verwachten, dat het
de gematigdheid zoo ver drijft, dat zij zelf
verloochening wordt.
HET NABIJE OOSTEN.
De toestand te KonstantinopeL
Londen, 10 November. Volgens de berich
ten, waarover men te Londen beschikt, toont
de toestand te Konstamtinopel geen teekenen
van verbetering. De geallieerde regeeringen
houden voortdurend voeling met elkaar en
zijn zich volkomen bewust van de beteekenis
van de handelwijze, welke de Turken hebben
aangenomen. Het is duidelijk, dat dezen de
conferentie te Lausanne voor een uitgemaak
te zaak willen stellen. De geallieerde regee
ringen zijn niet van zins een dergelijke han
delwijze te blijven dulden. Zij steuned eens
gezind de krachtig® houding, welke de hooge
commissarissen en generaals te Konstantl
nop el heben aangenomen.
Londen, 10 November. De Daily Mali zegt,
dat de toestand in het Naburige Oosten in
Downing-street gisterenavond officieel zeer
verontrustend werd genoemd.
Er la op het ministerie van oorlog een
nieuwe oonferentie gehouden over de mili
taire plannen.
Een bijeenkomst van het kabinet tot over
weging van den toestand la tegen vanoohtend
hier weer bijeengeroepen.
De uitwijzing der Christen-bevolking.
Londen, 10 Nov. Het Brltaohe Kabinet
heeft heden den toestand ln het Naburig
Oosten besproken. Er la gen verklaring open
baar gemaakt, doch algemeen wordt naar
luidt van nlrt-offloleole berichten uit Kon»
etantlnopel, geloofd, dat de ernat van den
toestand niet verminderd la.
Intuasohen worden de maatregelen, welke
de nationalistische Turken hebben Ingevoerd
of bezig rijn ln te voeren ten aanzien der
Christelijke minderheden, hier algemeen be-
■chouwd ala er op te zijn berekond om een
afzohrlkwekkenden traglaohen toestand ln
het laven te roepen. Vaar geschat wordt, zijn
er meer dan één raillloen Christenen ln Oost-
Anatollë alleen, en er zijn tal van aanwljzln
gen, dat de nationalistische Turken voorne
mens zijn ze volledig uit te wijzen. Reeds
hebben de Amerlkaanache autoriteiten ln
Konatantlnopel mededeellngen ontvangen,
dat de regeering van Angora at op aandringt,
dat de Christen weeskinderen, 12.000 in aan
tal, te samen met de Grlekaohe en Armeen-
ache beambten ln de religieuze weeshuizen ln
AnatoUB, onverwijld zulle» vertrekken.
Een ander bericht aan de Amerlkaansohe
autoriteiten uit Karnapen zegt, dat wanneer
de Grieken en Armeniërs niet binnen een
maand sullen s|jn vestrokken, zij sullen wor
den gedeporteerd. De mannelijke Christen
bevolking ln de kustgebieden der Zwarte
Zee, tueaohen 18 en 40 Jear oud, wordt naar
bet binnenland gedeporteerd, terwijl de rest
der Ghrlzten-bevolklng uitgewezen wordt. De
Chrlaten-bevolklng ln Konatantlnopel be
draagt een half nilllloen; ln geval zij moet
'vluchten, sou het probleem betreffende het
vervoer en het onderhoud ln dit Jaargetijde
vrijwel onoplosbaar worden. Niettemin
schijnt de Turkadhe regeering voornemens
de geheele Christen-bevolking uit Konstnn
tlnopel uit te wljzeu, on reeds la een groot
aantal Grieken on Armeniërs tot vertrek
gedwongen.
De Amerlkaansohe en geallieerde hooge
commissarissen hebben te samen eón protest
tot de regeering van Angora gericht, waarin
zij verzoeken ue uitwijzingen In Anatollë en
eldera te staken ou de aangelegenheid in de
oonferentie van Lausanne te bespreken.
Een rapport van generaal Peilé.
Generaal Fellé, de Fr arische hooge oom
miMsarls te Konstantinopel hooft, naar do
politieke medewerker van do „Dullv Telo-
ktraph" meldt, een rapport toegezonden aan
Polnoaré, die er een afschrift van heeft doen
toekomen uuu het Brltaohe departement van
bultenlaudache zaken. De generaal gaf ln dit
rapport een uiteenzetting der redenen hoe
hij er toe gekomen was om ln do laatste du
Sun zijn v moge re houding van de uitersts
igemoetkomendheld tegenover Angora te
wijzigen in een houding van gestrengheid.
l)e voornaamste reden was de ongecontro
leerde en onoont rol eerbare gemoedsstem
ming der nationalisten, zoo geheel verschil
lend van die, door hen aan den dag gelegd
tijdens de oonferentie van Moed&nla. Reeds
toen had generaal Pellé te kennen gegeven,
dat Moestafa Kenial Pasja ziJu toenemende
maohtelooaheld had erkend om de extremis
ten ln bedwang te houden. Do Fransohe hoo-
Ïe commissaris geeft thans te verstaan, dut
e opperste leider nog sneller terrein ver
liest, tengevolge van ulteenloopende oorza
ken. Vermoedelijk kan men zeggen, dat
Moestufa Kemui's toestemming 1» de revolu-
tlonnalre maatregelen betreffende het sul
tanaat en het kalifaat als instellingen, on
langs door do groote vergaderingen geno
men, het geloof versterkt «1 wordt dit
niet algemeen gedeeld - dut Moestafa Ke
nial ten aanzien van binnenlandsche aange
legenheden met lamheid geslagen la.
De oonferentie van Lausanne.
Parijs, 10 Nov. Met het oog op het ver
trek van Ismet pasja, het hóord der Kema-
llstlaohe delegatie na kt Lausanne, en ten ein
de te vermijden dat bij de Turken de indruk
wordt gewekt, dut men eert vredesregeling
wensoht te vermijden, zal de Fransohe regee
ring zioh tegen oen uitstel der oonferentie
van Lausanne koeren.
Het begin der werkzaamheden zou op 18
Nov. vastgesteld kunnen bil)ven, en deze
zouden praktisch kunnen wordtxn voortgezet
na de aankomst vun alle gedelegeerden, o.a.
het tweede gedeelte der Turkaone delegatie.
Intussohen zou een yoorlooplgc bijeen
komst der drie ministers van buitonlamdsche
zaken te Parijs kunnen plaats vinden, zoo
als de Brltsohe regeering voorstelt.
Parijs, 10 November. Van avond werd be-
ber zou aanvaarden als datum van de ope-
vestigd, dat Frankrijk ten «lotte 20 Novem-
ning van de conferentie te Lausanne, als En
geland blijft bij zijn verzoek om uitstel
Enver Pasja.
Heifis een opvallend verschijnsel, dat men
in dezen voor Turkije zoo belangrijken tijd,
zoo weinig hoort van den vroeger op den
voorgrond tredenden Enver Pasja.
Aan een beschouwing in de N. Rott. Rrt.
over deze geheimzinnige persoonlijkheid ont-
leenen wij het volgende:
Evenals in 1912, toen hij plotseling in
het achterland van Barka opdook en daar
een vinnig verzet organiseerde onder de fa
natieke Senoessijastammen tegen den Itali-
aanschen inval, toen telkens de tijding van
zijn sneuvelen of zijne vermoording, werd
verbreid, zoo wordt hij ook nu de laatste
maanden, nadat hij zich in Oentraal-Azië
heeft gevestigd, door daarbij belanghebben
den dood verklaard.
Bij het ontbreken van geregelde verbindin
gen met de streken der voormalige Khana-
te<n is de juistheid'dier geruchten bezwaarlijk
na te gaan. Zeker is eohter, dat Enver mid
den September nog springlevend was en
bezield met allerled plannen voor de verhef
fing van de grootheid van den Islam en de
versterking van zijn weerstandskracht tegen
ongeloovige belagers, waarmede in de eerste
plaats het Britsche rijk wordt bedoeld.
Het is vooral uit dien hoofde, dat het drij
ven van den buitengemeen eerzuchtigen,
vastberaden, voor niets en niemand terug-
deinzenden TurksohenMtrljgsman, bekwaam
taktikus en organisator en handig politiek
avonturier, van veel meer dan plaatselijk be
lang is en vain niet geringen invloed kan
zijn op den terugslag in geheel Mosllmsch
Azië van de wedergeboorte van de militaire
maoht en kracht van den Islam in Aziatisch-
Turklje, dank zij het werk van Mostafa Ke-
mal pasja en ziine makkers.
Na den ongelukklgen afloop van den we
reldoorlog en den wapenstilstand van Moe-
dros ln November 1918, toen de geallieerden
Konstantinopel kwamen bezetten, begaf En
ver zich eerst naar do Krim en vandaar naar
den Kaukaaas om vandaar uit te trachten don
strijd tegen de „ooalltle der ongeloovigen"
on met name tegon de door hpm diep ver
foeide Britten, voort to zotten, zjj hot dan
ook met behulp van de bolajcwlld.
finder de Moslim «oho volken ln het voor
malige Russische'rijk vond hij spoedig aan
hang. HJJ wist ook de inaohtheobenacn te
Moskou te winnen voor zijn plannen de Brit
ten ln Indlë, het zoo kwetsbare punt voor
hun wercldmnoht, te gaan bestoken. Het be
zoek, dat hij daarop braoht te Kaboel bij den
emir van Afghanistan, won ook dezen voor
dat plan.
Onverdroten begon hij de organisatie van
zijn strijdmachten. In September 1020 zette
hij zldh vun Oronhurg uit in beweging, zuid
oostwaarts trekkende, in do richting van de
Khanaten, daarbij ongeveer do spoorlijn yol-
gando.
ZUn leger trok op onder do Roode Vaan
on In naiira van de Sowjet-rogeerlna van
Moskou. De lnheomacho vorsten der Khana
ten sloten zich aaneen om zich tegen het aan-
rukkende bolsjewisme te verzetten. Enver
versloeg hun krijgsmacht ton westen van de
zoe van Aral en onderwierp eerst het gebied
tusNohan da Kaspische- en de Aral-zec.
Toen kreeg hij moeilijkheden met Moskou,
van waar uTt men talrijke oommtssarissen
en ondergeschikte ambtenaren naar het on
derworpen gebied wilde zonden om dat vol
gens hot Sowjet-stolsel te besturen; een maat
regel wnarvan Enver, dje do baas wilde blij
ven niet gediend was. In Juli 1021, nadat
Enver, wiens logor aanzienlijk was aango-
groeid door het toetreden van Moslims uit
Oentraal-Azië, den Khan van Khiva, en
daarop ook dien van Bokhara had verjaagd,
en eerst zioh in do hoofdstad van dit land
had gevestigd, brak Enver met Moskou, ver
ving d« Roode Vaan door do Groene vnn
dan Profeet en verklaarde openlijk te atrij-
don voor de bevrijding van ae Moslims van
elke vreemde overneerschlng. Uit allo wind
richtingen in don omtrok stroomden nu de
Moslims nuiir Bokhara om daar den nieuwen
Emir van Toerkcstan. titel welken Enver had
aangenomen, te huldigen en zioh ter zijner
beschikking te stellen.
Te Moskou begreep men nu, dat het ver
standiger waa te trachten, zich met den
nieuwen heerschor in Oentraal-Azië, die op
eens zoo machtig bleek te zijn geworden, to
verstaan. Ook te Angora, waar de „Nationa
listische" leiders over den eerzuchtigen en
lioognnoodigen voormalige» generalissimus
alloa behalve goede te spreken waren, nam
:nen oen minder soherpe houding aim on
stemde er in toe gezumoullljk met Moskou
oen soort van verekraiingsofvaardlging naar
ToerkeaUtn te zenden, welke mojwt trachten
met den Emir ln verbinding te komen, diens
oogmerken en bedoelingen te vernemen en
zoo mogelijk, zooal niet «amen werkte, dun
tooh een vriendschappelijke verhouding met
hem voor te bereiden.
Die afvaardiging is sedert ©enige weken
onderscheidenlijk te Moskou en te Angora
terug, en men acht daar de uitkomsten har er
zending niet onbevredigend. Zij heeft be
langwekkende hlJzonderhedeu omtrent de
tocHtanden in Oentraal-Azië medegebracht.
Vooreerst heeft zij ©en wapenstilstand tus-
Kohen Moskou en Samarkand, waar Emler
Enver zijn hoofdkwartier en residentie heeft
opgeslagen, gesloten.
Reeds den dag na hare aankomst werd zij
door den Emler ontvangen in het hoofd
kwartier, liet paleih) van den verjaagden
Khun to Samarkand was vol troepen. Alle
rassen van den KaukaHUs en van Oentraal-
Azië bevinden zich daaronder, verder ook
Afghanen, Perzen, Hindoes en Turken. De
verschillende rassen zijn zooveel mogelijk
ln eigen regimenten ingedeeld. Zij zijn goed
gewapend, en ook verder flink uitgerust,
zoodat men zioh moet afvragen, waar En
ver al die wapens en uitrustingsstukken van
daan heeft. Alleen te Samarkand bevinden
zioh tien volledige battertlen veldgeschut
van middelsoort kaliber (ongeveer 12' o.M.),
en een groot aantal stukken Hohtere artilK
rie, en machinegeweren.
Over de „nationalistische beweging" ln
Turkije uJtte Enver zich bepaald geestdrif
tig: „Men heeft zoo zelde hij te Ango
ra bewezen, dat het woord „onmogelijk" niet
bestaat. Moestafa Kemal heeft als het ware
een wonder verricht. Hoewel wij ,het. niet
eens zijn over eenige detailpunten, haast Ik
mij, en voldoe ik aan eene oprechte behoefte
om te erkennen, dat zijn weTk een der groot
ste glories van Turkije en van den Islam is.
Hetgeen door hem is volbracht zal met gou
den letters geboekstaafd blijven in de Mos-
limsche gesohi edenis. Ik verschil met Angora
alleen van meening over de toekomstige
houding ten opzichte van de mogendheden,
welke er, voortdurend op aangestuurd heb
ben om het Ottomaansche rijk te verderven
of ten minste onmachtig en zwak te houden.
In de „nationale verbintenis" van Januari
1920 had met meer nadruk moeten worden
verklaard, dat voortaan geen enkele inmen
ging in of bemoeienis met de aangelegenhe
den van Turkije meer geduld zal worden (ca
pitulaties, internationaal beheer van den
openbare schuld, kwestie der zeeëngten). De
geheele Islam is nu wakker geworden en in
beweging gebracht. De Moslims beginnen in
te zien, dat zij bij de ontzaggelijke ontwik
keling van Europa niet ten achter mogen
blijven. Naast de Europeesche beschaving
moet er plaats zijn voor de Aziatische. Het
tijdperk van den godsdiensthaat, van het im
perialistische streven is voorbij. Zij, die dien
weg verder op willen, gaan een groot onheil
tegemoet. De natiën moeten, om hare won
den te genezen elkaar helpen en niet Langer
elkaar ombrengen.
Vooral de uitingen van Enver ten opzichte
van de „nationalistische beweging", haar
streven efi haar werk, hebben te Angora een
goeden en aangenamen indruk gemaakt. Men
wordt dan ook nu daar goed gezind voor de
erkenning en ondersteuning van een Cen-
traal-Aziatisch Emierlet Toerkestan onder
Enver pasja. Het Ottomaansdhe rijk ln bond
genootschap met Centraal-Aziö zal een
macht vormen waarmede in de Levant, en
ook verder Oostwaarts, ln alle gevallen zal
moeten worden rekening gehouden. Blijft
Rusland dan de derde en wordt Afghanistan
de vierde deelgenoot in belangengemeen
schap, dan zou die verbinding bij gelegen
heid, met name voor de Britten in Indië, al-
lioht onbehaaglijk kunnen worden.
GRIEKENLAND.
Polltia, de Grieksohe minister van buiten-
landsoh© zaken, ls van zijn reis naar Bel
grado te Athene teruggekeerd. Hij heeft ver
klaard, dat zHn besprekingen ln de Zuid-,
Slavische hoofdstad een gunst!gen loop had
den genomen. Men waa net ocna geworden
over den Zuld-Slavlschen eisch om van de
grens nabij Ooskjuub tot Salonlki een vriie
zone ln te stellen. Voor het overige zijn de
beide staten voorstanders van het voortbe
staan van den status quo op den Balkan.
Griekenland en Zuld-Slavië zullen op die
conferentie to Lausanne een gemeen schap
pelijke politiek volgen.
DUITSCHLAim
De kolonieveringen.
Bij de besprekingen met de O. v. H. en de
Duitsche deskundigen heeft de Obermedizi-
nalrat, prof. Krone, nadrukkelijk gewezen op
de ernstig» bedreiging van do volksgezond
heid door het toenemende gebrek aan kolen.
Eventueele verhooging van d© leveringen
aan de Entente zou derhalve zeer schadelijk
zijn.
Een merkwaardlgen kijk op do quaestie
dier kolenleverlngen geven do volgende cij
fers, van deskundige zijde de „D. Allg. Z.'1
verstrekt,
In de maanden Juli, Aug. on Sept. zijn
zeven mlllloen ton bultenlandsche kolen naar
Duitsohland Ingevoerd, waarvan alleen vijf
millioen uit landen met hooge valuta. De
prijs voor deze ingevoerd© kolen bedroeg
180 pilllioen goudmark of 87 mllliard pa-
Elermark. Aan de Entente fijn 4.4 millioen
m kolen geleverd. Terwijl Duitsohland de
zen invoer met hooge valuta moet betalen,
wordt voor de Duitsche herslolkolan Slechts
een'dorde of hoogstens de helft op het her
steloord© gebracht ten bate van Dultschland.
Hiernevens vordlent de aandaoht, dat de
kosten van het vervoer der kolen Dultsoh-
and maandelijks op negen millioen frs. kwa
men te staan.
Duitsohland kan tot dusver slechts de hoe
veelheden kolen leveren, door zelf een onge-
veor overeenkomstige hoeveelheid «kolen uit
't buitenland in te voeren. Van deze lng«*
voerde kolen gaiit do helft naar de Duitsche
Industrie, een derde naar de spoorwegen,
do roet naar d© gasfabrieken. Voor huisbrand
blijft niets over. Het dwaze van het kolen-
leverlnfrsstelsel blijkt hiwr uit, dat bijv. ko
lenschepen van Ruhrort naar Antwerpen,
terugkomen, geladen met vreemde, meeren-
deels Engelsohe, kolenl
I/crvensmiddelenrellntJea.
Gisteravond zijn, ln <fe Industrie voorstad
Kalk by Keulen, do winkels van levensmid
delen en de warenhuizen geplunderd. Dui
zenden mensohen zljin door de bereden poli
tie uit elkaar gejaagd. De oommunlsten hit
sen de arbeiders op tot inbeslagneming der
goederen en inst«lilng van controle-oom-
missles.
Russische steun.
Uit goede bron verneemt de BerHjnsche
correspondent, van <1© N. Rott. Ort., dat de
Duitsche ooinmunlstlsohe partij ln Augustus
80 millioen exi in September 47l/» millioen
mark uit Moskou heeft ontvangen. In deze
heide maanden heeft de party eenige mil-
lloenen minder uitgegeven dan de süWdlea
uit Moskou bedroegen, zoodat de party nog
over een© zekere reserve moet beschikken.
Pe toestand ln Beieren.
Beriyn, 10 November. De Belersohe natio-
naal-soclalisten zullen Zondag Je München
hun vaandel inwijden. Een groot aantal hun
ner aanhangers uit de provincie zal aan de
feesteiykheae» deelnemen en reeds Zaterdag
naar do hoofdstad komen. De 'sociaal-demo-
crutisohe M(Inuluuier Post stelt aan de regee
ring de vraag of heit waar is, dat deze gasten
met extra-treinen naar München zullen wor
den gebracht en of het tot de taak van de
spoorwegen behoort gewapende benden te
vervoeren. De Belersohe regeering deelt als
antwoord op de vraag van Het sociaal-derap-
cratlsche orgaan mede, dat haar van dit ver
voer per extra-trein niets bekend is, maar
dat z]j er zioh trouwens niet tegen zou kun
nen verzetten.
Te München heersoht een zekere opgewon
denheid en vreest men algemeen dat ae. Zon
dag niet ongestoord voorbij zal gaan.
FRANKRIJK.
Een „Ideaal" huis.
De correspondent van de N. R. Ot te Pa-
ry« meldt dd. 9 November;
Pe Lanterne vertelt van een .ideaal" huis
te Pafljs, dat zyn voltooiing nadert. Met zyn
zes verdiepingen telt het hier onbekende
nieuwigheden. Het bezit byvoorbeeld geen
schoorsteenen. De huurders worden niet al
leen verwarmd door radiatoren, in elk ver
trek aangebracht, maar bovendien kunnen
Hieruit blijkt dus reeds, dat er ln 1020 meer
doodeltjke ongevallen hebben plauts gehuil
bi,) iHagspannlng dan DIJ lioogspaiinlug en
moet dli natuurlijk ook voor een belangrijk
deel worden toegeschreven aan de omstan
digheid, dat de laagspannlngHeleotrlcltelt
vrijwel onder het bereik Is van ledereen, om
dat deze In alle aungesloten perceelen voor
handen la, terwijl 'ie hoogspanningskabels
minder toegankelijk zl1n voor liet publiek.
gestold.
