Tweede Blad.
NEELS, KEIZERSTRAAT 62—63,
VAN DINSDAG 30 OETOBER 1923.
Agnes Maas—van der Moer: die Zonde, een
fijn, innig verhaaltje, dat door diepte en psy
chologische uitbeelding ontroerde, en onder
ademlooze stilte werd aangehoord. Van Fran-
<?ois Pauwels had de heer Hulleman een goed
gevoeld gedicht: Het Pleidooi.
In het komische genre vooral was de decla
mator in zijn kracht: Jan Feith's „Als vreem
deling in Amsterdam" werd een kostelijk stukje
humor, dat de aanwezigen deed schateren van
lachen.
Er waren nog vele nummers, verscheiden
van inhoud, grappig en ernstig. Kostelijk was
o. a. „Het Huwelijksaanzoek": een Fransch
muzikant, die bij Oen Amsterdamsche familie
r, Af op bezoek komt om de hand van de dochter des
■Bls* M-iTompr7, I huizes te vrageni. Een oom is de ©enige, die
JH ijkens bij1 hot departement vajj marlno I Fransch „kent" en die als tolk fungeert, en
ontvangen telegram is Hr. Ma. „Tromp,, on- I allergeestigst is de wijze, waarop hij zich van
der beveH van kapitein ter zee T. A. van Hen-1 zijn taak kwijt.
gel, op zyn oefenlngsreds naar de Middel-1 'Den 12en November komt de heer De Ven.
landscbe Zee 23 October ia Port Mahon aan-1 Over diens lezing zullen wij binnenkort nadere
PLAATSELIJK NTEÜW&
gekomen.
Hr. Ms. „Pelikaan" en de onderzeebooten.
Hr. Ms. „Pelikaan" met die omderzeebooten I
K II, K ArL[ en K V111, onder bevel van ka
pitein-luitenant ter zee EL M. Wissmairn, op
zjjn uitreis naar NederL-Indië is B3 October
te Suez aangekomen.
Het concert van hedenavond.
De abonnó's van de winterooncerten wor-
dien er aan herinnerd, dat zij voor het concert j
van hedenavond hun diploma moeten toonen
mededeelingen doen.
Helders Gemengd Koor.
Zaterdagavond gaJ „Heldor's Gemengd
Koor** de eerste uitvoerring in dit seizoen
onder leiding van zijn directeur,.den heer
F. van der Mey. Geen plaatsje was onbezet
toen het koor een aanvang maakte met af
werking van het programma. Als eerste num
mer werd vertolkt „de Zee", een nationaal
lied van R. Bchumann, waaruit een krach
tige toon klinkt. Het daarop volgende „Mor
genlied" van HeyMom klinkt ernstig en
om toegang te krijgen. Men zorge dus zijn I plechtig. Een en ander werd goed gezongen,
diploma bij zich te hebben. Enkelen, die nog
niet de contributie voldeden, bunneQ hun di
ploma van avond aan de kas krijgen.
Huldiging J. de Jonge.
In verband met het zilveren bawelQksüeest I
De heèr Dhont kwam met eemige voor
drachten, waaronder het lied van de lolly]
een van de populairste was. In een humoris
tisch slaapliedje werden verschillende ver
eenigingstoestanden over den hekel gehaald.
NJ HM. Een tweetal eenvoudige nummertjes zang
van don hoer J. de Jonge, voorzitter van het I volgden en werden wederom door voordracht
Stedelijk Muziekkorps, waa deze uitgenoo-1 afgewisseld. Zeer mooi klonk het „Ecco quo
digd om Woensdagavond j.i in het repetitie
lokaal aan de Kerkgracht te komen. Bij het
binnentreden van den jubilaris en jubilaresse
werden ze met een daverend applaus ontvan
gen. Bij monde van den secretaris, den heer
J. v. Eugelsdorl Gastelaara werden zij har
telijk' welkom geheeten en gefelociteerd na-
de ver werping van de
VLOOTWET.
het publiek zeer in den smaak.
Een blijspelletje, gevolgd door bol, yank-
den het waardig slot yam den avond.
Naar miern ona mededteeM zal het StecL
mens de vereeniging. Spreken tseicte dank uit I Muziekcorps een concert vaxié geven voor
te sproken namens alle leden voor het vele I donateurs en genoodigdem.
dat door den hoer de Jonge voor da vereexü-
glng als voorzitter la gedaan. Hij hoopte dat
deze nog vele jaren ln gezouOheld doos
mocht brengen en sloot sioh bij do woorden
van den directeur aan, die Bondag zed.de, dat
men het niet bij een eenvoudig applaus zou
laten. Daarom bood de secretaris oen stoffe
lijk blijk van waardeering aan, n.1. een schil
derstuk van Jaarsma, voorstellende de vuur
toren met Art Erfprins en de uitgaande vis-
schersvloot, in Inooie vergulde lijst. Eij
zeide: „Als aud-fortoommandant hebt U dan
modo morituri' van HHndl. Het laatste num- Ttwv„s, JH99H JS
mor, „VBedrijven'* van Ford. Hhber, viel) t>ïiJ J -vloot plan, ons het eenig mogelijke op den
Voor kondetra van gróonia kaarten op Baüer-
j dag lö November en voor gelo kaarten op
don lKden November a.3.
Morgenrood.
Zaterdag 8 Nov. geeft de Eangrorecniging
„Morgenrood", directeur F. v. d. Meij, haar politiek
eerste oonoert in dit seizoen. Medewerking
wordt verleend door den heer J. Rotgans, ba
riton te Behagen. Aan den vleugel mej.,M.
Voor bijzonderheden ver-
t£S"£S BSni?dtoSai1 w 411
jubilaris dankte ook namens zijne eohtge-aaverteanae.
noote voor het prachtig cadeau en zeide dat
het steeds zijn wenaoh geweest was een I Ovenasx van publlok In Be Spoorstraat.
schilderstuk van Jaarsma te bezitten en zij| Jq aansluiting aan ons bericht omtrent den
hem dus geen groofcer genoegen hadden kun-1 overlast, vooral door de jeugd ln de Spoorstraat on» staatsrecht, het schip van staat ln de naaste
non doen en wensohte voorta, dat hlö zijnIveroorzaakt, kunnen wij nog mededeélen, dat c^achf
werk, bestaande uit het mode helpen om het I dezer dagen door de politie twee jongens zijn
Sted'olijk Muziekcorps grootier te maken, nog I bekeurd, die op zoodanige wijze baldadigheid
lange jaren mocht kunnen volbrengen. I pleegden en stoelden, dat een wielrijdster kwam
Daarna nam de Directeur, do hoer Jb. lor te vallen.
Hall het woord) en folioiteeide ook het echt
paar en zeide o.m.: ,,U kunt met recht
trotscjh op uw afgelegde loopbaan' wezen, ge
kftnt ook trotsch zijn op hetgeen ge voor do
vereeniging hebt gedaan. Dit beseffen alle
Rectificatie.
In on» nummer van Baterdag werden do
cliché'» in de advertentie van do firma H.
Spruit abusievelijk verwisseld. Zoodat het
mailtel boven dat van de Ratiné, Velours, I Inkrimping van het aantal departementen ligt
Jaquards en Laken mantels kwam te BtafflL I voor de hand. Het is nu geen tijd voor eene foo-
Mem zie do verbeterde advertentie in on»
advertentieblad van morgen (Woensdag).
leden, als wo alleen maar even terugdenken I chlchS voor Kweanseal, Pluche en Astrakan I beginnen, vindt het Rotterdamsche blad duidelijk,
aan do jubileumfeesten hier. Ook de vrouw J""" 1 M 1
des huizes danken wij voor haar medeleven,
want zjj moest dikwijls haar man missen. Wij
hebben hier ook een groot huishouden en
daar is uw man de vader van. Wij hopen dan
ook, dat hij nog vette jaroimet ons mede mag
loven en ge Dog beiden een» het gouden
feest moogt vieren."
Daarna werden de leden getrakteerd en
werden eenige nummer» ten beste gegeven.
Uil hei Politierapport
Een rijwielhandelaar te Schoten had aan een
vrouw een rijwiel verhuurd en later de huur
voor korten tijd verlengd. Daarna hoorde hij
J niets anders dan dat het wel in orde zou komen.
Zaterdagavond bracht het Stedelijk Mu-1 Hij begon daaraan echter te twijfelen en wend-
ziekoorps oen serenade aan huis. Het weer I de zich tot de politie te Schoten, die de politie
werkte mee en de Zaterdag hadi honderdon I te Helder met het geval in kennis stelde,
op de been gebracht, zood'at de uitgebreide I Nog denzelfden dag werd de verdachte alhier
politie-maatregelen, vooral in dev binnenstad I aangehouden en kreeg het vermoeden van ver
niet overbodig waren. f jliiistoringDerhalve werd zij onmiddel-1 net zoeKen naar me mannen geen pamj-over-
Omstreeks h'alf negen maxoheerde men af hjjt naar Haarlem overgebracht voor verder WQgJnffen ,.ul,en gelden. Voor bezuiniging vindt
vau het repetitie-lokaal, de Bouwzaal aan do I transport. Het rijwiel bleek inmiddels te zijn
Kerk gracht en omstuwd door een groote I beleend.
Door een caféhouder aan de Keizerstraat
werd Zaterdagavond'aan de politie medegedeeld,
dat twee personen zijn inrichting elk mot twee
fleschjes Ohampagne-Pilz hadden verlaten,
welke ztf hadden ontvreemd.
Op aanwijzing werden zij aangehouden en
werden de fleschjes inderdaad op hen bevon
den en in beslag genomen. Proces-verhaal zal
zjj nog wel na-
menig te ging het langs Westplein, Kanaal-
weg, Postbrug, Koningsplein, Koningstraat
en Spoorstraat naar de Breewaterstraat.
Reeds vroegtijdig verzamelde sdoh ook
daar publiek en waa te voren een flink
stuk door de politie vrijgehouden. Nadat het
oorps, al spelende, was aangekomen,
speelde de muziek een koraal, waarna het
Bestuur, de Directeur, de Inspecteur van Po
litie alsmede uw verslaggever, werden uitge- M
noodigd even de feestvierenden te begroet I worde1! opgemaakt, zoodat
ten, nogmaals geluk te wenaohen en de mooie dorst zullen hebben,
geschenken waaronder het reeds genoom-
do schilderstuk, een typlsohe taart van „Hei-
dria", bloemstukken o.m. van de Casino
directie, de fam. ter Hall, van Loo en de
dames dier bestuursleden en van verschillen
de particulieren te bezichtigen.
Nadlat een marsoh was gespeeld zette de
stoet zich weer in beweging om langs Mo
lenstraat Bierstraat, Nieuwe Kerkplein naar
de werf te gaan, waar, ontbonden werd.
Door een bewoner van de Achterbinnenha
ven werd Zaterdagavond politie-hulp gevraagd,
omdat zijn zoon hem mishandelde, terwijl hij
ook de deur wilde intrappen. Dè zoon werd niet
meer aangetroffen, doch zal over zijh handelin
gen door de -politie worden onderhouden.
Voordrachtavond Frans Hulleman.
De heer Hulleman, die hl-er gisteravond het
winterseizoen van A.G.O. opende met oen
voordraohtenavond, had, ofschoon geen volle,
toch èen goed- -gevulde zaal. Dit stemt tot tevre
denheid, omdat er uit blijkt, dat men vertrou
wen heeft in de A.G.O., want natuurlijk zullen
gisterenavond velen ln de Nieuwe Kérk zijn
geweest bij de herdenking van den Hervor
mingsdag, en wellicht zijn ook nog enkelen I last van H. B. 9.-leerlingen aan den Kanaalweg
weggebleven, omdat de heer Hulleman voor I is met medewerking van den Directeur de
Helder een onbekende was. (schuldige van het breken van de glasruit
Ts het optreden van dezen heer hier een I dekt. Deze bleek een steen te hebben voort-
succes geweest? Zeer zeker; hoewel de deola- geschopt, welke helaas een verkeerd doel trof.
mator met ln alle opzichten even goed voldeed,
Op verzoek van den conciërge van- het R.-K.
Militair Tehuis werd Zondagavond assistentie
verleend ter verwijdering van een drietal ma-
heeft hij toch het publiek voor zich gewonnen.
Als de heer Hulleman enkel leest, is zijn tempo
wel eons wat vlug, zijn Intonatie niet steeds de
juiste. Het best voldoet hij te f^vere deola- vj^J| wr VörwjJUömJK ¥[U1 ÜÜU
matte; hij weet zeer goed de verMbtilonde k riuegebep^ungen inrichting,
raktere en persoonlijkheden uit te beelden en
heeft vooral de vis oomica, die zijn publiek aan.
het gleron brengt Kostelijk was zijn ultb.eel>
ding van bet fragment uit Heljermane „Scha
kels": de smeuïge, echt Heijerma-nniaanschej
tooneeltjes tusschen Pancras, Hein en dione
oga, (het ls het bedrijf, waarin Panoras zijn
broer van zijn trouwplannen vertelt) gaven
herhaaldelijk aanleiding tot lachsalvo's uit de
*aal. De spreker opende met een schets van Een onderzoek heeft plaats.
lhgeumBen medodaoliiip.
Openbare schennis der eerbaarheid.
Twee meisjes deden bij de politie aangifte,
dat Vrijdagmiddag, -toen zij op dien Zeedijk
wandelden, een -man baar achterna liep en haar
op zeker joogenbllk met de zedelijkheid strijdige
vertooningen deed'. Op grond van haar aanwij
zingen wordt een onderzoek ingesteld.
j'
Naar aanleiding van de reeds gemelde over-
Maandagmiddag deed een sergeant der ma
rine aangifte, dat hij voor de Marinekazerne
'rijdende op een rijwiel was aangereden door
een marinier, die een motor bestuurde. De aan-
gerediene had eenige ontvellingen aan het been
bekomen1, terwijl zijn kleeding beschadigd was.
5
nader
de
Het „Alg. Handelsblad" (lib.) schrijft
over de verwerping van de Vlootwet:
Alle ruiten zijn stuk en wij staren op
scherven.
Wat nu?
De oude vraag. Maar .in een wel heel erg be
denkelijk gevaL
De man, wiens optreden de naaste aanleiding
tot de crisis werd, de heer Van Schaick, is, poli
tiek gesproken, niet miniatrabel. Cornelia beeft
de ruiten ingeslagen, maarglazenmaker is hr
niet. Hij is geen fractieleider, aan wien een poli
tieke kabinetsformatie kan warden opgedragen
integendeel, hij beeft er voor gezorgd te doen uit
komen, dat hij geen politieke rol wenscht te spe
len, dat zijn verzet alléén dit eene ontwerp gold
en dat hij overigens volmaakt homogeen was met
zijn fractieleider en met de regeering.
Rechts is er dus niemand, althans geen enkele
respectabele figuur, die als drager der verant
woordelijkheid voor de crisis op kan treden. Daar
voor zou trouwens noodig wezen, dat zulk een
figuur een bestaande (of desnoods althans ont
staande) zelfstandige politieke groep achter zich
hadterwijl er geen denken aan is, dat, met
of zonder den heer Van Schaick, de tien dissi
dente katholieken uit de fractie treden en uit de
Staatspartij en pardoes een zelfstandige groep
gaan stichten.
Links.... o links zijn er velen. Maar juist
te veel. Figuren en partijen. Alleen tusschen
sociaal- en vrijzinnig-democraten is voldoende
cohesie voor een Kabinetsformatie. Maar de
goede wil, die mr. Troelstra dezer dagen heeft
geuit, is daartoe niet voldoende. Twintig socialis
ten en vijf vrijzinnig-democraten. Wie bouwt een
ministerie op 35 man?
De mogelijkheid lijkt uitgesloten, dat b.v. de
heer Golijn of de heer Van Karnebeek ln een
nieuw ministerie zouden overgaan. Althans zeker
niet ln een politiek Kabinet.
En toch lijkt een nieuw rechtsch ministerie,
zond-er Vlootwet dan, maar desnoods mèt een
duur. Misschien kan men, als overgang en bi;
wijze van politiek calmans, tot een zaken-kabinet
van bezuiniging zijn toevlucht nemen.
Intusschen zitten we voorloopig met een demis-
slonnair,td. w. z, feitelijk zonder ministerie. En
zonder k'rachtige figuren als die van een Colijn
en een Van Karnebeek. Zonder perspectief voor
de verdediging van Indiê en voor het handhaven
der waarde van onzen gulden.
Alles ligt ln scherven.
Dat hebben de heeren Ruys en Van Schaick
ons land bezorgd.
Waarlijk, de aóe October 1923 lijkt ons geen
dag van glorie voor de Roomsche Staatspartij.
En ze ibeeft wat goed te maken aan onze
Een schip gestrand, een baken in zee dit acht
de „Nieuwe Rotterdamsche Courant" ook op de
„Schipbreuk" van Vrijdag toepasselijk.
Zoo er uit het gebeurde iets duidelijk Is, dan
wel dit, dat de Kamer tegenover het vraagstuk,
dat zij ln de laatste weken te behandelen had,
heel anders gestaan zou hebben, Indien het zijn
basis gevonden had ln eene sluitende begrooting.
Op dit teeken zal dus, naar de beginselen van
r Ka.tnor.Aa „1* Ka* -mrvloi h.pWn nm hftt I il_._ akabinet behooren te worden tot stand gebracht,
dat iq bezuiniging zoo niet zijn eenlge, dan toch
zijn eerste en allervoornaamste doel heeft.
Ontkend kan niet worden, dat de taak van zulk
een kabinet er ln de laatste jaren niet gemakke
lijker op Is geworden. Ware twee en oen half jaar
geleden een bezuinlgings-kabinet opgetreden, dan
had de overgang van de verspilling naar het voor-
zichtelijk beleid geleidelijk kunnen plaats -grijpen.
Dat de bezuiniging van boven af zal kunnen
Wegens verduistering aangehouden.
ver doorgevoerde specialisatie van departementen,
als wij hebben. Voor afzonderlijke departementen
van Onderwijs en Arbeid ligt in de naaste toe
komst geen voldoende werkterrein open. Zulke
departementen hetzelfde geldt natuurlijk voor
een afzonderlijk departement van Landbouw
verslinden sommen geld9, indien zij inderdaad
werk verrichten. Doen zij dit niet, en zij kunnen,
neen zij mogen dit thans niet doen, dan zijn zij
op het oogenblik niet ander9, dan valsche schijn,
vlaggen, die geen lading dekken.
Inkrimping van bet getal departementen zal de
samenstelling van het kabinet iets vergemakke
lijken.
....Al waar het op -het oogenblik op aankomt
zijn de personen, die van het kabinet deel zullen
uitmaken. Al wat igeëischt wordt is slechts, dat
bij het zoeken naar die mannen geen partij-over-
Voor den dorst.
FamlUe-twlst.
Asststentte verleend.
elk kabinet, dat Inderdaad doorzet, ln de Kamer'
eene meerderheid, die het zal steunen. En zoo de
Kamermeerdérheid dat, op een kwaad oogenblik,,
deed, zou de tijd daar zijn, om door Kamerontbln-
uit Joost weet welke'politieke overwegingen niet
ding een beroep op de kiezers te doen.
De „Nieuwe Ct.* (11b.) zegt:
Er is o. i. slechts ééne dagheldere moraal uit de
fabel, die Vrijdag eindigde, te trekken: het vloot-
werp-ontwerp is gevallen op overwegingen al
thans bij de ernstige bestrijders van financiee-
1-en aard. Bij de tegenstanders te beginnen bij
den heer Van Schaik zijq er, die het te duur,
anderen, die het t h a n s te -duur vinden. De tegen
stemmers, die wapening en verdediging niet meer
van onzen tijd vinden, laten we buiten rekening.
De oppositie is dus, in .hoofdzaak, tegen de finan-
cieele eischen van het ontwerp gekant -geweest,
eischen, die te hoog waren of die te vroeg gesteld
werden. Welnu: de bezulni-gingspolitiek treedt
weer naar voren, doch thans ook ten opzichte van
-de onmiddellijke verdediging van Nederlandsch-
IndiS. Dus: een bezuiniginigsministerie, een kabi
net, dat „het mes er in" zet en dit niet alleen
in de begrootingen buiten het ministerie van
marine doet.
De „cry" is nu: oen bezulnigingskabinet.
Namen worden er genoemd: de wildste combi
natiën met de meest besliste aanduidingen der
portefeuille-dragers worden genoemd. Maar dat
is voorloopig alles gissing. Het eenige, wat geen
gissing is, is de uitspraak d^p Kamer: wij willen
bezuinigen.
„Het Vaderland" (lib.) meent, dat het reeds
lang waggelende coalitie-gebouw voorgoed is In
eengestort en vraagt dan: Wat nu?
Een juist antwoord op deze vraag te geven ls
natuurlijk nog niet mogelijk, al zijn er natuurlijk
schuldige van het hrekeil van de glasruit ont- I aanwijzingen, om reeds te bepalen in welke rich-
-1* l-°'1 ting ,het niet zal kunnen gaan. Zoo is b.v. een
zuiver| Katholiek-Sociaal-Democratisch ministerie
niet wel mogelijk. Men dient toch niet te verge
ten, dat al hebben 10 Katholieken tegen de Vloot
wet gestemd, 22 daaraan hunne stem hebben ge
geven, daarmee te kennen gevende, dat zij hef tijd
stip voor de verbreking van de Coalitie nog niet
gekomen ajhtten, cn dat de Katholieke Staats
partij vóór alles zal zoirgen, dat hare eenheid door
het gebeurde niet verbroken wordt.
Logisch zou uit deze crisis moeten voortkomen
een kabinet Van Schalk-Troelstra-Marchant-Dres-
selhuys. Maar die zouden 10 20 5 10, dat
ls slechts 47 -achter zich hebben, die, al kon men
op de Plattelanders cn Mevr. Van Dorp rekenen
maar de laatste drie zien in den sociaal-demo
craat den oervijand slechts tot 50 zouden
komen.
Maar dien kant kan het niet uit en behoeft het
ook niet nit te gaan.
De S.D.A.P., die blijkbaar met de mogelijkheid
van verwerping van de Vlootwet heeft gerekend,
heeft in zooVerre de oplossing van de crisis ver-,
gemakkelijkt, dat zij zich bereid verklaard heeft
te gaan zitten en hare leuze van: geen man en
geen cent tijdelijk op te bergen voor vermindering
van de defensie^itgaven.
Zoo zou er dus, op vastomlijnd program, een
ministerie kunnen gevormd worden, waarin de
Katholieken met de S.D.A.P., de Vrijzinnig-de
mocraten en den Vrijheidsbond zitting namen, en
daarmee zou tevens het groote goed van een par
lementair ministerie blijven behouden.
„De Nederlander" (c.-h.) drukt de laatste woor
den van den minister van buitenlandsche zaken
voor de eindstemming over de wet af en schrijft
dan: 1
Het is een ervaring, zó(i pijnlijk en eene beslis
sing zóó noodlottig, als in vele jaren het Neder-
landsche volk niet heeft getroff-cn.
De welvaart van het Nederlandsche volk zijn
waardevolle internationale positie zij hangen
onverbrekelijk sainen met de veiligheid van zijn
koloniaal -bezit. Maar dit bezit is niet te hand
haven ais Nederland nalaat datgene te doen, wat
noodig is, om, bij komende botsing in de Stille
Zuidzee, de onzijdigheid van zijn gebied te ver
zekeren. Dan moet de vreemde meester komen,
die in ons Rijk het werk zal doen, dat wij nalieten.
En éénmaal gekomen, zal hij niet meer gaan! Het
is vreeselijk voor eep volk deze ervaring te moe
ten doormaken. Wij stonden niet gaarne in de
plaats van hen, die, om politieke redenen, d. i.
om het zittend Kabinet te treffen, tot dezen maat
regel medewerkten.
Hoe mannen als Dresselhuys, Gerritzen, Van
Gijn, die toch weten wat op het spel staan, tot
deze beslissing konden imeêwerken is ons een ziel
kundig raadsel, welks oplossing wij niet kunnen
geven. Zij willen wel- maatregelen tot handhaving
der onzijdigheid van ons koloniaal gebied zi;
willen wel voortbouwen aan de noodige weer
middelen.... maar de betrokken btiitenlandsche
mogendheden verstaan de genomen beslissing an
ders.... en bovendien: men kon niet stemmen
voor maatregelen, tfie niet aan de Staten-Generaal
worden voorgelegd. Welk Kabinet zal ben die
maatregelen vóórleggen?
Het was voor Nederland nu het oogenblik te
doen wat plicht ls, niet tot handhaving van den
wereldvrede dat ligt buiten onze macbit
maar tot wering van oorlog en van vreemde over
heersching van ons erf. En dat oogenblik i9 niet
gebruikt I Wij mogen niet wanhopen. Wij moeten
weder aan het werk. God kan uitkomst geven
ongedacht en ongehoopt. Maar, naar tnenschelijke
berekening schijnt de aan Nederland toegebrachte
slag onherstelbaar.
Niet één kostbaar goed ls met deze stemming
getroffen. Neen, drie waarden zijn prijsgegeven,
De sterkte en .zelfstandigheid van onze positie,
als koloniale mogendheid, leden bijna onherstel
bare schade
Het parlementair stelsel kreeg een nieuwen ge-
duchten knak; want een stelsel, waarbij zoodanige
anti-nationale beslissing mogelijk is, verliest zijnen
grondslag.
Het Kabinet, dat ons bedrijfsleven verloste van
den onnatuurlijken plooi, dien de oorlog daar in
gebracht had en dat nu zich opmaakte tot be
houd van on3 evenwichtig economisch bestaan
het Kabinet, dat wilde blijven bouwen op de
Christelijke grondslagen, waarop ons volksleven
is opgetrokken dit- Kabinet, dat den tqoed had
zijn leven aan een daad van nationale waarde te
vertinden het werd tot aftreden ftenoopt, zon
der dat iemand in staat is eene oplossing van de
gerezen crisis aan te wijzen. 1
Over de betcekenis van deze moeilijkheid te
spreken, daartoe zal gelegenheid te over zijn,
Heden grijpt ons het meest aan de slag, die aan
de toekomst van ons volk is toegebracht.
i Baldadigheid.
AanrQdlng.
„De Standaard" (a.-r.) ^segt, dat er maar één
oonclusie ls:
De verwerping was het gevolg van het over-
loopen van een 10-tal Roomsche leden naar het
linksche kamp.
Door de verwerping zelve ontviel aan het zit
tend Kabinet de bestaansgrond en door de w ij z
van verwerping, door de groepeering der stem
men, Wordt o. i. ook de vorming van eenig ander
rechtsch Kabinet ondenkbaar.
Bij de beantwoording der vraag, wat thans be
hoort te geschieden, ls er niet veël keus.
Op een der gewichtigste punten van Staatsbe
leid de zorg voor de veiligheid "van het land
is er in de 3 rechtsche groepen geen meerderheid
meer. De leiding op dat punt 19 overgegaan naar
■de linkerzijde, versterkt met 10 R.-K. dissidenten.
Dan is het zelfs voor een kind in den iande
-duidelijk, dat aan Mr. Troel9tra de eere toekomt
de Vlootwet en daarmee het Kabinet ten val te
hebben gebracht. Hij riep de volksbeweging in
het leven, die aan zoovelen een 9lappe ruggegraat
bezorgde; hij was het, die, na het bijeenkomen
der Kamer, de bekende interpellatie hield over
het aftreden van den heer De Geer; zijn groep
marcheerde aan het hoofd bij den parlementairen
strijd.
Men kan, ook als men een politieke nederlaag
lijdt, den overwinnaar de eere geven die hem toe
komt.
Mr. Troelstra was overwinnaar. Maar dit
brengt in het parlementaire leven ook plichten
mee. Pliciitpn, waaraan de heer Troelstra zich niet
zal kunnen, ook niet zal willen onttrekken. Hij
heeft trouwens ln het debat getoond zich van zijn
verantwoordelijkheid bewust te zijn, toen hij ver
klaarde, dat -de S.D.A.P. zich, bij de vorming van
een n-ieuw Kabinet, niet afzijdig zou houden.
De eenig houdbare conclusie uit het gebeurde
te trekken, is o. i. dan ook, dat Mr. Troelstra de
aangewezen man is om een nieuw parlementair
Kabinet saam te stellen.
Voor wat onze giroep in het Parlement betreft,
schijnt de zaak vrij eenvoudig.
Wij hebben opgehouden Regeeringspartij te
zijn en staan in onze volle vrijheid.
Men zal ons niet kunnen .beschuldigen, dat wij
niet tot den einde toe trouw achter het Kabinet
hebben gestaan.
Maar nu zijn we dan weer vrij.
Geheel vrij.
Nu komt de verantwoordelijkheid ook voor het
herstel van het budgetair evepwicht op anderen
te rusten.
Thans gaan we ongetwijfeld het budget sluitend
maken met het geld, dat door de verwerping der
Vlootwet werd uitgespaard.
Niet zonder voldoening kunnen we overigens
op den parlementairen strijd terugzien.
Wat -van A.-R. zijde steeds werd staande ge
houden, n.1. dat deze wet voor Nederland geen
hoogere la9ten meebracht dan we tot nu toe voor
de maritieme defensie uitgaven, kon, dn het parle
mentaire debat, tot op de letter gehandhaafd wor
den. Van die stelling behoefde geen millimeter te
worden prijsgegeven.
Ook zijn we er zeker van, dat, en zulks na niet
langen tijd, de toekomst zal uitwijzen, dat zij, die
zich achter de Regeering schaarden, het bij het
rechte eind hebben gehad.
Maar voorloopig schijnt het ons toe, dat het
woord aan Mr. Woeistra ls.
„De Rotterdammer" (a.-r.) noemt de antl-revo-
lutionnairen toeschouwers bij deze crisis en ziet,
evenals „de Standaard", geen basis meer Voor een
rechtsch kabinet.
Ook dit blad laadt de verantwoordelijkheid op
mr. Troelstra:
Wij wenschen geen Kabinet-Troelstra. Wij ver
foeien zelfs de gedachte eraan.
Maar de 9tap, dien de Kamer doet, voert nood
zakelijk daarheen.
„De Tijd" (r.-k.) schrijft allereerst aan het adres
der katholieke dissidenten:
Dat de tien leden van de R.-K. Kamerclub, die
de christelijke Regeering naar huis zonden, geen
gelegenheid hebben gehad, om zich op de betee-
kenis en gevolgen van hun stem te beraden, zal
zoowal prys als kwaliteit en afwerking.
W(j zijn 20°/ogoedkooper dan elders.
Vraagt zichtzending.
grootst gesorteerd Heeren enKinder-
kleeding-Magazijn hier ter plaatse.
men wel evenmin betwisten als'hun mede-verant
woordelijkheid voor het beredderen van -den i>oli-
tieken chaos, dien zij hehben aangericht. Want
na de duidelijke regeeringsverklaringen kon-den
zij, indien zij den zin hadden begrepen van hetgeen
de tucht in een kwarteeuw sinds ons R.-K.
Staatsprogram van 1897 in onze partij heeft
georganiseerd en gebouwd, hun stem niet tegen
de christelijke Rechterzijde uitbrengen zonder
besef, dat zjj niet alleen deze uit elkander zouden
slaan, maar tegelijkertijd den slag zouden doen
aankomen tegen de eenheid van hun partij.
Wat ons bekommert is wat er achter deze stem
ming ligt; het gaat om het diepere, om de onder-
strooming, die zich nu heeft geopenbaard. En die
zegt ons, dat het nationaal leven in groote staat-
kündige groepen van Nederland ziek is, doodziek.
En dat de'Katholieke „democratie" daardoor on
machtig is gebleken, om een nationaal probleem
op te lossen.
Dat is het ergste wat de Katholieke Partij, na
dat zij tientallen van jaren in vele quaesties, waar
over de meeningen uiteenliepen, toch hare een
heid had bewaard, kon gebeuren.
Wat nu?
De Tweede Kamer heeft den heer De Geer in
het gelijk Asteto 'en ^et "gt dus voor de hand,
dat hij de opdracht krijgt om met Dresselhuys en
Troelstra (of een van' beiden) de taak van het
Kabinet over te nemen. Oud-minister De Geer ls
-een 'te consciëntieus man om zich than9 aan zijn
plicht te onttrekken.
Maar practisch is de oplossing van de Kabinets-
quaestie toch iets minder gemakkelijk.
Met wie van rechts zou de heer Dc Geer als
formateur in zee kunnen gaan? Natuurlijk, als hij
de afgestemde Vlootwet laat liggen, niet met zijn
eigen partijgenooten, die allen zonder uitzonde
ring hebben voorgestemd, en nog veel minder met
de Anti-Revolutionnairen, die het prestige van
hun leider aan -deze Vlootrwet hadden verbonden.
Met mr. Van Schaik-Dresselhuy9 en Troelstra
dan; maar op welk program? Er moet ongeveer
honderd-veertig millioen worden bezuinigd!
Dat de Vlootwet daar buiten ataat, zal nu, n'en
déplaise mr. Troelstra, ook voor de oppositie wel
galuw duidelijk worden. Er moet dus plus minus
honderd veertig millioen op de Nederlandsche
staatsbegrooting worden bezuinigd en op de mili
taire departementen is, gezien de huidige politieke
constellatie, zelfs voor een Kabinet onder mr.
Troelstra's leiding, slechts een klein deeltje dezer
vele millioenen te vinden.
Wat er intusschen met de Marine moet gebeu
ren, blijft een raadsel. Nu de Katholieke demo
cratie onmachtig is gebleken om dit nationaal
probleem op te lossen, opent zich voor de toe
komst van In-dië en dus voor de volkswelvaart
in Nederland wel een zeer somber perspectief.
Eerst indien de afbrekers machteloos zouden
zijn om op te bouwen, kan de tijd aanbreken, dat
de partijen ter Rechterzijde overwegen, zonder
toe te geven aan politieke gevoelens, die natuur
lijk schijnen, in hoeverre Ihaar verantwoorde
lijkheid gemoeid kan worden in het behartigen
der landsbelangen, -die op dit ongelegen 'uur vlak
vóór de behandeling der Begrooting al in een bij
zonder moeilijken toestand geraken.
Uit „Het Cenffum" (r.-k.):
De crisis zal, juist omdat zij onder zulke abnor
male omstandigheden uitbreekt, vermoedelijk
nogal tijd vorderen. Maar intusschen is er veel
arbeid, die op afdoening waqht en bezwaarlijk uit
stel dulden kan.
Waarom het Kabinet zoo nadrukkelijk zijn po
sitie verbond aan het 'tot stand komen dezer
Vlootwet, en haar invoering op korten termijn,
is ons niet volkomen duidelijk geworden. Maar
het heeft weinig zin daarover than9 te gaan na-
pleiten. Het liefst zouden wij zien een reconstruc
tie van het Kabinet met behoud van zijn meest
naar voren trodende figuren. En welbeschouwd
zou een dergelijke oplossing ook het meest in over
eenstemming zijn met de werkelijke partij-ver-
houdingen. Want het Kabinet heeft wel geen
meerderheid voor zijn Vlootwet kunnen krijgen, -
maar dit befeekent geenszins, dat de meerderheid
der Kamer het in 't algemeen zijn vertrouwen
heeft opgezegd. De tien katholieke afgevaardig
den, die hun stem aan het ontwerp onthielden,
stemden tegen de Vlootwet, maar niet tegen het
Kabinet als zoodanig. Hieraan valt geen oogienblik
te twijfelen, men leze slechts, wat de heer Van
Schaik Vrijdag nog zeide. En daarom zou voor
een aanblijven van het ministerie, zij 't dan in
Reconstrueerden vorm, veel te zeggen zijn, al lijkt
de kans daarop, of de bereidvaardigheid -daartoe,
na deze week van de regeeringstafel afgelegde
verklaringen, niet groot.
„Het Huisgezin" (r.-k.):
Van de katholieke tegenstemmers zullen wij
geen kwaad woord zeggen: zij hebben hun harden
en moeilijken plicht gedaan.
Het aaneengesloten stelling nemen van de vrij
zinnigen, die, althans wat den Vrijheidsbond be
treft, warm voelen voor de landsverdediging en
voor het behoud van Indië, is een politieke ma
noeuvre geweest.
„Het Volk" (s.-d.) juicht:
Dat is een overwinning van het volk op de duis
tere machten der reactie.
Uit niets spreekt dit karakter der stemming van
Vrijdag duidelijker dan uit de samenstelling der
lijst van katholieke tegenstemmers: allen op één
na vertegenwoordigers van benoorden-Moerdljk-
sche kieskringen.
Dat wil' zeggen, dat de katholieke Kamerleden,
die streken met een gemengde bevolking verte
genwoordigen, waar de katholieke kiezers in di
recte dagelijksche aanraking met andere kringen
des volks zijn, als gemachtigden htinner kiezers
anders stonden tegenover een wet, die door dr
groote volksmassa vervloekt werd, dan de ver
tegenwoordigers van zuiver katholieke streken,
waar de kiezers nog in groote meerderheid de
volstrekt blinde werktuigen der katlholicke partij
politiek zijn.
Er ligt dan ook geen zweem van zelf-overachat-
ting in, waneer wij rustig verklaren, dat het ons
petitionnement is geweest, en het feit, dat wij
groote aantallen katholieke kieférs hebben kun
nen bewegen om daaronder hunne handteekening
te plaatsen, dat aan de Vlootwet den doodsteek
gegeven heeft.
Wij hebben de lulde stem van het volk tot-spre
ken weten te brengen en dat heeft het pleit beslist.
Het is gauwer met den dictator-van-één-maand
afgel'oopen geweest dan ook wij gedacht hadden.
De hoovaardlge elk heeft het nederig kreupelhout
te zeer geminacht. Nederland is geen land voor
Mussolini's gebleken. Er wordt kort proces mee
gemaakt.
De Vlootwet ls verworpen.
De reactie .heeft een verpletterenden slag ont
vangen.
De dageraad gloort weer aan de kim.
Aan het volk i-; geopenbaard wat het vermag,
als het, gelijk bij de deelneming aan ons petition
nement, tegen der wil-zijner slech-t-beraden leids
lieden in, zelfstandig zijn politiek bepaalt.
Hier ligt de sleutel voor een gunstigen keer in
heel de Nederlandsche politiek.
Dit besef alom onder de volksmassa te verbrei-
