E
UITVERKOOP
Tweede Blad.
BRAMLAGE'S
PLAATSELIJK NIEUWS
MN DINSDAG 20 MEI 1924.
DE TARIEF-VERHOOGING VAN
DE WATERLEIDING.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
WOORDEN en DADEN.
in
VOLKSKLEEDINGmagmlJn:
Weststraat 11.
Dat is pas goedkoop!
Oud en vertrouwd adres.
VJQ., SJJ0 n.m, BJW RJn»
Donderdag 5 Juni.
Doneert
Een huldiging.
Balalaika Orkest
Maatschappij tot bev. der Toonkunst
Afdeeling Helder.
VolkonderwHs afd. Helder.
In de vergadering van den Raad, gehou
den op Donderdag 15 Mei, waarvan een ver
Siag van het verhandelde voorkomt in het
nummer van Zaterdag 17 dezer, 4e blad, is
mede aan de orde geweest een voorstel van
het College van B. en W. om' het tarief voor
levering van water door de gemeentewater
leiding, niet onbelangrijk te verhoogen. Zoo
als men uit liet verslag heeft kunnen ontwa.
ren, is dit voorsiel niet afgehandeld, zulks
als gevolg van een voorstel van orde om hei
tot üe volgende vergadering te 'verdagen,
ondanks het verzet daartegen van de zijde
van het College van B. en W. Van de argu
menten van de zijde van het'College daarbi,
naar voren gebracht (om n.1. uitstel van be
slissing te bestrijden) hebben wij met be
vreemding kennis genomen.
Immers werd door den wethouder Grun-
wald naar voren gebracht, dat de Raad met
het nemen eener beslissing reeds 0 weken
over den tijd is, rente-verlies enz. zou wor
den geleden en bovenal daardoor zeer waar<
schljnlijk de begrooting niet zou kloppen
Dit laatste is al heel vreemd in den monc
van den wethouder. De begrooting is samen
gesteld op de basis der nieuwe tarieven. Dus
een ontvangst over vier kwartalen. Het Col
lege stelt zelf voor, om de tarieven te laten
ingaan op 1 April. Dus er is al een vol kwar
taal voorbijgegaan, met het resultaat eener
ongeveer mindere ontvangst van 7500. Als
desniettemin toch nog verwacht wordt een
voldoende ontvangst in de resteerende 9
maanden om de begrootingsuitkomsten te
verkrijgen, danis daaruit in de eerste
plaats de conclusie te trekken, dat er een
tarief voorgesteld wordt, dat te hoog is.
Voorts is bij de bepaling, dat het tarief
in werking geacht wordt te zijn getreden op
1 April toch zoo'n groote haast niet bij de
afhandeling van dit voorstel, wijl immers
tusschentijdsche verrekening van geleverd
water maar in zeer geringe mate plaats heeft
en het overgroote meerendeel eerst wordt
betaald na afloop van het 2e kwartaal. Het
in batterij bréngen van dit zware geschut
heeft dus geenszins de argumentatie van het
College vóór de invoering van het voorge
stelde tarief versterkt.
Dit klemt te meer, als men bedenkt, dat
door het indienen van het amendement-
Zondervan er in den Raad een zekere weife
ling is ontstaan over de van beide zijden ge
bruikte cijfers. Ook dit had de betrokken
wethouder der bedrijven kunnen voorkomen
indien hij geen cijfers van het afgeloopen
jaar gelanceerd had (die voor de nieuwe ta
rieven waren gebouwd op gegevens van 1
Juli 1923) maar de uitkomsten van het le
kwartaal 1924 (ook al was het geld nog niet
ontvangen) had medegedeeld. Waar men im
mers bijna zes weken over het eerste kwar
taal heen was, had met eenigen goeden wil
aan den Raad een geheel overzicht verstrekt
kunnen worden van de uitkomsten van het
oude, met daarnaast het voorgestelde tarief.
Dóór was dan geen weifeling over mogelijk
geweest. Hoogstens kan men dan voor- of
tegenstander zijn over de indeeling van het
tarief. Dat dus het voorstel van hét College
gestrand is, heeft het aan zichzelf te wijten,
door aan den Raad de gegevens te onthou
den, die in de gegeven omstandigheden aan
hem moeten worden verstrekt om bij zoo'n
belangrijke aangelegenheid tot een juiste be
slissing te kunnen komen,
Nu dus binnenkort wederom de Raad voor
de oplossing van dit vraagstuk zal worden
gesteld, meenen wij goed te doen, om ook
onze meeming kenbaar te maken. Na rijp
beraad zijn wij n.1. -tot de conclusie gekomen,
dat hoe aantrekkelijk -tariefverhooging
ook is, wfll het de gemakkelijkste .manier is
om het bènoodigde geld- binnen te krijgen
verhooging van den prijs van het water
niet noodzakelijk is.
Wij achten -n.1. alleen dan tariefverhoo
ging gerechtvaardigd indien alle andere po
gingen om tot een sluitende bedrijfsrekening
te geraken, uitgeput zijn. Dit geldt voorn-a
melijk voor water, wijl dit artikel door het
overgroote meerendeel onzer bevolking niet
op andere wijze te verkrijgen is en het zoo'n
voorname rol speelt in onze huishouding en
volksgezondheid. 'Daarom is het, meer nog
dan anders noodig, orn -te streven- naar een
zoo economisch mogelijk beheer. En daarop
meenen wij thans v.n. de aandacht te moe
ten vestigen.
Over het eerste punt, waarbij met kracht
1 dient gestreefd- te worden naar een- voor
onze gemeente betere oplossing, is blijkbaar
het College het volkomen eens. Wij bedoelen
een ernstig streven, om met de provincie in
onderhandeling te treden over wijziging van
het aangegane contract. Wat is ni het
geval?
In bijlage No. I, voorkomend© op blad-z. 9
van de toelichting op de begrooting der wa
terleiding komt n.1. het volgende voor:
Aankoop van water van het Provinciaal
Waterbedrijf
De berekening der kosten van de aan
te koopen- hoeveelheid water, geschiedt
volgens het met het P. W. N. gesloten
contract, op hasis van het volgende:
Raming van kosten verbonden aan den
aanleg van een leiding SchoorldamHel-
oer, bij suppletoire levering van 200.000
Helder1" -'aar' 'n een laag-reservoir te
32000 M. buisleiding, wijd 200 m-M.,
57 K.G. per M. 0.12 per K.G. geleverd
218.300
32000 'M. buisleiding alsvoren,
in het werk gebracht ƒ3.40
per M 108.800
Toeslag voor hulpstukken,
kunstwerken 34.000
Tezamen 301.600
Berèkening van den Waterprijs
1. Vaste vergoeding aan het P..W, N.
ad 10l/i van het aanleg-
kapitaal f 37.976.40
2. Aankoop van 200.000
M". (consumptie), 10.000 M8.
(lekverlies) water 0.09 18.900.
3. Aandeel in de algemeene
kosten 10.000.-
66.876.40
Hierbij gevoegd Se rente en afschrij
ving van het kapitaal benoodigd voor den
eersten aanleg der toevoerleiding van hef
P.W.N. (kosten van toezicht, rente gedu
rende den bouw, enz.), n.1. 28.320 (zie
volgno. 12 bij-lage 4 dezer begrooting) te
zamen 2.623, bedragen de kosten van
aankoop in 1924 dus 66.876.40 en 2.623
is 69.499.40 of per M». 0.847497."
Hiermede hebben wij volledig genoemde
bijlage overgenomen.
(Wat treft ons nu bij de uitkomsten van
dit contract, zooals uit deze bijlage blijkt?
In de eerste plaats dit, dat blijkbaar de
gemeente volkomen overeenkomstig den
eersten opzet van het contract heeft gehan
deld. Is dit ook van de zijde van het P.W.N
het geval? En zoo neen, ls daarmede bij het
berekenen van de kosten ten behoeve der
gemeente Helder gemaakt, voldoende reke
ning mede gehouden?
Zijn wij immers wel ingelicht, dan is er
geen buisleiding aangelegd van Schoorldam
af, maar zelfs van Bergen. Voorts is er geen
8 dui-msleiding in zijn geheel gelegd-, maar
tot 't Zand een- 10 duims en verder een 8
duimsleiding. Vermoedelijk is dit gedaan om
met dezelfde 'toevoerleiding, ook de ingeze
tenen van Callantsoog van water te voorzien.
Doch indien- dit juist is, dan kan nooit de
berekening in het verschil in buisleiding
(810 duims) eene zoodanige zijn, dat men
de 8 duims geheel in rekening brengt bij de
gemeente Helder, omdat het provinciaal be
drijf nooit Callantsoog van water had kunnen
voorzien met een twee-dulms buisleiding
vanaf Schoorldam.
Er moet dus minstens gestreefd worden
naar herziening van het contract, omdat
blijkbaar de buisleiding -tot aan 't Zand is ge
legd van een zoodanige capaciteit om den
geheelen kop van Noord-Holland van water
te voorzien en niet alleen ten behoeve van
de gemeente Helder. Het gemeentebestuur
zal minstens mogen eischen, dat de kosten
van het aanleggen der buisleiding tot aan
't Zand toe, voor rekening van het P.W.N
komt.
Dit komt nog sterker naar vorens als wi;
zien uit deze bijlage, dat 3.40 per M. bere
kend is voor het in het werk brengen van
deze leiding.
Is, zoo vragen wij ons af, er verschil tus-
schen het in het werk brengen eener buis
leiding van 8 of 10 duims? En als de ge
meente Callantsoog daardoor mede thans van
water voorzien kan worden en de ingezet©
nen dan 30 cent per AP. betalen, d.i. mét
alle daarbij komende kosten van admlnistra
tie en inning en- ons door dezelfde buislei
ding, met een verlengstuk uitsluitend voor
de gemeente Helder ('t ZandHelder) heb
water geleverd krijgen voor 35 cent per M8.
in laag-reservoir en dus daarenboven de kos
ten van het oppompen naar den toren, de
distributie- en administratiekosten bij elkaar
ongeveer 13 cent per M3., danja, dan
profiteert toch het P.W.N. van de toevoer-
leiding door de gemeente Helder te betalen.
Voort® wordt ons ook nog eens in reke
ning gebracht 28.320 voor kosten van -toe
zicht en renteverlies tijdens het werk. Dit
vergt dus een afschrijving van 1129.20 en
rente ƒ1493.80, totaal ƒ2623.
Heeft het P.W.N. geen -toezicht moeten
houden op het leggen der buisleiding ten
behoeve der waterlevering aan Callantsoog?
En is daarbij geen renteverlies geleden? Is
dit verrekend? Is alles wel voldoende in min
dering gebracht? Gezien de uitkomsten der
prijszetting, vooral met het oog op het feit,
dat onze gemeente minstens 200.000 M8. af
neemt, kunnen wij dit onmogelijk aanvaar
den. Blijkbaar is het College van B. en W.
van meening, dat de gemeente Helder te veel
in rekening is gebracht. Maar dan moet, al
vorens men voorstellen doet tot verhooging
der tarieven door de ingezetenen te betalen,
onomstootelijk vaststaan, welk bedrag het
bedrijf voor het betrekken van water van het
P.W.N. betalen moet. Zelfs zal niet enkel
bij de beslissing van den Directeur van dit
bedrijf mogen- worden berust, indien- die
beslissing niet gunstig uitvalt voor de ge
meente.
Een tweede punt, waarop de aandacht
dient te worden gevestigd, is de -bezuiniging
op het bedrijf der gemeente zelf.
Volgens de begrooting van 1923 was er
een ra-ming der inkomsten en uitgaven van
f 201.508.08; voor 1924 v*m 228.933.52.
een verschil dus van- 22.425.44. Hierbij zij
opgemerkt, dat voor 1923 geen winst en
voor 1924 een winst geraamd is van ƒ67.01.
Die meerdere ontvangst is geraamd als
volgt:
1. Voor waterlevering meer ƒ18.695.44
2. Voor Huurwatermeters en®. 1.780.
3. Aan rente meer 2.000.—
Totaal 22.425.44
Nu blijkt uit het verslag in het nummer
van Zaterdag, dat reeds in 1923 meer werd
ontvangen dan d-e raming:
1. Voor waterlevering ƒ12.596.021/»
2. Voor meterhuur 1.184.86
8. aan rente 4.828.15
Totaal 18.108.631/,
Bovendien bleken de uitgaven ongeveer
f 6000 beneden de raming té zijtn gebleven,
zoodat er een winst is gemaakt van
24.136.231/».
Als men deze gegevens in de eerste plaats
bekijkt, dan reeds vraagt men zich af, of
het noodig was met alle geweld een -tarief
verhooging te willen doordrijven.
Immers blijkt daaruit, dat de ontvangsten
wegens waterlevering in 1923 slechts 6000
blijven beneden de raming voor 1924.
Dit kan reeds dadelijk voor 1/3 worden
gecompenseerd door de raming aan te ont
vangen rente op te voeren tot 4000. Er is
geen enkele red-en om aan te nemen, dat in
1924 minder aan gekweekte rente zal wor
den ontvangen als In 1923, toen het reeds
4328.15 heeft opgebracht. Blijft dus slechts
een tekort van 4000. Moest daarvoor nu
een tariefverhooging worden doorgezet, die
in 3 kwartalen omstreeks 20.000 zou heb
ben opgebracht?
En dit, terwijl in het bedrijf zelf nog vol
doende punten aan te wijzen zijn-, om meer
dan 4000 te besparen!
Als wij iets schrijven, dan willen wij dit
als altijd gaarne bewijzen ook. Mo
menteel wordt aan salarissen (kosten van
beheer) betaald 5285.95, plus 824.80 aan
pensioenen, totaal f 6060.76. Daarop is min
stens 3000 te bezuinigen. Het komt ons
althans zeer ongerijmd voor om dit bedrijf
zoo te belasten met een deel van het salaris
van verschillende functionnarissen, die he
bedrijf absoluut niet noodig heeft te dragen
Er wordt b.v. voor een teekenaar opgebracht
f 1066.67 plus 168.80 ls 1280.47, die' zeer
weinig of in het geheel geen teekenwerk
voor dit bedrijf verricht. Mocht waarschijnr
lijk wel eens een grafiek worden vervaar
digd, dan is het onzin om daarvoor het be
drijf 1230.47 te laten betalen.
Voorts zijn er momenteel werkzaam als
prise d'eau-terreinwerkerfitter, 3 man en is
er voor 2 halve tijdelijke krachten een be
drag geraamd. Dit is ook op de exploitatie
van het pompstation 2 man of voor bijna
4000 te veel.
Voorts zijn, bij de, tegenwoord-ig-uit-den-
tijd-zijnderwerkwijze benoodigd-:
een le machinist, een voorman-machinist
en 2 machinisten, vormende een uitgaaf van
salaris en pensioen van ruim.... ƒ9000.
Dit kan met 2 man geschieden. Besparing
ƒ4500. Voor gas is geraamd ƒ15600. Vol
doende is 4000 aan electrische energie. Be
sparing 11600. Voor onderhoud is benoo
digd voor de on-econofnische gasmotoren
een jaarljjksch bedrag, waarvoor bijna elk
jaar nieuwe electro-motoren gekocht kunnen
worden.
Heeft men bezwaren, als b.v. geen- vol
doende bedrijfszekerheid, of verbruik van
electrici-teit in de speruren, men late dan een
gasmotor in reserve staan. Belangrijke ver
betering tevens, daar de oppompcapaciteit,
door het hoogere toerental der electro-moto
ren, belangrijk verhoogd wordt en dus min
dere werktijd noodig is om het verbruik van
het- water volkomen te beheerschen.
Voorheen heeft men tevens de aanzuig
pompen, die het water halen uit de prise
d'eau, op de filters brengen en in den rein-
waterkelder voeren, gekoppeld aan de pom
pen, die het water van den reinwaterkelder
opvoeren naar den toren. Die eerste hebben
(gehad) 20 meer vermogen, om het ver
lies-bij de reiniging te compenseerén- en al-
fus steeds voldoende water te kunnen heb
ben voor het oppompen naar den toren.
Nu wordt echter van het P.W.N. 200.000
M8., dus ongeveer de helft van de benoodigde
hoeveelheid water betrokken en ontvangen
in den reinwaterkelder. Het werk der aan-
zuigpompen voor die hoeveelheid is dus
overbodig. Doch als de pompen voor den
toren In bedrijf worden gesteld, pompt
wijl ze aan elkaar zfln gekoppeld men
toch ook het water uit de prise d'eau. Dus
wordt de motor, onnoodig belast. Ook deze
scheiding kan met de plaatsing van electro-
motoren worden aangebracht.
Zoo hij elkaar hebben wij hierboven een
aantal objecten van reorganisatie en bezui
niging opgenoemd', die uitgevoerd kunnen
worden, want de hoogspanningskabel ligt tot
in het pompstation. Noodig is slechts de
plaatsing van een transformator van vol
doende capaciteit.
Wordt een -en ander zoo spoedig mogelijk
aangepakt en uitgevoerd, dan ié niet alleen
de -tarief-verhooging overbodig, maar zal -te
vens dit een zekerder waarborg van winst
met de bestaande tarieven opleveren als met
het voorstel van het Ooilege van B. en. W.
kan bereikt worden. En al zal men over de
uitvoering der reorganisatie van de boven
in het kort aangegeven werkwijze nog lang
willen „praten", dan nog is in het boven
staande voldoende aanwijzing te vinden,
waaruit blijkt, dat èn het voorstel van B. en
W. èn het amendement des heeren Zonder-
van "overbodig is om het in de begrooting
voor 1924 beoogde resultaat te bereiken.
N.V.Texelfc Eigen Sft*mrfMi«t-<>raLernonüng
Op w*®fcd)agBn:
Vertrek Texel: <V~ 8»— vjitu, 11,—
Vertrek HeMör: if— vjru, Qj90 v.hl, 18,—
mididL, 4.10 rua, 6^0 run.
Op Zon- ent Feeöbdagem:
Vertr. Texel: 0,— v.*, 11,— v.m, 6,80 bjb.
Vertr. Helldfar: 0,V-Me 10»mM8-, fl.425
mm.
Bioscoop-avond, ten bate van de uitzen
ding van Nederlandache vertegenwoor
digers naar de Olympische Spelen te
Parijs, „TivolT-taoeooop.
Ds. W. B. Onnekes heeft eervol ont
slag aangevraagd bij het Provinciaal Kerk
bestuur van Noord-Holland wegens ver
trek naar Paramaribo.
Zondag 25 Mei zal de afscheidsrede
worden gehouden in de Nieuwe Kerk.
Voor het eindexamen voor Electro-
techniek vanwege het Genootschap „Ma
thesis Scientiarum Genitrix" te Leiden,
slaagde onze plaatsgenoot P. J. van Os
Onze vroegere plaatsgenoot de heer
F. Ekarn/p, slaagde voor eerste officier
Groote Stoomvaart.
te geven door de Muzdekver. „W-innubst",
op Dinsdag 20 Mei, van 8 tot half 10 uur,
in de Muziektent in het Plantsoen.
Programma
1. Mit standarten, marsch
arr. H. B. Schenkels.
2. Thétis, ouverture Jules Watelle.
8. Léda, valse Gabriel Mier.
4. Parade aux Flambeaux Alfred Richart.
5. Mimi Pinson, mazurka Gabriel Mier.
6. Le Roi d'un jour, ouverture
Ad-r. Rinchardt.
7. Le Désenseur, xnarsche Aug. Eenhaes.
Op Zaterdagmorgen j.L werd aan den
serg. maj. adm. J. O. Recourt van het
reg. kust-art. de gouden medaille voor
trouwen dienst uitgereikt.
Op verzoek van den jubilaris had de
uitreiking plaats in allen eenvoud door
den regiments commandant, den kolonel
J. L. Bels, op diens bureel in de kazerne
Langestraat.
Na afloop van de officleele uitreiking
wachtte den serg. maj. Recourt echter
eene verrassing.
De onderofficieren en vele oud-onder
officieren van het garnizoen waren, zon
der medeweten van den jubilaris, in de
gelegenheid gesteld zich te vereenigen
op de korpsbibliotheek in de Langestraat,
om hem op spontane wijze te huldigen,
Zoodra hij getooid was met het eeremetaal
werd hij naar de korpsbibliotheek geleid
en stend weldra te midden zijner kame
raden.
Bij monde van den adj. o.o. instr. H.
Schenkius wenschten de onderofficieren
hem geluk met deze onderscheiding en
in een gloedvolle rede schetste spr. den
jubilaris als geplichtsgetrouw onderoffi
cier en goed kameraad. Hierbij werden
hem een rooktafel met ingrediënten en
een oorkonde, vermeldende de namen
der aan de huldiging deelnemende onder
officieren en oud-onderofficieren van het
garnizoen aangeboden. Spr. verzocht hem
deze te willen aanvaarden als blijk van
kameraadschap. Hij hoopte, dat de jubi
laris nog vele jaren mocht genieten van
een welverdiende rust in gelukkig en
tevreden samenzijn met zijn gezin. Want,
zegt de eene zijde der medaille, dat deze
wordt toegekend voor 36-jarigen trouwen
dienst, de keerzijde der medaille is, dat
het tijdstip van gedwongen, maar ook
wél verdiende rust, niet verre meer is.
Aan zijne echtgenoote werd een mand
met bloemen aangeboden, waarbij zij werd
gehuldigd als de echtgenoote die haar
man in moeilijke tijden ter zijde stond
en het mogelijk maakte, dat hij steeds
en onder alle omstandigheden zijn dienst
met opgewektheid heeft kunnen ver
richten.
Met een driewerf hoera van alle aa:
wezigen voor den jubilhris en zijn gezin
en een kort woord van dank door den
met deze huldiging zeer verrasten jubi
laris, was deze intieme, maar tevens
zeer treffende, huldiging afgeloopen.
Blijkens eene in dit nummer voorko
mende advertentie zal het Balalaika Or
kest niet Vrijdag a.s. in „Oasino" optreden,
dooh op een nader te bepalen datum in
Juni.
Dir. A. J. Leewena.
Dinsdag 27 Mei geeft Toonkunst haar
2e Vocaal Concert, met medewerking van
mevr. Jeanne Zeilstra-Bijlo, sopraan.
Op het programma komen ditmaal o.a.
twee werken voor die ten volle de be
langstelling verdienen der toehoorders,
nam.„Carmen Saeculare" van Diepen-
brock en „Zigeunerlieder" van Brahms.
Betreffende het, op het gedicht van
Horatius (17 voor Chr.) gecomponeerde
werk van Diepenbrock, hetwelk op 6 Mei,
bij gelegenheid van het 7e eeuwfeest der
Napelsche Universiteit te Pompeji is
uitgevoerd, schrijft de Telegraaf dato
11 Mei o.a. het volgende
„De uitvoering van Diepenbrock's „Car-
„men Saeculare", uitgevoerd door een
„koor zangers en zangeressen opgesteld
„op de trappen van den tempel van
„Jupiter, is een groot succes geworden,
„en wat meer «egt, was van voortreffelijk
„gehalte.
„De muziek die a capella is geschreven,
„werd onder diepe stilte aangehoord door
„duizenden toehoorders die het Forum te
„Pompeji geheel vulden en uit alle oorden
„der wereld waren toegestroomd.
„Na het grandiose slot brak er een
„eindeloos gejubel los en ontkwam de
„dirigent „Maëstro Pape" niet aan een
„bis der laatste strophe.
„De Napelsche kranten komen heden
„uit met uitvoerige berichten over Diepen-
„brock's oeuvre en zijn vol bewondering
„voor het „Carmen Saeculare" van onzen
„eersten componist, die met één slag in
„Italië is beroemd geworden
De „Zigeunerlieder" van Brahms vormen
een oyolus van heerlijke, warmgetinte en
spontane uitingen in dien stijl, waarvan de
raszigeuners alleen het geheim kennen en
waarin de'piano-begeleiding een belang
rijke plaats vervuld.
Personen, in het bezit van een
tabaksvergunning, gedateerd op 1 Juni,
worden er aan herinnerd, dat zij het
vergunningsrecht vóór 1 Juni a.s. bij den
ontvanger alhier moeten voldoen.
Gisterenavond -trad voor de Afdeeling
Helder van de Vereeniging „Volksonder
wijs" de heer Klaas de Vries uit Amsterdam
op met het onderwerp „de openbare school
en haar machtige beteekenis". Erg groot
was de belangstelling niet, ongeveer een
honderd-tal bezoekers bevolkten de zaal van
„Scala".
Nadat de bijeenkomst door den Voorzitter
der afdeeling, den beer H. J. Marinus, ge
opend was, die er op wees, dat d-e vergade
ring is uitgeschreven, omdat van kerkelijke
zijde tegenwoordig zeer veel werk gemaakt
wordt om de openbare school te ontvolken
ten bate van de bijzondere school, kreeg de
heer De Vries het woord.
Als ik heb gemeend aan uw verzoek te
moeten voldoen, om hier over de openbare
school -te spreken, past daarvoor een excuus,
aldus de spr. Hoe kan men op zoo'n mooien
zomeravond nog belangstelling wenschen
voor een vergadering? Het is dan ook het
hooge belang voor onze kinderen, dat ermee
gemoeid is, dat ons den moed daartoe geeft.
Wij kunnen dat -niet anders doen in deze
dagen, nu op ons onderwij® wordt beknib
beld, nu het aangevallen wordt en achteruit
gezet in beteekenis.
Spr. gaat vier jaren in de geschiedenis
terug, een korte spanne tjjds toch maar.
Wat hebben wij in 1920 niet gehoopt en
verwacht? De verbeteringen voor ons lager
onderwijs en de beëindiging van den school
strijd.
Indien men waarlijk van meening is, dat
de openbare school niet ls de school van
waarheid-, zoo zeide spr. eens een Fransoh
minister van Onderwijs, welnu, men stelle
de gelegenheid open een andere te kiezen.
-Maar de overheid, zoo voegde deze spreker
er bij, blijwe buiten dat bizond-ere. Spr. was
het daar niet mee eens: Indien het recht
vaardig is, betrachte -men ook rechtvaardig
heid, -mits de waarborgen voor de school
goed zijn.
Wij leven in zware tijden. Wij hebben
met elkander de normen vast te stellen voor
de nieuwe komende samenleving, en dat
nieuwe moet worden -beheerscht door de
moraal der rechtvaardigheid. Clémenceau
zeide in Straatsburg: wij vreezen geen en
kele wetgeving, indien maar rekening ge
houden wordt met ieders recht En dat was
juist het mooie in de wet van 1920, dat dit
recht daarin tot uiting kwam. Maar tegelij
kertijd vroegen wij de zoo noodige verbete
ringen, noodig geworden door den verderfe-
Hjken schoolstrijd.
Wij hebben ervoor gestreden, wij hebben
steeds gezegd, dat de finantieele gelijkstel
ling noodig was. En 88 onzer afdeelingen
spraken zich vóór gelijkstelling uit. Wij
overwogen, dat in ons sectarische vaderland-
het goed was tot dergelijke eenheid' te ko
men, en wij koesterden de hoep, dat hieruit
eenmaal de ééne onverdeelde school zou ko
men, die wij- noodig hebben. Wij hebben
wel gevreesd, dat er nevelen zouden opko
men, maar wij hebben den strijd- aange
durfd. Wij zijin overtuigd, dat dit tijdperk is
een doorgangstijd-perk, waaruit de openbare
school weder verrijst. Wij- gaan thans diep
door het moeras.
Men spreekt van de „neutrale" school,
z.elfs van een „bizondere neutrale" school.
Óns openhaar onderwijs is niet neutraal,
het heeft zijn positief karakter, neergelegd
in de wet op het 1. o. Dat is niet maar weinig,
het is zeer veel: in de zedelijke waarde, die
wij aan het karakter willen verleenen, der
kinderen. Eerbied' aankweeken voor ieders
godsdienstige overtuiging wil ons onderwijs.
„Zalig zijn de reinen van hart, want zij
zullen God zien!" De openbare school leidt
tot reinheid des harten, tot deugdzaamheid,
tot trouw. „Zalig zijn de vreedzamen, want
zü zullen God zien". De openbare school
kweekt vreedzaamheid, zachtmoedigheid.
Met alle kracht wordt aan de zedelijke op
voeding gewerkt. Er wordt gezegd, ook spe
ciaal van Helder, dat er zooveel roode onder
wijzers zijn. Spr. kent alleen „goede" en
„niet goede", de onderwijzers moeten- zijn
mannen en vrouwen, die op de school niet
aan poliitek doen. Het wordt wel beweerd
zoo van hier als elders.
In een debat zeide een dominé tot spreker,
dat een onderwijzer aan de kind-eren gezegd
had, dat de mensch hij zijn dood uiteenviel
in niets dan stof. Toen het op namen noe
men aankwam, bleef deze spr. in gebreke:
hij wist het niet, had het ergens gelezen.
Spr. dwong hem -toen het artikel -te noemen:
het was geschreven door het hoofd van een
chr. school in Leeuwarden, J. Kui-per, ln
diens werk „Christelijk Volksonderwijs";
het was geschied- te B. Bij verder onderzoek
bleek, dat deze schrijver het uit het „Ker
kelijk Weekblad" had overgenomen-: een
blad, dat meer dan 60 jaar geleden in streng-
orthodoxe kringen gelezen werd en volko
men oncontroleerbaar meer was.
Op deze wijze wordt een. campagne tegen
de openbare school gevoerd.
In het debat had spr. wat scherp gezegd,
dat een man als deze onderwijzer enkel maar
goed was voor het christelijk onderwijs. In
den loop van spr.'s ervaring is bij het op-en-
baar onderwijs slechts tweemaal iets derge
lijks voorgekomen. Eenmaal in Hardinx-
veld; de bedoelde onderwijzer is ontslagen.
Anderhalf jaar later was deze onslagen on
derwijzer bij het christelijk onderwijs; thans
is hij burgemeester van W-oudrichem (onder
Kuyper aangesteld). Spr. vroeg onlangs de
zen- burgemeester in een persoonlijk gesprek
wat er toch gebeurd' was, waardoor hij was
ontslagen: „het was niet zoo erg", zei hij,
,ik heb gezegd: „met St. Juttemis, als de
kalferen op het Ij® dansen en Onze Lieve
Heer Hendrik heet". „En vind-tzglj dat niet
erg?" zei spr., ik vind- dat verschrikkelijk,
voor ©en onderwijzer."
\Tfans is ons land bijna overstroomd: met
3 i zond ere scholen en schooltjes. Eenig in
Europa, nergens zoo te vinden. De verwij
dering tusschen de burgers wordt hoe langer
hoe grooter. De milliodhen, die uitgegeven
moesten worden om ons onderwijs" op te
voeren, worden besteed, zooals een hoog
leraar zeide, „uit lust om schoolbestuurtje
I
