Oplichting.
He vnantlekamer der rechtbank te Am.
sterdanuoeft den 81-jarigen koopman A.
G., die en stoombootreederjj aan de De
iiuyterkie tot afgiite van negen kisten
eieren ht bewogen, overeenkomstig den
eisch, toieen jaar gevangenisstraf ver
oordeeld. )e kisten met eieren behoorden
aan een hndelaar te Aalsmeer. De eieren
werden v&ocht voor 626.
Beroovlngen.
Er hoeftemand bij de Amsterdamsche
politie aanifte gedaan, in perceel Kerk
straat 858 zijn beroofd van 80 Engelr
sche pondie;
Ook heef iemand aangifte gedaan, in
perceel O.ZAchterburgwal 27 n te zijn
beroofd van' 640. Als verdacht van dezen
diefstal is en 28-jarige vrouw aange
houden.
Duna te LJmuldien.
Maandagnht omstreeks 12 uur zagen
e»oige werkbden, die op een der stoom-
treiters aan Ie Tredlerkade te Umiuiden
aan het werl waren, eenige Engeische
zeelieden varilen stoomtredler Ben Strome
A 109 uit Alsrdeen op het voetstuk van
de hjjsohkraa van het havenbedrijf twis
ten. Plot sol in, op een oogenbMk dat de
twistenden ji*t aan hun oog onttrokken
waren, zagen;ij dat een der Engelschen
blijkbaar metgeweld de vissohershaven
in werd gesmten. De Nederlandsche ar
beiders niaaktn alarm, doch hoewel zij,
het havenpersneel en de particuliere be-
wakingsdienstonmiddellijk en later ook
de politie tractten hulp te bieden, kwa-
tmen allen te lat en bleek de drenkeling
reeds gezonke. Terwijl men bezig was
te dreggen, gig een der overgebleven
Engelschen nar zijn schip, weldra ge
volgd! door eentweodc, dien de Nederlan
ders van het nsdrijf verdachten. De po
litie heeft een roorloopig onderzoek ter
plaatse ingestëf, en op grond daarvan
zijn de oangebuden Engelschman, on
zijn maat, naa het politiebureau go-
bracht
Na enkele Tim dreggen werd het lijk
van den veronplukte gevonden en door
de politie per bmcard naar de algemeene
begraafplaats gbracht De verdronkene
is een 20-jarlgestoker uit Aberdeen.
Het lijk van en Engelschen zeeman,
die te IJmuideiom het leven is gekomen,
1s gisteren mogen met het Engeische
stoomschip „Strme" naar Engeland over
gebracht. De eide zeelieden, die in
verband met bt geheimzinnige geval
aangehouden varen, zijn na den ge-
heelen dag gebord te zijn wederom
op wjje voeten gesteld.
BLfaem Ingeslagen.
13 dooden.
Uit Boefcaest wordt gemeld, dat de
bliksem ingeeagen is op een groote hoeve
ix de buurt ariaar. Er onstond een brand,
waarbij 13 mtnschen, 60 paarden en veel'
vee in de vlammen omkwamen.
Erntlge ontploffing.
20 dooden.
De Giornale dTtalia meldt, dat tenge
volge van een tntploffing te Castelfranco
20porsonen gelood en meer dan 30 ge-
wend zijn.
Verduistering.
Ie politie to Helft heeft den loopjon
ger D. L. gearresteerd wegens verduis
tert g van een tanzienlijk bedrag aan
magizijngoederen ten nadeele van zijn
patnon. In verbaid hiermede Is aange
houden de koopmm v. V. wegens heling,
te Mens huize da goederen in beslag
werdn genomen.
Onbewaakte overwegen.
In Georgië is een wet gemaakt ter
voorkming van ongevallen bij de krui-
singeivan spoor- en tramwegen.
De (eerwegen zijn daartoe verdeèld in
twee kassen, gevaarlijke en ongevaarlijke.
Op de (evaarlijke moeten waarschuwings-
signale geplaatst zijn, en de trams moe
ten stopen, alvorens door te rijden. De
ongevarlijke mogen door de tram met
niet groter snelheid dan 10 K.M. per
uur berden worden.
De Gotral Georgia Spoorweg heeft op
haar lijrsn 1850 gevaarlijke overwegen,
die allenzijn voorzien van de waarschu-
wingssigialen, waarvan de inrichting
20.000 doiar gekost heeft. Gebleken is,
dat het tnmpersoneel zich dikwijls niet
aan de varschriften stoort.
Een gebaar.
Tijdens dn oorlog kwam een Engelsch
officier me' zijn auto door Rouaan en hij
had toen let ongeluk een brave huis
moeder aante rijden, die van het onge
val gelukkij geen aqdere gevolgen had
.dat haff ParaP!u gebroken werd. De
officier, die waarschijnlijk haast had om
het front t< bereiken, achtte het niet
noodig te soppen om de aangerichte
schade te vergoeden.
Enkele dagen geleden nu meldde zich
een Engelsclman aan het gemeentehuis
te Rouaan en vroeg of men ook zou
kunnen uitviiden wie de huismoeder was,
wier paraplu meer dan tien jaar geleden
door een auto was gebroken. Men heeft
reeds begDpen, dat de autobestuurder
van 1916 en de gentleman van 1926 één
en dezelfdepersoon zijn. De Rouaneeschc
met de gebioken paraplu werd niet terug
gevonden: Aisschien is zij wel gestorven
misschien nok heeft zij haar geringe
„oorlogsschide" heelemaal vergeten. Maar
onze Engelschman, die Rouaan met een
zuiver geweten wilde verlaten, heeft er
op het stachuis drieduizend franc achter
gelaten voer de armen.
„Saluons le geste", zegt de Figaro, het
hlad, waaraan wij deze geschiedenis ont
leen ep.
TEXEL.
Huldiging Prof. Keesoora.
Dinsdagavond is professor W. H.
Keesom, do groote geleerde, die 't helium
In vasten vorm wist te brengen, door do
inwoners van Texel bfj zijn gewoon jaaï-
lijksch bezoek op grootsche wijze gehul
digd.
Prof. Keesotm toch is niet alleen van
geboorte een Texelaar, doch loeft nog
steeds in alles met Texel mede. 't Wel en
wee van ons eiland gaat hem nog steeds
zeer ter harte. De bewoners van ons
eilan,d blijven hem daarom nog steeds ge
heel ais een der hunnen beschouwen eni
doelen mede in 't succes door hem op
wetenschappelijk gebied 'behaald 't Plan
om den grooten geleerde te huldigen
vond hier dan ook in allo kringen grooten
bijval Een zeer groot aantal personen
van alle kanten van Texel had zich Dins
dag naar den Burg begeven, om de hul
diging bij te wonen.
Nadat een tweetal leden van 't huldi-
gingsoomité prof. Keesom en zijn familie
don tuin van Hotel Texel hadden binnen
geleid, sprak de Edelachtb. heer Burge
meester Oort het volgende:
Vervolgens zong die verzamelde me
nigte een door Ds. Raabo vervaardigd
toepasselijk 'lied,
Êrof. Keesom, hierop 't woord krijgen
de, dankte voor de hulde ham (betoond.
Spr. bracht vervolgens dank voor 't on
derwijs hier genoten en voor de vriende
lijkheid, hean steeds door de Texelscho
burgers betoond. Verder stelde spr. In 't
licht de eenheid, die hier steeds heerscht,
waardoor reeds veel tot stand ls gekomen.
Met den wonsch dat die eenheid nog tot
veel grooto dingen imoge leiden eindigde
spr. rijn rode.
Tot riet werd nog t woord gevoerd
door den 00-jarigon pief. Oort, den vader
van den burgemeester van TaxeflL Sur.
sprak els eeiiig hier tegenwoordig lid «tor
universiteit 't Leven aan die universiteit
beschrijvende wees spr. er op, welk eon
zegen er is gelegen ln t bekroond worden
van onzen volhardenden arbeid, welke
zegen Prof. Keesom in zoo rudimo mate ls
ten deel gevallen.
Hierna klonk nog een luid' hoerageroep
dhr verzamelde mendigto, die muziek van
Texels Fanfarecorps, die aan deze huldi
ging veel heeft medegewerkt, speelde
ncv eonlgen tijd, waarmede de openbare
huldiging was geëindigd.
De eindvergadering betreflende de
fanoy-fair werd door versohillende om
standigheden herhaaldelijk vertraagd.
Thans echter heeft zij dan toeh plaats
gehad. De commissie heeft die slotver
gadering gehouden tezamen met de mede
werksters en medoworkors in het lokaal
van den heer Jb. Borst.
De voorzitter der commissie, de heer
B. do Vries,- bracht dank aan allen, die
tot het slagen van do fanoy-fair hebben
medegewerkt. Deze medewerking, zei
voorzitter, ls zóó groot geweest, aat do
zaak zoo goed geslaagd ls, als we maar
konden wenschen.
De penningmeester, de heer J. Buis
man, deelde daarna mee, dat de inkomsten
hebben bedragen ruim f 2800; de uitgaven
vielen niet mee, die bedroegen bijna
f 1800, zoodat er een batig saldo ls van
ruim f 1000een resultaat, zegt penning
meester, waarop we trotsch kunnen zijn.
Vervolgens deelde de voorzitter mede,
hoe de commissie dit geld denkt te be
steden. De fanoy-fair werd gehouden ten
bate van de muziektent en van de mu-
ziekvereeniging „Concordia"; een ge
deelte van het batig saldo zal dus besteed
worden aan de tenthet andere komt
ten bate van de vereeniging.
Allereerst zal de schuld, welke nog op
de tent drukt, afbetaald worden. Dan
wordt een deel van het saldo op rente
gezet, om daaruit het onderhoud aan de
tent te kunnen bestrijden. Vervolgens
wordt een groot deel besteed voor het
aanschaffen van goede, nieuwe muziek
instrumenten en voor de rest zullen
uniformpetten worden aangekocht.
WIERINGEN.
Ook de laatste dag onzer kermis ls
zeer goed bezooht en had een rustig
verloop, zoodat de geheele kermis goed
is afgeloopen.
De politie had een zeer gemakkelijke
taak en behoefde geen enkel proces
verbaal op te maken.
Alle kermisvermakelijkheden inoluis de
woonwagens enz. zijn weer verdwenen.
Naar wij vernemen hebben zioh voor
de a.s. vanwege de middenstandsver-
eeniging alhier te houden motorencursus
ongeveer 40 gegadigden aangemeld, voor
waar een mooi getal.
INGEZONDEN.
LAATSTE
UTEN.
Zwolle. Van een troep te Ommen fcam-
peerende padvinders uit Bloemendaal
werden gistermiddag 2 jongens bij: het
överstefcen van den straatweg te Bestmen
(Gemeente Omttnen) door een auto aange
reden. Een hunner werd gedood, de ander
licht gewond.
N.V. Texels Eigen Stoomb.-Onderneming.
Zomerdienst
Ingegaan 15 Maart 1920.
Op werkdagen:
Vertrek Texel: 0.— van., 8.— vjm, 1L16
vjnn 2.40 n.m., 6.80 njn.
Vertrek Helder: 7.— van,, 9.50 v.m., 12.15
n.m. 4.15 n.m., 0.40 n.m.
Op Zon- en Feestdagen:
Vertrek Texel: 0.— vjm, 8.— vjn., 11.—
vjn„ 5.80 njn.
Vertrek Helder: 7.— vjn., 9.— vm„ 12.—
ua, 6.40 mm.
9
Emma >ekneldi geraakt tussohen een wa
gentje in de kettingbaan. Hij was onmid-
dtÜjk bed.
Prof. Keesom I
U vindt hior vertegenwoordigd do leden van
don Baad en een 'groote schare van belangstel
lenden van verschillende deolen van het
eiland, die allen toegesneld zijn op dien op
roep van onze coimimiesie om n hulde to bren
gen. Wol licht acht u het belachelijk, en ls hot
belachelijk, dat een groot aantal monjbehen,
waarvan hot grootste gedeelte nimmer ook
maar oenigornjaie netonsohappolijkoa arbeid
heeft verricht, dat niet op do hoogte la van
do studio dor natuurkunde en 't element ho-
llum wellicht voor de oereto maal heft hoe
ren nooaion misschien schijnt het belache
lijk' dat deze lieden, waarvan velen u onbe
kend, zich opmaken om n te complimenteeren
met het succes van oen vinding, waarvan zij
do waarde niet ikunnen omvatten.
En toch moet u waarde er aan hechten dat
Texel bijeengeloopon is om n te toonen dat
zij, de Texelaars medeleven met u, dat zij
voelen, dat do roem en eer, die n toegezwaaid
wordt, en die ook door do regeering erkend
wordt, daar het H. M. behaagde u tot ridder
in de orde van don Ned. Loeuw te benoemen,
dat die roem en eer ook ©enigermate op hen
torugvalt Zij genieten er van, dat u op Texel
geboren en getogen zij t en dat dit eiland
trotsch op u mag zijn.
Do dag van 25 Juni 1926, do dag waarop de
proef, dank zij de lage temperatuur en vele
amejspheeren druk voor het eerst gelukte, zal
in de geschiedenis van de natuurkunde als do
datum van een grootste wetenschappelijke
triumfen worden beschouwd, doch deze datum
zal ook in de Texelsche annalen aangeteekend
blijven.'
Ik ben goen Te» tiaar van (fèboorie en hes-
wel ik in den korten tijd dat ik hier ben,
reeds veel voor het eiland ben gaan voelen,
wil ik mij toch bet recht niet aanmatigen om
namenle de burgerij van Txel u toe tespreken,
dit behoort een Texelaar te doen en de heer
Marius Dijt heeft zich hiervoor bereid ver
klaard.
Slechts dit wil ik hieraan toevoegen, het
was mij een voorrecht, Prof. Keepom, om .in
de eerste instantie u en de nwen en speciaal
uwe ouders, voor wie het een voorrecht moet
zijn om bij deze huldiging van hun zoon te
genwoordig te zijn met enkele woorden wel
kom te heoten en hulde te brengen en noodo
sta ik mijn plaats aan een ander af.
Hierna verkreeg do heer M. D. Dijt "t woord:
Hooggeleerde Professor.
Geachte aanwezigen.
Er was eens een reiziger uit Noordelijke
streken, die aan het hof van een Indlschen
vorst vertelde, dat hij water gezien had, dat
zoo vast was, dat men het als glas vespl interen
kon, en zoo sterk, dat er menschcn overheen
konden loopen. De man werd door den vorst
niet geloofd en ondervond een schandelijke be
jegening. Die man was in streken geweest,
waar het vroor, dus waar hot water ijs werd.
Nu zijn wij Texelaana hier bijeen om het
heugelijke feit te herdenken, dab een oud-
Texelaar het helium heeft doen bevriezen en
zonder dat wij zelf ooit helium in gaevoimi-
gen of vloeibaren toetand hebben gezien, ma
ken wij ons allen op om dit feit feestelijk te
herdenken.
Het verschil in deze twee feiten is zoo
groot, dat het niet mogelijk is, de afstand, die
er ligt tuslschen de wetenschappelijke ontwik
keling van den Indischen vorst en die van het
volk van Weet-Enropa met woinige woorden
te overbruggen.
De wetenschap heeft in de laatste jaren dan
ook wel bijzondergroote vorderingen ge
maakt en heeft zich voor de leéken tot zoo'n
groot gebied uitgestrekt, dat *t voor één per
soon ommogolijk is, oni zelfs maar een gering
gedeelte dier wetenschap volkomen to behoor-
schen. Veelheid en veelvuldigheid van- ver
schijnselen en theorieën overweldigen ons en
het wordt schijnbaar al moeilijker, de weten
schap op haar weg to volgen on niet to ver
dwalen in het doolhof van haar vindingen en
schijnbare tegenstellingen. Maar de echte man
non dor wetenschap werken voort, allen be
zield met de gedachte eenheid te zookon ach
ter tegenstrijdige verschijnselen, theorieën op
te stellen, wetten af te leiden, wetmatighoid to
zoeken achter dingen on toestanden.
Roods lang woot men de elementen volgens
hun atoomigewicht in groepen te rangschik»
kon; waarin eon zekere wetmatigheid zit.
Roods lang weet men, dat de zwaartekracht,
die een voorwerp op den grond doet vallen,
overal in het heelal aan dezelfde wetten go-
bonden is.
Merkwaardig le, dat bijna alle denkbare
stoffen, die in heb heelal voorkomen, ook op
onze aarde voorkomen, dus eon eenheid in de
verdeeling der stoffen. Ook vond men, dat do
olementon in drie toestanden kunnen voor
komen, n.1. vast, vloeibaar on gasvormig.
Alle gassen waron langzamerhand voor een
groot dool door uw work, Professor Keesom,
in vasten toestand gebracht ook hier dus
oon oonhoid in aggrogatietpostand. Hot helium
eohter wilde zich niet, althans schijnbaar niet,
aan dezen regel, naar dezo eenheid van aggro-
gatietoestandon. voegen. Hot weerstond, do
laagste temperaturen on dat dezo laag zijn
kan ons duidelijk worden, wanneer wo hooTon
varkondigon, dat de laagste temperaturen ln
hot hoolal voorkomen in het Gitogoon-labora
to rium van professor Keosom in Lolden. Maar
dank zij uw volharding is het dit jaar 18 jaren
nA het vloeibaar maken van het helium gelukt,
door eon combinatie van lage temperaturen en
ihooge drukking, dit woerbarstlgo gas aan de
eenheid van aggrogatiestand to herinneron.
Het helium ie bevroren. En wij zijn hier bij
een gekomen om ons te verheugen over dit
uw resultaat.
En waarom herdenken we dus deze gebeur
tenis? Om twee rodeijon van wotonachappelij-
kon aard. In do eerste plaats hierom, omdat
naar mcnscholijke berekening het heliumgas
nog nooit op eenigo plaats ter wereld in vat
ton toostand ls voorgekomen.
In do tweede plaats, omdat het helium het
laatste gas was, wat nog niet ln vasten too-
stand was gebracht.
Doch vooTal' heudonlken wo deze gebeurte
nis, omdat het een .kroon op het werk was van
n, prof. Keesom, die jarenlang mot taaie vol
harding aan de verkrijging van lage tempo
raturen en aan 't baetudeeren van phyeischo
wetten bij die lage temperaturen heeft ge
wenkt.
Sommigen onzer zullen vragen, welk nut
heeft deze vinding? En we kunnen daarop
antwoorden: doze vinding heeft- oen groot
geestelijk nut. Het is niet het werk van de
geleerden en vooral niet van Prof. Keesom,
om n te vragen: „wat kan ik er mee verdie
nen". Toon do golven van Hortz ontdekt wei
den, hebbon de geloerdon ook niet onmlddol-
lijk gevraagd: wat kunnen wo ermee vordlo-
non, doch de bezitbars van. een radioinatallatio
zouden zonder die vindingen nu hun radio
niet gehad hebbon. En er is niemand die zal of
kan zeggen, wolk direct nut voor de industrie,
voor hot economisch leven, de vindingen van
Prof. Keesom zullen hebbon. Maar wij zijn
ook niet gekomen om het materieele te huldi
gen, wij huldigen het ideöele van nw vindin
gen Wij huldigen n, omdat n bij uw work al
tijd Jiofot gewerkt om de wetenschap en cd wa
ren er dan menchon, die vroegen „wat ver
dient hij er mee", wij huldigen u de* te meer,
omdat uw werk is geweest eon aibold voer do
wetenschap, waarbij 't grootste leen voor
n ls, d)e resultaten bereikt te bobben, waar
van n de wetenschappelijke wereld vol ls.
Texel 4» oen merkwaardig eiland, msar wij
Toxolaars hebben dit zelden begrepen en nog
gaat het de meesten van ons voorbij, dat
Toxol een merkwaardig eiland ie.
Teixel hooft sou apart landschap, dat zich
door natuurschoon zoor onderscheidt van het
nabijgelegen Noord-Holland, doch het zijn
meestal buitenlanders, die ons hierop wljzon
on die ons oiland een eonig plokje in de wo-
reld noemen. One Texelaars gaat dit meestal
voorbij.
Texel heeft oon aparte Flora, die zich hierin
onderscheidt, dat ze op oen betrekkelijk ge
ringe oppervlakte zeer rijk ls aan vormon en
het zijn alweer vreemden, dio ons er op ge
wezen hebben, hoe rijk onze flora wel is, hoe
mooi de duinen en de duinvalleien, de sloten on
wallen van ons eiland begroeid zijn. Ons
Texelaars gaat dit meestal voorbij.
Texel heeft eon zeer rijk vogelleven, van
heel Europa komen do liefhebbers voor de
vliegende fauna naar Texel om do werkelijk
eenige natuurmonumenten te bewonderen. Aan
ons Texelaars gaat dti meestal voorbij.
Texel heeft prachtige wolken en luchten.
Vreemde kunstschilders komon onze luchten
schilderen. Aan ons Texelaars gaat dit
meestal voorbij.
Texel heeft 'xltneoaeiido snanncn voortge
bracht, doch daar zijn we trotsch op. Al zijn
wo ook blind voor het landschap, blind voor
do flora, blind voor de vogels en bUnd voor
de mooie luchten, wo leven gaarne mee met
onze menschen, die Texel verlieten om in don
vreemde door vlijt en gedrag den naam van
bon eiland en hun familie hoog to houden en
we zwellen van trots, wanneer we er op wij-
zon kunnen, dat deze of gene onzer eilanï-
.gonooten hét op zijn gebied ver gebracht
hoeft.
•Maar wij Texelaars zijn een Noordelijk volk
met die eigenaardige reserve en ingetogen
heid, die zich niet gemakkelijk geeft. Wij heb
ben wel iets van de Friezen, waar men op
recht met elkander meeleeft, maar naar het
uiterlijk dit zelden of nooit toont.
Hooggeachte Professor. Geheel Texel was
vol van uw vinding. Arbeiders en boeren, on
derwijzers en kooplui spraken over het he
lium. Een buitenlander, die hier eendgen tijd
vertoefde, zeide mij: wat zijn de menschen
hier toch merkwaardig ontwikkeld: mijn hoe
pita sprak over het vastmaken van het helium
en de voorwerker sprak over hot helinml Wel
een teeben niet waar, wat er omging in die
harten, van de Texelaars, die trotsch waron
op het werk van n. En toen eonmaal het
woord gesproken was: Professor Koesom zal
bij zijn komst op Texel worden gehuldigd, rie
pen we allen in één woord: Ja, daar doen we
aan mee.
(En we zijn er blij om, dat u*in do weten
schappelijke wereld thans de gevierde man
bont, we verheugen ons om u en nw gezin, dat
zoo'n hartelijk deel krijgt in do hulde n toe
bedachtWe ibodenken echter mot weemoed,
dat wijlen Mevronw Keesom, dio n zoo'n
trouwe steun was, dezen dag niet heeft mogen
beleven.
MHjnheor Keosom Senior en Mevrouw Keesom,
het verheugt ons niet het minst voor u beiden,
dat nw zoon van alle zijden zooveel roem
wordt toegezwaaid. De beste trots is de onder-
trots on n heeft reden trotsch te zijn op nw
zoon, doch ook uw zoon mag trotsch zijn op u,
u heeft hem altijd gesterkt, waar n dit mo
gelijk was, materieel on moreel. U mijnheer
Keesom Sr. bont op Texol geëerd en gozlon
door uw standvastigheid en volharding, die u
on nw eiland op monig punt tot zegen ie ge
weest. En (het is ene eon vreugde bij deze hul
diging te mogen zeggon, dat dezelfde stand
vastigheid on volharding, dio uw karakter
eieren, zijn overgegaan ln uw zoon, die met
dezer erfelijke gaven toegerust, het pad dor
wetenschap met zooveel succes heeft bewan-
dold en het verheugt ons, dat u beiden deze
dagen heeft mogen beleven.
Hooggeachte professor.
Ik herinner mij nog heel goed' den dag, dat
uw dissertatie bij mijn ouders in huis golozen
word. Ik was nog eon kind on vroeg wat dat
botoekendo. Het antwoord was: Willem
Keesom ls eon doctor ln do natuurwetenschap
pen geworden. En mijn onmiddollijke weder
vraag was: en wanneer wordt hij Professor
en het antwoord luidde weer: dat zal wel niet
lang meer duren, want Professoren in de na
tuurwetenschappen hebben moeite om de dis
sertatie van Willem Keesom te begrijpen.
Vele Leideche Professoren hebbon reeds de
eer genoten een Nobelprijs te ontvangen.
Kamerlingh Onnes, uw groote voorganger,
was óón dier begiftigden. Wij hopen, dat u
met al de uwen den dag moogt beleven, waar
op ook deze kroon der wetenschap nw hoofd
zal eieren.
Dat u nog lang moge leven tot heil der we
tenschap en voor den roem van oee klolne
eiland, waarop wij zoo trotsch zijn.
Vervolgens word aan Prof Keosom eon oor
konde overhandigd. Doze oorkondo, op zwaar
perkament vervaardigd door den hoor Klap-
meijer, leeraar a. d. Vakschool te Helder, is
een waar kunststuk; de tekst luidt als volgt:
„Texel's Burgerij heeft op den 8den
.Augustus 1926 op de Groenoplaats te Den
„Burg uiting gegeven aan hare bewonde-
„ring, voor Prof. Dr. Wilhelmus Hendrikua
JKoesom, geboren op Texel den 21on Jtoi
i „1876; die tot roem dor wetenschap hot
„helium in vasten toestand' wist te brengen-"
Namens de Burgerij,
De Commissie,
W. B. ORT, Voor».
J. NAGEL, Seeret.
E. LANGEVHLD.
M. D. DIJT.
„Don Burg, Texel, 8 Aug. 1920."
BREEZAND.
De kermla.
MotorencuiBua.
Men verzoekt ons plaatsing van bet volgende:
Esperanto.
Velen uwer zal de naam „Esperanto" wel niet
vreemd in de ooren klinken. Doch de klank al
leen is niet voldoende, daarom zullen wij trach
ten hare beteekenis hier zoo duidelijk mogelijk
weer te geven.
Waar over bet ontstaan van „Esperanto"
(wereld-hulptaal) reeds voldoende in de pers ge
sproken is, zullen wij hierover niet nogmaals
in den brecde ditwijden.
Daar echter wel eens een onjuiste beteekenis
van het) „Esperanto" Verleend wordt, is het
dienstig er even den nadruk op te leggen, dat
„Esperanto" .beteekent „de hopende", d.w.z. hij
die hoopt, dat door het gebruik van een neutrale
taal in het internationale verkeer mei behoud
dus vcm de moedertaal de rassenvijandschap
tusschen de volkeren zal verdwijnen, of juister
gezegd, dat eens de tijd nuoge komen, dat de
moeilijkheid van verschil van spraak opgeheven
zal worden door het „Esperanto".
Dat niet alleen de arbeiders dezo wereld-hulp
taal zich de hunne maken, doch ook bekende
mannen der wetenschap, blijke duidelijk als wij
een en ander dteeren uit de zeer belangrijke
brochure van Prof. Dr. D. van Emhden:
„Het Goed Recht van het Esperanto".
„Welke zijn de voordeel en, die Dr. Zamen-
hof's verdienstelijke sohepping zoo sterk maken?
Er is er één, dat ons treft vóór alles, n.1. het
klein aantal taalregels en het volstrekt ontbre
ken van uitzonderingen daarop. Geen grillige
verscheidenheid van naamvallen, door zus of
zulke voorzetsels „geëischt". Geen vervoeging
van werkwoorden, zoo volmaakt overbodig,
waar het voornaamwoord toch helder genoeg
den persoon der behandeling aanduidt. Geen
klassen van vervoeging, om de overbodigheid
nog eens zonder eenige bate te vervier- (of meer)
voudlgen. In 't Esperanto geen „sterke" werk
woorden, die tijdsverandering anders „mogen"
aanduiden dan hun minder bevoorrechte „zwak*
ke" broeders en aan wie beide weer niet de
uitspattingen der „onregelmatige" losbollen zijn
toegestaan.
Voor dezelfde soort woordafleidingen één re
gel van samenstelling. Voor dezélfdc klanken
één etelllngswijze (Hoe moet, dit ziende, zelfs
het betrekkelijk prr.ctische Engelsch het land
krijgen I). Overal heerscht er een eenvoud, regel
maat en orde, die niet minder dan weldadig aan
doet. Wie Esperanto binnentreedt, zal ontwaren,
hoe kennismaking met die helderheid, met dat
onafgebroken )atÜoneele, met dïo verrassende
consequenties, een werkelijk genot oplevert. Een
tweede sterkte van het Esperanto is zijn gering
aantal stamwoorden. Men hoede er zich voor,
het dientengevolge voor woordarm te houden.
Integendeel, maar zijn methode van woord-
schepping is het aanwenden van een rijk stelsel
van voor- en achtervoegsels met het ln het
oog springend voordeel, dat slechts het Inpren
ten van dio kleine voorraad stamwoorden en van
éénmaal het stel aanhangsels verdscht is, om u
voor goed over al de noodlge woordsytmbolen de
beschikking te geven. Ook bier helpt de stipte
regelmaat. Wie eenmaal geleerd heeft, dat de
uitgang tJüo" aanduidt het instrument, waar
mede een handeling verricht wordt, kent na het
grondwoord „hakt", hakken vanzelf Jtakilo",
bijl, uit „tremet", snijden Jrancüo"mes. De Ne
derlandsche woorden in dit voorbeeld daaren
tegen eischen een geheugen voor vier, uiterlijk
volstrekt niet vermaagschapte, klanken; zonder
dat men daardoor ook maar oenigszins wordt
toegerust voor de verassingen die andere „In-
8trument"-gevallen nu weer stellen zullen. Die
stamwoorden, ziedaar een derde aanbeveling,
heeft het Esperanto ontleend aan de voornaam
ste der Europcesche talen; zij schijnen mitsdien
niet zelden bekend, klinken niet willekeurig,
hechten zich gemakkelijk ls fcet geheugen. Ein
delijk behoort dezo schepping door de smaak
volle keuze zijner taalmiddelen tot de zeer wel
luidende; het meest'schijnt zli aan het Ita-
liaansch te herinneren.
Lezers, was het u bekend, dat in verschillende
landen, o.m. ook ons land (Nijmegen, enz.) het
„Esperanto" een deel van het leerprograni der
scholen vormt?
dat hier te lande in Amsterdam, Rotterdam,
Den Haag, Utrecht, Nijmegen, enz. door een
deel van politie-, post- en trampersoneel Espe
ranto wordt gesproken?
dat groote industrieelen ook voorstanders zijn?
dat Michelln, de bekende bandenfabriek, in
Esperanto correspondeert?
dat pl.m. ar jaarbeurzen Esperanto officieel
bezigen, o.a. Leipzig, Frankfort, Lyon, Parijs,
Milaan, Praag, Barcelona, Weenen, Bazel, enz.?
dat pijn. ioo kamers van koophandel Espe
ranto gebruiken, w.o. Parijs?
dat pl.m. 4000 oorspronkelijke en vertaalde
werken verschenen in Esperanto, w.o. de Bijbel,
Goethe, Schilier, Shakespeare, Dickens, Bar-
busse, Tolstoi, enz.?
dat pl.m. 150 organen bestaan ln Esperanto?
dat de (U)nlver8ala (E)speranto (A)sodo hare
vertegenwoordigers ln meer dan dan 1200 plaat
sen over de heele wereld heeft?
dat reeds 17 Internationale Esperanto-congres-
sen zijn gehouden o.a. in Genève, Barcelona,
Washington, Krakau, Bern, Den Haag, Praag,
Helsingfors, Neurenberg, enz.?
dat voor dit laatste congres bijna 5000 deel
nemers waren Ingeschreven uit 43 verschillende
landen?
dat officieel vertegenwoordigd waren de re
geeringen van Duitschland, Tsjecho-Slowakije,
Finland, Italië, Joego-Slavië, Lijfland, Rusland,
Roemenië en Nederland (vertegenwoordiger in
genieur Isbrücker)?
dat vak-congressen werden gehouden ln Espe
ranto o.a. door geneesheeren, biologen, architec
ten, 'bijbelstudenten, chemici, ingenieurs, onder
wijzers, rechtsgeleerden, postambtenaren, filate
listen, pacifisten, paedagogen, enz.?
Wist u dit reeds? Neen? Welnu, dan is thans
aan u de taak, dit zoo spoedig mogelijk te onder
zoeken.
Dit, als inleiding zal, zoo hopen wij, wel vol
doende zijn, om U een klein denkbeeld te ge
ven van de beteekenis van het Esperanto.
Zoo de redactie ons nog eenige plaatsruimte
zou kunnen afstaan, hopen wij U later van voor
lichting te kunnen zijn omtrent de zeer groote
beteekenis van het Esperanto in de hedendaag-
sche maatschappij met betrekking tot andere
factoren.
Wij twijfelen niet, of na lezing van boven
staande zult gij, geachte lezers, tot de conclusie
moeten komen, dat het tenminste de moeite
waard is, eenige aandacht aan deze wereld-hulp-
taal te schenken en haar te bestudeer en ook.
Nord-Holanda Esperanto Propagando Koml-
tato. Secretariaat: Assumburgstraat 18, Bever
wijk.
{VvrtVIlil
i
