T
wm
TWEEDE EN LAATSTE BLAD
PLAATSELIJK NIEUWS
GEMENGD NIEUWS.
VAN DINSDAG 24 JaNUARI 1928
Bouw van een drietal
mijnenvegers voor de Marine in
Nederlandsch-lndië.
Naar wij vernemen heeft 's Rijkswerf
te Willemsoord thans opdracht ontvangen
voor den bouw van drie mijnenvegers
bestemd voor de zeemacht in Neder
landsch-lndië. Deze vaartuigen, welke
een waterverplaatsing hebben van 191
ton, hebben een grootste lengte over alles
van 40.8 M., grootste breedte 6 M. Zij
worden voorzien van twee triple expansie
machines van 360 I. P. K. elk, waarvoor
de stoom geleverd wordt door één water
pijpketel.
13 Dec. 1.1. werd de bouw dezer vaar
tuigen door het Departement van Marine
aanbesteed. Het resultaat van deze aan
besteding was, dat 's Rijkswerf te Wil-
lemsooord deze drie vaartuigen voor pl.m.
f 460.000 minder aannam te bouwen, dan
de laagste particuliere inschrijver.
Naar men zich zal herinneren, omvatten
de conclusies van de „Werfcommissie"
vermindering van de capaciteit der Rijks
werven en zelfs opheffing van de Rijks
werf te Hellevoetsluis. Uit het verloop
van bovenvermelde aanbesteding blijkt
wel, dat het voor 's lands financiën zeker
niet zonder gevaar zou zijn, indien aan
deze conclusies gevolg werd gegeven.
Veel werk voor de Marine, hetwelk thans
door 's Rijkswerven wordt verricht zou
dan noodzakelijkerwijze door particulieren
moeten geschieden. Waartoe dit zou
leiden leert ons de brochure van den
Hoofdingenieur van Scheepsbouw.
Wij hopen dan ook, dat de Minister
van Marine a. i. er aanleiding in moge
vinden deze conclusies niet tot de zijne
te maken.
DE MACHT VAN HET KLEINE.
Op Vrijdag a.s. houdt „de Macht van
het Kleine" haar jaarvergadering in het
Evangelisatie-gebouw in de Palmstraat,
des avonds om 8 uur.
'Na de verslagen van den secretaris en
penningmeester der afdeeling zal dien
avond gesproken worden over den arbeid
verricht door „De Macht van het Kleine",
tot verpleging van om- en minvermogende
lijders aan vallende ziekte zonder onder
scheid van politieke of godsdienstige
gezindheid, terwijl de Chr. Zangver een i-
ging „Zingt den Heer" eenige liederen
ten gehoore zal brengen.
GYSBERT JAPICX.
Men skriuwt üs:
Snjeontojoun hat it Fryske Selskip
„Gysbert Japicx" syn twadde wintergear-
komste hélden. De toanielforieniging fen
„Waling-om", de sisterkrite üt Skagen
kaem hjir to spieljen mei twa stikken fen
bekinde Fryske toanielskriuwer IJ. C.
Schuytmaker, „Maerteblom" en „De Klan
ten fen Kiker". lt waer like net sa moai, it
wier mar frij hwet wiet by tiiden en wy
seagen dên ek forheard op, do 't dêr sa'n
minsken yn Musis Sacrum wierne. De seal
wier süver groatfol. De foarsiter, de hear
fen Hoek wfer dêr ek tige mei ynnommen
sei 'r yn syn iepeningswird en hy hope,
dêt it in moaye, gesellige joun wirde
Ingezonden Mededeellng.
KEIZERSTRAAT
y 62 63 - 44
Heden ontvangen een nieuwe zending
Grootst gesorteerd Kleedingmagazijn.
Vraagt zichtzending.
Wij zijn 20 goedkooper dan elders.
DE JAVA-SUIKERINDUSTRIE EN
HAAR BETEEKENIS VOOR LAND
EN VOLK
door
Mr. J. J. TICHELAAR.
Inleiding.
Geen tak van nijverheid heeft in ons
koloniaal leven zóózeer en zoo dikwijls de
aandacht getrokken als de suikerindustrie.
Vooral sedert den tijd, dat de Gouver
neur-Generaal Van den Bo^ïh zijn Cul
tuurstelsel invoerde, heeft zy de belang
stelling gehad van zeer velen, eene be
langstelling waarin zij zich dikwijls mocht
verheugen,, doch die zij ook even dikwijls
had te verduren.
BtHool industrie geprezen en diep
is zij verguisd. Naast degenen, die haar de
kurk noemen waarop Java drijft, zijn er
di« aiet schromen haar een vloek te hee-
mocht foar dizze greate keppèl Friezen.
Nou, it is 'n moaye en gesellige joun wir-
den. De Skagers hawwe allerearst foar 'e
moaye joun soarge; jonge, jonge, hwet
hawwe se moai spielel Maerteblom, in stik
üt it greate libben, lient him dêr ek och sa
ta. De hirde striid twisken earm en ryk,
mei ljeafde as oarsoack, hat üs djip trof
fen. Utsünderingen meitsje op it fortolk-
jen fen 'e rollen kinne wy net dwaen,
hwent it wier allegearre yn oarder. En
om de minsken noch 's goed laeitsje to lit-
ten, hiene se in blyspil d'r eftero'an. Dêr
is om lake hjerl Nou, foar 'e gesellige joun
hawwe alle Friezen hjar best dien. It bi-
stjür soarge noch foar 'n lytse forrassing
troch 'n stikmennich priizen forlotsje to
litten, omdêt fense-ls de ponge leech wier.
Do 't spieljen dien wier, bitanke de foar-
sitter de Skagers foar hjar wirk en sei yn
it bisünder noch 'n wirdsje tsjin 'e net
leden.
De foarsitter fen Waling-om, de hear
Jensma üt Lutjewinkel spriek syn beste
winsken üt foar 'e goede foratênMlding
twisken beide K riten.-
En do moasten 'e tafeltsjes en stoellen
foart fensels, hwent se woene Skotse. Oan
't let yn 'e nacht ta djürre de wille en tier.
NOORDER KUNSTKRING.
De verloting van schilderijen door d'en
„Noorder Kunstkring" zal plaats vinden
hedenavond (Dinsdag) tusschen» 7 en 8 uur
in het atelier Dijikstraat alhier.
Belangstellenden hebben vhijen1 toegang.
D© uitslag zal per advertentie in de krant
van Donderdag bekend gemaakt worden.
Lezing met film- en lantaarnplaatjes voor
de Afd. Helder van de Ver. tot Bevorde
ring der Bijenteelt in Nederland.
Zaterdagavond werd in het gebouw U.
S. O. aan den Kanaalweg voor bovenge:
noemde afdeeling een lezing gehouden
over de Bijenteelt, die in de allereerste
plaats bedoeld was als propaganda-avond
en ten tweede om den aanwezigen iets
mede te deelen en te laten zien over en
uit de wonderen van het bijenleven.
De Voorzitter van de afdeeling, de heer
T. Speur, heette de dames en heeren wel
kom, sprak er zijn genoegen over uit dat
de opkomst zoo groot was. Spr. gaf een
kort resumé van hetgeen zou besproken
worden, verduidelijkt door film en plaat
jes, en memoreerde voor de leden nog eens
de voordeelen verbonden aan aansluiting
door de Afd. bij Ring 8, waarop tot heden
toe nog geen afdoend antwoord door de
Afd. kon gegeven worden.
Daarop verkreeg het woord de heer J.
M. Hundt, Voorzitter van de Afd. Amster
dam, die begon met te zeggen dat de aan
sluiting bij Ring 8 enorme voordeelen met
zich bracht en dat er ook op het gebied
van de Bijenteelt alleen iets is te bereiken
door een goede organisatorische samen
werking, en er aldus bij de afd. op aan
drong de aansluiting zoo spoedig mogelijk
te bewerkstelligen.
Daarna besprak deze heer in een onder
houdend betoog het bijenleven.
De bijenteelt is reeds beoefend in het
grijze verleden en wel het allereerst in
de bosschen. Holle boomstammen enz.
waren voor de bijen ideale onderkomens
en daaruit werd toen reeds door de men-
schen afgeleid, dat men ook wel bijen bij
de woningen kon houden. Holle boom
stammen of gedeelten daarna werden bij
de woningen geplaatst en voor een bijen
volk in gereedheid gebracht, totdat men er
spoedig toe overging om korven te maken
en zich meer en intensiever op die teelt be
gon toe te leggen. Voor honderden jaren
terug dacht men algemeen dat de groote Het Bestuur bestaat uit de voorman
ten voor deze gewesten. Zijn er enkelen
die meenen, dat het een zegen zou zijn
voor Java, indien dé suikerindustrie ver
dween, anderen, en deze vormen de over-
groote meerderheid, zijn er van overtuigd,
dat hare verdwijning eene onherstelbare
ontwrichting van het economische leven
op dit eiland tengevolge zou hebben en
van niet te berekenen nadeel zou blijken
te zijn, óók voor het moederland.
De suikerindustrie staat vooral daarom
in het centrum der publieke belangstel
ling, omdat zij is een landbouwbedrijf, dat
door Westersche energie en met behulp
van Westersch kapitaal wordt gedreven
op aan de Inlandsche bevolking toebehoo-
rende en van deze gehuurde gronden.
De omstandigheid, dat de industrie
noodgedwongen immers wettelijke be
palingen maken 't haar onmogelijk grond
in eigendom te krijgen den voor de uit
oefening van haar bedrijf noodigen grond
moet huren van de eigenaren, d.i. van de
Inlandsche bevolking; de omstandigheid,
dat zij aanspraak doet gelden op een deel
van het voor de uitoefening van haar be
drijf onmisbare water; de omstandigheid,
dat zij tal van werkzaamheden in betaal
den loonarbeid moet doen verrichten door
Inlanders dat alles was en is nog voor
velen een rijke bron, waaruit tal van grie
ven tegen de industrie werden en worden
geput.
De belangstelling in de suikerindustrie
wordt evenwel niet alleen in het leven ge
roepen door de bijzonderè verhoudingen,
waaronder zij als Westersche industrie in
onze Oostersche kolonie haar bedrijf moet
uitoefenen; ook uit geheel anderen hoof
de trekt zij veler aandacht. Zij is een schit
terend voorbeeld van hetgeen energie en
wetenschap vermogen tot stand te bren
gen. Deze twee, gesteund door het onmls-
bij die zich in een korf bevond, de koning
was, totdat een zekere Leeuwenhoek tot de
ontdekking kwam, dat het een koningin
was, of in imkerstaai uitgedrukt een
„moer", en tevens de eenige die eitjes leg
gen kon, de anderen zijn allen werkbijen
De koningin legt haar eitjes in de celle
tjes, waarin reeds den 4den dag een klein
rond wormpje te voorschijn komt. Dat
noemt men het broednest, en daar zorgt
de koningin zelf voor. Wanneer het in
laHtst van Januari mooi weer is, dan be
gint zij reeds met het leggen van een en
kei eitje en voert dit dagelijks op totdat zi,
in Mei er 20002600 per dag legt, wat be-
teekent, tweemaal haar eigen gewicht. Dat
is een raadsel der natuur, waarin ook weer
voorzien wordt, doordat zij dan den gehee-
len dag door gevoederd wordt door andere
bijen. De larfjes die op den 4en dag be
ginnen te leven, worden gevoed door de
jonge bijen, de z.g.n. voedsterbijen, veran
deren eerst in nymphen èn daarna in
bijen, dit alles is een proces dat zich in 3
weken tijd voltrekt. Vervolgens blijven zi;
3 weken in den korf, voeden daar de ko
ningin, zweeten was, houden de korf
schoon, betrekken de wacht bij het vlieg
gat, en houden vreemde indringers daar
absoluut buiten.
Daarna werken- deze bijen 3 weken bui
ten den korf er omheen en ook ver weg,
en gaan dan de bloemen bezoeken, want zi,
zijn verzot op zoetigheid, en die zoetighek
vinden zij in alle bloemen in den vorm van
nectar,
Ook zijn de bijen nuttig voor de kruis
bestuiving, die voor alle bloemen noodza
kelijk is. Op een appelboom bijv. waar
geen bijen toegelaten waren, kwamen
slechts 2 procent der bloesems tot wasdom
en waar de bijen wel bijkwamen 20 pro
cent Bij peren was dit geen enkele en 60
procent en bij kersen 8 procent en 40 pro
cent
De nectar wordt door de bijen in de ho
ningmaag gezogen, en in den korf in de
celletjes gedeponeerd'. Ook het stuifmee'
wordt verzameld voor de jonge bijen.
In de maand Mei komen de groote dikke
bijen uit, welke men „darren" noemt Dat
zijn de mannetjesbijen die er alleen in den
zomer zijn om de jonge koningin te be
vruchten, en die een mooi en lui leventje
in den korf leiden, totdat de maand Au
gustus komt, dan worden zij allemaal uit
den korf gejaagd en vinden jammerlijk
hun dood door de koude. Dat noemt men
de „Darreslacht"
De korf is ondertusschen gevuld met
honing voor den langen winter maar nu
komt de imker, en neemt hun den honing
af, maar geeft de bijen toch voedsel terug
in den vorm van accijnsvrije suiker, die
door de Regeering voor de Bijenteelt be
schikbaar wordt gesteld. Van een suiker
oplossing kunnen zij evengoed leven als
van honing.
Ook de raten zijn voordeelig, er wordl
was van gesmolten.
Daarna besprak de spr. nog in het kort
de zoo hoognoodige samenwerking.
Met groote instemming werd spr.'s be
toog ontvangen. Na een oogenblik gepau
zeerd te hebben werd een serie plaatjes
vertoond, waarop het Bijenhouden en wat
ermede annex is, aanschouwelijk was voor
gesteld. Ook het 8000 MJ. groote Bijen
park van de Afd. Amsterdam werd hier
vertoond, en demonstreerde duidelijk, hoe
ver men het door samenwerking brengen
kan. De heer Hundt gaf toelichting bij de
verschillende beelden. Daarna werd het
woord nog even gevoerd door den heer
J. de Meza van de N. V. Bijenstand „Mei
lona" te Santpoort en werd vervolgens de
film afgedraaid, waarover wij, om niet in
herhalingen te vervallen, niet verder zul
len uitwijden. Het was een leerzame avond
De Voorzitter van de Afd. bracht in zijn
sluitingswoord dank aan medewerkers zoo
wel als aan de bezoekers.
Middenstands- en Electrlclteltstentoon-
stelling voor Helder en Omstreken
(M.E.T .H.O.).
Helder 28 April tot en met 0 Mei 1928.
In ons vorig bericht deelden wij reeds
mede, dat ten behoeve van deze tentoon
stelling op het Westplein tegenover het
Raadhuis, het Tentoonstellingsgebouw,
groot 1000 M2. zal verrijzen.
bare kapitaal, hebben Java geplaatst aan
de spits der rietsuiker-produceerende lan
den.
Wat honderd jaren geleden een kwij
nend bedrijf was, dat op het punt stond te
verdwijnen, is geworden tot een wereldbe-
drijf, dat niet alleen door zijne resultaten,
maar ook door het wetenschappelijk peil,
waarop het staat en de wijze, waarop het
georganiseerd is, de bewondering wekt
van hen, die het nader beschouwen.
Korte geschiedenis van de suikerindustrie
op Java.
Het is een bekend feit, dat het suiker
riet op Java nergens in het wild groeit.
Hieruit maakt men op, dat het een inge
voerde plant is, doch het tijdstip waarop
de invoering heeft plaats gehad, is onbe
kend. Uit het feit evenwel, dat een naam
voor deze rietsoort reeds voorkomt in de
oudste bekende taal van Java, mag ge
concludeerd worden, dat zulks reeds zeer
lang geleden is geschied.
Het vaderland van het suikerriet schijnt
Voor-Indië te zijn en van daar uit heeft
het zich verbreid. Aanvankelijk hebben
de menscben het suikerriet wel alleen ge-
gekauwd' terwille van het zoete sap, ter
wijl de kunst om uit dit sap suiker te be
reiden pas in de zesde of zevende eeuw
na Christus bekend is geworden.
Op Java is men met de fabricatie waar
schijnlijk in de achtste of negende eeuw
begonnen, en dit begin houdt verband met
de komst der eerste Chineezen in Indië.
Zij waren de eerste suikerfabrikanten. Uit
hun vaderland brachten zij de oude, ge
brekkige Chineesche methode mede, waar
bij zware molensteenen werden gebruikt
en verticale houten cylinders, die door
karbouwen heel langzaam ln beweging ge
nen der handeldrijvende en industrieele
Middenstandsvereenigingen.
De Tentoonstelling zal een tweeledig ka
rakter dragen.
De electriciteits-afdeeling heeft ten doel
meer bekendheid te geven aan het nuttig
gebruik van de electriciteat in huishou
ding, boerenbedrijf en middenstands-
industrie en vooral de installateurs voor
te lichten.
Het houden van een tentoonstelling
brengf^erschillende belanghebbende groe
pen tot elkander, geeft gelegenheid om de
nieuwste vindingen op elk gebied te de-
monstreeren en bestaande relatiën uit te
breiden. Zoowel op middenstandsgebied,
landbouwbedrijf en huishoudelijke zaken
kan een tentoonstelling het beste laten
zien wat hierin verkrijgbaar is. Electrische
apparaten voor allerlei doeleinden zullen
de bezoekers een idee geven wat bij de
tegenwoordige toepassing is te verkrijgen
in tegenstelling bij den vroegeren moei
lijken en bovendien tijdroovenden handen
arbeid.
De goede samenwerking steeds aan den
dag gelegd, wanneer het ging om een ge
meenschappelijk plaatselijk belang, moge
ook nu verkregen worden. Mede daardoor
zal worden bereikt het groote doel van
deze tentoonstelling om naast het demon-
streereu van datgene wat handel en in
dustrie vermag, de stad Helder meer te
maken eeft centrum van de omgeving, met
als logisch gevolg daarvan een veelvuldig
bezoek en krachtige handel.
Voor belanghebbenden is het secreta
riaat gevestigd Loodsgracht 45, Helder,
seoretaris de heer Fijting van Walsum.
WWW
De secretaris van de M.E.T.H.O. ver
zoekt ons te vermelden dat hij bij
voorkeur over tentoonstellingsaangelegen-
hedën te spreken is ten zijnen huize,
Loodsgracht 45, van Maandag tot en met
Vrijdag van 12.302 uur en des Zaterdags
van 2—6 uur. Belanghebbenden gelleven
daarmede zooveel mogelijk rekening te
houden.
VERLOREN „POKKENBRIEFJES".
Verleden week vonden verschillende be
woners van de Van Galenstraat en zij
straten vaccine-bewijzen in hun brieven
bus .Deze ongewone strooitbiljetten heb-
beii stellig wel velen i.li uwsgierig ge
maakt, hoe ze toch bij hen aan huis kon
den komen. Later bleek, dat kleine kinde
ren van vier a vijf jaar kans hebben ge
zien, om een enveloppe met vaccine-bewij
zen, welke van de Gem.-secretarie, Zater
dag per post naar de R. K. Jongensschool
op den Polderweg was verzonden, 's mid
dags, toen de school verlaten was, vanaf
de straatzijde uit de brievenbus te trek
ken. Hierna hebben ze den inhoud langs
de huizen verspreid. Gelukkig, dat er dus
waarschijnlijk geen baldadigheid van
grooteren valt te betreuren. Het Hoofd der
school stelde dadelijk alles in het werk om
het verlorene weer op te sporen. Intus-
schen zijn nog niet alle vaccine-bewijzen
terug bezorgd, en ofschoon men ter secre
tarie welwillend bereid is duplicaten te le
veren, zullen degenen, die nog enkelen in
het bezit mochten hebben, èn de Secre
tarie èn het Hoofd der School zeker een
dienst bewijzen, door ze weer aan de
school te bezorgen. Men ziet hieruit te
vens een keer te meer, dat kinderen het
zij onbewust, hetzij uit baldadigheid, bij
een brievenbus leelijke last en schade
kunnen veroorzaken.
HET NIEUW ROTTERDAMSCH
TOONEEL „DE PASTOOR VAN
NEUVILLETTE".
De Casino-directie heeft het sublieme
tooneelgezelschap „De Rotterdammers",
dat op de vorige abonnementsvoorstelling
met „De Scheepsbouwer", zulk een schit
terend spel gaf, geëngageerd om hier bui
ten de abonnementsavonden nog een voor
stelling te geven en wel tegen lage entree
prijzen. Dit superieure gezelschap zal op
Woensdag 1 Febr. een opvoering geven
van bet beroemde tooneelspei van Schef-
fer „De Pastoor van Neuvillette". Dit stuk,
zeker door velen al gezien, is één van die
stukken, die om haar boeiende inhoud en
pakkende scène's, altijd op 't repertoir
blijven en overal nog een ongekend succes
hebben.
Dit prachtvolle werk door kunstenaars
als „de Rotterdammers" gespeeld, garan
deert een avond van waar kunstgenot. Het
geheele gezelschap treedt er in op en de
hoofdrollen worden vertolkt door niemand
minder dan de groote acteurs en actrice
Jules Venstraete, Fritis Tartaud, Charlee
Braakensiek en Mevr. Tartaud.
bracht werden. Het beste sap bleef bi;
deze bewerking ln het riet steken. Men
kookte in één ketel, niet veel meer dan
een open kan. Door de gebrekkige fornui
zen en doordat men telkens het sap koud
liet worden, verloor men enorm veel tijd.
Toch is deze wijze van suiker maken met
hoofdzakelijk dezelfde gebrekkige instru
menten, de gebruikelijke gebleven tot in
de eerste helft der negentiende eeuw.
Na de vestiging ln Jacatra, in 1619, nam
de Oost-Indische Compagnie dadelijk han
del en nijverheid in hare bijzondere be
scherming. Zij richtte daarvoor, althans
wat de mfikerfabricatie betreft, het oog
op de Chineezen. Zoo maakte Gouverneur-
Generaal Van Diemen in een plakkaat
van 7 November 1637 melding van een
Chinees, genaamd Jan Kong, die in de
omgeving van Batavia den suikeraanplant
zeer had bevorderd, waarom hem, ten
einde hem ln zijne industrie een weinig
tegemoet te komen, vrijstelling van belas
ting gedurende tien jaren werd verleend,
onder voorwaarde echter dat alle door
ïem gefabriceerde suiker aan de Com
pagnie geleverd werd tegen den markt
prijs te Bantam
Groot was de hoeveelheid' suiker, die
lantam leverde, evenwel niet. De eerste
everantie van bovengenoemden Jan
£ong bedroeg in 1638 slechts 221/» picol.
)e Overheid moedigde echter de teelt
van suikerriet zeer aan en getroostte zich
daarvoor vele en groote uitgaven, zooals
voor het graven van kanalen, het ophoo-
gen van lage gronden, enz. Uit het Moe
derland kwamen orders tot aanmoediging
der cultuur, en zoo zien wij dat in 1710
het aantal suikermolens alleen in de
Ommelanden van Batavia 130 bedroeg. Nu
begon echter de Compagnie, te zeer ge
dreven door eigenbaat en eomxnercdeele
Binnenland.
Een juwelierswinkel te Rotterdam
Een bolt van I 40.000 aan
sieraden en 1 400 aan con
tanten.
Zondagmiddag is te Rotterdam een
inbraak gepleegd, welke zoowel door de
wijze, waarop de dieven hun slag hebben
voorbereid, als door de grootte van den
buit tot de zeldzaamheden behoort.
In pand 20 aan den Binnenweg is.ge
vestigd een filiaal van de juwelierszaak
van de firma A. Siebel jr. Zondagmiddag
omstreeks 4 uur heeft de filiaalhouder
met vrouw en kind zijn boven den winkel
gelegen woning verlaten. Hij moet, om
buiten te komen, door den winkel gaan.
Op dat' oogenblik was er nog niets ver
dachts te bespeuren.
Tegen half zea is de bewoonster van
de tweede étage, een bejaarde dame, uit
gegaan om naar de kerk te gaan. Ook
zij moet, om buiten ta komen, door den
winkel. Toen zij in den winkel kwam, zag
zij, dat daar alles overhoop was gehaald.
Enkele sieraden lagen platgetrapt op den
grond en verder waren alle virtines en
de uitstalling leeg gehaald. De dame heeft
dadelijk de politie gewaarschuwd, en deze
heeft terstond een onderzoek ingesteld.
Daaruit is het volgende gebleken:
Achter den winkel is een kantoor ge
legen en een muur van ongeveer 30 centi
meter dikte scheidt dit kantoor van een
opslagplaats van meel, welke in het aan
grenzende pand is gevestigd.
Tegen dezen tusschenmuur zijn zakken
met moei opgeslagen. Nu is geblsken
dat de dieven in deze stapels zakken,
een nestje hadden gebouwd, door een
aantal zakken te verplaatsen. In dit nestje
zit men, voor een ieder in het pakhuis
verborgen, vlak tegen den tusschenmuur.
In dezen muur hebben zij een gat ge
hakt, dat groot genoeg is, om een vol
wassen man door te laten. De politie ver
onderstelt, dat de dieven die heel wat
tijd noodig gehad moeten hebben, om het
gat in den muur te breken zich ge
durende een groot aantal weken,iederen
Zaterdagmiddag in het pakhuis hebben
laten insluiten; om dan, als de gelegen
heid gunstig was, den muur te bewerken.
Langzamerhand is het hun gelukt, op
één plaats dezen muur dunner en dunner
te maken, totdat dan eindelijk, Zondag
middag, het doorhakken van het laatste
stukje, de voorbereidingen, totdengroo-
ten diefstal heeft voltooid en zij naar
binnen kouden gaan.
Ook in een anderen muur, welke de
afscheiding vormt met een sigarenma-
kerij, bleek op die manier een gat te zijn
gemaakt. Voor zoover men heeft kuDnen
nagaan, is daar niets gestolen.
De waarde van dö gestolen sieraden
bedraagt rond f 40.000. Bovendien is uit
de kassa een bedrag v^n f 300 f 400
gestolen.
De dieven hebben met hun buit, ver
moedelijk evenals zij dit na het verrichten
van hun voorbereidende werkzaamheden
altijd hebben gedaan, de meelopslagplaats
verlaten, door een achterdeur, welke met
een veiligheidsslot is gesloten, wat men
van binnen uit gemakkelijk kon openen.
Hoe lang de dieven hun slag hebben
voorbereid is nog niet na te gaan. In de
meelopslagplaats ligt een voorraad, welke
voor ongeveer een half jaar toereikend
is en de stapel, binnen welke het «nestje*
is gebouwd, lag al ongeveer 8 maanden
onaangeroerd, omdat men eerst de andere
partij wilde opgebruiken.
Intusschen is wel gebleken de dieven
zeer goed met de situatie op de hoogte
overwegingen, weder een te groote pro
ductie te vreezen. De groote fout der
Compagnie was, dat zij den alleenhandel
in suiker wilde blijven 'behouden, hetgeen
leidde tot allerlei willekeurige maatrege
len.
Intusschen begonnen de politieke toe
standen in Europa aan het begin der 19de
eeuw, Holland gedwangen medegaan
met Frankrijk en de Engelsohe kaapvaart
hun invloed in Indië te doen gelden.
Vooral de kaapvaart had tengevolge, dat
het suikertransport zeer gevaarlijk werd
en dat het product op het eiland werd op
gestapeld. Deze voorraad werd steeds
grooter, en om een dergelijk kapitaal niet
langer renteloos te laten liggen, verbood
Gouverneur-Generaal Daendels (1808
1811) het verstrekken van voorschotten.
Het Engelsche tusschenbestuur (1811—
1816) bestendigde dezen toestand, doch b:
de wederinbezitneming der koloniën ha
de suikerindustrie reeds een te grooten
knak gekregen om zich weder spoedig te
kunnen herstellen. Toen in 1826 de Com
missaris-Generaal Du Bus de Gisignles
het bestuur aanvaardde, deed hij veel voor
hare herleving; hij begon weder met het
geven van voorschotten en zijne be
moeiingen hadden succes.
Na Du Bus kwam het Bestuur ln han
den van den Gouverneur-Generaal Van
den Bosch. De koloniën waren zwaar met
schulden belast, terwijl ook het Moeder
land, tengevolge van langdurige ongun
stige politieke omstandigheden onder
geldelijken nood gebukt ging. Het bera
men en toepassen van middelen, die een
bankroet moesten voorkomen, was zeer
urgent en Van den Bosch meende die
middelen gevonden te hebben.
#VoEdt MoloU-
Zoowel de Indische als de Moederland-
sche wetgever hebben regelingen m het
leven geroepen speciaal haar betreffende,
en lang is de lijst van wetten, verordenin
gen en besluiten, waarmede zij bij de uit
oefening van haar bedrijf rekening heeft
teDÏÏhï«t alleen de .Overheid heelde
zich met het doen en laten der industrie,
ook vZ particuliere zijde was de interes
se in haar zeer groot. Zoowel
dergenen die onmiddellijk of middellijk
bil haar geïnteresseerd waren, als van de
zijde van hen, die met haar overigens
geenerlei relatie hebben, is op vergaderin-
len?in dagbladen en in tal van brochures
op s ms hartstochtelijke wijze de industrie
besp oken, en nog steeds houdt de belang-
i
