De stichting van een Zoetfabriek.
Callantsoog.
Wieringen.
DISTRICTSVERGADERING DER
COÖPERATIE „DE TIJDGEEST"
TE WINKEL.
Donderdagavond jJ. vond de lokaJJ-
teit van den heer P. Luikee Butter, de
districtsvergadering plaats der coöperatie
„De Tijdgeest" te Winkel, voor den kies
kring Callantsoog.
Al dadelijk bij bet betreden der zaal zag
men, dat dit geen gewone vergadering
zou zijn. Deze districtsvergaderingen zijn
in het leven geroepen, om den band tus-
schen de leden en de coöperatie becbtf*
te maken, en tevens de belanghebbenden
op de hoogte te houden met den stand van
zalten* Een tentoonstelling.
Aan deze bijeenkomst was een tentoon
stelling verbonden. Voor het aanvangsuur
der vergadering werd druk gebruik ge
maakt van de gelegenheid om het uitge
stalde te bekijken. Monsters van alle arti
kelen, die door „De Tijdgeest worden
verkocht, waren uitgestald, zoowel levens
middelen als andere artikelen, als vloer
matten, van groot tot klein, en van duur
tot goedkoop. Ook wollen dekens van di
verse soorten. Deze, evenals de matten,
vielen natuurlijk bii de schoonmakende
huismoeders zeer in den smaak. Dan nog
langs de verschillende wanden statistie
ken, die de geschiedenis der coöperatie,
die reeds 25 jaar bestaat, in beeld brengen.
Wü zien verschillende grafische voor
stellingen, waaraan wij het volgende ont-
leenen. Het ledental van „De Tijdgeest
is van 664 leden in 1925 geklommen tot
1247 in 1927. Het aantal afnemers in den
zelfden tijd van 1400 tot 2200.
De totaal-omzet bedroeg in 1904, het
oprichtingsjaar der coöperatie, 4283. In
1929 bedroeg dit bedrag 678.000. Ook
zien we, dat het gebruik der artikelen van
ae Handelskamer (Haka) sedert 1925 flink
toegenomen is.
Verder nog eetn groote tabel, die in
beeld' brengt, de prijzen bij de coöperatie
vergeleken met de prijzen van particuliere
winkelbedrijven in plaatsen, waar ook
coöperatoren wonen.
In 't noordelijk deel der streek, die door
de coöperatie bediend word, als Zijpe, Cal-
lantoog, Schagen, Wieringen, Anina Pau-
lowna, bleek de coöperatie gemiddeld 17%
goedkooper te zijn. In het overige, meer
zuidelijke deel, zelfs gemiddeld 19 goed
kooper.
Het bestuur der coöperatie „De Tijd
geest", bestaande uit de heeren J. Ham,
vöorz.; M. Koorn, secretaris; G. Gaayaard,
commissaris; H. Beukman, bedrijfsleider,
en E. van der Wal, propagandist, zijn
aanwezig.
De voorzitter den „De Tijdgeest", de
heer J. Ham, opent de vergadering en
roept den aanwezigen een welkom toe. Hij
vindt de opkomst, voor een gemeente als
Callantsoog, die zoo uitgestrekt is, schit
terend.
Alle leden, zegt spr., kunnen niet naar
Winkel komen, daarom komen wij, door
middel van deze districtsvergaderingen bij
de leden. Vorige jaren hebben de districts
vergaderingen niet aan hun doel beant
woord; er kwamen veel te weinig men-
schen. Daarom heeft men er dit jaar deze
tentoonstelling aan verbonden. Toch, zegt
voorz., is het Woensdagavond jJ. gebeurd
op Wieringen, dat we bijna zonder men-
schen waren, en dat in zoo'n groote wijk.
Deze vergadering, hier in Callantsoog, is
veel en veel beter.
Hierna volgen eenige korte mededeelin-
gen, n.1., dat de ziekteverzekering van het
personeel thans is ondergebracht bij den
centralen bond van bedrijfsvereenigingen.
Vroeger had die ziekteverzekering plaats
in eigen beheer, maar door de inwerking
treding der ziektewet, was dit niet langer
mogelijk.
In Winkel zal a.s. zomer een congres
gehouden worden van den coöperatieven
vrouwenbond. Vorig jaar was dit congres
in Vlissingen, Dat het congres nu te
Winkel gehouden wordt, is wel een be
wijs, dat het coöperatieve leven daar sterk
bloeit.
Nu volgt bespreking jaarverslag.
De heer J. Mooij vraagt naar de kosten
van het autobedrijf. Is het niet goedkooper
zelf een monteur te houden?
De heer H. Beukman, bedrijfsleider van
„De Tijdgeest", leest een rapport voor
van de Handelskamer. Dit komt hierop
neer. Het onderhoud van het autopark
kost 5000 bij de firma Ketel en Schoorl
te Winkel. Een eigen monteur kost pl. m.
1800. Tot nu toe krijgt de coöperatie
een korting op de onderdeelen van pl. m.
10 De Handelskamer is in staat ge
middeld pl. m. 30 te geven. In de a.s.
ledenvergadering zal het voorstel van een
eigen monteur besproken worden»
Komt er een eigen monteur, dan zal
er natuurlijk ook een eigen werkplaats
moeten komen. En tevens nog een auto,
die den monteur bii „verre" herstellingen
kan gebruiken.
De heer D. Breebaart vraagt of alle
bestellers ook wel tevens goede chauffeurs
ziin. De besteller voor de wijk Callantsoog
is best, zegt hjj, maar als chauffeur vind
ik hun wel wat vlug, vooral met het stop
pen en wegrijden. Dit gaat alles met een
schok, hetgeen natuurlijk niet bevorderlijk
is voor de auto.
De bedrijfsleider verzekert hierop, dat
hü ervan overtuigd is, dat de besteller
dezen wenk ter harte zal nemen.
De voorz. verklaart, dat het hem veel
genoegen doet, dat er zoo weinig kritiek
is. De klanten zijn dus hier over de arti
kelen en prijzen der coöperatie tevreden.
Het eigenaardige is evenwel, dat de be
steller toch wel eens thuis kwam met
klachten, vooral over het brood.
De heer Beukman zegt, dat het brood
der coöperatie tegenwoordig goed is. Ge
durende de jaren 1927—1929. De prijzen,
vergeleken met de prijzen van het brood
in plaatsen boven 10.000 inwoners, bleken
bh de coöperatie het laagst te zijn.
Met alle soorten brood was de ooöperatie
per 100 K.G. het goedkoopst.
Verder bespreekt de heer Beukman den
vooruitgang van den omzet der verschil
lende artikelen van de Handelskamer. Hij
dringt er op aan, dat die coöperatoren
voortaan de Haka-zeepproducten zullen
verkiezen boven andere particuliere mer
ken, daar ze minstens even best zijn als
bijv! de producten' der Leverzeep-maat-
schappij.
Voorz. stelt nu aan de vergadering voor,
dat „De Tijdgeest" voortaan alleen de
Haka-zeepproducten zal verkoopen, en
geen particuliere merken meer. Dit wordt
met algemeene stemmen aangenomen.
Mevr. Beukman declameert nu eenige
gedichten, n.1.: „Mensch, durf te leven
van Dirk Ditte, en „Een oude grappenma
ker", van Speenhof.
Hierna houdt de heer Van der Wal, de
propagandist van „De Tijdgeest", een be
toog, waarin hij nog eens goed de voordee-
len van het coöperatieve leven op den
voorgrond brengt.
Dan weer declamatie door Mevr. Beuk
man, n.1.: „Vrede", van Adama v. Schel-
tema en „Kindergedachten".
Rondvraag.
De heer J. Mooii vraagt naar een be
paald soort klompen, dat in Callantsoog
zeer geliefd is. De klompen, die de coöpe
ratie tegenwoordig heeft, noemt hij slecht;
de koppen springen er steeds af,zegt hij.
Daarom verkoopt die coöperatie zeker ook
bandjes voor gesprongen klompen, merkt
hü ironisch op.
De heer Beukman verzekert, dat de
klompen, die de heer Mooii bedoelt, nog
in voorraad zijn. Het bestuur zal blij zijn
als ze er af zijn, want zij vinden die klom
pen juist niet best. De besteller zal ze
echter meenemen, en zijn ze zoo in trek
als-de heer Mooij zegt, dan zullen ze wor
den ingeslagen.
Verder vraagt men, waarom de kolen
boer niet is geweest Oorzaak was het
steenkolen lossen. Morgen komt hij.
Nu volgt de verloting van een tweetal
taarten, die gewonnen worden resp. door
den heer S. Kooger en Mej. Baken.
Vervolgens spreekt de voorz. de hoop
uit, dat deze vergadering vruchtdragend
blijkt te zijn en hij beveelt nog eens „De
Tijdgeest" aan bil de leden. Zij strijden
toch voor een eigen zaak.
Hierna sluit de voorz. onder dankzeg
ging voor de opkomst.
Het jaarlijksch onderzoek voor verlof
gangers van de lichtingen 1918 en 1921
voor de eemeente Callantsoog zal plaats
vinden op 6 Juni a.s. te Schagen in de
gemeentelijke bewaarschool aan het Rens-
gars om 3.15 nan.
SLUITING CURSUS EERST HULP
BIJ ONGELUKKEN,
Jl. Donderdagavond was het voor de
laatste maal dat Dr. Beeker en mevrouw
een cursusavond hielden.
Na het beëindigen der les nam de heer
Nan Kaar, het woord om namens alle
cursisten Dr. Beeker en mevrouw har
telijk dank te zeggen, voor de nuttige
lessen, die zij beiden hadden gegeven.
Spreker memoreerde in het kort van
hoeveel nut het kan zijn, wanneer wij
bij eventueele ongelukken weten hoe wij
hebben te handelen, om zoodoende ten
zegen der menschheid te zijn.
Als blijk van waardeering werd namens
de cursisten aan dokter en mevrouw een
theeservies aangebodeu.
Dr. Beeker dankte mede namens zijn
vrouw voor het prachtige cadeau en zeide
met zeer veel genoegen dezen cursus te
hebben gegeven, waarna allen met een
handdruk afscheid namen.
JJ. Donderdag 8 Mei had in hotel Lont
te Hippolytusihoef een vergadering plaats,
welk© ten doel had de eventueele stichting
eener zoetfabriek te Wieringen. Hiervoor
was overgekomen de Rijkszuiverconsulent
Dr. L. T. C. Scheij uit Hoorn, welke voor
een flink bezette zaal zijn studie over de
eventueele stichting uiteenzette.
Nadat de voorzitter, de heer M. S. Bak
ker, de vergadering had geopend, werd
het woord gegeven aan Dr. Scheij, welke
begon met zich af te vragen:
Moet er voor Wieringen één
moderne kaas- en boterfabriek
gesticht worden.
Al sinds geruimen tijd houdt de kwestie
van den toekomstigen vorm der gemeenr
schappelijke verwerking van de melk, op
Wieringen geproduceerd, de gemoederen
alhier bezig. Het-is dan ook een belang
rijke zaak, die van alle kanten bekeken
dient te worden, om tot een goed gemoti
veerde beslissing te komen. Het gaat er
om, of het wenschelijk is de vier kleine
kaasfabrieken op te heffen en de ver
werking van alle Wieringer melk te cenr
traliseeren in één goed ingerichte coöpe
ratieve kaas- en boterfabriek.
De meendngen zijn thans verdeeld; er
zijn veehouders, die op den ouden voet
willen voortgaan, er zijn voorstanders van
één zuivelfabriek voor Wieringen. Laat
een ieder nu onbevooroordeeld rustig
overwegen,, hetgeen ik thans als resultaat
van het bestudeeren dezer kwestie u hoop
mede te deelen, zegt spr.
In het kort samengevat is de toestand
der zuivelbereiding op Wieringen aldus:
De Wieringer melk wordt in vier kleine
fabrieken coöperatief op kaas en weiboter
verwerkt, een deel der zuivelbereiding is
op de boerderij gebleven, n.1. de boterbe-
reiding uit den afgeschepten room van de
avondmelk.
De vereenigingsvorm is de burgerlijke
maatschap; de melk wordt aan de fabrie-
ranciers weer meegenomen. De 4 fabrie
ken gebracht, de wei wordt door de leve-
ken leverden .in 1929 samen 3.740.000 K.G.
geroomde avond- en volle morgenmelk,
waarvan fabriek A. leverde 1.546.000 K.G.
of 41%; fabriek B. 1.147.000 K.G. of 31%;
fabriek C. 565.000 K.G. of 15%en fabriek
D. 482.000 K.G. of 13
Teneinde nu een' goed oordeel te krij
gen over den bestaanden toestand was het
noodzakelijk aan de 4 fabrieken verschil
lende gegevens te vragen* welke mij door
3 fabrieken volledig en door 1 gedeelte
lijk zijn verstrekt. Een woord van dank is
hier op zijn plaats aan de boekhouders
voor de moeite, welke zij zich hebben
gegeven.
Opbrengst aan Edammer kaas op de
markt gewogen uit 100 K.G. verkaasde
melk voor de fabrieken.
behalve met met met
randkaas randkaas randkaas randkaas
8 97 K.G. 8.86 K.G. 8.49 K.G. 8.79 K.G.
of voor 2 K.G. kaas (waaggewicht) be-
noodigd aan kaasmelk:
22.3 K.G. 22.6 K.G. 23.5 K.G. 22.8 K.G.
Gemiddeld vochtgehalte der kaas:
48.76 46.57 48.06 48.03
Gemiddeld vetgehalte in de droge stof:
45.79 44.73 44.05 44.32
(De cijfers vochtgehalte der kaas en vet
gehalte droge stof zijn verstrekt door het
kaasoontrolestation).
Bruto prijs per 50 K.G. kaas (met rand
kaas er bij):
f 43.59 43.83 43.95
Opbrengst aan weiboter uit 1000 K.G
kaasmelk:
0.310 K.G. 0.382 K.G. 0.993 K.G. 0.160 K.G.
Bruto opbrengst en onkosten per 100
K.G. geleverde melk:
bruto
8.178
8.230
8.338
onkosten
0.754
0.988
0.785
netto
7.424
7.242
7.553
Uit deze cijfers blijkt, dat de 3 fabrie
ken nagenoeg denzelfden prijs voor de
kaas hebben gemaakt. Verder valt ons op
het verschil in productie van weiboter,
welke slechts bij één fabriek vrij goed is
te noemen»
Om nu een goed inzicht te krijgen, wat
de boer voor zün melk maakt, moeten we
nagaan, wat hij krijgt voor 100 K:G. volle
melk, zooals hij die produceert, dus we
moeten de gegevens hebben over de op»
brengst van de producten, welke hij uit
den thuis gehouden room verkrijgt, n.1.
de melkroomboter en de karnemelk. Daar
voor heb ik van 2 boerderijen alhier ge
gevens ontvangen.
Voor de eene boerderij gelden de vol
gende cijfers: Van 100 K.G. volle melk
komt 4.4 K.G. room, en men brengt 95.6
K.G. melk naar de fabriek. Voor deze
melk kreeg men gemiddeld 7.27 cent per
K.G., dus voor 100 K.G. volle melk:
95.6 K.G. kaasmelk 7.27 ct. 6.950
0.809 K.G. melkroomboter 2.20 1.780
5.7 liter karnemelk 4 ct. 0.228
8.958
bovendien dus de terugontvangen wei.
Ik heb het percentage room op 4.4
gesteld, in verband met een vroeger door
mij verricht onderzoek en de uitkomsten
eener proef.
Voor de 2e boerderij ontving men per
100 K.G. melk aan de fabriek gebracht
7.54. Men rekende voor botergeld 2.
Deze leverancier heeft voor 100 K.G. volle
melk 9.12 gemaakt, terwijl hij berekende
9.54, dus weer 0.4 cent te hoog. Het
karnemelkgeld komt daar nog bij.
Op hoeveel moeten we nu het boter- en
karnemelkgeld per 100 K.G. kaasmelk
stellen? Voor de boerderij op Wieringen
van den heer E. G. Wonder was het bij
benadering 2.1 cent, doch daar zijn door
de ligging gunstige omstandigheden voor
den boter- en kamemelkverkoop, en de
hoeveelheid karnemelk is te hoog en de
prijs flinik, dus die 2.1 cent is bepaald te
hoog. Volgens de goed vastgestelde cijfers
van de boerderij: aan de Kreil komt men
op 1.8 cent.
Laten we voor onze verdere beschou
wing aannemen 2 cent en dan neem ik
naar mijne overtuiging een cijfer, dat in
geen geval ten nadeele van den bestaanden
bedrijfsvorm is. Wij kunnen nu vaststel
len, hoeveel een leverancier, die melk le
vert van het gemiddeld gehalte voor 100
K.G. volle melk over 1929 heeft gemaakt.
Ik zal het bedrag opgeven voor de drie
fabrieken afzonderlijk. Wij krijgen dan:
9.133 9.009 8.835
bovendien ontvangt men geroomde wei
terug.
Nu moeten we niet vergeten* dat die
leveranciers bii die melkprijzen zelf te
zorgen hebben, dat de melk aan de fabriek
komt, ze moeten de wei weer meenemen,
ze moeten de avondmelk en den room ver
zorgen, ze moeten karnen en 'botermaken,
ze moeten die boter en karnemelk ver
koopen. Behalve den arbeid komen de om
kosten, vallend© op het onderhoud van het
gereedschap in aanmerking. Het is mij
onmogelijk om dit in een cijfer uit te
drukken.
Eerst bepalen we ons nog tot de verge
lijking met het melkgeld van andere fa
brieken. Nu zijn melkprijzen, door ver
schillende coöperatieve fabrieken uitbe
taald, slecht te vergelijken. Men moet
precies alle omstandigheden weten, die
invloed hebben gehad bij de vaststelling
van den prijs. Maar zonder eenige ver
gelijking kan ik u toch niet laten. En zoo
heb ik het verslagjaar over 1929 (dus dat
boekjaar valt met dat der 4 Wieringer
fabrieken samen), van de kaas een boter
fabriek „De Volharding" te Wieringer-
waard nagegaan dat is dus uw naburige
10 pet. op den inventaris, dat er
aan de reserve is toegevoegd e
op het ledenkapitaal s gestort hetgeen
duseigenlijk ook melkg'eld
moet men in aanmerking nemen,
leveranciers de bussen va" 1at de fa.
gratis in bruikleen krijgen en dat de fa
briek de bussen schoon op de boerde
riien bezorgt. Wanneer we nu he k
defde melkgeld per 100 K.G. vol e melk
van de Wieringer fabrleken nemen, n.L
8.992, dan is dit per K.G. melk.0.822, du
Va cent meer dan van de fabriek 1
Wieringerwaard, die daarvoor heel wat
werk voor de leveranciers voor ha^r
kekening neemt, terw^l bij een mekp,
4 9 cent de Wieringer boer heel wat werk
zelf heeft te verrichten.
Er zijn daarschijnlijk onder u, die me
nen, dat de toestand hier kan blijven,
zooals hij thans is, met de 4 kleine ia-
brieken. Ik moet hen met nadruk er voo
waarschuwen, dat zij de zaak niet goec
inzien, dat zij de teekenen des tyds niet
verstaan. Wat zijn er niet een massa la
briekjes van dit type in de laatste jaren
verdwenen, omdat ze nïet langer beant
woordden aan de tegenwoordige eischen
van het veehoudersbedrijf. De losse leve
ranciers gingen van de fabriek weg en
kozen een fabriek, die twee rnaal daags
de volle melk van de boerderij liet halen.
Men bedenke, dat van de 141'leveranciers
aan uwe 4 fabrieken 34 veehouders, dus
bijna V. deel, los zijn.
U hebt wel begrepen, aan welke zijde
ik mij na ernstige bestudeering der
kwestie schaar, n.1. bij hen, die voorstan
ders zijn van de oprichting eener nieuwe
zuivelfabriek voor geheel Wieringen. Be
halve de genoemde zijn er nog andere
bezwaren tegen het voort laten bestaan
van den ouden toestand, b.v. vereeni
gingsvorm. Alle 4 fabrieken zijn burger
lijke maatschappijen. Van een dezer heb
ik de acte ter inzage gevraagd en het
reglement op de melklevering. Die ver-
vereenigingsvorm is allesbehalve ge
schikt om zich aan te passen aan gewij
zigde omstandigheden.
Voortdurend dreigt hier het gevaar,
dat er moeilijkheden ontstaan en die zul
len niet uitblijven, nu de vennooten niet
langer eensgezind zijn over den opzet van
het gemeenschappelijk bedrijf. Wanneer
een vennoot eens ging weigeren om al
zijn melk te leveren, dan zou men al in
de ellende zitten. Ik weet niet, wat de fa
briek dan zou moeten doen. En dan die
25 pet. losse leveranciers; het is immers
van het grootste belang voor een fabriek,
•dat alle veehouders als leden aan de ver-
eeniging zijn gebonden. De burgerlijke
maatschappij leent zich niet daarvoor.
Stel daar tegenover als vereenigings
vorm de coöperatieve vereeniging, vol-
ens de wet van 1876. Deze vereenigings
vorm heeft al jaren van praktijk in tal
van coöperatieve zuivelfabrieken doorge
maakt; de opgedane ervaring is bij de
laatste wetsherziening daarin verwerkt.
Ze zit dus goed in elkaar en voorziet in
alle gebeurlijkheden.
Een tweede kwestie. Een kleine kaas-
fabriek ontvangt de te verkamen melk;
ze heeft het vetgehalte niet in haar hand.
Het gemiddelde vetgehalte van de droge
stof der kaas bedroeg voor de 4 fabrie
ken 45.79; 44.73; 44.05 en 44.32 pet. Bij de
eerste fabriek zie ik in het staatje van
het kaasoontrolestation over 1929 eenige
malen een gehalte van ongeveer 47 tot
zelfs 47.5 pet.
Voor de kaas heel best en voor het
controlestation heel gemakkelijk, doch is
het wel de bedoeling van deze fabriek
om kaas met 47 pet. vet te merken met
40+? Nu het vetgehalte der'kaas een
maal gestandaardiseerd is, moet een fa
briek althans in staat zijn om de kaas van
het vereischte gehalte te maken. De toe
gift aan vet wordt in den kaasprijs ge
woonlijk niet genoeg gewaardeerd, en dit
vet komt in den vorm van boter tot zijn
hoogste waarde. De fabrieken, die de
melk vol ontvangen, hebben het vetge
halte der kaasmelk in haar macht Zij
werken in het algemeen op de grens van
het vetgehalte en dat dit voordeelig is,
blijkt wel uit het feit, dat zij er de risico
van een flinke boete van het kaasoon
trolestation voor over hebben.
Verder wijst spr. op het verschil tus-
schen de Wieringer fabrieken en de
moderne, wat de productie der weiboter
betreft.
Bij den tegenwoordigen toestand heeft
de kaasbereiding in de fabriek plaats en
de boterbereiding op de vele boerderijen.
Ook deze omstandigheid, welke door de
stichting van èèn fabriek geheel zou ge
wijzigd worden, moeten wij nader be
schouwen.
Door de goede werktuigen is de
fabriek in staat een goede opbrengst aan
boter van goede hoedanigheid te verkrij
gen, er uit te halen, wat er uit te halen
is. De botermaker zorgt er voor, dat het
vochtgehalte normaal is, noch te hoog,
noch te laag. Het vochtgehalte van boter
met het Rijksmerk moet niet hooger zijn
dan 15 pet. Door daar even onder te blij
ven, heeft mén een flinke opbrengst aan
boter, welke in een koele boterkelder be
waard kan wonden en in een hygiënische
verpakking, in stukjes van een half pond,
1 pond of 2 pond aan de klanten in de
omgeving wordtafgeleverd of in vaten
van 25 4 50 K.G. verzondèn.
De toekomst is aa nde fabrieksboter.
door haar gelijkmatigen goeden smaak
en hare verpakking voor detailverkoop
ik heb dezen winter eenige monster
Stea!hbuer V^an 8 boerderiien alhier op
etgehalte onderzocht en gevonden voor
de eerste boerderij 11.3 en 13.4 pet., vooï
de tweede 11.65 en 11.1 pct. en voor de
ïlit l iM1" dHt is Bemidddeld 12.1 pct
Uit dezelfde room zou een fabriek 3 pot'
meer boter maken, enkel door het hnn
gere vochtgehalte. Maar wegens het miS"
'd^H6,^1168 en de karnemelk mÏÏkt
de fabriek nog meer. De karnemelk van
de boerderijen is ln 't algemeen veel u
hoog ln vetgehalte.
Hoe is het nu met die karnemelk hier
gesteld? Ik beb eenige monsters onder.
zocht en gevonden voor het gehalte aan
vetvrije droge stof 5.24 pct., nog eens 6.24
SS?8 pct., 7 32 pct, 6.4 pct en 7.56 Jg
derhalve van de 6 monsters zijn er 4 on!
voldoende, 1 is juist op de grens en j
voldoet aan de eisohen van den keurings
dienst. Deze gaat strenger optreden tegen
te waterige karnemelk en de verkoop^
an karnemelk op de boerderij loopen
steeds gevaar in moeilijkheden te komen
De boterbereiding op de boerderij moest
het overal in ons land afleggen tegen de
boterfabriek; dat geschiedt thans in
oord-Holland ook allerwege. Het zal hier
ook geschieden. Zjj voldoet niet meer aan
uen tisch. t I
Het is voor de Wieringer veehouders
ook mogelijk om hun 4 kaasfabrieken te
centraliseeren in èèn modern ingerichte
kaas- en boterfabriek, zooals 111 onze ua-
-en een veelvuldig zich voordoend ver-
sohiinsel is. Die fabriek zou dan direct
beschikken over 3.900.000 K.G. volle melk
afkomstig van 1200 koeien. Zij zou in
staat zijn' melk te ontvangen uit de Wie.
ringermeer. Het is immers de verwach
ting, dat daar althans in de eerste jaren
op de lichten grond van Afd. I grasland
zal komen. De verbindingswegen niet
Wieringen maken het transport der melk
mogelijk. Meer melk aan de fabriek geeft
verlaging van het onkostencijfer. Lij^
nelk moet onafgeroomd ontvangen wor.
den, hetgeen de tegenwoordige fabrieken
niet zouden kunnen doen en een andere
fabriek tot zich trekken. Wanneer hier
zoo'n fabriek tot stand komt (wat de
grootte betreft, zoo ongeveer de fabriek
te 't Zand), verkeert ge in een bevoor
rechte positie; immers, ge hebt geen con-
currenten en hebt een mooi afzetgebied
voor consumptiemelk, kaas, boter, karne
melk en gort, gekookt met karnemelk in
flesschen. Door de Zuiderzeewerken en
WIeringermeerwerken is en komt hier
groote vraag naar die producten. De dag-
fabrieken van thans hebben bij de melk
levering voor de melklevering voor de
consumptie de moeilijkheid, dat zij volle
melk moeten leveren, terwijl zij de helft
aan geroomde ontvangen.
Hierna houdt spreker zich uitvoerig be
zig met de eventueele plannen enz., welke
noodig zijn voor oprichting. Hy geeft fa
brieken te 't Zand en Ameland als voor
beeld hoe daar gewerkt wordt. Het ge
beurt wel, dat de fabriek door de schuld
van weifelaars te klein opgezet moet wor
den en dat zij komen aanzetten, wanneer
de fabriek klaar is.
De kosten van een moderne fabriek.
En nu komt de kwestie, hoeveel een
moderne fabriek voor geheel Wieringen
zal kosten. Ik kan slechts een globale ra- i
ming opmaken en maak gebruik van de
gegevens der fabriek te 't Zand. Deze fa- f
briek kostte 119.600.óf met een rond
getal van 120.000.voor stichtings- i
kosten. Laten we nu aannemen, dat de
Wieringer fabriek hetzelfde zou kosten,
dan komt de vraag, hoeveel druks dat op
de onkostenberekening per 100 K.G. ge
leverde melk aan rente en aflossing.
Daarvoor nemen wij 10 dus 12.000.
Er wordt geleverd 4 millioen K.G. melk,
dat is dus per 100 K.G. 30 cent. Als men
maar melk genoeg heeft vallen de on
kosten per 100 K.G. mede. Wanneer ik nu
tenslotte mijn advies uitbreng, dan doe ik
dat, na de zaak goed overwogen te heb
ben, zonder aarzeling, en het luidt aldus:
De 4 burgelyke maatschappijen doen ver
standig met ieder voor zichzelf te beslui
ten tot ontbinding. De vennooten worden
lid van de Coöperatieve Vereeniging, die
een kaas- en boterfabriek sticht, en waar
van zooveel mogelijk alle veehouders op
Wieringen lid worden. De 4 burgerlijke
maatschappijen gaan voort met de exploi
tatie van haar kaasfabrieken, tot dus de
nieuwe in werking treedt. Ieder liquideert
haar eigen zaak.
Sommigen zullen misschien van mee
ning zijn, dat het nu geen tijd is om zoo'n
fabriek te stichten, immers het is een on
zekere tijd, we weten niet, of er ook de
veehouders moeilijke jaren zullen komen.
Maar dat zou juist een argument zijn om
aaneen te sluiten en door een goede
organisatie U krachtig te maken. De
coöperatieve zuivelfabrieken zijn in Ne
derland en ook in Denemarken juist in
een moeilijken tijd tot stand gekomen. De
Wieringer veehouders maken zich sterker
door zich aaneen te sluiten in èèn fabriek,
welke aan de neisch van dezen tijd vol
doet. Het is thans geen dure tijd om een
fabriek te stichten.
Moge een ieder bij het nemen van een
besluit, kleine persoonlijke belangen uit
schakelen en medewerken tot het groote
belang van de Wieringer boeren te zaroen
voor de toekomst. Laten de tegenstanders
toch voor alles bedenken, dat de toestand
hier bij het oude niet kan blijven en dat,
wanneer de nieuwe fabriek niet tot stand
komt, er alle kans is, dat een gedeelte der
leJinger melk over den dijk weggehaald
wordt, waardoor de tegenwoordige ffl*
brieken worden ondermijnd, en wat zei
er dan komen? Dan zal men zeggen: wat
jammer, dat wij niet de bakens verzet
nebben toen het getij verliep. Ik hoop van
harte dat Wieringen daarvoor gespaard
nJ daverend applaus had de heer
Scheij in ontvangst te nemen voor
zijn keurige rede.
og werd het woord gevoerd door den
eer lvaan uit Wieringerwaard, welke
eenige nadere gegevens verstrekte. Ver-
er gaven zich ter vergadering reeds 20
'P^ren als lid op voor een eventueele op*
richting. Verder zullen er door de vier
Kaasfabrieken vergaderingen worden g0"
louden en is het te wenschen, dat succes
met uitblijft en de fabriek er komt.
Hierna sluit de voorzitter de vergade
ring.
