HELQERSCHE COURANT van Woensdag 31 December 1930 Vijfde Blad OE GEMEENTE WIELINGEN IN 1930 HET EILAND TEXEL IN 193%. Aspect van het voormalige eiland geheel gewijzigd. Wie in de laatste jaren aan Wierin- gen denkt, denkt aan de Zuiderzeewer ken. Het zijn de Zuiderzeewerken, die het aanzicht der gemeente in weinige jaren totaal hebben... gewijzigd, die het vroeger vergeten eilandje tot een door het heele land bekend punt hebben ge maakt en die steeds meer vreemdelingen tot een bezoek aan Wieringen brengen. De toevloedvan bezoekers uit binnen- en buitenland is dit jaar grooter dan ooit geweest, deskundigen en leeken, autori teiten en dagjesmenschen zijn naar Den Oever getrokken en vele honderden heb ben onder leiding van den heer Verkerk de werken bezichtigd. En vele tientallen, die zich zelfstandig voorbij de bordjes ..Verboden toegang" hadden begeven, liepen een boete op. De Amerikanen kwa men en toonden meer belangstelling voor klompen dan voor Zuiderzeewerken; de Commissaris der Koningin waagde er bij zijn officieel bezoek een paar modder- schoenen aan om den sluisput rond te wandelen. De Zuiderzeewerken, kele belangrijke feiten. En- Het gaat niet aan om hier een volledig overzicht te geven van de werkzaam heden rond Weeringen; alleen enkele be langrijke feiten mogen in herinnering worden gebracht.n In den sluisput bij Den Oever werd het hcele jaar hard gewerkt; de schutsluis, die het IJselmeer met het buitenwater moet verbinden, kwam in de laatste maanden ven het jaar gereed en werd in November in gebruik genomen; ook het werk aan hei complex ontwate- ringssluizen vorderde snel; o.m. werd ge werkt aan de „stortebedden" voor de sluisopeningen en werd de levering en plaatsing van de benoodigde sluisdeuren opgedragen aan de firma Frans Smulders te Utrecht. De deuren voor de schutsluis zijn geleverd door Werkspoor. In snel tempo is voorts doorgezet het maken van den grooten afsluitdijk Wie- ringenFriesland. Het dijkvak Gaatje Zwin, dat in 1929 was gelegd, is dit jaar naar weerszijden verlengd, Oostwaarts tot aan den 'beteugelingsdam door den Vlieter, Westwaarts tot den omringdijk van den sluisput. Hierdoor is thans een aaneengesloten dijksvak ontstaan van Den Oever tot den Vlieter, ter lengte van bijna 5 K.M. Ook op het eiland Breezand, op het gebied van Wonsera- deel, is hard gewerkt aan den dijk. De benoodigde zinkstukken zijn vervaardigd door de M.U.Z. in een daarvoor bezui den Den Oever aangelegd dok. Het in cultuur brengen van de W ieringermeer. Last not least moeten wij hier vermel den de droogmaking en in-cultuur-bren- ling van den Wieringermeer. 5 en 6 Februari maalden de pompen van de Lee mans, het Dieselgemaal bezuiden Den Oever, op proef: toen werd de installatie overgenomen en 10 Februari werd in de Lely bij Medemblik de officieele opening der beide gemalen gevierd, in tegenwoor digheid van den Minister van Water staat en vele andere autoriteiten. En sedert dien hebben de beide gemalen dag en nacht doorgemalen, tezamen iedere minuut 3200 M3 water uitslaande. En ieder etmaal zakte de reusachtigè water spiegel van circa 20.000 H.A. met 2 cM. Tot in den zomer het langzaam terugge drongen water den strijd verloren had en de nieuwe polder te voorschijn was gekomen, als een onafzienbare woestenij, doorsneden door de reeds onder water gebaggerde kanalen. De cultiveering van dit groote gebied heeft nieuwe en gewichtige vraagstuk ken gebracht. Wij kunnen hier slechts terloops herinneren aan het belangrijke rapport omtrent de uitgifte der Zuider- zeegronden, uitgebracht door de Com missie-Vissering. Voor het in cultuur brengen is een voorloopige Dienst inge steld. gezeteld te Alkmaar, die met kracht haar werkzaamheden aanving, en voor verschillende werkzaamheden een over eenkomst sloot met de Ned. Heidemaat schappij. Er is reeds een eerbiedwekkend stuk werk verzet door de moderne graaf machines, de zelfmanoeuvreerende bag germolens en de draglines; groote gre pen arbeiders hebben hier werk gevon den en hier en daar wordt de bodem door het opkomend graan reeds groen gekleurd, óver de arbeidsvoorwaarden wordt onder de arbeiders niet al te gun stig geoordeeld, ook blijkens het gespro kene in enkele vergaderingen. Van De Haukes is naar het Zuiden reeds een fietspad aangelegd naar de in aanbouw zijnde Sluis I (verbinding tusschen twee polderafdeelingen), waar een cantinevan den Volksbond tégen Drankmisbruik is geplaatst en begin December met eenige plechtigheid een postkantoortje is ge opend, het eerste in het nieuwe gebied. Algemeene toestand der ge meente. Sterke bevolkings aanwas. Hierdoor ontstaan nieuwe plichten, die leiden tot groote uitgaven, en tot nieuwe zorgen. Keeren we na dit overzicht betreffende het nieuwe gebied, dat door een wet van 1926 ten deele voorloopig bij Wieringen is ingelijfd, naar het oude gebied terug, dan kan geconstateerd, worden, dat al deze werken een steeds voortdurende stijging van het bevolkingscijfer ten ge volge hebben gehad. Het aantal in woners, dat op 1 Januari 5032 bedroeg, was aan het eind van het jaar gestegen tot ongeveer 5450. Vergeleken met den vroegeren toestand, toen het bevolkings cijfer vrijwel stilstond op 3000, is dit dus een sterke stijging. Natuurlijk zal een deel der nieuwelingen met de verplaat sing der werken weer verdwijnen en juist dit feit baart zorg ten aanzien van de financieele toekomst der gemeente. De schuldenlast toch neemt zeer snel toe; vooral wegenonderhoud en scholenbouw eischen veel geld. Voor scholenbouw is dit jaar 'n leening gesloten van 140.000. waaruit bekostigd is de nieuwe openbare school te Hippolytushoef en de aanbouw der scholen te Ooster- en Westerland. Nog staan er echter verschillende school plannen op stapel, zooals hieronder zal blijken, terwijl voor den hoofdweg groote sommen beschikbaar moeten komen. Al is daarom de toestand thans wel drage lijk, het staat te vreezen, dat bij terug- loopen van de bevolking en beëindiging der werken de dan verminderde inkom sten moeilijk de schuldenlast zullen kun nen dekken. En het Rijk heeft zich tot heden keihard getoond tegenover de ge meentelijke subsidie-verzoeken, hoewel meermalen is gewezen op het feit, dat de gemeente juist door de uitvoering van rijkswerken in de scholen- en wegen misère is geraakt. Gemeenteraad. Zorgen der overheid. Van het Rijk voor alsnog geen hulp te verwachten. Wegen en scholen, deze twee onder werpen hebben ook den gemeenteraad veel zorgen gebracht. Op de scholen komen we nog terug; wat de wegen betreft: de lijdensgeschiedenis'met den hoofdweg is bekend. Door het enorm toegenomen en zware verkeer is deze eertijds uit stekende weg in desolaten toestand ge raakt. Verbetering is onvermijdelijk; doch hiervoor is een bedrag van naar schat ting 2 ton noodig, terwijl het Rijk tot heden noch voor overname van den weg, noch voor subsidie te vinden is geweest. Burgemeester en Wethouders hebben zich met machtiging van den Raad in verbinding gesteld met het Adviesbureau Nijhoff uit Den Haag. dat een uitgebreid rapport heeft uitgebracht. Intusschen is de weg voorloopig onder handen genomen door de firma O. J. Bosker; met de groote verbetering wordt gewacht tot het voorjaar van 1931, terwijl ondertusschen nogmaals bij het Rijk is aangeklopt om steun. De belangrijkste daden van den Raad. We noemen hier nog in kort bestek enkele belangrijke punten uit de raads- agenda's, voor zoover zij niet verderop ter sprake komen: de herziening van enkele salarisregelingen van gemeente ambtenaren (secretarie-personeel, corres pondent arbeidsbemiddeling), de defini tieve vaststelling van het salaris voor den gemeente-opzichter, de benoeming van den heer heer A. Veerdig tot gemeente bode en -conciërge, uit rfc 40 sollicitanten, verbetering van de Nieuwstraat door aankoop van grondstrooken, plaatsing van een uurwerk in den toren te Ooster- land (dat tot heden niet gearriveerd is en dus blijkbaar niet snel loopt) en de instal latie van den heer P. Kooy (S.D.A.P.), als opvolger van den heer S. P. de Vries, die wegens drukke werkzaamheden had bedankt, 4 Januari was de Raad met vele autoriteiten in feestelijke stemming bijeen, ter opening van de nieuwe O.L. School te Hippolytushoef; in September toog het volledige gemeentebestuur en gemeente- perstftieel per autobus naar de Zuider- zeevisscherij-tentoonstelling in Enkhuizen, waar ook de gemeente exposeerde, spe ciaal met het zeegrasbedrijf. Het aange name is dus zooveel mogelijk met het nut tige vereenigd. Belastingen. Wieringen in de le klasse gerangschikt voor de Gem. fondsbelasting. Tot de meer nuttige dan aangename zaken behoorde de nieuwe belastingrege- ling, gevolg yan de financieele verhou dingswet. De gemeente is voor de hef fing van de gemeentefondsbelasting ge rangschikt in de le klasse, voor de per- soneele belasting in de 7e klasse; het aan tal opcenten op de personeele belasting is bepaald op 100, terwijl de grondslag „paarden" voor de pers. belasting is ver vallen. In een latere vergadering is tot veler verrassing vrijwel zonder discussie aangenomen een voorstel van de socia listische fractie tot heffing van 3580 (progressieve opcenten op de gemeente fondsbelasting. dit in afwijking van het voorstel van B. en W., dat 60 opcenten zonder progressie noemde. Het vermenig- vuldigingscijfer voor 1930/31, het laatste jjaar voor de plaatselijke inkomstenbelas ting, heeft 0.7 bedragen. Onderwijs. Nieuwe school te Hippolytushoef, schoolplannen te Den Oever. Biz. school- bouw. Reeds is gememoreerd de opening van de nieuwe school te Hippolytushoef, een schepping ven den architect D. Saai, uit Alkmaar. De school is ruim en modern opgezet en vormt een sieraad voor de ge meente; - verschillende gemeentebesturen hebben reeds het gebouw bezichtigd in verband met eigen bouwplannen. We gens de uitbreiding van Den Oever werd besloten daar een school te stichten, waarvoor een terrein van den heer M. Bakker werd aangekocht, dat ten deele voor woningbouw zal worden bestemd De uitbreiding der school te Wester land kwam gereed. Veel stof is opge jaagd door de kwestie der bijzondere scholen; reeds in 1929 is een aanvrage ingediend om gelden voor den bouw van een bijzondere (christelijke) school. Waar de onderteekenaars der lijst overwegend uit tijdelijk te Wieringen verblijvende personen bestonden, heeft de raad ge meend medewerking te moeten weigeren wegens strijd met het algemeen belang, hoewel aan de wettelijke vereischten was voldaan. Een gelijke houding is aangeno men ten opzichte van een katholieke aan vrage. De eerste zaak is reeds tot voor de Kroon uitgevochten; zooals te ver wachten was, is het schoolbestuur in het gelijk gesteld. Voor den Raad van State is gepleit door Mr. Blaupot ten Cate voor de gemeente; door Mr. Hangelbroek voor het schoolbestuur. Een regeling werd ingevoerd voor het subsidieeren door de gemeente van ver voer van daarvoor in aanmerking komen de leerlingen naar de school voor buiten gewoon onderwijs te Den Helder, terwijl op aandrang van enkele vereenigingen den gemeente-arts werd verzocht genees kundig schooltoezicht uit te oefenen. Het aantal veranderingen in het onder wijzend personeel was groot; o.a. vertrok de heer K. Windsma. die vele jaren het onderwijs te Wieringen heeft gediend en aller sympathie had verworven. Volksgezondheid. Nog veel blijft te wenschen op dit gebied. De gemeente subsidieerde weer ver schillende vereenigingen op dit gebied: Witte Kruis, Commissie voor Malaria bestrijding, drankbestrijding. Aan de Kroon werd verzocht het aantal drank- vergunningen tc beperken tot het bestaan de aantal, n.1. 13. De huisvuilophalings- dienst werd uitgebreid tot De Haukes; de uitrusting van d^n dienst is echter nog niet erg grootscheepsch. De raad besloot over te gaan tot aanlsluiting van de ge meente bij den destructor te Schagen. voor de verwerking van afgekeurd vee en vleesch. De voorziening van drink water in verschillende deelen der ge meente laat te wenschen over, vooral nu het grondpeil door de bemaling van den Wieringermeer is gedaald; echter behoo- ren deze gebieden tot de onrendabele. Er kwamen dit jaar vrij veel gevallen van besmetelijke ziekten voor, n.1. van diphtherie en roodvonk en één van typhus. De schoolbevolking werd koste loos geïmmuniseerd tegen diphtherie. Het aantal artsen steeg door de vesti ging van den heer J. Beeker in het be gin van het jaar tot 2. Bestaansmiddelen: Landbouw en Veeteelt. Matige uitkomsten. Al is te Wieringen met zijn gemengde bedrijven de toestand beter dan in zuivere landbouwstreken, toch zijn de uitkomsten der boerenbedrijven matig geweest, door lage zuivelprijzen, mond- en klauwzeer en andere oorzaken. De dit jaar gehouden landbouw- en veetelling gaf voor Wierin gen de volgende uitkomsten: Glascultuur. Aantal één-ruiters plat glas, 20 stuks. Overzicht bedrijven naar de grootte: Aantal personen, die in gebruik hebben. Eigenaars. Pachters. 0.05—0.15 H.A. 11 2 0.15—0.25 „84 0.25—0.50 10 11 0.50—1.— 17 8 1—5 31 16 5—10 36 32 10—20 47 28 20—50 „73 50—100 1 meer dan 100 Land in gebruik: eigen land 1146.70 H.A.; gepacht land 866.37 H.A., van dit laatste in pacht van ouders 195.69 H.A. Aard en ligging van het in gebruik zijnd land: bouwland 465.16 H.A., gras land 1538.78 H.A., tuingrond 9.13 H.A. Boomgaarden 1.56 H.A. De landbouwtentoonstelling van de Holl. Mij. van Landbouw, afd. Wierin gen, slaagde goed. De plannen tot op richting van een zoetfabriek leidden nog niet tot een resultaat. Het aantal kippen en eènden is nog vrij sterk uitgebreid. Visscherij: Vrij goed jaar. De visscherij heeft over het algemeen een vrij goed jaar gehad, vooral de anjo- visvangst met sleepnetten is goed ge weest. De productie van gemaaid zee gras is normaal geweest, de kwaliteit mid delmatig, van gevischt zeegras was de productie klein. Door vermindering van het voor zeegraswinning te gebruiken deel der zeewering, was de concurrentie Jiroot en de waren de pachtprijzen hoog. n het algemeen kan worden gezegd, dat vele oudere visschers, die niet of moei lijk van Den Oever uit kunnen visschen. van de Zuiderzeewerken en vooral van de drooglegging van de Meer, gevoelige schade ondervinden, daar hun bestaans middelen dicht bij huis verdwijnen. Handel en winkelstand. De Heldersche concurrentie groot Nochtans vele nieuwe win kels en uitbreidingen van be staande. Door de bevolkingstoename hebben vele zaken een goede tijd gehad. Echter is de concurrentie van Den Helder groot en voor vele zaken voelbaar. Verschillen de nieuwe winkels zijn geopend; andere, reeds bestaande, uitgebreid. Iets nieuws voor Wieringen was de Middenstands tentoonstelling, in verbinding met de Landbouwtentoonstelling, gehouden in de voormalige school en uitstekend geslaagd. Kerkelijk leven. Sterke toe name onder de orthodoxe pro testanten en katholieken. De Katholieke, Gereformeerde en Orthodox-Hervormde bevolkingsgroepen, waarvan de eerste vroeger niet groot, de beide laatste zeer klein waren, hebben onder de nieuwe inwoners veel geloofs- genooten gevonden. Voor de gereformeer den is het Christelijk tehuis voor Zuider zeewerken te Den Oever een centrum, waar in dit jaar de candidaten Jonker en Dokter arbeidden; de Ver. „Rehoboth" plaatste bij De Haukes een ontspannings gebouwtje. Aan Den Oever werkte ver der het Comité „Land in Zicht" (ethisch hervormd), vertegenwoordigd door de heeren Franck en Finkensieper, de laatste als opvolger van den heer Lofvers, die in den loop van het jaar vertrok. Deze laat ste heeft zich üjdens zijn verblijf te Wie ringen door zijn prettig optreden vele vrienden verworven, ook buiten den kring van zijn geloofsgenooten, zooals bij zijn vertrek duidelijk bleek. Omtrent de Hervonöde gemeente is weinig te vermel den; de Doopsgezinde gemeente bleef het heele jaar vacant, het consulentschap bleef berusten bij Ds. P. J. Smidts, van Den Helder. Jeugdbeweging. Christelijke jeugdverenigingen van verschillend karakter telt Wieringen thans reeds een vijftal. Daarnaast is te noemen de Jeugdbond voor Onthouding, die eiid Augustus twee toegewijde en sympahieke leiders verloor door het ver trek ven Ir. J. P. Mazure en echtgenoote. Verenigingsleven. Groei van de moderne arbeidersbewe ging. Ook het kerkelijk ver- eenigingsleven nam sterk toe, He is onmogelijk hier een overzicht te geven van alles, wat op vereenigingsge- bied i gebeurd. Sleots enkele feiten kunnen worden I vermei. Door den toevloed van vreemde arbeides steeg- de invloed van de mo derne -rbeidersbeweging sterk, wat tot uiting kvam in de oprichting van ver schillens vereenigingen: Instituut voor Arbeider-Ontwikkeling, Arbeiderszang- vereenigrg, V.A.R.A. Het aantal hand- teekeningn op het Vlootwet-petitionne ment wat zeer groot, ruim 2500. Ruim 140 Wierigcrs namen deel aan de Sep- temberbetogingen te Amsterdam. Daarteguover steeg natuurlijk even zeer het veeenigingsleven van kerkelijke zijde. Chr. zangvereenigingen, Martha- vereeniging,Katholieke Volksbond. Ter- wijl verder tal van vereenigingen als Volksondewijs, Ver. ter bevordering van ihei onderw's in Oost-Wieringen, Ned. Ver. tot athafifng van alcoholh. dran ken, neutra; zangvereenigingen te Hip polytushoef *.n Den Oever, gymnastiek- vereenigfng ;nz. meer of minder actief het algemeerbelang behartigen. Een paar langrijke gebeurtenissen op kunstgebied varen de uitvoering der zangvereenigi* „Zang en Vriendschap", met medewerkg van onze plaatsgenoote mevr. Vetter—end riks, en de opvoering yan „Het Veriad" door een le rangs gezelschap, op itiatief van het Instituut voor Arb. Ontwkeling. Vele vereeniggen vonden onderdak in de oude schocte Hippolytushoef, die op deze manier ig zeer nuttig blijkt te worden; de gymn;tiekvereeniging kreeg de beschikking Oir het ruime gym nastieklokaal van nieuwe school. Personalia. Tot slot mogen tg enkele personalia vermeld worden. Inde eerste plaats de benoeming van dender J. A. Ringers, directeur-hoofduirvoejer van de M.U.Z. tot directeur-generae van Waterstaat; als zijn opvolger arveerde de heer J. Lely, zoon van den ntwerper van het thans in uitvoering zijle droogleggings plan. Verder het vertrek t gemeentedienst van den heer C. G. Pt, die vele jaren de gemeente als veld\chter en bode heeft gediend en bij zij.yertrek in den kring van het gemeentpers0neel vele hartelijke woorden in ovangst had te nemen en eindelijk het 50-rig huwelijks feest van den heer A. Zierdijk, keur meester der Zeegras-exploitie, bij welke gelegenheid het gouden geducht in de bloemetjes èn toesprake.werd gezet. - niet het minst door de zeegrhandelaren, die den langdurigen trouwe dienst van den heer Zomerdijk blekei te waar- deeren. Veestapel. Aantal paarden 317, runderen 2123, schapen 1201, bokken en geiten 26, var- 764, kippen 26443, eenden 17987, korven en kasten met bijen 7. Eenige toename der bevolking. Het zielenaantal in onze gemeente blijft gewoonlijk stationnair; in de laatste jaren is een geringe stijging waar te nemen, welke waarschijnlijk toe te schrijven is aan den grooteren omvang, dien 't bloem- bollenbedrijf hier aanneemt, waardoor meer werkkrachten geplaatst kunnen worden dan bij de veeteelt. In het afge- loopen jaar is de bevolking in eenigszins sterkere mate toegenomen. Deze toename vindt zijn oorzaak in het zich hier vesti gen van personen, die aan de dijken werkzaam zijn, welke dijken in verband met de Zuiderzeewerken belangrijk ver hoogd worden. De bevolking van de gemeente Texel bedroeg op 31 Dec. 1929 7486 zielen. Het aantal ingekomen personen over trof de vertrokkenen met ongeveer 100. Het geboortecijfer is rir 50 hooger dan het sterftecijfer. De vermeerdering be draagt dus ongeveer 150 personen. 't Aantal huwelijken, in 1930 gesloten, bedroeg 48, in 1929 was dit 38. Gemeente-financiën. Door de slechte uitkomsten der land bouwbedrijven in 1929, was de raad ver plicht, teneinde te komen tot 't voor de begrooting 1930 geraamd bedrag ad 75250.der gemeente-inkomstenbelas ting 19301931, het vermenigvuldigings- cijfer te verhoogen van 1.4 op 1.5. In de vergadering van 4 Öct. besloot de raad de gemeente te rangschikken in de 2e klasse der gemeente-fondsbelasting. Hoewel bij de nieuwe financiëele regeling tusschen Rijk en Gemeente de uitkomsten der belasting nog moeilijk zijn te ramen, besloot de raad in dezelfde vergadering, na heftige discussie, tot heffing van: 20 opcenten op de onbebouwde eigendom man; 40 opcenten op de bebouwde eigen dommen; 50 opcenten op dehoo^omder personeele belasting; 50 opcente op de vermogensbelasting. In de vergadering van 1 No>mber werd de gemeente-begrooting fedge- keurd, sluitende voor den gewonenienst in ontvangst en uitgaaf op 324.8.65, voor den kapitaaldienst op 18.119$. Grondbedrijf. Behalve tot aankoop van gronden^ verbetering van wegen, besloot de rd 3 Mei tot aankoop van 0.92.70 H.A. lój te De Koog, van de Diaconie der N» Herv. Gemeente aldaar, voor 4500.- Den 21 Juni werd 't besluit genomen tt aankoop van 6720 M2 grond te Oude schild van mevrouw Kruijtbosch—Everts voor 4000.De laatste grond was be stemd voor den bouw van een O. L. school te Oudeschild. Door de gemeente werd verkocht (raadsbesl. 1 Maart) aan den heer J. Daalder Cz. te Oost 0.38.30 H.A. voor f 1150.en aan J. v. Houten 0.38.00 H.A. voor 1140. Van de, aan de gemeente toebehooren- de gronden, gelegen aan den nieuwen verkeersweg HoornderSchilderweg, be sloot de raad 21 Juni te verkoopen aan den heer W. A. Geus 315 M2 voor 975 en 860 M2 voor 1075. Posterijen. De heer Van der Zalm, directeur van het post- en telegraafkantoor, verliet in April deze gemeente, wegens zijn benoe ming tot postdirecteur te Winschoten. Tot November werd deze functie door tijdelijk personeel waargenomen. Met 1 November trad de heer S. Pais als post directeur in functie. In den postdienst van Eierland werd in den loop van den zomer belangrijke ver betering aangebracht.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1930 | | pagina 17