POPULAIRE RUBRIEK
BERNARD SHAW 75 JAAR.
495
VAN ZATERDAG 25 JULI 1931.
Romantiek.
(AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN)
DE LEVENSLOOP VAN DEN BEROEMDEN SPOTTER.
IRONIE ZIJN SCHERPSTE WAPEN.
„Enkel en alleen om de wille van de kunst had ik het niet de moeite waard
gevonden om ook maar een regel neer te schrijven!"
Evenals het geheele werk van den
Ierschen satyricus een paradoxaal ka
rakter vertoont, klinkt het bijna als een
paradox, wanneer wij hier neerschrij
ven, dat Bernard fehaw morgen, '26
Juli, zijn vijf en zeventigsten verjaar
dag zal vieren. Vijf en zeventig jaar
het is bijna ongelooflijk, het klinkt bij
na als een bespotting van den vitalen
grijsaard, wiens gedachtenleven nog
niet de minste sporen van ouderdom
vertoont. Integendeel, ieder probleem
van dezen tijd heeft zijn volle belang
stelling en het is met een jeugdige
frischheid, die menig jong auteur hem
zou kunnen benijden, waarmee hij de
pen ter hand neemt om zijn oordeel
over de problemen van dezen tijd te
verokndigen. Ter gelegenheid van
deze belangrijke gebeurtenis, over
welker waarde de Iersche spotter
ongetwijfeld met ons van meening zou
verschillen, beschouwen wij het als een
eer, een biografie van den kunstenaar
te kunnen geven.
George Bernard Shaw werd den
26sten Juli 1856 te Dublin in Ierland
geboren. Zijn geestelijke ontwikkeling
vertoont een eigenaardige vermenging
van het Iersche en Engelsche intellect.
Hij stamt direct uit een Iersche familie,
waarin alle karaktereigenschappen van
deze eigenaardig gecompliceerde droo-
mersnaturen tot uiting kwam.
Het zou echter een dwaasheid zijn
om te gelooven, dat de Ier geen kijk
op de werkelijkheid van het Teven zou
bezitten, integendeel, door zijn onver-
bloemden afkeer er van heeft zich deze
kijk tot een abnormale scherpte ont
wikkeld en ontbloot hij met een feil-
looze onbarmhartigheid de zorgvuldig
verborgen gehouden kanten van het
menschelijk bestaan, die wij ongaarne
in het heldere daglicht aanschouwen
En een Ier zou nu eenmaal geen Ier
zijn, wanneer zijn critiek niet in spot
veranderde, vandaar de opmerking,
dat „in het gelaat van iederen Ier het
kreukeltje van den ironicus aanwezig
is." Shaw heeft zelf in rake bewoor
dingen het karakter der Ieren als volgt
getypeerd: „De fantasie laat den Ier
nimmer in den steek, overtuigt hem
nooit, beverdigt hem nooit en is er
door
JEFF RICHARDS.
Is er nog romantiek?
Dit was-de vraag, die Julius Gondo-
lan zich meermalen stelde en dan her
haaldelijk met een meewarig hoofd
schudden beantwoordde. Meneer Julius
Gondolan verdiende den kost, of, eer
lijker gezegd, trachtte den kost te ver
enen niet het schrijven van verhalen.
Selukte hem maar gedeeltelijk. Hij
Mjvï t 'n-n' die onder den schuilnaam
freule Anini-over de lotgevallen van
Pseudoniem Himnel61 -611 die °nder het
rubriek van he" wT??, dt ™oppe.n"
blad" vulde. "Wekeli.iksch lamihe-
Maar dat waren fl„
zijn hart raakten. Als dicht uSi t1-
onder zijn eigen naam, Julius cfnnH
lan. zich eenige bekendheid
met zijn bundel „Seringen"
had hij zijn ziel gelegd. En de^S
slechts schuldig aan, dat hij de werke
lijkheid niet in het gelaat kan zien,
noch met haar een compromis kan
sluiten. Hij kan alleen maar den neus
ophalen voor dengene, die daar wel toe
in staat is. Eindelijk komt het met hem
zoo ver, dat hij de realiteit diep begint
te verachten en dan schatert zijn lachen
door de wereld; hij amuseert zich ten
koste van anderen".
Toch levert deze wijze van beschou
wen een groote positieve winst op: van
subjectiviteit is bij den Ier in zijn be
schouwing van groote dingen niets te
bespeuren, zijn zin voor objectiviteit
doet hem slechts de groote lijnen zien
en daarom is zijn oordeel altijd van ver
ruimende beteekenis. Shaw is het
levende bewijs voor de bestaansmoge
lijkheid van deze winst. Onder de voor
vaderen van den Ierschen schrijver
hebben zich enkele Ieren bevonden,
die behalve over een ruimen critischen
blik, tevens over een bij deze lands
lieden zelden aanwezige ruime mate
van belangstelling beschikten, hetgeen
deze menschen in staat stelde om in het
politieke leven van het land een rol
van beteekenis te spelen. Dezelfde
eigenschappen hebben den huidigen
vertegenwoordiger den ruimen blik op
sociale politiek geschonken. Doch niet
alleen de erfenis van die voorvaderen
is voor de vorming van Bernard Shaw
belangrijk geweest, de invloed van zijn
moeder heeft niet weinig daartoe bij
gedragen. Daar de vader wegens zijn
egocentrischen levenskijk niet voor de
taak van verzorger van het huisgezin
was opgewassen, rustte op de moeder
de verplichting de taak van den vader
over te nemen. Het was een geluk, dat
het lot haar een groote muzikale be
gaafdheid had meegegeven, die haar
niet alleen in staat stelde om met on
derricht het benoodigde voor het
levensonderhoud er bij te verdienen,
doch daarnaast haar zoon een opvoe
ding te geven, die later de grondslag
van zijn vorming tot kunstenaar zou
worden. De muzikale begaafdheid, die
Bernard Shaw van zijn moeder geërfd
had, heeft hem later in staat gesteld
om als muziekcriticus aan de bladen
„Star" en „The World" mede te werken.
schare, die deze verzen had gelezen,
wist, dat de romantiek meneer Gon
dolan na aan zijn hart lag.
Vooral Teddy Parker, magazijnchef
in een der groote warenhuizen en een
van Gondolan's beste kennissen, was
van die omstandigheid op de hoogte.
Hij kon met interesse luisteren naar
Gondolan's uitvoerige gesprekken,
waarin hij vooral het jonge hedendaag-
sche meisje haar te nuchtere zakelijk
heid verweet, haar volslagen gemis aan
romantiek. Vroeger, toen was dat an
ders. Daar kon men de boeken op na
lezen, dat was de moeite waard.
Teddy Parker werd door deze aan
houdende verwijten niet van zijn stuk
gebracht, bleef trouw meneer Gondo-
1 lan bezoeken en zijn oprechte jeremia
des bluisteren. Hij scheen dat in een
gemakkelijken rieten stoel gezeten
zelfs met welbehagen te doen. Hij liep
soms driemaal in de week aan, stapte
direct door naar den tuin, ging zitten
en liet meneer Gondolan zijn bezwaard
hart uitstorten.
Hij keek verwonderd, toen op een
dag Julius Gondolan hem met glinste
rende oogen tegemoet kwam en hem
met trillende stem toefluisterde:
Er is nog romantiek.
Hij wist niet wat deze omwenteling
had bewerkstelligd. Hij wist niet, dat
Julius dien middag in den tuin gezeten
zijn blik langs den achtergevel van het
huis van ev .buren had laten
De drukke werkzaamheden van zijn
moeder brachten met zich mede, dat
de jonge Bernard veel aan zichzelf
werd overgelaten, hetgeen hen; er toe
bracht om al heel jong zelfstandig te
leeren denken. De periode op het gym
nasium, die bovendien spoedig ten
einde was, heeft heel weinig invloed
gehad op den knaap, die zoo gaarne
voor zichzelf dacht. Van grooteren in
vloed waren zijn eerste praktijkerva
ringen, op het een of ander kantoor,
waaraan hij waarlijk niet vrijwillig zijn
individueele krachten schonk, doch
waartoe de omstandigheden hem
dwongen. Toch raakte hij in deze pe
riode van iets doordrongen, dat op zijn
leven van groot belang is geweest; hij
ontdekte het doelmatige van elke zaak.
in ieder beroep, in ieder gebeuren. Het
doelmatige trachtte hij in gedachten te
cultiveeren tot schoone vormen, die
toch hun realistisch karakter behiel
den. Hij beschouwde, doch overdacht
tegelijkertijd steeds eerst de conse
quentie van een handeling en slechts
in het geval, dat zij werkelijk voor de
praktijk van belang bleek te zijn, kreeg
hij er interesse voor.
Geen kunst om de kunst.
De rijpe kunstenaar Bernard Shaw
verklaarde dan ook later: „Enkel en
alleen om der wille van de Kunst had
ik het niet de moeite waard gevonden
om ook maar een regel neer te schrij
ven." In dezen enkelen zin ligt de
levensopvatting van Shaw voor een
groot gedeelte besloten. De kunst al
leen als doel, houdt volgens zijn be
schouwing geen stand; kunst is verhef
fing, doch niet noodzakelijk voor het
leven, volgens de meening van Shaw
behoort zij niet als doel, doch als on
dergeschikte der bestaansfactoren ge
rekend te worden. Het doel is in dub
bele beteekenis voorwaarde en de kun
stenaar behoort daar erekening mee
te houden. Wij zullen geen langdradige
beschouwingen houden over de geeste
lijke ontwikkeling van Bernard Shaw,
slechts wilden wij nog even met na
druk er op wijzen, dat hij langzaam
maar zeker van het Iersche gedachten-
leven Vervreemdde.
Shaw over het atheïsme.
In zijn jeugd heeft Shaw een puri-
teinsche opvoeding gehad, doch latei-
heeft hij zich van den godsdienst af
gekeerd en de strenge beginselen in
een blad bespottelijk gemaakt; voorts
baarde het veel opzien, toen hij in het
openbaar voor de atheïsten een lans
glijden en daar een allercharmantst,
guitig blondinnetje had ontdekt, dat
hem had toegelachen. En geknipoogd.
Geknipoogd tegen hem, Julius Gondo
lan. Dat kwam natuurlijk eigenlijk niet
te pas voor een jong meisje, te knip-
oogen tegen een dichter, maar Julius
had het toch verbazend aardig gevon
den.
Een strenge stem had het meisje
van het serre-raam weggeroepen. Maar
niet lang daarna was ze weer even te
j voorschijn gekomen en had mét een
snel, nadrukkelijk gebaar een vaasje
l met bloemen op de vensterbank ge
plaatst.
En bij die handeling had ze hem
aangekeken. Even had Julius getwij
feld. Daarna had hij geweten, wat dat
beteekenen moest. In het vaasje ston
den drie rozen en een tak seringen.
Dat was romantiek. Dat was bloemen
taal. Julius was naar binnen gesneld
en had uit zijn boekenkast een boekje
opgescharreld. Het was oud en ver
geeld, maar wat hinderde dat? „Bloe
mentaal voor minnenden."
Dat was geen taal van vandaag of
gisteren.
Hij zocht en vond:
Roode rozen beantwoorde liefde.
Seringen bewondering, vereering
voor uw persoon.
Toen had Julius Gondolan diep en
gelukkig adem gehaald en met dank
bare blikken naar omhoog gekeken,
durfde breken. Het is vanzelfsprekend
dat protesten van de zijde der geloo-
vigen niet uitbleven en voor Bernard
Shaw werd al heel spoedig de grond
gloeiend heet onder de voeten. Na nog
enkele gevaarlijke artikelen was hij
gedwongen om zijn bloedverwanten
een groot plezier te doen, n.1. door tot
een vertrek naar Londen te besluiten.
Belangstelling voor Engeland.
Onmiddellijk had toen het Engel
sche volk zijn volle belangstelling.
Den Engelschman leerde hij kennen
als een man, die philosofisch noch cri-
tisch, doch zuiver practisch en zake
lijk met een egoïstischen kijk op de
zaken tegenover het leven staat. En in
Shaw ontwaakte het verlangen om ook
te worden als deze menschen, die tien
maal hun doel bereiken in den tijd, dat
de Ier het een keer voorbijloopt. Doch
hij was geen Ier geweest, wanneer hij
dit verlangen niet had verdrongen en
was teruggekeerd tot het standpunt
van de beschouwing van zijn lands
lieden. Shaw bemerkte hun verband
met het sociale leven en nu werden zijn
aanvallen van een scherpe en bijtende
kracht.
Shaw is in Londen enkele jaren
praktisch werkzaam geweest, o.a. als
vertegenwoordiger van een telefoon
maatschappij. Tot na het bankroet van
deze maatschappij eindelijk de dichter
en schrijver naar een onbelemmerden
uitweg zocht endie ook vond.
Vijf-en-zeventigjarige, Ad Fundum!
Dr. Geo Mc. Surry.
Anecdcten uit het leven van
den 75-jarigen Bernard Shaw;
De lievelingsschrijver.
Toen Bernard Shaw nog feuilleton
redacteur aan een Londensch blad
Het eenheidscostuum. Maatnemen
overbodig! (Götz).
naar serreraam en vaasje met bloe
men.
Op dat moment was Teddy Parker
aan komen loopen en doorgestapt naar
den tuin.
En in de vreugde zijns harten besloot
de zielsgelukkige Julius Gondolan om
Teddy deelgenoot zijner vreugde te
maken.
Ze zaten in de tuinstoelen.
„Je moet 'n ongemerkt naar de serre
van onze buren kijken," zei Julius.
„Daar woont een meisje, dat aan mij
verwant is, dezelfde gevoelige-roman-
ti&che geest. Zie dat kleine vaasje mei
bloemen. Je zoudt het er niet achtei
zoeken, maar daarmee vertelt ze mjj dat
ze mijn liefde beantwoordt, dat ze be
wondering en vereering koestert voor
mijn persoon."
Teddy Parker schaterlachte.
„Het spijt me," zei hij toen, „maar
zet dat idee uit je hoofd. Met dat meisje
ben ik al maanden in stilte verloofd.
Maar haar Ma is vreeselljk streng en
laat haar weinig uitgaan. Daarom heb
ben we die bloementaal uitgevonden.
Kijk, drie rozen is drie uur; een tak
seringen is een kwartier. Kwart over
drie is ze vrij en zien we elkaar."
Teddy Parker stak een sigaret op en
keek op zijn horloge.
„Jongen, het is al tien minuten over
drie, het wordt tijd dat ik opstap."
(Nadruk verboden.)