T
E.S.O.N.A.
MAHLER-BESSE&CIE
BORDEAUX
WIJNHANDELAREN
WHISKY J0HNNIE WALKER
Kaa d@ Nederlandse»?® marine
een gezonken Mèeet
bergen?
VIERDE EN LAATSTE BLAD.
Wintertijd.
z
M
D
V
u
Voor een regelmatige, vlugge
en goedkeope expeditie
is het adres:
STADSNIEUWS
PREDIKBEURTEN
VAN ZATERDAG 13 FEBRUARI 1932
Op -en endergang van Zon- en Maan
en HJd van hoogwater (Texel).
Maan
Zon
Hoogwater
Feb.
op:
ond.:
op: ond:
sm.
nam.
14
9.29
1.11
7.19 17.08
0.57
1.15
18
9.51
2.27
7.17 17.10
1.35
1.58
M
10.22
3.41
7.15 17.11
2.25
2.59
17
11.09
4.48
7.13 17.13
3.41
4.28
18
12.18
5.42
7.11 17.15
5.17
6.02
19
18.38
6.22
7.09 17.17
6.41
7.15
20
15.02
6.49
7.07 17.19
7.42
8.05
Met deze samenkomst, waar alle karet
ten zullen spreken, is dan tevens de Tien-
aagsche Veldtocht, die in alle opzichten
geslaagd te noemen is, afgesloten.
SNEL AUTOBUSDIENST
ALKMAAR—DEN HELDER V.V.
Blijkens een advertentie in dit nummer
opent de C.V. Autobusdienst Noord-Hol- j
land Iliet ingang van 21 Februari a.s. een 1 Het ergste is de totale ontwrichting, die men
sneldienst AlkmaarDen Helder V.V. Aan door deze verandering krijgt; er moet weer een
tusschenliggende plaatsen wordt niet dan hcel nieuwe indeeling komen. Het publiek denkt,
in dringende gevallen gestopt. De ver- dat de meesters harder moeten werken. Neen, dat
trektijden zijn als volgt bepaald: van 's bet niet: meerder werk voor den onderwijzer
lelef. 45 Vertrek dagelijks 8 uur.
Uw goederen worden afgehaald.
Alkmaar 7 u. 40 en 16 u. 40 en van Den
Helder 8 u. 45 en 17 u. 45.
ACTIE TEGEN DE
ONDERWIJS-VERSLECHTERINGEN.
Licht op
voor aHe voortuigen:
Wintertijd.
gaterdag 18 Feb17.86 uur
jfondag 14 17.38
«aaiidag 1-617.40
JUBILEUM.
Den 27sten Februari a.s. hoopt de heer
A. L. A. Geus, den dag te herdenken,
Waarop hij 50 jaar geleden, in 's Rijks
dienst trad, als leerling bij de ernstvuur-
irerteers, alhier.
APOTHEKEN.
Van hedenavond 10 uur tot Maandag-
piorgen is alleen geopend de apotheek
$an W. H. Kingma, Kanaalweg.
Van Maandag 15 tot 22 Februari wordt
avond- en Zondagsdienst waargenomen
>or H. J. Roodlieb, apotheker, Binnen
have».
„PLAATSELIJK
CRISIS-COMITE".
Ouder dit opschrift namen wij in ons
Eummer van Donderdag een bericht op
etreffende een vergadering op 9 Febr.
ten raadhuize (derde vergadering van het
Crisis-Comité). Dit bericht is abusief on-
ter „Den Helder' "terechtgekomen, doch
ehoorde onder Callantsoog.
LUTHERSCHE KERK.
Weexenstraat #8.
Zondagavond a.s. om 8 uur wordt in de
Luth. Kerk de laatste bijeenkomst voor
zoekende menschen gehouden, waarin Ds.
P. H. Borgers hoopt te spreken over het
Onderwerp: „Hoe word ik een kind van
God?" De orgeliste, Aafje Kamp zal een
orgelsolo ten gehoore brengen.
Woensdag 17 Febr. a.s. des avonds om
8 uur zal in hetzelfde kerkgebouw een
lichtbeeldenserie worden vertoond over
het boekje van Henry van Dijke: „de
Vierde Wijze uit het Oosten". Ds. Bor
gers zal deze lichtbeelden toelichten.
Beide bijeenkomsten zijn voor iedereen
toegankelijk.
Se de advertentie in dit blad.
AFSCHEID DER KADETTBN
LEGER DES HEILS.
Ouder verwijzing naai- de advertentie
in dit blad vestigen wjj nog eens de aan
dacht van onze lezers op de afscheids-
fjamenkoiust van de kadetten a.s. Zondag
avond om 8 uur.
Het bestuur der Evangelisatie in de
Palmatraat heeft voor deze samenkomst
Welwillend haar groote zaal beschikbaar
gesteld, zoodat allen belangstellenden een
goede zitplaats kan worden geboden.
komt er niet door, maar de geest verandert. Men
kan niet meer aan een bepaald kind aandacht
besteden, moet ze te veel over één kam scheren.
De kinderen gaan over het algemeen graag
school, Ze vertellen hun lief en leed aan den onder-
i wijzer of de juffrouw. Maar als de klassen zoo
I groot worden, dan kan de juffrouw het troepje
Rode van den heer Theo niet meer overzien. We gaan dus terug naar de
J. Thljssen. oude toestanden, het werd ook al te mooi.
Het is zoo schrijnend, dat men in andere afdee-
Door het Comité van Actie tegen het wets- lingen van de begrooting minder zuinig is; in het
ontwerp-Terpstra, dat gevormd is uit vertegen- leger bijv. is voor elke 8 recruten één instructeur,
woordigers van den Bond voor Nederl. Onder- Ja, zei de minister, desgevraagd, dat moet, want
wijzers, het Ned. Onderw. Genootschap, de Ver- het is zeer teer en kostbaar materiaal, waar men
eeniging „Volksonderwijs den Held. Bestuurders- mee omgaat (kanonnen e.d.).
bond, de S. D. A. P. en den Vrijz.-Dem. Bond, Is de Minister van meening dat kinderhersen-
was Donderdagavond een protestvergadering be- tjes minder teer zijn?
legd tegen het wetsontwerp Terpstra. De wet wordt nu zelfs als crisismaatregel al
Als spreker trad hierbij op de bekende Amster- verdedigd. Toen evenwel dit ontwerp werd uit-
damsche onderwijzer en auteur van verschillende gebroed waren we in de dagen der hoogconjunc-
romans, de heer Th. J. Thyssen. j tuur, de dagen van de groote overschotten der be-
Spr. gaat het ontstaan van het wetsontwerp na. grooting.
Ongeveer 125 jaar bestaat in ons land de ver- j Berekend zijn 5 a 6 millioen bezuiniging; spr.
eeniging „Volksonderwijs De eerste 100 jaargelooft dat het nog geen millioen per jaar zal
was de geschiedenis van deze vereeniging er een 1 zijn. Bij de scholen beneden de 90 leerlingen be-
van voortdurenden vooruitgang van het onderwijs. 1 gint de bezuiniging bovendien eerst over 10 jaar,
In het begin dezer eeuw kregen we echter een bij de andere over 2) jaar. En zelfs over 10 jaar
gevoel met die hervorming van het onderwijs te werkt zij nog niet hard, zooals spr. uiteenzet,
zijn vastgeloopen; de klassen werden te groot, het Want dan komen er wachtgelders (een vol jaar
onderwijl, te duur enz. We kwamen niet verder.
Steeds stuitten we op feilen tegenstand bij rechts,
en hoe langer hoe meer werd gevoeld, dat er een
eind moest komen aan dien schoolstrijd. De staats
commissie-Bos heeft twee jaren aan het bevredi
gingsrapport gewerkt en in 1920 kwam de nieuwe
toestand: de gelijkstelling van openbaar en bizon
der onderwijs. Uit het aanvankelijk goede wets
ontwerp (dat daarom ook door de tegenstanders
van de gelijkstelling was aanvaard) was geleide
lijk al veel van het goede verdwenen, door de
nieuwe plannen, gaat men het nog overgeblevene
goede er uithalen.
Spr. behandelt nu verschillende van die ver-
Van verbeteringen van het huidige wetsontwerp
wil men niet weten; een school met minimum 3
onderwijzers b.v. Concentratie van u.l.o.-scholen
heeft men geweigerd, integendeel, een nieuw soort
school is opgericht: u.l.o.-school met onderklassen,
eigenlijk een zuiver standenschooltje. Want dat
is het ellendige van deze Verslechtingen, dat ze
j uitsluitend komen ten laste van de groote massa
en dat beter gesitueerden met weinig kosten zich
aan deze verslechtingen kunnen onttrekken.
Deze wet is anti-nationaal en als ons volk alom
de beteekenis der wet kende, zou er een groot
verzet komen ertegen. Maar misschien moet het
eerst nog slechter worden met ons onderwijs.
Tenslotte werd een motie eaangenomen, waarin
werd gezegd:
dat het wetsontwerp inbreuk maakt op de paci
ficatie, ten nadeele van het openbaar onderwijs,
dat het, in flagranten strijd met de opdracht aan
de Staatscommissie-Rutgers, bezuinigingen voor
stelt. die de vitale belangen, zoowel van het bi
zonder als het openbaar onderwijs ten zeerste be-
nadeelen,
dat het geen bepalingen inhoudt, die. in over
eenstemming met genoemde opdracht, aan de fi-
nancieele gelijkstelling van openbaar en bizonder
onderwijs een minder kostbare toepassing geven,
dat het uit de Wet wegneemt een als noodza
kelijk voorgenomen verbeterde onderwijzersoplei
ding en daarin bepalingen opneemt, die aan de
beteekenis van den onderwijzer als opvoedkundige
leerkracht ten zeerste afbreuk doen,
van oordeel, dat aan de financieele gelijkstelling
een minder kostbare toepassing kan worden ge
geven, waarbij bovendien de belangen van het
onderwijs zullen worden gediend, door o. a.:
a. bij de aanvrage tot oprichting van een bi-
zondere school niet meer mee te tellen de
kinderen, die reeds een bizondere school be
zoeken,
t>- geen medewerking te verleenen tot oprichting
van bizondere scholen met minder dan drie
leerkrachten,
c- de concentratie van U.L.O. scholen te be
vorderen,
AGENTSCHAP DEN HELDER
Vertegenwoordiger J. HOFSTRA
Polderweg 42 Telefoon no. 531
Kelder Hoofdgracht 77
D. VAN DOK, Telefoon no. 526
lang op het volle salaris, daarna 65 pet.), dus
totaal krijgt men 35 pet. bezuiniging op salarissen.
Dan zullen er grootere schoollokalen moeten ko- j e vergadering zich met de ingestelde actie
men; dat betaalt het rijk wel niet, maar toch wel
homogeen verklaarde.
ITALIAANSCHE OPERA.
„Rigoletta
Italiaansche opera: muziekgebeurte-
de belastingbetaler. En misschien is het voor ge
meenten voordeeliger niet te verbouwen en dan
maar voor eigen rekening een extra leerkracht te
nemen.
De oplossing die men gevonden heeft om het i
meer lukraak oprichten tegen te gaan is de af- nis van den eersten rang voor onze, ZOO
schaffing van scholen van de verplichte hand- vele muziekliefhebbers tellende stad.
teekeningen! Men behoeft nu enkel maar aan het Verdi's opera door Italiaansche zange-
gemeentebestuur te vragen en de school moet er ressen en Zangers, geheel volledig met
komen. Geld voor de waarborgsom is altijd wel te orkest en al: is het wonder dat men deze
slechtingen, o.a. de onderwijzersopleiding. In 1920 krijgen. En het leerlingenaantal komt er óók wel. gelegenheid aangreep Om ondanks de
werd met de oude opleiding gebroken en kwam j Haal je het aantal niet, dan liquideer je eenvou- VOOr onze plaats fantastisch hooge entrée-
behoorlijke vóóropleiding en daarna kweekschool- dig na 8 jaar en krijgt je geld terug. Het ge- prijzen dit muzikaal-dramatiscll SChOUW-
oplelding. Hiervoor was een overgangstijdperk van meentebestuur krijgt dan de school. Den volgen- spel te gaan zien en hooren?! Veel van
15 jaar gesteld, zoodat de eerste onderwijzers in den dag sticht je een nieuwe vereeniging en neemthet SUCCeS Van den avond het mate-
1935 zouden moesten zijn afgeleverd. Niet alleengenoegen met die oude school, waarmee je dan 1'ieele bedoelen wij moet op rekening
dat de voorbereiding voor deze opleiding nog j weer 8 jaar tijd hebt, enz.! Zoo kan het althans van de radio gesteld worden, die dit werk
9aan- herhaaldelijk uitzendt. Daardoor is men
Maar het kan nog veel erger worden, men krijgt Vertrouwd met de handeling, met de
in het kritieke 9e jaar waarin dan beslist moet muziek en den zang. En dat er, bij het
worden of de school kan blijven bestaan, een er- zien en luisteren naar deze vertolking,
gerlijke uitwisseling van kinderen om aan het wet- genoten is, werkelijk OnvervalSCht ge-
telijk aantal te komen. In plaats van minder zal noten dooi' de zeer talrijke aanwezigen,
niet is aangevangen, men wil nu de geheele
clausule weer uit de wet schrappen. En het tra-
gische ervan is, dat inmiddels de wereld voort
gegaan is er zelfs een opleiding als in 1920 ge
dacht, voor onzen tijd nog niet eens voldoende zou
zijn.
In Engeland, Duitschland en Zweden, heeft men de nieuwe wet nog meer gelegenheid voor geknoei daarvan getuigde het Spontane applaus
zelfs al universitaire opleiding voor onderwijzers.
Kon men het nu maar als „crisis"-maatregel be
schouwen, maar als bezuinigingsmaatregel betee-
kent dit wetsontwerp niet veel.
In 1920, toen de nieuwe wet in werking trad,
nam het bizonder onderwijs toe, het bleek, dat
de wet nog vele gebreken had en er veel te veel
van die scholen kwamen, en we kregen een ge
weldige versnippering en zeer duur onderwijs.
Lanzamerhand ontstond de roep om die fouten
uit de wet te halen. De eerste die dit geluid
deed hooren was Troelstra; hij bepleitte de instel
ling van een nieuwe „bevredigingscommissie".
Aanvankelijk stond men van rechts hier wantrou
wend tegenover, maar langzamerhand kwamen er
ook menschen van rechts, die vroegen om herzie
ning. De commissie kwam (Commissie-Rutgers)
en vergaderde vijf jaar. En haar Rapport was een
mislukking: het was een eenzijdig doorgedreven
meerderheidsrapport. Minister Terpstra heeft bin
nen een paar maanden daarop een wetsontwerp in
gediend, dat letterlijk een afschrift van 't rapport-
Rutgers was.
De klassen zullen weer grooter worden, terwijl
juist een der mooie dingen van de nieuwe wet de
kleine klassen waren. Al eerder waren hieromtrent
bezuinigingen gekomen; thans wordt de z.g. 45
schaal ingevoerd, dat is per onderwijzer 45 leer
lingen. In de praktijk beteekent het klassen van
50 a 60 leerlingen; het zijn nu eenmaal geen tur
ven, die je kunt afpassen voor elke klas. Boven
dien is. het een groot verschil of men 45 kinderen
van één leerjaar heeft of over verschillende klas
sen. In 1920 ls daarmede wél rekening gehouden;
nu niet meer.
geven. Men spreekt van de „mazen der wet", bij open doek, dat in elk bedrijf plaats
maar dit nieuwe wetsontwerp is een en al maas. had. De beste graadmeter is altijd maar
Nog een paar zaken behandelt spr.: de gelijk-i;Weer het publiek; het is mogelijk, dat
stelling. De bizondere scholen profiteeren er pro- (Qritiek nuttig eil noodzake'ijk is, maar in
centsgewijs meer van dan de kleine openbare en _ieder geval Stoort het publiek er zich
men heeft dit zoo gelaten. Verschillende voor- aanhet volgt Spontaan de ingeving
beelden geeft spr. hiervan. van het oogenblik en getuigt onomwonden
Tot nu toe hingen dergelijke dingen als spr. püan zjjn Sympathie.
aanhaalt van de prudentie van den minister af,
thans zijn ze categorisch in de wet vastgelegd, ze
geven tot allerlei misbruiken aanleiding.
Spr. behandelt hierna nog verschillende geval
len van concurrentie tusschen openbare en bizon
dere school en geeft daarvan voorbeelden.
„Rigoletto" stamt uit 's meesters mid-
elste periode (1853); men vindt er nog
e invloeden van Rossini, Bellini, Doni-
zetti. Het is wel zeer muziek van een
illustratief karakter en de dramatische
handeling is betrekkelijk ondergeschikt
Tenslotte behandelt spr. de medezeggenschap op gemaakt aan de muzikale illustiatie
de school. Wettelijk is het hoofd verantwoordelijk, j Zooals gezegd, de Zang Viel bij het tal-
de onderwijzer heeft niets te vertellen. In 1920 isrijke publiek zeer in den smaakvooral
een poging gedaan dit te verbeteren; er is thans de fraaie bariton van Sig.Spai'tacO Marchi
„overleg" mogelijk, maar de wet spreekt er niet .die de Rigo'etto-rol vervulde, verwierf
nader over. De gemeenteraden kunnen dit bij in- j ieders bewondering. Ook de tenor Luigi
structies regelen. B.v. schoolvergaderingen zijn Fort (hertog van Mantua), trok de aan-
zeer noodig, maar niets is hieromtrent vastgesteld, dacht. De sopraan van Gilda, Rigoletto S
Een halve eeuw al wordt een regeling hieromtrent dochter, waarvan siga. Attilia Archi eige-
gevraagd, maar de minister doet het niet. nares is, viel op dOOV haar ZUÏVer en hoog
Ook het instituut der straffen gaat spr. na; er geluid, maar ten opzichte van den samen-
is een geheel nieuw strafstelsel ontworpen: directe j zang met den bariton kon Zij OHS niet
straf met geheele of gedeeltelijke inhouding van -bekoren: het klanktimbre verschilde te
salaris. Er zijn wel 20—30 variaties in straf. I veel. Verdere solisten waren de bravo
Het gevolg zal zijn! dat er nu veel meer zal Spartafcile (Max Serra, bas), zijn zuster
worden gestraft dan vroeger, omdat het zoo ge- Maddalöna (Nadia Covacerva, COntra-alt),
makkelijk is kleine straffen op te leggen! j Giovanna, Gilda S gouvernante (siga.
En, alsof men ons heeft willen bespotten, is ook Squarzina, mezzo-sopraan), en van de
de „voorwaardelijke veroordeeling ingevoerd, j hooren nog de graaf van Montereno
Stel u de positie in de schooi voor van zoon on- (signor Coda, bariton), enz.
derwijzer! Van de solo-nummers, die in grooten
getale in dit werk aanwezig zijn,moeten
genoemd worden het duet tusschen vader
en dochter (negende tooneel), de gloeiende
liefdesverklaring van den hertog (12e
tooneel), het daarop volgende duo der
twee gelieven, de schitterende sopraan
solo, het kwartet der gemaskerden, en
nog zooveel meer. Niet te vergeten het
populaire lied „La donna mobile". Daar
bij zooals we zeiden, suggestieve muziek,
die zeer goed het karakter der diverse
scènes uitbeeldde (men denke maar aan
de slotscène in het 4e tooneel 2e bedrijf
als de hovelingen den nar den weg ver
sperren en hij hen vervloekt).
Over 't algemeen viel het acteeren der
zangers te prijzen; vooral de vertolker
der hoofdrol bewoog zich vrij en onge
kunsteld. De regie had ten opzichte der
mise en scène wonderen verricht; het ge
zelschap, dat per extratrein was gekomen,
had eigen décors meegebracht, die zeer
fraai waren en alleszins voldoende, al
kor. dan ook niet alles volgens de aan
wijzingen plaats vinden.
Om kort te gaan: ieder was meer dan
tevreden, men heeft genoten van den zang
en dat ondubbelzinnig doen blijken, en
naast de artisten heeft men ook den
maestro d'orchestra niet vergeten. En
wij mogen niet veronderstellen dat il'
illustrissimo signore Spartaco Marchi
(Rigoletto) onzen djehter Kloos kent,
maar in ieder geval heeft hij diens 23e
sonnet in praktijk gebracht. Kloos zegt
daarin:
Ik zal mooi dood gaan, als een vlammend
[vuur,
Dat ééns nog flikkerde in zijn schoon-
[sten gloed,
Eer 't gansch gebluscht was.
Helaas! de dichter zelf is aan zijn
duizend zooveelste Binnengedachte bezig
en van het vlammend vuur is niet meer
dan wat smeulende asch over, die maar
niet uit wil.
Maar dit alles heeft hier niet mee te
maken en we zullen hopen, dat Signore
Marchi niet duizend zooveel malen als
Rigoletto behoeft neer te vallen, want
dat ware al te erg.
En nu: a rivederci,Signorine e Signori!
L'anno futuro!
CENTRAAL GENOOTSCHAP VOOR
KINDERVACANTIEKOLONIES.
Deze vereeniging vergaderde gisteren
avond in de bovenzaal van het café Van
Weelde. Vorige vergaderingen werden
vroeger altijd in de bestuurskamer van
het Militair Tehuis in de Spoorstraat
gehouden, doch thans had men zeker
een grootere opkomst verwacht. En dit
was dan ook wel het ge^al, misschien
komt dit mede door het redactioneele
stukje dat wij omtrent deze vergadering
hebben opgenomen.
Twee jaren terug was de belangstelling
nihil, verleden jaar was er één belang
stellende en thans waren er zeven, een
vooruitgang dus van 700 °/0, iets wat bij
een vereeniging niet vaak voor zal ko
men. Maar dat is een beetje gekheid.
Hoewel de opkomst vergelijkenderwijs
goed is te noemen, laat de belangstelling
toch nog te wenschen over, voor een ver
eeniging die zulk een mooi doel beoogt
als deze.
Na de gewone meer huishoudelijke
zaken kwam aan de orde
Zondag 17 Februari 1932
DEN HELDER
Ned. Herv. Gem. (Nw. Kerk. Weststraat),
's Morgens 10.30 u., Ds. H. A. Enklaar
Onderwerp: »De voetwassching»
(Joh. 13:12b.)
Ned. Herv. Gem. (Westerkerk, Westpleih)
's Avonds 6.30 u., Ds. F. W. J. v.d. Poel
Zang van het Kerkkoor
Onderwerp: Lijden en Heerlijkheid»
Geref. Kerk (Julianapark).
's Morgens 10 uur Ds. Meynen
's Avonds 5.30 uur, Ds. Tollenaar
Kerkdienst (Chr. MiL Tehuis, Kanaalweg)
's Morgens 10 u"ur,.'Ds. Tollenaar
's Avonds 5.30 u Ds. Meynen
Oud Geref. Kerk (Hoogstraat).
's Morgens 10 u. en 's avonds 5.30 u.
de heer N. van der Kraats
Donderdag 7 30 uur, N. v d. Kraats
Chr. Geref. Kerk (Stcengracht).
'sMorgens 10 uur en 's avonds 5 uur,
Leesdienst
Herst. Evang. Luth. Gem. (Weezenstr.)
's Morgens 10 u. Ds. P. H. Borgers
Tweede Lijdenszondag
Onderwerp: „De Worstelende Heer"
's Avonds 8 uur, Ds. P. H. Borgers
Onderwerp: „Hoe word ik een kind
van God?"
Woensdag 17 Februari, nam. 8 uur
Ds. P. H.Borgers - Onderwerp:
„De vierde wijze" (Met Lichtbeelden)
Donderdag 18 Febr. nam. 8 uur
Deutscher Verein.
Schwester Chr. Glfissinger
Doopsgez. Gem.
's Morgens 10 uur, Ds. P. J. Smidts
Evangelisatie (Palmstraat).
's Morgens 10 u. Ds. R. C. W. J. Hoek
Evangelisatie (Geb. Middenstraat 117)
Woensdagavond 8 uur, Bijbellezing
door Ds. Hoek
Oud-Katholieke Kerk (Langestraat 78),
le Zondag van de Vasten
'sMorgens 10 uur, kerkdienst
Past. Th. Moleman
's Avonds 7 uur, kerkdienst, Lijdens
overdenking. Past. Th. Moleman
Leger des Heils.
's Mor. 10 u., Heiligingssamenkomst
's Middags 3.30 u., Openluchtsamen
komst, Julianapark.
's Avonds 8 u., Afscheid der Kadetten
Evangelisatie gebouw Palmstraat
Kerk van Jezus Christus.
(Van de Heiligen der laatste dagen).
Jansendwarsstraat 8.
's Morgens 9.30 en 's avonds 5 uur
Samenkomsten.
HUISDUINEN.
Ned. Herv. Gem.
's Avonds 7 uur, Ds. E. R. Damsté
het jaarverslag,
waaraan wij het volgende ontleenen.
De vereeniging gaat vooruit èn in hulp
aan zwakke plaatsgenootjes èn in het
verbeteren van de wijze-van werken. De
nieuwe voorzitter tevens medisch advi
seur (Dr. v. Heerde) heeft hierbij zeer
gewaardeerde hulp verleend.
Dit jaar werden geboekt 24 kinder
uitzendingen, met een totaal van 2065
verpleegdagen. Dit aantal was tot dus
verre nog nimmer bereikt. Hieronder
waren begrepen 10 kinderen met 675
verpleegdagen in de groep voor gewone
verpleging en 14 kinderen met 1390 ver
pleegdagen voor de ernstiger gevallen.
Voor het M. S. F. heeft de afd. drie
kinderen voor samen 287 dagen te Nun-
speet doen verblijven, terwijl het Bio.-
vacantieoord de verpleging aanbood van
drie kinderen in het Rivierhuis, waar
voor 185 verpleegdagen in rekening
mochten worden gebracht. Verder wordt
met genoegen de waardeering en steun
gereleveerd van het gemeentebestuur en
vereenigingen en personen waarmede
contact wordt gehouden, o.a. het burger
lijk armbestuur, het Witte Kruis en het
consultatiebureau.
De grootste zorg blijft de financieele
basis van de afd., waarop het regelma-
H (®k>t).
Ben gezouken onderzeeboot, waarvan
de bemanning nog in leven is, is niet on
vindbaar. Vernuftige toestellen sporen
het gezonken schip op, vooral spelen hier
de klopsignalen een grooten rol. Men zal
zich herinneren, dat dit bij de „M 2" geen
resultaat had. Ook kan een telefoonboei
worden opgelaten, waardoor men met de
bemanning in contact kan kojnen. Door te
ruwe zee heeft dit toestel soms echter
geen nut.
Bij onzen onderzeedienst wordt regel
matig in eiken tak van dat bedrijf ge
oefend en de officieren zijn er steeds op
uit om een zoo hoog mogelijke vaardig
heid met de bemanningen te verkrijgen.
Regelmatig wordt in het marinezwembad
op de werf geoefend met de „Drager"-
vesten. De manschappen kuieren over den
bodem van het bad rond en oefenen in
het langzaam naar boven komen.
De oude onderzeeboot „O 2" is van haar
voor- en achtersteven ontdaan en ligt nu
op de werf, om verbouwd te worden tot
oefenduikboot, zij kan ouder water wor
den gelaten. De manschappen die in het
vaartuig zijn, moeten er dan zien uit te
komen, waarmede dus de toestand van
manschappen die zich in een gezonken
poot bevinden, zoo natuurgetrouw moge
lijk wordt nagebootst.
Het spreekt natuurlijk vanzelf, dat deze
toestellen zich in zeer goeden toestand
moeten bevinden, daar zy anders op het
qritieke moment wel eens konden weige
ren. Onze onderzeebooten hebben beman
ningen die het getal dertig niet over
schrijden en zulk een aantal „Dr&ger"-
toestellen is dan ook aan boord. Met deze
toestellen wordt nimmer geoefend, maar
steeds liggen zij tot gebruik gereed. Zij
worden zorgvuldig bewaard in kisten,
waarin zich petroleumdamp bevindt, daar
de buitenlucht de rubber aantast en deze
brokkelig maakt.
Van groot belang is ook het hebben van
geoefend duikerspersoneel, om de gezon
ken schepen op te sporen, er blaasslangen
op te bevestigen, en indien mogelijk, ver-
sche lucht daaraan toe te voeren en de be
dorven kicht af te voeren, waarover wij
het straks zullen hebben.
Vroeg in het voorjaar vangen de oefe
ningen hiervoor reeds aan en vele Hel-
derschen zullen het duiken in de haven
vaak hebben meegemaakt. Ook met het
duikmaterieel zijn wy goed ingericht. Bij
de duikertoestellen onderscheidt men ge
wone en automatische. Bij de eerste wordt
lucht toegevoerd door een slang, terwijl
b^j de automatische gecomprimeerde lucht
en zuurstof wordt medegenomen.
Zij hebben evenwel het nadeel, dat zij
een korte werkingstijd hebben in tegen
stelling met andere pakken. Daartegen
over staat weer dat zij veiliger zijn hij het
werken in de gezonken schepen zelf. De
duiker loopt dan geen gevaar dat zijn
luchtslang door het een of ander wordt
afgesneden. Alleen zijn telefoonkabel kan
worden doorgesneden, doch dit levert
geen gevaar op. Elk marinevaartuig van
eenigen omvang is met een gewoon dui
kertoestel uitgerust.
De luchttoevoer van de duikers gaat
tegenwoordig ook automatisch. Vroeger
gebeurde dit door een handpomp, thans
komt de lucht uit de hoogedrukluchtreser-
voirs en gaat door een reduceertoesteJ.
waar de druk wordt gereduceerd tot 12
atmosfeer. Met een eenvoudige handbe
weging wordt meer of minder lucht aa:
den duiker toegevoerd. Dit heeft veel vooi
boven het handpompsysteem. Bij het auto
matisch lucht toevoeren staat evenwe
altijd de handpompinstallatie op het hoog
druktoestel aangesloten. Mocht dit laatst
toestel weigeren, dan kan in een seconde
tijd de handpomp worden gebruikt. Elke
duiker heeft bovendien een tweetal lucht-
flesschen bij zich teneinde zich in een
noodgeval eventueel zelf nog van lucht te
kunnen voorzien.
In de onderzeeboot zelve bestaan eenige
inrichtingen voor het leegblazen van com
partimenten of het ververschen van de
lucht in die afdeelingen waar zich nog
overlevenden bevinden, en verschillende
oefeningen hebben hiermede plaats ge
vonden. Bij wijze van proef was men bij
de „O 11", liggende ter reede op een diepte
van pl.m. 20 meter, in staat in een com
partiment zooveel versche lucht toe te
voeren, dan het koolzuurpercentage in
zes minuten van 2 op 0.8 werd ge
bracht.
De toevoer van lucht kan ook noodzake
lijk zjjn voor het steunen van de schotten
van de compartimenten die onder druk
vau het water staan. Dit kan zoowel door
personeel in de boot als van buitenaf ge
schieden.
Verschillende verbeteringen zijn ook
hier in voorbereiding. Zoo is men bezig
met een pneumatische boor, waarmede
men gaten in de gezonken onderzeeboot
kan boren en waaraan meteen een lucht
slang kan worden vastgekoppeld zonder
dat door het geboorde gat water in de
boot loopt. Wanneer men versche lucht in
de boot blaast, moet er ook een slang zijn
om de afgewerkte lucht af te voeren. Deze
moet gewapend zjjn, daar zij anders door
den druk van het water dichtgeknepen
zou worden. In de toevoerslang zorgt de
lucht ervoor dat deze niet diehtgedrukt
Er moet voor worden gezorgd dat de
slangen goed op de boot worden aange
sloten. Komt er met de lucht ook water in
het compartiment, dan zou het personeel
lat zich daar bevindt, den toevoer kunnen
afsluiten, hoewel de betrekkelijk kleine
'ïoeveelheid water ongevaarlijk is. Ook
noeten de slangen van boven kunnen wor
den afgesloten, zoodat wanneer de werk
zaamheden door de een of andere oorzaak
tijdelijk moeten worden onderbroken, zij
niet kunnen volloopen. Zij worden dan aan
boeien bevestigd, zoodat men later voor
direct het werk kan hervatten.
Het spreekt vanzelf dat de duiker onder
water gereedschap noodig heeft. Alles wat
eventueel noodig zou zijn mee naar be
neden te nemen, zou hem in zijn be
wegingsvrijheid schaden. Hij heeft daar
om drijvers bij zich die liij aan een touw
oplaat. Door de telefoon deelt hij mede
welk gereedschap hij noodig heeft. Het
wordt dan aan een aan den drijver ver
bonden lijn bevestigd en de duiker haalt
het naar zich toe. Hiervoor gebruikte men
eerst kurken, doch bij een diepte van circa
40 meter bemerkte men, dat de kurken
niet naar boven wilden; het gezegde
„drijven als een kurk" werd gelogen
straft. Door den grooten druk van het
water werd de lucht uit de poriën gedrukt.
Door de kurk te bestrijken met paraffine
heeft men dit ondervangen. Ook maakt
men wel gebruik van luchtfleschjes in een
rubberzak met automatische ontlastklep
teneinde barsten der zak tijdens het
opstijgen te voorkomen.
Indien men kabels of kettingen onder
een op den grond liggenden onderzeeboot
wil doornemen, maakt men gebruik van
tunnelspuiters. Een geul wordt onder het
schip in het zand gespoten, waardoor een
kabel kan worden gelegd, om te trachten
het schip zoo op te hijsclien. Met deze
spuiters heeft men de ervaring opgedaan,
dat de duiker die dit toestel bediende, in
gesloten werd door het zand dat hij weg
spoot en op zijn beurt bevrijd moest wor
den. Thans heeft men echter instrumenten
die de weggespoten grond meer versprei
den.
De eindconclusie is, dat de Nederland-
sche marine, evenals andere marines,
slechts een gezonken duikboot van een
betrekkelijk groote diepte zal kunnen op
halen, indien dit met de aan boord der
onderzeeboot aanwezige bergingsleidingen
mogelijk is. Zijn deze bij de aanvaring be
schadigd, dan zal men hier te lande, even
min als bij andere marines (zelfs niet de
Amerikaansche) de boot zoo vlug kunnen
ophalen dat de bemanning nog in leven is,
zoodat de Nederlandsche onderzeebootbe
manningen bij ongevallen aangewezen
zijn op individueele reddingpogingen en
wij kunnen zeggen, dat onze marine in
dit opzicht goed is uitgerust.
De onderzeedienst staat voor een vrijwel
algeheele vernieuwing van het materiaal,
dat bij het redden wordt gebruikt. Zijn de
thans loopende bestellingen eenmaal uit
gevoerd, dan is er meer dan voldoende
materiaal om handelend te kunnen op
treden waar en wanneer dit noodig is.
Deze vernieuwingen omvatten o.a. aan
schaffen van nieuwe duikertoestellen,
zuurstofapparaten, pulmotoren, enz. De
„Triton" wordt ingericht als duikerschip,
hetwelk aan het bergingsbedrijf zal wor
den toegevoegd. O.a. komen op dit schip
twee groote recoinpressiekamers, dat zijn
inrichtingen, waar een duiker, wanneer
hij verschijnselen vertoont dat hij door
het onder water zijn, onwel is geworden,
weer langzaam aan den normalen druk
wordt gewend. Tot nu toe gebruikte men
daarvoor „Drager"-duikzakken. Wanneer
dit schip gereed komt, komen wij hierop
nader terug. Verder worden aan de Bui
tenhaven werkplaatsen gebouwd. Voor het
onderwaterwerk wordt een krachtige
schijnwerper aangeschaft, enz.
Wij besluiten dit artikel met eenige
gebeurtenissen van Nederlandsche onder
zeebooten.
In het najaar van 1913 hield de „O 2"
lanceeroefeningen met de „Heemskerck".
Nadat de torpedo was afgevuurd, ver
dween de duikboot snel onder water en
voer in zuidelijke richting weg. De com
mandant van de „Heemskerck" zag de
„O 2" met een groote helling wegduiken.
Toen het sein „oefening eindigen" was
gegeven, was van de duikboot niets meer
te bespeuren en op de „Heemskerck"
meende men dat er een ongeluk moest
zijn gebeurd.
Alle beschikbare schepen in onze haven
werden gerepuireerd en in een ommezien
stond het op den dijk zwart van de men
schen. Onderwijl was de „O 2" weer
komen aanvaren en maakte zich gereed
nogmaals een torpedo af te schieten. Het
trok evenwel de aandacht dat alle schepen
daar zoo stil lagen en al spoedig was het
raadsel opgelost. Wij weten evenwel, dat
er in Den Helder menig bang uurtje werd
beleefd.
Het overkwam in Indië aan de „K XIII"
dat deze duikboot plotseling tot meer dan
gewone diepte daalde. Het gerucht ging
op Java, dat er een verschrikkelijk onge
luk was gebeurd. Toen een verslaggever
probeerde van een der manschappen iets
te weten te komen, zei deze doodleuk: „Ik
kan je heusch niks vertellen meheer, want
ik sting aan dek toen het gebeurde". Een
korporaal die ergens lag te slapen werd
door een maat gewekt die verschrikt uit
riep: „Sta op jong, we bennen op 70
meter". De korporaal draaide zich om, ter
wijl hij knorde: „Nou por me dan maar,
wanneer we op 100 meter zjjn".
Deze zelfde „K XIII" heeft, zooals men
zich wellicht zal herinneren, een tocht
naar Indië gemaakt door het Panama
kanaal, waarover een boek is verschenen
door de officieren M. S. Wytema en J. J.
van der Linden, waarin de tocht boeiend
en interessant wordt beschreven. Dit is
de langste tocht geweest, die ooit een on
derzeeboot ongeconvoyeerd heeft gemaakt
en vond in buitenlandsche maritieme krin
gen veel bewondering.
Hoe goed de Nederlandsche marine nu
en in de toekomst ook voorbereid moge
zijn op eventueele onderzeebootongeval
len, laten wij hopen dat zij nimmer in ernst
hulp moet verleenen.
Het eerste feuilleton was opgenomen ia
ons nummer van Donderdag.
