T
Van en over de Ontwapeningsconferentie.
Derde Blad.
BUITENLAND.
FRISO-BMI
De moderniseering van
onze
stad.
VAN ZATERDAG 27 FEBRUARI 1932
De achtergrond der
ontwapeningsconferentie.
Brüning's meerderheid
in den Rijksdag.
China en Japan.
Groote Japansche krijgs
toerustingen.
De mogendheden en Japan.
PER tt POND
GEEL
GROEN
ROOD
30 cf.
35
40
Het zal velen van hen, die met span
ning afwachten, wat voor resultaten de
ontwapeningsconferentie te Genève zal
opleveren, niet helder voor oogen staan,
welke problemen met die ontwapening
samenhangenin de eerste plaats in
hoeverre de wereld thans bewapend is.
Ieder weet, dat die bewapening jaarlijks
enorme sommen vereischtdat zij een
steeds dreigender gevaar voor nieuwe
oorlogen oplevert. In dit artikel zullen wij
een overzicht geven van de bewapening
der verschillende groote mogendheden
hier en daar met een korte toelichting
voorzien. Dit is te meer noodzakelijk, om
dat het Fransche standpunt, thans op
nieuw duidelijk ter conferentie uiteenge
zet, inhoudt, dat van een automatische,
percentueel gelijke vermindering in be
wapening voor alle landen geen sprake
kan zijn. Frankrijk immers wil de bijzon
dere omstandigheden van ieder land laten
medetellen en op grond daarvan tot eene
eventueele ongelijkmatige vermindering
der bewapening komen, waarbij vanzelf
sprekend Frankrijk zelf en met haar hare
bondgenooten 't sterkst bewapend blijven.
In dat gedeelte is 't Fransche memoran
dum zeer scherp. Het is feitelijk een ulti
matum. Het zegt, dat een poging tot auto
matische, gelijkmatige vermindering dei-
bewapening van alle landen er toe zou
leiden, dat Frankrijk de vrijwillige ver
mindering der bewapening, waartoe het
uit zichzelf is overgegaan, niet meer zou
kunnen handhaven. Derhalve... een
poging tot algemeene vermindering dei-
bewapening zal door Frankrijk beant
woord worden met een uitbreiding van de
hare!
Waarin bestaat de vrijwillige vermin
dering der Fransche bewapening? In de
eerste plaats in de verkorting van den
diensttijd tot één jaar; daartegenover
staat, dat bij invoering hiervan, Frank
rijk het aantal vrijwilligers en over-die-
nenden belangrijk heeft uitgebreid en
een wet heeft tot stand gebracht, waarbij
de geheele bevolking in geval van oorlog
militair mag worden georganiseerd. Een
andere vrijwillige beperking ligt hierin,
dat Frankrijk thans „slechts" ï.210 'ge
vechtsmachines voor de eerste linie bezit
(de hülpvliegmac-hines zijn hiervan uitge
zonderd) terwijl de wet van 1925 Marian-
ne toestaat er momenteel 2.247 stuks te
hebben! Dit is echter camouflage; het is'
immers in vredestijd ondoelmatig de be
schikking over een al te groot aantal ge-
vechts-vliegmachines te hebben, die im
mers zeer snel verouderen door de staag
voortschrijdende verbetering in de tech
nische uitrusting, die geen dag stilstaat.
Bovendien bezit Frankrijk een zeer goed
geoutilleerde vliegtuig-industrie, die den
achterstand in korten tijd zal kunnen in
halen. Zelfs deze „beperkingen der bewa
pening" dreigt Frankrijk echter te zullen
opheffen, wanneer men poogt tot een al
gemeene vermindering op gelijke schaal
te komen.
Volgens de officieele opgave bedragen
de Fransche strijdkrachten de volgende
getallen, waarbij deze natuurlijk aan den
lagen kant zijn gehouden. In het moeder
land: 19.530 officieren en 270.000 sol
daten; bovendien een mobiel leger, be
stemd om eventueel naar de Koloniën te
worden uitgezonden van 2000 officieren
en 70.000 soldaten, met eene reserve van
3000 officieren en 37.000 soldaten; in de
Koloniën zelf bevinden zich 8000 officie
ren en 222.000 soldaten, terwijl daarbij nog
dient te worden gevoegd het personeel
van de vloot ad 3700 officieren en 55.000
minderen. Ten slotte het personeel van de
militaire luchtvaart, 31.200 in het moeder
land en 7000 in de Koloniën. Zonder het
luchtvaart-personeel telt het Fransche
leger met de vloot tezamen dus 36.230 of
ficieren en 654.000 minderen, wel te ver
staan in vredestijd!
De Fransche vloot heeft de volgende
samenstelling:
aantal tonnage
linie-schepen, die volgens de
conferentie van Washington
mogen worden vervangen 6 133.134
verouderde linie-schepen 3 52.791
moederschepen voor vliegtui
gen 1 22.146
kruisers eerste klasse, waar
onder 2 verouderde 12 124.424
kruisers tweede klasse, tor
pedo-booten 67 198.283
onderzeebooten 110 97.875
Minister Chamberlain verklaarde zich
tegen het amendement en zei, dat de zaak
later door de adviseerende tariefcommis-
sie geregeld kon worden. Het was niet
wenschelijk om aan de verbetering van
den veestapel belemmeringen op te leg
gen. Het amendement werd daarop inge
trokken.
ADOLF HITLER TOT
REGEERINGSRAAD VAN
BRONSWIJK BENOEMD.
De regeering van Brunswijk heeft
Adolf Hitier tot regeeringsraad benoemd.
Hij zal in het gezantschap van Brunswijk
te Berlijn werkzaam zijn, waar hij uit
sluitend de oeconomische belangen van
Brunswijk zal behartigen.
Aan deze functie van Hitier is geen
vertegenwoordiging in den Rijksraad ver
bonden.
Men meldde gisteravond uit Berlijn aan
de „Nw. Rott. Crt.":
Zooals te verwachten was, heeft rijks
kanselier Brüning heden de overwinning
behaald. Bij de beslissende stemming bleek
hij over een meerderheid van 25 stemmen
te beschikken. De stemming begon om
vijf uur. Het voorstel der njksregeering,
bepalend, dat de presidentsverkiezing op
13 Maart en een eventueele tweede stem
ming op 10 April zal plaats vinden, werd
met algemeene stemmen aanvaard.
Eenig succes van de Japanners
nabij Kiangwan.
Reuter meldt ons uit Sjanghai, dat Don
derdagochtend verbitterder dan ooit tus-
schen Japanners en Chineezen is gestre-,
den op het front bij Kiangwan. Volgens j conferentie
een bericht van Japansche zijde was de
Chineesche verdedigingslinie bij Miao
Hong Tsjen doorbroken op een punt op 3
km ten Noordwesten van Kiangwan. De
Japanners brengen alle strijdkrachten
waarover zij de beschikking hebben in het
vuur en de concentratie van Chineesche
troepen is de talrijkste welke in den veld
tocht tot dusver nog plaats vond. De Ja
panners schoten het dorp Miao Hong
Tsjen in brand, veertig Japansche vlieg
tuigen hebben de Chineesche posities om
het dorp Kiangwan en tusschen Kiangwan
en Miao Hong Tsjen gebombardeerd.
Tegen den middag ('pi. Chineesche tijd),
zouden de Japanners ongeveer 1000 m zijn
opgerukt, terwijl hun geschut den terug
trekkende Chineezen verliezen toebrengt.
Desniettemin houden de Chineezen bij
Kiangwan stand en weerstond zij alle Ja
pansche aanvallen.
Chineesch bombardement van
de Japansche concessie. Ge
vaar voor de Internationale neder
zetting.
Donderdagmorgen vroeg zijn de Chi
neezen begonnen met een beschieting met
zware artillerie van de Japansche conces
sie in de internationale nederzetting. Zij
hebben gedreigd met een intensief bom
bardement op den oever van de Japansche
concessie indien de Japanners een poging
doen om hun versterkingen in liet gebied
der internationale nederzetting aan land
te brengen. De Chineesche granaten, af
komstig van de bij Sjapei opgestelde bat
terijen hebben eenige Japansche dokken
en werven beschadigd en bedreigen de
Japansche en andere buitenlandsche oor
logsschepen, o.a. den Italiaanschen krui
ser „Libia", die het dichtst bij de Japan
sche schepen ligt.
Soetsjou gebombardeerd.
Negen Japansche bommenwerpers heb
ben Donderdag Soetsjou gebombardeerd.
VAN HET FRONT BIJ KIANGWAN.
Naar Reuter gisteravond ui' Sjanghai
meldde, zijn de dorpen Kiangwan,
Misaotsjangtsjen en Tazang tengevolge
van het voortdurende bombardement van geland en de Vereen
de Japansche vliegtuigen nog slechts roo-
kende puinhoopen.
Volgens een Duitsch bericht uit Sjang
hai zouden de Chineesche troepen on
danks het zware vuur, dat Donderdag den
heelen dag op hun stellingen gelegen
had, tegen het eind van den middag toch)
tot oen tegenaanval zijn overgegaan en
het aan het begin van den dag verloren!
terrein bijna geheel heroverd hebben.
Naar Reuter uit Sjanghai meldt, zou
den twee hieuwe Japansche divisies op
weg naar Sjanghai zijn en op 27 Februari
(dus heden) daar aankomen. Drie andere
divisies zouden in Japan gemobiliseerd
worden.
Hoewel naar verluidt, reeds de helft van
de totale Japansche marine-luchtstrijd
krachten, ongeveer 200 vliegtuigen, aan
de operaties te Sjanghai deelnemen, zijn
nog weer nieuwe militaire vliegtuigesca
drilles op weg naar China. Men is te
Sjanghai van meening, dat het gebied,
vaar verwoestingen worden aangericht,
onvermijdelijk uitbreiding zal ondergaan.
Een nieuw protest en een nieuwe
waarschuwing.
De gezanten van Italië, Frankrijk, En-
Staten hebben den
minister van buitenlandsche zaken, Jos-
jizawa, bezocht en hem dringend verzocht
er voor te waken, dat de krijgsoperaties
der Japanners te Sjanghai buiten de in
ternationale nederzetting zullen worden
gehouden.
PER PD
CjoedJiovpe ^Jabak
III.
event. verwerpen van deze resolutie, het-
Met eene uiteenzetting en toelichtingj f®.®" V^?t"
iinitamiA vnnrst.ption 7.vin rU> Aicwmeenp. 7 destijds in de Commissie-
Loudon gedane voorstellen zou herhalen.
Italiaansche kruiser door
neesche granaat getroffen.
Chi-
der Duitsche voorstellen zijn de Algemeene
Beschouwingen van de Ontwapenings-
vroeger dan oorspronkelijk
gedacht werd ten einde gekomen. De
laatste sprekers, die zich deden hooren,
behoorden voor het grootste gedeelte tot
de niet-Europeesche landen. Het waren
de vertegenwoordigers van Afghanistan,
Albanië, Griekenland, Panama, Bolivie,
Columbia, Gustetnala en Venezuela. Het
behoeft nauwelijks gezegd, dat ook zij er
niet meer in konden slagen iets nieuws
naar voren te brengen. Door de meeste
hunner werd de deugd der kortheid be-
De Politieke Commissie heeft nu een
tweetal dagen gewijd aan de beraadsla
gingen over de te volgen procedure, een
zaak, die voor een Conferentie als deze
niet slechts van formeel, maar ook van
werkelijk zakelijk belang is. Al op voor
stel van den Engelschen Minister Simon
is men tot algemeene overeenstemming
gekomen omtrent het besluit, dat het
omwerp van de Commissie-Loudon als
omlijsting voor de beraadslagingen zal
worden gebruikt. Men zal zich wellicht
tracht, begrijpelijk, waar de belangstelling herinneren dat reeds gedurende de alge
langzamerhand geheel aan het tanen was. meepe beschouwingen van Duitschen,
Russischen en Spaanschen kant de vraag
werd geopperd of dit ontwerp niet te eng
moest worden geacht als grondslag,
gezien de verder strekkende voorstellen,
reeds thans ingediend. De Zweedsche
vertegenwoordiger Baron de Ramel heeft
langzamerhand geheel
Henderson heeft het slot der algemeene
beschouwingen aangekondigd met een
kort speechje, waarin hij op het belangrijk
resultaat dezer inleidende algemeene
beraadslaging wees. De belangrijkheid
daarvan zal wel niemand hem bet wisten,
maar of hij niet wat optimistisch was
door te verklaren, dat het beginsel van
toen de gedachte geopperd om niet het
ontwerp-Loudon als grondslag, maar als
Naar uit Sjanghai gemeld wordt, is bij
den hevigen artilleriestrijd van Donder
dag de Italiaansche kruiser Lybia door
een Chineesche granaat getroffen. De
kruiser werd licht beschadigd. Slechts
met moeite kon de tot het uiterste opge
wonden commandant er door zee-officie
ren van andere mogendheden van worden
afgehouden van zijn kant het vuur te
openen.
De nieuwe staat in Mantsjoerfle.
De uitvoerende raad van den nieuwen
staat in Mantsjoerije heeft een procla
matie uitgevaardigd, waarin verklaard
wordt, dat de naam van den nieuwen staat
zal zijn Mantsjoukoeo, met Tsjangtsjoen
als hoofdstad. De regeerder (zooals hekend
is dat de jeugdige ex-keizer van China)
zal den titel van Tsjingtsjeng dragen,
hetgeen dictator beteekent.
De strijd bij Sjanghai.
Japansche vliegtuigen vervolgen de
Chineesche strijdkrachten die in aftocht
zijn met machinegeweren. Japansche troe
pen voeren, na door de Chineesche linie
te zijn gebroken, een omvattende bewe
ging uit in de richting van Tasang, drie
mijlen ten Westen van Kiangwan. Hier
door is de Chineesche positie te Kiang
wan in gevaar gebracht.
Het Duitsche consulaat-gene
raal te Sjanghai ontruimd.
Het Duitsche consulaat-generaal te
Sjanghai is Woensdagnacht ontruimd,
wegens de beschieting van het er naast
gelegen Japansche consulaat-generaal en
van het voor het consulaat voor anker
liggende Japansche vlaggeschip door Chi
neesche houwitsers.
een werkelijke vermindering der bewape- j om]ysting te nemen, "en in dezen zin ging
Dingen met uitoefening van een doel-)Simon>s voorstel, dat natuurlijk nietIon-
matige controle, reeds thans als vaststaand der VOorafgaand overleg was ingediend,
kan worden beschouwd, is een andere Het vond onmiddellijk den steun van de
vraag.
Het eveneens gewenschte verbod van de
V - 10
en de Turken aansloten.
onmiddellijk den steun van de
Fransche, Amerikaansche, Italiaansche
.tui va"u gedelegeerden, waarbij zich de Japanners
aanvalswapenen kent Henderson terecht
een groote politieke beteekenis toe;hier
uitte hij zich voorzichtiger en sprak de
hoop uit, dat dit verbod zich ook tot de
voorbereiding van de bewapening in
vredestijd zal uitstrekken en niet slechts
op papier zal blijven bestaan. De open
bare meening buiten de Conferentie be
denkt nog te weinig, dat het ontwerp
der Commissie-Loudon, ook al wordt het
op den voet gevolgd, eijferloos is; dat
voor elk der landen, die het verdrag ten
slotte zullen onderteekenen, cijfers zullen
dienen te worden ingevuld, die niet dan
na veel overleg en schikking zullen
worden verkregen.
De Conferentie ging reeds vroeger over
tot de instelling eener Politieke Commis
sie, voorgezeten door Henderson, wien
Politis als Ondervoorzitter ter zijde staat,
en in welke Commissie de hoofden of
Had men tegenstand gevreesd hetzij
van Duitschen, hetzij van Russischen,
hetzij wellicht van Oostenrijkschen of
Hongaarschen kant, deze bleef uit. Wel
echter merkte Litwinoff op, dat, zou men
het ontwerp-Loudon als omlijsing aan
vaarden, de thans pricipieel verder lij
kende Russische resolutie daarin niet
opgenomen zou kunnen worden, waarom
hij voorstelt, dat men met de behande
ling daarvan zou beginnen. Een niet
voorbljgaanden indruk maakte het feit,
dat Tardieu de eerste was, die dit denk
beeld, dat daarop aangs?nomen werd,
steunde.
Wat beteekent het besluit der Politieke
Commissie, dat men het ontwerp-Loudon
als omlijsting zal aanvaarden Veel of
weinig, juist of men het wil uitleggen,
plaatsvervangende hoofden van alle onge- Het heeft dit groote voordeel, dat de
veer 60 delegaties zitting hebben. Naar conferentie zeker is een leiddraad te
deze Commissie, waarvan het Presidium hebben bij de te voeren besprekingen,
door den Voorzitter zeiven reeds het be-j terwijl zij anders in het luchtledige zou
lang bewijst, dat men aan hare beraad-hebben te praten gelijk de commissie
slagingen toekent, zijn nu verwezen alle
de ingediende voorstellen, die als even
vele amendementen op het ontwerp-
Loudon zijn te beschouwen. Alle voor
stellen, die in de algemeene beschouwin
gen zijn aangekondigd, zijn, het zij in
gelijken, hetzij in meer concreten vorm
ingediend, zoodat men voor een niet ge
ring materiaal staat. Daarbij komt nog,
dat Rusland zich inderdaad door Duitsch-
land met zijn vérgaande en systematisch
ingedeelde voorstellen niet heeft willen
laten overtroeven. Rusland is dus geko
men met een resolutie, die de algemeene,
directe ontwapening ten doel heeft, terwijl
Litwinoff aanvankelijk verklaarde, dat bij
lijke phases heeft gekend, die dan dik
werf op onverwachte en geheel tegen
overgestelde wijze eindigden. Turkije en
Perzië kwamen verklaren, dat zij zich
met de motie konden vereenigen. Dat
heeft intusschen niet verhinderd, dat
deze motie, na uitvoerige behandeling,
met slechts drie stemmen voor is ver
worpen, zonder dat tot dusver Litwinoff
aanleiding heeft gevonden andere Rus
sische voorstellen in te dienen, dan die
welke reeds in de algemeene beschou
wingen werden naar voren gebracht en
niet zoo heel veel verder gaan dan die
van Italië en Amerika. De Madriaga, de
Spaansche vertegenwoordiger, jaren ach
tereen Chef van de Sectie van het
Volkenbondssecretariaat, die het ontwa-
peningsvraagstuk behandelt, toonde zich
bij die discussie opnieuw een geestig
redenaar, wiens gezag in dezen kring
steeds toeneemt.
Bijzondere vermelding verdient eene
uitlating van den Perzischen afgevaar
digde, dat zijn land op het oogenblik
bezig is zijn verdediging te herzien. Tot
de meest noodzakelijke maatregelen be
hoort het bouwen van schepen voor de
kustverdediging van de Kaspische Zee.
Als, zoo betoogde hij, de Rassen hun
oorlogsschepen op de Kaspische Zee af
schaffen, is Perzië bereid geen schepen
te bouwen. Dat is een aangelegenheid,
waarvan hij eveneens terecht opmerkte,
dat deze door beide Staten onderling kan
worden afgedaan, omdat slechts zij beiden
bij de scheepvaart op de Kaspische Zee
zijn betrokken. Men kreeg den indruk,
dat er tusschen beide landen over gepraat
zal worden. Wonderlijk was het, dat van
geen enkele zijde, ook niet door den Voor
zitter, het precedent werd aangehaald,
van het bekende Rush-Bagot Verdrag
van 1819, krachtens hetwelk Canada en
de Vereenigde Staten van Amerika over
eenkwamen oorlogsschepen op de gren
zende meren af te schaffen, een typisch
voorbeeld van een locale ontwapenings
overeenkomst. Het Perzisch-Russisch
geval moge voor de wereldsituatie van
niet zoo heel veel beteekenis zijner zijn
wellicht meer van die gevallen op te sporen,
die ertoe kunnen bijdragen, dat de wereld
vervuld geraakt van de goede gedachten,
die" aan de goede.daden moeten vooraf
gaan.
De Politieke Commissie ging daarna
over tot de vorming van de Commissiën,
die nu allereerst geroepen zullen zijn om
de ingediende voorstellen, welke door het
ontwerp-Loudon als omlijsting worden
gediend, te behandelen. Van den aanvang
af heeft men zich voorgenomen een drie
tal Commissiën in te stellen, een voor
vraagstukken van de landmacht, een idem
van de zeemacht en een idem voor de
luchtvaart. Dat is logisch, omdat de ter
conferentie vertegenwoordigde landen
allen deskundigen hebben voor iederdezer
drie takken van oorlogvoering. Nu kwam
Tardieu met het ietwat eigenaardige voor
stel, dat men weliswaar drie Commissiën
zou instellen, maar een voor het personeel,
een voor het materieel en een voor de
budgetten. Niet alleen druischte dit voor
stel in tegen het pas genomen besluit om
het ontwerp-Loudon, waaraan Frankrijk
nog wel zoo groote waarde hechtte, als
omlijsting te nemen, maar tevens zou het
noodzakelijk maken dat in ieder dezer
drie Commissiën een deskundige van ieder
land op alle drie de gebieden van oorlogs
voering aanwezig was, hetgeen voor som
mige Staten onmogelijk is en bovendien
de Commissiën onnoodig zou vergrooten.
Het voorstel vond dan ook algemeen be
strijding, en de argumenten van Tardieu's
tegenstanders waren zoodanig logisch,
dat hij zich gewonnen moest geven. Nevens
de vierde Commissie, die er zal zijn voor
de vraagstukken van de budgetten,
wenschte hij nu echter een afzonderlijke
Commissie voor de organisatie van den
vrede en de controle, onder welke z.i. in
het bijzonder de Fransche voorstellen
zouden ressorteeren. Ook dit voorstel
werd bestreden, en zelfs Henderson deed
eraan inede met zijn opmerking, dat de
resultaten van de door Tardieu voorge
stelde Commissie toch weer de algemeene
Politieke Commissie zullen moeten pas-
seeren alvorens voor de Conferentie te
worden gebracht. Men heeft echter op
die punten den Fransclien gedelegeerde,
die terwille van deze discussies zijn terug
keer naar Parijs een dag moest uitstellen,
gedeeltelijke voldoening gegeven.
Tardieu schijnt er blijkens de telegram
men, uit Parijs ontvangen, in geslaagd
te zijn zijn optreden ter Ontwapenings
conferentie als een bijzonder succes voor
te stellen. De aanvallen, zoo heet het in
de Parijsche bladen, op het ontwerp-
Loudon zijn thans voorgoed geëindigd.
Aanvallen zijn er eigenlijk nooit op het
ontwerp-Loudon gedaan, en aanvaard is
het niet als ontwerp, doch slechts als
omlijsting, hetgeen ais boven gezegd, nog
maar weinig beteekent. Dat men de aan
wijzing van den Tsjechoslowaakschen
minister Benesj als rapporteur der Poli
tieke Commissie een Fransch succes
noemt, mag al even twijfelachtig heeten.
Want wel zijn Politis en Benesj, die
thans in de Politieke Commissie samen
werken, en ruimschoots tegen President
Henderson zijn opgewassen, de medewer
kers geweest aan het door Frankrijk ge-
inspireerde Protocol van 1924, maar wie
zich de speech van Benesj bij de Alge
meene Beschouwingen herinnert, zal tot
de erkenning komen, dat zijn standpunt
waarlijk niet zoodanig pro-Fransch was
als men bijv. van Polen en Roemenië
hoorde en eigenlijk ook verwacht had!
De geleidelijke uitbreiding der
stad vereischt tevens moderni
seering. Langzamerhand en
systematisch past het stadsbeeld
zich aan de Inzichten en eischen
van onze dagen aan.
Totaal 628.803
In 1931'32 en ook gedurende 1933
worden nog 6 kruisers met een gezamen
lijke tonnenmaat van 45.000 ton gebouwd,
benevens 2 torpedobooten en ander mate
riaal, dat in deze lijst niet is opgenomen.
Het 'totaal-aantal vliegmachines van
Frankrijk bedraagt, inclusief de hulpvlieg
machines voor de militaire luchtvaart:
1847 in het moederland, 439 in de Kolo
niën en 89 bij de vloot.
(Wordt vervolgd).
I)E ENGELSCHE TARIEF WET.
Invoer van Nederlandsch vee.
Bij de behandeling van de nieuwe tarief-
vet had een discussie plaats over een
i onservatief amendement om levend vee
van de vrije lijst te verwijderen
Een ander conservatief'stelde echter in
li6t licht, dcit de Britsche boeren hierdoor
benadeeld worden, daar het hun zou be
letten stamboekvee uit Nederland te im
porteeren, teneinde den Engelschen vee
stapel te verbeteren. Dit Nederlandsch
vee, zei spr., was van groot belang voor
de melkproductie.
Eerste steenlegging R.-K. School. Maandag is door pastoor Roppeit
te Hippolytushoef de eerste steen gelegd voor do aan de Kliefstraat
aldaar te stichten Roomsch Katholieke school. De plechtigheid vond
plaats in tegenwoordigheid van het kerkbestuur, den architect en op
zichter, het hoofd der school en de aannemers Gebr. Boersen.
Loudon zelve moest doen toen zij haren
arbeid aanving. Dat er van Duitsche
zijde op gerekend is, met een dergelijke
oplossing genoegen te nemen, blijkt uit
het feit, dat de Duitsche voorstellen per
hoofdstuk zijn ingedeeld geheel naar het
stelsel, door de commissie-Loudon ge
volgd. Het besluit heeft dus deze be
doeling, dat, zoodra men met de eigen
lijke discussie aanvangt, men de struc
tuur van het ontwerp-Loudon volgt; de
hoofdstukken en de artikelen behandelt
in de volgorde, die deze in dat ontwerp
hebben, en dat dan bij elk artikel de
amendementen aan de orde komen, die
uit de verschillende voorstellen voort
spruiten. Een kleine, maar niet onbetee-
kenende schermutseling had reeds thans
tusschen Tardieu en de Duitschers plaats.
Immers, de Fransche eerste gedelegeerde,
thans Minister-President, wees erop, dat
het ontwerp-Loudon de vrucht is van
5 jaren arbeid, en dat het betwijfeld
moet worden of de conferentie met allen
goeden wil meer zal kunnen bereiken.
Dat wil dus zooveel zeggen, dat Frankrijk
aan den inhoud van het ontwerp-Loudon
wil vasthouden, hetgeen geheel iets an
ders is dan dit ontwerp als grondslag of
omlijsting te gebruiken. De redeneering
van Tardieu gaat alleen reeds daarom
niet op, wijl in de commissie-Loudon
niet meer dan een goede 20 Staten ver
tegenwoordigd waren, terwijl de confe
rentie de geheele wereld, i.c. 60 Staten
omvat. Waarvoor had men bij elkander
behoeven te komen als de oplossing zoo
eenvoudig ware geweest.
Do Politieke Commissie heeft dus de
Russische ontwerp-resolutie behandeld.
Zou deze aangenomen worden, dan zou
dit beteekenen, dat de Conferentie voor
alle Staten en alle volken door vermin
dering van nieuwe oorlogskansen een
werkelijk effectieve veiligheid wil schen
ken. Dc resolutie verklaart zich overtuigd,
dat reeds het bestaan der bewapeningen
en het streven om deze steeds te doen
toenemen, onvermijdelijk tot gewapende
internationale conflicten moet leiden. I
Litwinoff bleef in zijn toelichting gema
tigd, gelijk hij tot dusver is geweest;
niet ten onrechte is erop gewezen, dat
de Russische Sovjetpolitiek meer derge-
Het valt niet te ontkennen, het voor
jaar komt, ook al zitten we voorloopig nog
midden in den winter. De dagen lengen
zienderhand en de zon rijst dagelijks hoo
ger aan den hemel. De ijsperiode, die er
nog geweest is, was helaas van zeer kor
ten duur en heeft zeer veel slachtoffers
gevraagd. Want telkenmale weer zijn er
menschen, die zich roekeloos op te zwak
Ijs wagen en dat heel vaak met hun leven
moeten bekoopen.
Maar daarover wilden we het nu niet
hebben. Wij wilden, nu zich alom reeds
het voorjaar aankondigt, en dit niet het
minst door grootere levendigheid op de
straten, eens iets vertellen over de stad
onzer inwoning, die ook bezig is zich in
een nieuw pakje te steken. Den Helder is
geen stad van oude historie en ternau
wernood een eeuw oud; dat een oud bestje
van 100 lentes niet bijster veel behoefte
meer heeft aan een nieuwe japon, zal
ieder ons toestemmen. Anders is dat
evenwel met de jongedame, die wij allen
kennen en liefhebben als Den Helder
Nieuwediep en Willemsoord. Drie namen
voor één begrip, al is dit laatste dan ook
meer speciaal maritiem, is wel wat te veel
van het goede, en bij voorkeur spreken
we dan ook van ons Heldertje, ook al laat
zich dit woord moeilijk verbuigen en al is
het een onopgelost vraagstuk hoe we de
bewoners van Den-Helder moeten noe
men. „Helderschen" zal de lezer zeggen.
Jawel, maar deze vorm wordt in onze taal
uitsluitend toegepast op vrouwelijke in
woners. We spreken van „Amsterdam
mers" als we de geheele bevolking en in
't bijzonder de mannelijke, bedoelen,
van Amsterdamschen als we alleen het
oog hebben op het vrouwelijk deel daar
van. En zoo is het overal, alleen Den Hel
der maakt een uitzondering. Niemand
onzer zal zich gaarne „Helderer" of „Hel-
deraar" noemen, hoewel dat taalkundig
toch de juiste vorm is. Ook wil een man
uit Den Helder niet graag als een „Hel-
dersche" worden betiteld, uit vrees, dat
hem voor een vrouwtje zal aanzien.
men
Geef
uns een behoorlijke naam!
En zoo komen we vanzelf tot de ver
zuchting: „och, gemeente, schrijf eens een
prijsvraag uit voor de bepaling van den
meest geschikten vorm, waarin we ons
inwonerschap kunnen demonstreeren".
„Heldersche" is onjuist omdat het alleen
de vrouwen betreft, „Helderaar" of „Hel-
dernaar" ware misschien nog het best, al
klinkt het ons thans vreemd in de ooren.
De lezer zal misschien zeggen: hebben
ze daar aan de krant nou niet wat beters
te doen dan zich met die dingen bezig te
houden? Ik ben hier geboren en getogen,
heb er mijn tanden gekregen en succes
sievelijk weer verloren; m'n eenmaal
weelderige haren zijn hier dun en grijs
geworden: wat kan het me schelen of ik
met een vrouwelijk bijvoeglijk naamwoord
aangeduid word? Iedereen in Den Helder
kent me als man en vader
Ja, ja, zoo moppert de lezer, maar hij
vergeet, dat onze stad zich de laatste
jaren sterk heeft gemoderniseerd en dat
'noblesse nu eenmaal oblige: dat wil zeg
gen, dat adeldom verplicht. En als je in
woner bent geworden van een moderne
stad, die zich nog voortdurend meer en
meer gaat aanpassen aan huidige toestan
den, een stad, die de laatste maanden de
vleugels wat wijder kan uitslaan en daar
van dan ook een behoorlijk gebruik heeft
gemaakt, wij zeggen, dat men als in
woner van die stad dan toch ook de ver
plichting heeft te zorgen voor een be
hoorlijken naam. En dus, B. en W. alstu
blieft! Een prijsvraagje. Geef ons een be
hoorlijken naam, zoodat onze kinderen
zich niet behoeven te geneeren en te zeg
gen: ik ben in Den Helder geboren, maar
noem me Nieuwedieper omdat dat nu een
maal het van Den Helder afgeleide be
grip voor ons is. Behalve in het notariaat,
dat, zonderling genoeg, nog steeds wordt
onderscheiden in een standplaats Den
Helder en een standplaats Nieuwediep,
kennen we immers geen Nieuwediep
meer
En na deze bespiegelingen komen we
dan tenslotte aan het doel van ons schrij
ven: eens een en ander te vertellen van
die moderniseering onzer stad. Overal
zien we thans gemeente-personeel aan het
werk; straten worden hersteld en aange
legd, plantsoenen ontworpen, boomen ge
snoeid.
Ons stratennet.
Om met ons stratennet te beginnen: er
zal ook in 1932 worden doorgegaan met
de stelselmatige verfraaiing en vernieu
wing onzer bestratingen. Met de verbree
ding der Bassingracht is reeds een aan
vang gemaakt, en verder komen dit jaar
voor bestrating in aanmerking een aantal
voorname verkeerswegen in het oosten en
westen der stad. O.a. zal ook het Tuin
dorp de lang verwachte „groote beurt"
krijgen. Waar mogelijk zullen de straten
van verhoogde voetpaden of tegeltrot
toirs worden voorzien.
De Loodsgraeht en de Kerkgracht zul
len worden verbreed; de resten van de
oude, zieke boomen zijn daar verwijderd,
waardoor men gelegenheid heeft tot de
lang gewenschte verbreeding over te
gaan. Op die boombeplantingen komen
wij straks nader terug.
Ook de Kanaalweg krijgt dit jaar een
beurt; langs den huizenkant zoowel als
langs het Kanaal komen trottoirs, terwijl
voorts om de hoornen verhoogde grasper
ken worden gemaakt, evenals dat in de
Prins Hendriklaan geschiedde. Dat deze
straat hierdoor aanmerkelijk zal opknap
pen, behoeft geen betoog.