iëVrcuwënHA/^II
Merkwaardige verschijnselen
in het leven der planten.
Zon en zonnebrand.
Het menu van deze week
r
Hoe zij zich aanpassen aan het hen
beschijnende licht
door
Dr. E. S. JOHNSON,
plantkundig physioloog.
Sommige planten verbazen ons door
hun merkwaardig gedrag en een van
de interessantste afdèelingen van het
Smithsonian Institution te Washing
ton houdt zich dan ook speciaal bezig
met het zoeken van een verklaring
voor deze eigenaardige verschijnselen.
Zoo is er de kompasplant, een droge,
overblijvende astersoort, die in groo-
ten getale te vinden is in de prairieën.
De plant is een levend kompas, want
de vlakken van de bladeren nemen
altijd de richting Noord-Zuid aan. Er
is nog een andere Amerikaansche
plant, de wilde veldsla, die hetzelfde
verschijnsel vertoont. Waarom nemen
de bladeren dien stand aan? Omdat?zij
dan 's morgens en 's avonds, wanneer
het zonlicht het zwakst is, op hun op
pervlakte zooveel mogelijk daarvan
opvangen, terwijl 's middags, wanneer
de intensiteit van het zonlicht grooter
is dan voor de planten noodig is,
slechts de smalle randen der bladeren
naaf de zon zijn gekeerd.
Een merkwaardige plant is ook de
Engelsche klimop, die van zijn blade
ren een mozaïk vormt, zoodat zij zoo
veel mogelijk aan het zonlicht zijn
blootgesteld. Ook andere planten weten
zich nauwkeurig aan te passen aan
hun behoeften aan licht. Dit alles staat
in verband met het proces der photo-
synthese, d. i. de vorming van kool
hydraten uit water en koolzuur onder
de inwerking van het zonlicht. De
kracht van het licht, dat voor dit
proces noodig is, varieert eenigszins
bij de verschillende plantensoorten en
de omstandigheden, waaronder de be
trokken plant leeft. Het doel van onze
proeven is nu o.a. het opsporen van
de oorzaken dezer variaties. De photo-
synthese als zoodanig is een van de
meest belangrijke verschijnselen in de
levende natuur, want daardoor wordt
de energie van het zonlicht omgezet in
stoffen, die de levende organismen
vormen en die op hun beurt weer ver
brand worden door de ingeademde
zuurstof. Zonder het proces der photo-
synthese is er geen leven denkbaar.
Sommige planten leven in een om
geving, waar de intensiteit van het
licht zeer groot is, bijv. de reeds ge
noemde planten uit de woestijnachtige
streken in het Z.W. der Vereenigde
Staten, die zich zeer goed aan deze
levensomstandigheden hebben aange
past. Andere planten gedijen het best
in het gedempte licht van een dicht
woud. Er is een eigenaardig mos
plantje bekend, dat groeit in grotten,
waar bijna in het geheel geen licht
doordringt. Dit mosplantje bezit daar
om een laag cellen, die als het ware
een aaneenschakeling van lenzen vor-
men om het verspreide licht samen te
trekken in bepaalde punten, waar zich
de z.g. chloroplasten bevinden, welke
in het bijzonder de vorming van kool
hydraten tot taak hebben. De chloro
plasten bevatten die geheimzinnige
stof, het chlorophyl, dat als katalysa
tor werkt bij de inwerking van het
zonlicht op koolzuur en water. De
vorm en de rangschikking der cellen,
die de chloroplasten bevatten, is van
dien aard, dat de hoeveelheid aan
net zonlicht blootgestelde chlorophyl
veranderd kan worden.
In ons laboratorium is een speciaal
toestel ontworpen om te onderzoeken,
in welke mate de planten koolzuur op
nemen onder verschillende belich
tingstoestanden. Uit de poeven is ge
bleken, dat niet alleen de lichtsterkte,
maar vooral ook de golflengte van het
licht grooten invloed heeft. De proef-
plantjes groeien met hun wortels in
em voedzame oplossing, terwijl zij
van boven geheel ingesloten
worden door een glazen huis
met dubbéle wanden. Zij krij
gen hun licht van daar om
heen brandende lampen, zoo
dat de lichtsterkte en de golf
lengte van het licht naar
willekeur geregeld kunnen
worden. Door de glazen buis
kan men lucht laten passee-
ren met een bepaalde hoeveel
heid koolzuur erin. Zoo kunnen de
levensomstandigheden van het proef-
plaatje worden gecontroleerd.
De proeven hebben ons o.a. reeds
geleerd, dat de juiste combinatie van
de verschillende golflengten van het
grootste belang is bij de kunstmatige
belichting van planten. Het gewone
electrische licht is, afgescheiden van
de lichtsterkte, voor dit doel weinig
geschikt, want het zendt in de aller
eerste plaats de onzichtbare infraroode
stralen uit, terwijl het zonlicht voor
namelijk groen en blauw licht bevat.
Als men tomatenplanten opkweekt
onder het licht van sterke Mazda-
lampen, worden hun bladeren licht
van kleur, bijna wit, vooral wanneer
de vochtigheid groot is. Onder deze
omstandigheden verdwijnt n.1. het
chlorophyl.
Wees voorzichtig met zonne
baden.
Menigeen begint Vrijdagmiddag
reeds de lucht met angstige blikken te
bekijken, en wanneer men Zaterdags
morgens de gordijnen opentrekt, dan
geldt de eerste blik weer: het weer!
Zou het goed worden? Zou de vrije
middag en de Zondag ons een zonne
tje geven? Het zonnetje, dat ieder zoo
noodig heeft, dat het lichaam bestraalt,
de huid weer gezond en elasisch maakt
en de geest vrij maakt van alle groote
en kleine zorgen.
De droom van alle jonge menschen
is om na dit weekeinde, dat zij als
bleekgezichten ingaan, als Indianen
terug te komen.
Trotsch begeeft menigeen zich des
Maandags naar zijn werkkring om
zijn collega's het vleiende: „Och, och,
wat ben jij verbrand!" te hooren zeg
gen.
Voorzichtigheid zij echter aanbevo
len, want die „gezonde en mooi ge
bruinde tint" is voor menigeen, die dit
te vlug wilde bereiken, inderdaad
noodlottig geworden.
Iedere medicus zal u toegeven, dat
zonnebaden goed zijn, maar.... men
moet voorzichtig te werk gaan.
In de eerste plaats moet men zelve
de gesteldheid van de huid kunnen
bepalen. Ten onrechte meent men wel
eens, dat de haarkleur hierbij een rol
speelt en dat donkere menschen de
zonnestralen gemakkelijk en zonder
pijn op zich kunnen laten inwerken,
terwijl blonde menschen uiterst gevoe
lig zouden zijn.
Heeft men een dunne, blanke huid.
waarbij de adertjes te zien zijn, en die
geen zomersproeten heeft, dan zal het
verbranden vermoedelijk hevige pijn
veroorzaken. Niet alleen deze categorie
van menschen, maar ook zij, die een
sterkere huid hebben, moeten voor
zichtig zijn en zich den eersten dag
niet langer dan tien minuten aan de
felle zonnestralen bloot stellen; daar
na 15 minuten en zoo vervolgens lang
zamerhand langer, indien men be
merkt, dat de huid eraan went.
Zeer verkeerd is het om met het
natte lichaam na het baden in de zon
te gaan liggen. Na het bad droge men
zich goed af en vette zich met een
goed soort olie in, b.v. amandel-, olijf-
of slaolie.
Hierby hebben wij de meest eenvou
dige recepten gegeven om den vijand
der zonneliefhebbers, „de zonne
brand", te ontkomen en wie deze op
volgt, zal na eenige weken de voldoe
ning smaken, zonder pijn en zonder
het leelijke vervellen in een gezonde
en gelukkige „zomer-indiaan" te zijn
veranderd.
Zondag:
Groentensoep.
Biefstuk, princesseboonen.
Aardappelen.
Vruchtensla met room.
Maandag:
Ribstuk.
Andijvie, aardappelen.
Yoghurt,
I Dinsdag:
Koud vleesch met vinaigrettesaus.
Zomerbieten, aardappelen.
Wentelteefjes.
Woensdag:
Gehakt.
Stoofsla, aardappelen.
Karnemelkpudding.
Donderdag:
Saucijsjes.
Bloemkool, aardappelen.
Besen met vaniUevl?..
Vrijdag I:
Gebakken visch.
Gemengde sla.
Aardappelsla.
Griesmeelrand met abrikozen.
Vrijdag II:
Noten, vruchten.
Sla van komkommer, tomaten,
geraspte worteltjes en kropsla.
Witte capucijners.
Aardappelen, boterjus.
Zaterdag:
Groentensoep.
Gebakken ham.
Spinazie, aardappelen.
Het ligt in onze bedoeling om dit
maal eenige recepten te geven, die ge
makkelijk te bereiden zijn en mede
genomen kunnen worden op onze
tochten, wanneer wij met ons gezin
naar buiten trekken. Tevens volgen
dan tot slot eenige recepten voor de
bereiding van jam, waarvoor wij ver
schillende aanvragen ontvingen.
In de wekelijksche menu's hebben
wij geen gerechten opgenomen, die
moeilijkheden kunnen opleveren, al
leen misschien vinaigrettesaus, waar
voor we een hard ei koken en dit door
de zeef fijn wrijven, daarna vermen
gen met 2 eetlepels azijn, 2 eetlepels
slaolie, zeer fijn gehakt uitje, peper en
zout en waarmede wij het koude, dun
gesneden vleesch bedekken.
De groentensoep van Zaterdag wordt
gemaakt van het kookwater van de
bloemkool en de capucijners, we voe
gen hier zooveel mogelijk fijn gesne
den groenten aan toe, prei en selderij
niet te vergeten en tenslotte even voor
het opdienen maggi aroma, kervel en
peterselie; desgewenscht worden mag
gi bouillonblokjes in 't groentenwater
opgelost, waarvoor we 4 blokjes per L.
berekenen.
Rozijnencake.
225 gram bloem, een half pakje Vet-
kers bakpoeder of 225 gram zelfrijzend
bakmeel, een snufje zout, 100 gram
boter, 100 gram basterdsuiker, 100 gr.
Sun-Maid rozijnen, 25 gram geconfijte
kersjes, 1 ei, een weinig melk (plm. 1
d.L.).
We zeeven de bloem met het bak
poeder en zout door elkander en voe
gen de boter hierbij, die wij met be
hulp van een mes door de bloem ver-
deelen, zoodat wij een fijne, kruimelige
massa krijgen, daarna wordt de bas
terdsuiker erdoor gewerkt en tenslotte
het geklopte ei en de melk; is alles
goed met elkander vermengd, dan
komen de rozijnen en kersjes door het
deeg, dat vrij stevig is geworden en
dat wij overbrengen in een beboterd,
met paneermeel bestrooid bakblik, b.v.
een broodblikje. De cake wordt ge
durende drie kwartier in een matig
warmen oven gebakken. Om branden
te voorkomen, leggen we op den boven
kant een vel beboterd vetvrij papier.
Hebben we ons overtuigd, dat de cake
gaar is (als een in het gebak gestoken
breinaald er geheel droog uitkomt),
dan keeren wij den vorm om, b.v. op
een vischrooster en zetten de cake weg
tot den volgenden dag.
Vruchtensap.
Hiervoor persen we bessen of fram
bozen uit, vangen het sap op, vermen
gen het met water en suiker en schen
ken het in een paar thermosflesschen.
Deze zijn veel billijker in prijs dan
voorheen, zoodat de aanschaffings-
kosten niet hoog zijn. Bij een voor
zichtige behandeling kunnen zij jaren
lang mee, daarbij komt nog, dat zij
veel lichter zijn om in de pic-nic mand
mee te dragen, dan gewone flesschen.
Pikante sandwiches.
Hiervoor nemen we een aantal dun
ne sneedjes Casinobrood, zonder korst
en rekenen per sandwich 3 sneedjes,
die we alle drie dun smeren. Overge
bleven vleesch wordt zeer fijn gehakt,
evenals een uitje en peterselie; dit
wordt vermengd met peper en zout en
over een deel der sneedjes brood ver
deeld. Een aantal augurkjes worden
eveneens zeer fijn gehakt; we beleg
gen nu een besmeerd sneed je brood
met het vleeschmengsel, leggen er een
beboterde boterham overheen, hierop
komt een deel der gehakte augurkjes
en daarna wordt het derde sneedje
brood er stevig op gedrukt. We ver
krijgen op deze wijze smakelijke sand
wiches, die vooral in den smaak van
de heeren vallen.
We kunnen alle mogelijke variaties
voor sandwiches verzinnen, b.v. door
tusschen twee dunne sneedjes oud
brood zonder korst plakjes tomaat of
schijfjes komkommer te leggen, het
geen ook heel smakelijk is op bruin
brood sandwiches. Een mengsel van
fijngewreven eierdooiers met zout,
peper en een lepel mayonaise, terwijl
het eiwit er zéér fijn gehakt bijgevoegd
wordt, is eveneens zeer smakelijk.
Verder hebben we alle mogelijke
worstsoorten, deze zijn echter bekend
genoeg, behoeven dus niet besproken
te worden. Voor kinderen zijn sand
wiches gevuld met pindakaas, hagel
slag, strooisel, enz., zeer smakelijk. De
sandwiches kunnen daags tevoren
worden klaargemaakt en in een servet
gepakt weggezet worden voor den vol
genden dag.
Sa uc ijzen b rondjes.
225 gram zelfrijzend bakmeel, 100
gram delfrite, of harde boter, snufje
zout, peper, 225 gram varkensgehakt.
We zeeven de bloem, voegen het
zout er bij en snijden de delfrite of de
boter in kleine stukjes door de bloem
heen, zoodat het kleine kruimeltjes
worden, die wij met zoo weinig moge
lijk koud water tot een stevige deeg
bal kneden en daarna met de met
bloem bestoven deegrol uitrollen tot
een lap van plm. V» cm dikte en onge
veer 12 cm breedte, die daarna in 10
a 12 stukken wordt verdeeld.
Het gehakt hebben we met peper en
zout vermengd en verdeelen we in 10 a
12 kleine rolletjes, die in bloem gewen
teld worden.» Op elk stuk deeg leggen
we een rolletje gehakt, daarna rollen
we het op en drukken de buitenkanten
goed dicht en slaan ze naar onderen
om; het gehakt mag niet te vast door
het deeg omsloten zijn. Een bakblik
wordt met water vochtig gemaakt,
hierop komen de saucijzenbroodjes met
den dichtgevouwen kant naar onderen,
terwijl we den bovenkant met melk of
geklopt ei bestrijken, opdat deze mooi
glanzend wordt. Het bakblik wordt nu
gedurende pl.m. 20 minuten in den
oven gezet, waarna we heerlijke ver-
sche zelf gemaakte saucijnzenbroodjes
hebben, om onze pic-nic mand mede te
verrijken.
Inmaken van jam.
Wanneer wij van de thans volop aan
wezige zomervruchten jam willen ma
ken, moeten we vooral zorgen voor
mooie, gave vruchten, die wij van de
steeltjes ontdoen en heel voorzichtig
wasschen, opdat ze niet kneuzen,
waardoor het sap zou wegvloeien. Wij
rekenen drie vierde van het gewicht
der vruchten aan suiker, terwijl wij ze
met het aanhangende afwaschwater in
een gave emaille pan inkoken en daar
bij niet vergeten om van tijd tot tijd u
roeren, om aanbranden te voorkomen.
Wij moeten hierbij goed den bodem der
pan raken. Om ons te overtuigen of de
jam dik genoeg is, scheppen we een
kleine hoeveelheid op een schoteltje en
laten dit afkoelen; vloeit de massa niet
teveel uit, dan kan de pan van het
vuur; we moeten echter niet vergeten,
dat jam, die door en door koud is, ook
tevens stijver wordt.
De met sodawater schoongemaakte
en goed nagespoelde jampotten hebben
we gereed staan en hierin komt de
heete jam; de potten sluiten wij daarna
dadelijk af, met in heet water 'geweekt
perkamentpapier, na er eerst een in
alcohol gedrenkt stukje vetvrij papier
op gelegd te hebben.
We maken het perkament om de pot
vast met een elastiekje, zooals we die
tegenwoordig om onze pakjes krijgen
en die wij dus voor dit doei zuinig zul
len bewaren.
W e kunnen van alle vruchten jam
maken aan de hand der gegevens
Aardbeien met rabarber, frambozen
en bessen, zijn zeer smakelijke oombi-
naties.
