T
25-jarig jubileum Ambachtsschool.
dvsr efli® grenzen.
VAN DONDERDAG 8 SEPTEMBER 1932
TWEEDE EN LAATSTE BLAD.
Stadsnieuws.
Licht op
voor alle voertuigen:
Zomertijd.
Donderdag 8 Sept20.01 uur
Vrijdag 9 19.59
Onze vroegere stadgenoot, de heer
D. P. van Suylekom, behaalde te Arnhem
liet oalculatorsdiplonia in het grafisch be
drijf.
DANSINSTITUUT POLAK.
Wij verwijzen naar een in dit nummer
bijgevoegd prospectus van het Dansinsti
tuut Polak, welk instituut wederom zijn
lessen heeft aangevangen. Leerlingen
kunnen zich dagelijks aanmelden.
TWEEDE NATIONALE VERLOTING.
Versohenen is de trekking^lijst voor
deze verloting, waarvan de baten, zooals
men weet-, bestemd zijn voor lectuur ver
spreiding onder liet marinepersoneel. De
10 eerste prijzen zijn gevallen op de vol
gende nummers: le prijs, woonhuis
Langestraat, no. 24505; 2e prijs, salon-
ameublement, no. 12520; 3e prijs, slaap
kamer-ameublement, no. 16120; 4e prijs,
Brennabor motorrijwiel, no. 19036:5e prijs,
radiotoestel, no. 24351; 0e prijs, radio
toestel, no. 24811; 7e prijs, Velo-wasch-
machine, no. 5128; 8e prijs, Protos-stof-
zuijger, no. 4278; 9e prijs, heerenrijwiel, no.
16410; 10e prijs, eiken theekast, no. 23867.
Blijkens mededeeling van het comité is
de opbrengst tengevolge van de overal
heerscfeenèe crisis beneden de verwach
ting gebleven, de loten verkoop was dubbel
moeilijk.
De trekking had plaats door notaris A.
M. Engelman-u.
EEN DAPPER VROUWTJE.
Wü moeten nogmaals terugkomen op de
t-|As per cano van Frau Muller, het moe
dige Duitsohe vrouwtje, dat geheel alleen
pp weg is naar Engeland en hier aan het
Huisduiner strand landde. Inderdaad is zij
Dinsdagmorgen weder vertrokken, maar
gezien den stevig-en westenwind, hadden
<fe bewoners van Huisduinen, die van dat
ver-trek getuige waren, al dadelijk een
zwaar hoofd in het slagen van haar pogin
gen den hoek om te komen. En dit lukte
dan ook niet; na een uur worstelen had
FRau Müller het ongeluk op den steenen
dam te sfootenwaardoor haar positie zeer
gevaarlijk werd in deze sterke branding.
Zij heeft haar pogingen dan ook moeten
opgeven; door den gerant van het badhotel
is haar onderdak verleend, en Woensdag
middag, toen de wind noordelijker was ge-
wordfên en dus de situatie gunstiger, is zij
opnieuw gestart, ditmaal, naar wij wil'
len hopen, voor goed.
Reeds te zes uur kregen wij bericht uit
GaWantspog, dat Frau Müller daar welis
waar drijfnat, maar ovëragemj in goeden
t^§tod was aangekomen. Zij had een
riioeijiike landing.
WITTE BIOSGOOP.
De Witte Bioscoop heeft deze week een
buitengewoon programma zpoals uit de ad
vertentie in dit nummer blijkt. „Vadertje
Langbeen" is een zeer geliefd onderwerp,
ook als film en hoewel het hier reeds ver
toond is, is het toch nimmer als geluids-
fdsn hiér gedraaid. Janet Ga-ynor en War
ner Ba-x-tor vertolken hier de hoofdrollen.
Óver de film zelf behoeven wij niets te
vertellen, indertijd, bij de „stomme" film,
wgs de belangstelling groot en ongetwij-
fe® zal dat ook nu het geval zijn.
fn datzelfde programma is als tweede
hoofdnummer opgenomen de bekende film
„awê-i Hêrzen und ein Schlag" (twee har
ten, m^ar één klop), met muziek van den
leenden oggrette-eomponist «Tean Gilbert.
liOQfdrdï^n hierin w;orden vertolkt
>r Liljan Barvev, die de storpiachtige
<m tempêramentvoie rol van Ria Bella
lu-ygt ts vertolken en Wolf Albach-Retty,
die haar beklagenswaardige echtgenoot
moet uitbeelden. Langs welke wegen deze
beiden elkander tenslotte weten te vinden
en voortaan als „twee harten in één klop"
door het leven gaan, vertelt deze aardige
film den toeschouwer.
GEMEENTERAAD.
Wijziging salaris-verordening.
B. en W. stellen voor, in verband met
de ingebruikname vannieuw aangebouwde
gedeelten van school no. 1 te Julianadorp,
het salaris van de conciërge dier schooi
te verhoogen van f 500.— op f 750.—.
Hiervoor is wijziging noodig van de
salaris-verordening 1920. De bedoeling
is deze verhooging te doen ingaan met
1 September.
Deposito-rekening Bank voor
Ned. Gemeenten.
B. en W. schrijven aan den Raad:
De overtollige, voorloopig zonder be
paalde bestemming zijnde, gelden, ver
kregen nit de dd. 11 Maart 1932 aange
gane geldleening, groot f 1.000.000.—,
zijn in rekening-courant geplaatst bij de
Bank voor Nederlandsche Gemeenten,
waarvan de overeenkomst indertijd werd
aangegaan voor een bepaald doel.
Nu den laatsten tijd en wellicht ook in
de toekomst de overtollige middelen dezer
gemeente bij genoemde Bank zijn respec
tievelijk zullen worden geplaatst, waar
voor, in tegenstelling met andere Bank
instellingen, van hoogerhand geen onder
pand wordt vereischt, komt het ons ge-
wenscht voor een nieuwe overeenkomst
aan te gaan.
Ten aanzien van den vorm dezer over
eenkomst meenen wij, dat, aangezien de
gemeente geen bankkapitaal zal opnemen,
volstaan kan worden met een deposito
overeenkomst.
De voorwaarden eener zoodanige over
eenkomst zijn in een concept-besluit nader
Bel dan op
CITROEN GARAGE
omschreven, dat B. en W. voorstellen
hiervoor te nemen.
OPENBARE LEESZAAL EN
BIBILOTHEEK.
Gedurende de maand Augustus werd de
leeszaal bezocht door 1534 personen, t. w.
1438 mannelijke en 96 vrouwelijke. Uitge
leend werden 3801 boekdeelen waarvan
570 studiewerken, 1757 romans en 1474
jeugdboeken.
Aangeschaft werden de navolgende
werken:
Asbleiph: Een mensch ontwaakt.
Bert rand: August inus.
den Doolaard: De wilden van Europa.
Fabricius: Komedianten trokken voorbij.
v. Genderen Stort: Staal als bouwmateriaal.
v. d. Leeuw: Verspreid proza.
I.ehmann—Bussbüldt: Revolutie voor den
vrede,
Maurois: De vicieuse cirkel.
v. Meurs: Medezeggenschap.
Riemens—Reurslap: Nieuwe zakelijkheid
in opvoeding.
Söderblom: De ware broederschap.
de Stoppelaar: Op Friesland's wijde wa
teren.
v. Zeppelen: Mevrouw Marianne.
Ten geschenke ontvangen:
Persstemmen over Krishnamurti.
Gidsen van: Boxtel, Geertruidenberg, Hil-
legersberg, MeppeT, Naaldwijk, Ouden
bosch, Ridderkerk, Rijssen, SIiedrecht,
Voorne, West Zeeuwsoh-Vlaanderen,
Zuilen, Valkenswaard, Voorburg.
Jaarverslap 1931 van de Nutsspaarbank
Den Heider.
Verslap 6e Internat. Arbeidsconferentie,
geh. te Genève, 1932.
Beitsma: De verkeerschaos in Nederland1.
Wij hebben al melding gemaakt van het
zilveren jubileum onzer Ambachtsschool,
dat Woensdag 7 September zou worden
herdacht. En aangezien dit de courant is
van den Ssten, verwacht de lezer daarin
natuurlijk een uitvoerig verslag van deze
plechtigheid.
Nu is de groote moeilijkheid waarmee te
beginnen. Bijna waren we tegen den zil
veren lantaarnpaal aangeloopen, die voor
den ingang staat van de school, en dat dit
kon gebeuren kwam door het feit, dat we
met den neus in de lucht liepen te zien
naar de vlag, die was uitgestoken van den
voorgevel. Daar heeft u dus al twee fees
telijke feiten: de zilveren lantaarnpaal, die,
zooals u natuurlijk wel uit gedichten weet,
in de duisternis gouden stralen verspreidt
en dus volop de edele metalen vertegen
woordigt, en ten tweede de vlag. Verder
moeten worden genoemd de bloeiende
planten, die in de vestibule, onder en bo
ven, waren opgesteld.
Dan: de receptiezaal, vulgo teekenzaal.
Daar was het.... ja, zwart kan men niet
zeggenbont en fleurig vanwege de
velé bloemstukken, aan de jubileerende
vereeniginig aangeboden, en die steeds nog
werden aangevuld: Eu die weldra gevuld
werd met een menigte belangstellenden en
genoodigden. Onder hen merkten wij op
Burgemeester Driessen en de wethouders
De Boer en Smits, Burgemeester Lovink
van Anna Paulowna met wethouder Lub
bert, de oud-directeur der school, de heer
Kruys Voorberge, en verder gedelegeer
den, bestuursleden, leeraren, directeuren
van gemeentelijke diensten, enz. Napiens
den SchouDbii-Nacht was overste Blote
aanwezig.
Openingsrede van den heer
Dekker.
De Voorzitter van het Bestuur, de heer
F. Dekker, riep te half drie de aanwe
zigen het welkom toe. Het Bestuur heeft
lang nagedacht over de beste wijze om de
zen dag te vieren, zoo zeide hij. Ónze geld
middelen waren uiterst beperkt, zoodat wij
daarvoor in geen geval groote sommen
konden uittrekken. Wij laten het aan u
over te beslissen of wij erin geslaagd zijn
den dag waardig te herdenken. Spr. heet
nu allereerst burgemeester Driessen, die
met de beide wethouders de gemeente ver
tegenwoordigt, welkom. Voor 25 jaar was
hier ook het gemeentebestuur van Anna
Paulowna tegenwoordig bii de oprichting
der school; het doet ons daarom groot ge
noegen thans hier wederom den burge
meester en den wethouder van die ge
meente te mogen begroeten. Ook mevrouw
Jaring, de weduwe van den mede-oprich-
ter, den heer Jaring (kort daarna overle
den), heet spr. welkom, alsmede den heer
Kruys Voorberge, de stuwkracht destijds
in de oprichtingscommissie en de eerste
directeur onzer school. Korten tijd latei-
werd hij te Zutphen benoemd, waar hij
thans nog werkzaam is. Wij stellen het op
hoogen prijs, zegt spr„ dat de heer Kruys
Voorberge de lange reis naar hier heeft
willen maken.
Op een dag als vandaag gaan onze ge
dachten een eind naar 't verleden. Wat
spr. herinneringen betreft, die gaan wel
50 .jaar terug. Toen zag het er hier op on
derwijsgebied treurig uit; er was geen
Hoogere Burgerschool, geen Zeevaart
school, geen Handelsschool. Wel een soort
ambachtsschool was er, Industrieschool
genaamd. Spr. was daarvan leerling; er
werd les gegeven in taai, rekenen, natuur
kunde en vooral lijnteekenen. Maar uit
sluitend theoretisch. De lessen weiden
notabene in het Ziekenhuis gegeven. De
praktijk moest worden geleerd bii de ver
schillende bazen, die niet altijd de, meest
geschikte personen waren voor zoo'n op-
ieiüir'"
Het is dus begrijpelijk, dat het idee voor
een Ambachtsschool kon opkomen en spr.
herinnert aan de oprichting, 25 jaar terug,
van de Commissie. Een drietal heeren, de
heeren A C. Roem, C. S. Jaring en J.
Kruys Voorberge, kwamen daarvoor bij
een; een Commissie werd benoemd, welke
tot taak had een onderzoek naar de wen-
sclielijkheid van een Ambachtsschool in
te stellen. Leden van deze Commissie van
Onderzoek waren de heeren Kruys Voor-
berge, N. Koers en R. Kastelü'n, die in een
vergadering in „Tivoli", na een gloedvolle
rede van den inspecteur van het onderwijs,
de vereeniging oprichtten. Daarmede was
evenwel de school er nog niét, de eerste
aanvraag om subsidie bij den Raad werd
afgestemd, eerst een jaar later werd een
bijdrage uit de gemeentekas verleend. Een
woord van erkentelijkheid jegens den heer
D. H. Grunwald is hier op zijn plaats, die
met kracht en klem de wenschelijkheid
eener subsidie betoogde. De gemeente ver
hoorde deze smeekbede met f 2700 sub
sidie, en toen volgde ook het Rijk met
5000, en de provincie met 2000. De ge
meende verleende bovendien een hypo
theek van 20.000 en het Rijk gaf nog
2000 voor meubilair Een woord van
hulde moge hier worden gebracht aan de
oprichters, waarvan de heer Kaste!ijn
sinds tal van jaren een bestuursfunctie
bekleedt.
Spi. geeft nu een overzicht van hoe ont
staan en den bouw der school. Deze feilen
hebben wij reeds in ons vorig nummer
vt-rmeld, zoodat wij kunnen volstaan met
spr. vermelding, 'at door den gewjjzigden
finantieelen opzet krachtens de Ny'ver-
heidswet de finantieele basis hecht en
sterk werd. De vele mutaties in bet Be
stuur der school zijn vastgelegd op het
tableau, dat in de bestuurskamer is opge
hangen.
Drie jubilarissen aau de school.
Een drietal leeraren viert tegelijk met
do school het 25-jarig jubileum. Dit zijn de
heeren A. Smit, de tegenwoordige direc
teur, van het jaar der oprichting af als
leeraar werkzaam, en de leeraren Kersten
en Korff. Hen spreekt de Voorzitter toe,
roemt hun ijver en lust, waarmede ze al
tijd hun werk hebben verricht, tot zegen
van vele jonge menschen, en hoopt, dat
ook voor hen deze dag aangename herin
neringen moge achterlaten. De benarde
tijden zijn ook nu oorzaak, dat het Bestuur
niet dan met een zeer bescheiden stoffelijk
blijk zijn waardeering kan uiten.
Spr. overhandigt aan de drie heeren elk
oen vulpenhouder als souvenir.
Tenslotte wijst spr. er op, dat sedert de
oprichting 840 leerlingen daar ziin opge
leid, welke over 't algemeen hun weg heb
ben gevonden in de maatschappij, som
migen in zeer goede betrekkingen. In ver
band met de komst van overste Stöve als
vertegenwoordiger van den Schout-bij-
Nacht wijst de heer Dekker- op de aange
name relaties, die van den aanvang af met
de marine hebben bestaan, de marine,
die de school altijd welgezind was en die
altijd haar volle medewerking en hulp
heeft verleend.
Bescheiden monument.
Soberheid is betracht in het bescheiden
monument, dat de Vereeniging als blij
vende herinnering aan dezen dag meende
te moeten stichten, door namelijk de be
stuurskamer met eigen krachten te her
bouwen. Getracht is daaraan een zoo voor
naam mogelijk cachet te geven; op het
oogenblik was het niet mogelijk ook reeds
het meubilair daarmee in overeenstem
ming te brengen. Hopen wij, dat betere
tijden spoedig aanbreken. En die zullen
komenhoe hoog ook de golven op de fel-
bewogen zee mogen gaan, wij weten, dat
er een tijd komt, waarop ook de meest on
rustige zee weder tot kalmte zal komen.
Zoo zal voor onze sc-hool ook weer een
betere tijd aanbreken.
Telegrammen en gelukwenschen.
Voorgelezen worden telegrammen en
schriftelijke gelukwenschen, die heden
middag binnengekomen zijn. Telegram
men van de heeren: oud-burgemeester
Houwing, Van Meurs, Ver. v. Directies,
Ned. Bond van leeraren en leeraressen
Nijverheidsonderwijs, familie Korff, Zeist,
mevrouw De BoerJongkees namens de
Vakschool voor Meisjes; schriftelijke feli
citaties van de burgemeesters van Texel,
Wieringen en Wieringerwaard, den Com
mandant Vliegkamp de Kooij, den Inspec
teur-Generaal en den Inspecteur van het
Nijverheidsonderwijs, Bond van Vereeni-
gingen tot het geven van Nijverheidson
derwijs, den heer Wijdenes Spaans, ir. Van
Couwelaar, den heer W. J. Mantz, Heldér-
sche Uitgevers Maatschappij, den heer T.
C. Ran, mevrouw Van VlietWickel, den
heer Nico Vinken, en den heer A. J. Wit-
senhui-g.
En bloemen.
Bloemen van Gemeentebestuur Den Hel
der, Nederl. Onderwijzers Genootschap,
Commissie van Oud-leerlingen, Nederland
sche Aannemersbond, de oud-leerlingen
P. Kraan en C. Frederiks, boekhandel H.
de Wit, H. Mouwes, Amsterdam, familie
Koomen, Maatschappij v. Nijverheid, Zee
vaartschool, Drukkerij N.V. v/h C. de
Boer Jr„ Gemeentebestuur Anna Pau
lowna, Firma Govers.
De sprekers.
Na de rede van den Voorzitter kwamen
de verschillende sprekers aan het woord,
die de jubileerende Vereeniging hun ge
lukwenschen over wilden brengen. De rij
werd geopend door Burgemeester
Driessen, namens 't gemeentebestuur.
Als oud-bestuurslid heeft spr. van nabij
de werkzaamheden van het Bestuur der
school gade kunnen slaan en gaarne wil
spr. daarom een hartelijk woord van waar
deering voor dien arbeid hier uitspreken.
'Burgemeester Lovink van Anna
Paulowna is no. 2. Hij herinnert eraan,
dat voor 25 jaar, bii de oprichting der
school, het gemeentebestuur van Anna
Paulowna daarbij tegenwoordig was.
Thans komt hetzelfde gemeentebestuur
wederom ter receptie, maar ditmaal niet
om te beraadslagen of de nieuwe onderne
ming al dan niet zal slagen: wij weten het
nu, dat zii in deze vijfentwintig jaar zege
nend werk heeft verricht. Namens de ge
meente Ar.na Paulowna brengt spr. de ge
lukwenschen over. Wü weten, dat de
school een goeden roep heeft en zijn u
dankbaar, dat tientallen van jonge men
schen uit de buitengemeenten in die vijf
entwintig jaar ziin gevormd en opgeleid.
Voor de vriendelijke woorden tot het ge
meentebestuur gericht, is spr. dankbaar en
bii hoopt, dat het schoolbestuur nog lange
jaren zijn werk zal mogen voortzetten.
I)e wethouder van onderwijs
aan 't woord.
Wethouder De Boer wijst er in
een uitvoerige rede op, dat deze Ambachts
school opgericht is vóór de totstandkoming
der nieuwe Niiverheidswet, en nog valt
onder de periode, dat in ons vaderland
geen afzonderlijke wet bestond, die spe
ciaal dit onderwijs regelde. In Oct. 1919 is
de Ny'verheidsonderwüswet tot stand ge
komen, waaronder de school valt. In art. 1
dezer wet wordt het doel van het Nijver
heidsonderwijs omschreven. Daarbij staat
het amljacht bovenaan, eerst daarna komen
nijverheid, scheepvaart, huisboudonder-
wiis, enz. De opleiding tot het ambacht
heeft de wetgever dus bovenaan geplaatst.
Spr. zet verder uiteen, hoezeer de arbeid
in onze samenleving de laatste 30 jaren
groote wijzigingen heeft ondergaan; te
genwoordig is rationalisatie van den arbeid
een der eerste eischen. Maar wijzigt zich
dan al het ambacht, het blijft bestaan
en de taak van de scholen wordt ver
nieuwd en verzwaard. Onafgebroken voe
ling met de praktijk is dan ook onafwijs-
bare pbcht. Terecht spreekt de Commissie-
Westerveld van de noodzakelijkheid eener
innige samenwerking tusschen school en
praktijk. Gelukkig is die samenwerking
hier aanwezig, zooals blijkt uit het innig
contact onzer school met 's Rijkswerf.
Spr. betoogt verder hoezeer het noodig
is tevens ten aanzien van het ambachts-
onderwiis contact te zoeken met het bui
tenland, teneinde de daar gevolgde werk
methoden te leeren kennen.
Ook op het gebied van verlenging van
den leerplicht heerscht hier te lande een
achterstand in vergelijking met hetbuiten-
land. Duitschland, Oostenry'k, Frankrijk,
Amerika, Zwitserland hebben den leer
plicht ingevoerd voor het vervolgonder
wijs hier te lande bestaat slechts het
verlangen, maar is overigens niets in
deze richting gedaan. De secretaris van
het N.V.V. gaf in 1931 als de wensch van
zijn bond te kennen leerplicht voor het
vakonderwijs tot het 18e jaar en de R.K.
jeugdbeweging bepleit leerplicht tot het
16e jaar, waarvan de laatste drie jaar
verplicht vakonderwys. Aan onze Am
bachtsschool de plicht te woekeren met
tyd en gaven, om alles te geven wat zij
geven kan. Ik hoop, zegt spr., dat gij
allen wilt mede optrekken met ons. Het
Bestuur heeft van de school gemaakt
wat er onder de tegenwoordige omstandig
heden van te maken was. Zeer stemt het
tot tevredenheid, dat bij een bezoek, dat
spr. met het bestuur der school bracht
aan den inspecteur van het N.O. in den
Haag, deze er zyn voldoening over uit
sprak, dat reeds thans rekening is ge
houden met de nieuwe klasse-samen
stelling. Hulde brengt spr. aan den voor
zitter voor de wyze waarop het bestuur
de slechte rijden heeft weten door te
worstelen.
Gelukwenschen van de marine.
Een theeservies.
Overste Stöve brengt zijn gelukwen
schen namens den schout bij nacht, die
zelf wegens een kleine ongesteldheid
verhinderd was aanwezig te zün. Zooals
de voorzitter reeds releveerde, was het
contact tusschen school en marine altijd
goed, en persoonlek heeft spr. de pret
tigste ervaringen over de kwaliteit van
het werk, dat de leerlingen der ambachts
school presteeren.
Mevrouw Dekker Klik spreekt
namens de Vereeniging van Huisvrouwen.
Veel leden van deze vereeniging hebben
kinderen op de Ambachtsschool en volgen
uit den aard der zaak met belangstelling
den gang van zaken. Nu zijn de vrouwen
er altijd op uit een prettige sfeer te
scheppen en waar zü óp vergaderingen
van enkel mannen niet persoonlijk tegen
woordig kunnen zijn om voor die gezellig
heid te zorgen, daar heeft de afdeeling
gemeend een theeservies te moeten geven
omdat een lekker kopje thee de discussies
en besluiten van de vergaderingen slechts
ton goede kan beinvloeden.
Persoonlijke toespraken.
Namens den Bond van leeraren spreekt
de heer Pinkhof. Spr. wenscht de
bizonder goede verstandhouding, die
tusschen bestuur en leeraren bestaat, te
releveeren. Het eigenaardig feit doet zich
voor, dat we hier te doen hebben met
een groep personen, die arbeid verrichten
voor het rijk en dus voor de gemeenschap,
zonder daarvoor een cent vergoeding te
krijgen, en die dit werk nochtans even
goed doen als ambtenaren. Dat mag
hier wel eens worden gereleveerd, meent
spr.
NEDERLANDSCHE JAARBEURS.
Verleden jaar hebben wij hier een de
monstratie gehad met de auto van de
Nederlandsche Jaarbeurs, diie propaganda
maken kwam voor het bezoek aan die
jaarlyksche instelling. Thans is deze auto
wederom in onze stad met hetzelfde doel.
Dinsdagavond gaf zü voor hotel „Bellevue"
een filmvoorstelling en een concert ten
aansohouwe en aanhoore van een groote
schare belangstellenden. De Jaarbeurs
wordt dit jaar gehouden van 6 tot en met
15 Sept. te Utrecht. thans voor de 27e
maal. Vele Heldersche zakenmensclien
willen de gelegenheid aangrijpen om ken
nis te maken met allerlei nieuwe artikelen,
die ondanks dezen crisistijd verschijnen.
Ook nu verieenen de Nederlandsche Spoor
wegen wederom reductie op de gewone
plaatskaarten.
Afbeelding van de auto der Ned. Jaar
beurs, die bier propaganda maakt voor het
bezoek. Zooals men ziet, heeft deze auto
etalage-ruimten voor allerlei reclame-druk
werk. Ook toegangskaarten worden ver
kocht. De auto is voorts voorzien van film
en luidspreker-installatie.
141. («Hot.)
Mot sta#e Malmédy behoorde vóór den
»or1f)g tot ÓuilM&and. ondanks zijn
zffi$8r ï^rajisofien naam. Ook Eupen, noor-
del ijker gelegen, was Duitsch; beidte ste
den ztfö na liet vredesverdrag van Ver-
sailles, zooals men zal weten, aan België
toegewezen, tegelijk met het als onzijdig
gebied bëüend staande Moresnet vlak bij
onze grenzen.
A'ls je een erfenis te verdoelen hebt, kun
je de beste vrienden zijn onder elkaar,
wie het meeste haar op de tanden heeft,
kómt er het beste af. Toen in November
lyl§ het Duitsohe front in elkaar was ge
zakt en de oorlog dus praktisch verloren,
kwamen de geallieerde mogendheden en
dicteerden aan Duitschland de voorwaar
den. Dat Frankrijk Elzas-Lotharingen, dat
het van rechtswege toekwam, terugkreeg,
was iets dat vanzelf sprak; discussie hier
omtrent was niet eens noodig. De Elzas
was, ondanks de jarenlange pruisificatie,
Fransch gebleven in hart en nieren. Ver
der was daar Polen, dat zün zelfstandig
heid terug wildé hebben en het nog eens
weer als zelfstandige staat wilde probee-
ren. Dus moest Duitschland zijn Poolsehe
provincie afstaan. Italië zou zijn deei van
het vroegere Oostenrijk nemen en kreeg
Zuid-Ti rol, een volkomen Duifsche,
anti-Italiaansche landstreek, waar Musso-
llni weldra een italianisatiepoliriek toe
paste, die voor hen, die haar van nabii
konden waarnemen, allerdroevigst was om
te zien. Engeland nikte diverse Duitsohe
koloniën in, evenals Japan en Amerika.
Grappig was de kwestie van den I'ool-
corridor. De prachtige Oostzeeha-
ven Dsnaig gundeu de geallieerde mogend
heden niet aan den nieuwen Poolsehen
staat. Niettemin maakte Polen aanspraak
op een haven aan de Oostzee. Hieruit is
de Poolsehe corridor geschapen, een in
ham, waardoor Danzig en omgeving tot-
een vrije stad is gepromoveerd, Polen een
doorgang heeft gekregen naar zee en het
afgeknipte Oost-Pruisen tenslotte met een
kwastje lijm weer aan het groote vaderland
werd vastgeplakt. Ja, men komt in de po
litiek voor rare toestanden!
Maar het kleine België begon te mop
peren. „Wat krijg ik nu?" zoo zei het. „Ik
heb voor jelui de kastanjes uit liet vuur
gehaald: ik heb aan de Duitsche grenzen
den eersten stoot opgevangen, en als mijn
forten van Luik de Duitsohe legers niet
zoolang hadden vastgehouden, dan weet
ik nog niet wat er gebeurd zou zün. En in
ieder geval: verder dan de Yser zijn dg
Duitschers niet kunnen komen. Ze hebben
verschillende van mijn steden in brand1
geschoten; Dinant bijvoorbeeld moet ik
hoelemaal weer opbouwen en wie vergoedt
mij dat? Honderden vreedzame burgers
ziin door de Duitsohers neergeschoten, al
leen omdat ze weigerden liane- en span
diensten voor de Duitsche armée te ver
richtenEn nou zijn jelui aan 't ver
deelen, wat blijft er voor mii over?".
Toen zei de goedhartige John Buil: „Die
kleine heeft gelijk, hü moet óók wat heb
ben! Wat zou je graag wensclien, mejon-
gen?" En België antwoordde: „Geef mii
Eupen en Malmédy maar!" „Qu'est-ce-que
c'est que ca?" riep Frankrijk uit; „wat
moet-ie daar mee?" België zette uiteen,
hoe deze beide steden, onmiddellijk bii de
Belgische grens liggend, eigen Hik", hoe
wel staatkundig aan Duitschland belioo-
rend, Waalsch zijn wat de bevolking be
treft. Bii den vrede van Parijs in 1814
werd de stad Eupen aan Duitschland toe
gewezen en ook te Malmédy is de bevol
king voor het meerendeel Waaisch.
Zoo kreeg België zün Eupen en. Mal
médy en omdat men nu toch den boedel
aan het redderen was, werd ook meteen
maar een beslissing genomen ten aanzien
van het aan niemand beboerende Moresnet
vlak bii onze grens. Ook dat werd, aan Bel
gië toegewezen, en dat was logisch, omdat
de bewoners daar meerendeels Belgen wa
ren. Het was daar altijd een grappige ge
schiedenis; Pruisen en België bestuurden
het stukje grond, dat ruim een eeuw gele
den bij de grensregeling was overgescho
ten, en de bewoners konden bijvoorbeeld
zoowel Duitsche als Belgische postzegels
gebruiken en bii rechtzaken gebruikma-
ko. van Duiisohe zoowel als Belgische
rechtbanken. En wie het geluk had in het
landje zelf geboren te zijn, behoefde in
't geh-el geen krijgsdienst te verrichten.
Wel riep Duitschland er zijn eigen mili
ciens, België de zijne, voor den krijgs
dienst op. Die toestand >s nu veranderd
en Moresnet is geheel Belgisch geworden
Het is natuurlijk interessant om eens
te weten hoe zoo'n bevolking zich onder
het nieuwe staatkundig bewind gevoelt, en
omdat wii in de buurt waren, besloten we
eens een bezoek te brengen aan Malmédy.
Te interessanter was deze onderneming,
omdat ons gezegd was, dat beide steden in
uiterlijk nog geheel Duitsch waren ge
bleven.
De onderneming was evenwel gemakke
lijker gezegd dan gedaan. Niet, dat Mal
médy moeilijk bereikbaar is, maar in ons
eerste feuilleton zeiden we al, dat het zeer
dichte spoorwegnet van België het noodig
maakte vele minder belangrijke plaatsen
door zijlijnen te verbinden, zoodat men ze
vaak slechts langs vrij groote omwegen
bereiken kan. Wie de beschikking heeft
over een auto, trekt zich daar niets van aan
natuurlijk. Het ergste bii zoo'n treinreis is
het tijdverlies.
Zonder hier nu verder over uit te weiden
onze reis voerde van Spa per autobus
naar Malmédy, een tocht van eenige
uren, langs vaak zeer schilderachtige we
gen, bereikten wij het nieuw-Belgische
gedeelte. Plotseling ziet gij langs den weg
een ouden, afged-ankten grenspaal van
Duitsch model, dien de nieuwe bezitters
daar hebben laten staan. Malmédy is een
stil, vriendelijk stadje, waarvan de naam
bordjes der straten in twee talen den naam
vermelden. Hier evenwel Duitsch instede
van Vlaamsch, en dat ook overigens nog
een geheel Duitsch karakter draagt. Dat
Duitsche karakter demonstreert zich o.a.
in de architectuur van enkele woningen, in
het knusse, gezellige, vriendelijke plein bij
de kerk, welker toren voorzien is van een
fraai carillon. Eupen. dat wii tot onzen
spijt niet gezien hebben, heeft nog veel
meer het Duitsche karakter bewaard; deze
stad is evenwel ook veel grooter dan
Malmédy.
Een eigenaardige gewaarwording moet,
dunkt ons, die verandering van nationali
teit geven. Zeker, theoretisch gesproken
is hy er het best aan toe, die zich aan
past aan elk staatkundig verband, voor
wien de heele wereld één groot vader
land is, waarin hij zich wereldburger
vóelt. Maar zouden er in de praktyk velen
van zulke menschen zyn? Die vraag
komt onwillekeurig in je op als je zoo
door een dergely'ke stad wandelt. In myn
eerste feuilleton heb ik al geconstateerd
het verschil in landaard tusschen Belg
en Nederlander. En natuurlyk is er dat
tusschen Belg en Duitscher ook. Het
Duitsche familieleven heeft, naast groote
verschillen, toch ook veel verwantschap
met het onze. Evenals wy kent ook de
Duitscher huiselykheid, familieleven. De
Belg is meer Fransch en zoekt de huise
lijkheid buitenshuis.
Wy waren op zoek naar sigaren, een
artikel, dat in België slechts in zeer on-
volmaakten staat te vinden is. En wjj
kwamen terecht by een bleeke winkelier
ster, die, o goden! Hollandsche sigaren
verkocht. Uit haar spreken meenden wy
te mogen opmaken, dat ze geen Waalsche
was, en op onze vraag of zy Belgische
was, kwam met trots het antwoord in het
Duitsch: „Ik ben een Duitsche". „En hoe
voelt gy u onder de Belgen?" was onze
volgende vraag.
Het antwoord was minder tragisch dan
hetgeen wy eenige jaren terug verna
men (voor zoover ze durfden te spreken)
uit den mond van Mussolini's reeds eer
der genoemde nieuw-Italiaansche onder
danen. Het antwoord luidde namelijk:
„Wü doen wat we willen! België legt ons
niets in den weg. Ik ben Duitsche en dat
blyf ik natuurlük!"
„Dat is nu wel heel aardig", antwoord
de de bezoeker, „maar gy moet straks uw
kinderen naar school zenden, een Bel
gische school, waar ze Belgische levens
opvattingen leeren en Belgische inzich
ten."
„Mag sein, dat zal inderdaad gebeuren.
Maar uit school komen ze thuis, bü Duit
sche ouders, waar ze Duitsch blüven
sproken en geheel als Duitschers worden
opgevoed. En dat kan men ons nimmer
ontnemen. Overigens is hier het meeren
deel Waalsch, de taal Fransch. En on
der de tegenwoordige omstandigheden
zouden we het in Duitschland veel slech
ter hebben dan we het nu hebben. Maar
er zyn hier optimisten, die nog eens
hopen op een hereeniging met Duitsch
land!" In dien geest spraken ook andere
inwoners.
Ach ja, die oude Romein had gelyk
toen hij de versregels maakte: „Waar het
goed is, daar is myn vaderland!" Wat
later door een grappemaker omgedraaid
is in „Waar myn vaderland is daar is het
goed!" Ondanks een politiek, die maakt,
dat tweederde van de bevolking den ge-
heelen dag kankert en sputtert op do
maatregelen, die van regeeringswege
worden genomen.
„Weet u, hoe het karakter is van ons
Belgen?" vroeg een Brusselaar. „Wy zyn
vóór alles vryheidslievend, wy kunnen
niet in een gareel loopen!"
„Tout comrae chez nous!" was myn anL
woord.
„Jawel, maar gy' Hollanders, zyt meet
gedisciplineerd dan wü. Gy sputtert en
moppert wel, maar intusschen volgt gy,
al mopperend, de u gegeven bevelen op.
Wij doen dat niet!"
„Het is mij opgevallen," was ons ant
woord, „dat men in Brussel byvoorbeeld
niet weet van rechtshouden. In de drukke
straten als Rue Royale en dergelyke
krioelt alles dooreen! Dat maakt het ver
keer erg lastig!"
„Precies. Maar indien men ons zou ge
lasten voortaan rechts te houdenzou
den wij integendeel juist als stoute kin
deren links houden. Die karaktereigen
schap hebben de Duitschers tot hun
schade ondervonden tydens de bezetting.
Bewaar ons, wat hebben wij het hen las
tig gemaakt! Bevelen, die zü aan de be
volking gaven, werden precies andersom
uitgevoerd, er was absoluut geen land
met ons te bezeilen."
En zoo zal het dan ook met Eupen en
Malmédy wel losloopen: in het Belgisch
staatsverband zal men zich aanpassen en
desondanks de Duitsche karaktereigen
schappen behouden.
schappeB behouden. B.