Onder de Zuid-Amerikaansche koppensnellers. Wees goed voor de vogeltjes! Het bezoek onzer expeditie aan den Jivaro-stam. door Dr. MATTHEW W. STIRLING. Ethnoloog van het Smithsonian Institution. Het was een waar buitenkansje voor mij, toen ik de ge.egenheid kreeg om mij aan te sluiten bij de Zuid-Ameri- kaansche expeditie, welke in Septem ber j.1. van New York is vertrokken om gedurende twee maanden het karakter en de gebruiken te bestudee- ren van den stam der primitieve Jivaro-Indianen, die „oorlogszuchtige en bloeddorstige wilden" aan de Bo- ven-Maranon, welke bij de buitenwe reld voornamelijk bekend zijn om de geschrompelde menschenhoofden, die zij bewaren als herinnering aan hun gevechten. De wildernis, waarin zij leven, is voor een groot gedeelte nog nimmer door blanke ontdekkingsreizi gers betreden. Van de spreekwoordelijke wreed heid der Jivaro's is intusschen bij nadere kennismaking weinig te be merken. Zij zijn eenvoudig, hulpvaar dig en eerlijk; hun wreedheden zijn dan ook niet zoozeer het gevolg van een ingeboren bloeddorstigheid als van gehoorzaamheid dan de stamgebrui- ken, welke van geslacht op geslacht zijn overgeleverd. Zij beschouwen het als een onderdeel en dikwijls een weinig aanlokkelijk onderdeel van de natuurorde, die in hun primitieve godsdienst en mythologie is gesymbo liseerd. Ze zijn werkelijk niet zoo kwaad, als men hun daden beschouwt in het licht van hun opvoeding. Zij worden n.1. reeds op jeugdigen leeftijd zeer intensief bekend gemaakt met de in dezen stam heerschende ideeën van bloedwraak. Bij zonsopgang gaat de vader met zijn zoontje de deur uit om hem de principes en ook de techniek van den strijd te leeren. Hij vertelt het kind van bloedverwanten, die als slachtoffer zijn gevallen van andere koppensnellersstammen en be toogt nadrukkelijk, dat deze dooden gewroken moeten worden. Dag in, dag uit, wordt dit onderwijs omstreeks zonsopgang door den vader gegeven, totdat deze na ongeveer vijf jaar de overtuiging heeft, dat zijn zoon zich de ideeën van bloedwraak en onderwor penheid aan de stamtradities heeft eigengemaakt. Als een Jivaro uittrekt op een veld tocht, neemt hij al zijn zoons van zeven jaar of ouder mee. Voornamelijk in verband met hun gebrek aan lichaams kracht vechten de kinderen niet mee, doch zij loopen wel het gevaar om zelf gedood te worden en leeren zich ver dedigen, terwijl zfj tevens gewend raken aan de wijze van oorlogvoeren en aan het zien van bloedige toonee- len. Als een jongen terugkomt van zijn eerste gevecht, wordt er ter eere van hem een feest gegeven, waarbij er kippenbloed op zijn beenen gesmeerd. Als hij voor het eerst een menschen- hoofd heeft buitgemaakt, wordt er weer een feest gegeven, waarbij hij een zekeren drank drinkt, die visioenen doet ontstaan. Hij wordt dan veronder steld te spreken met de geesten der „wilde dieren"; hiertoe rekent men de Anaconda (een groot Zuid-Amerikaan sche slang, die zijn prooi verbrijzelt), de jaguar (een soort Amerikaansche gevlekte panter), de boa (die eveneens zijn prooi verbrijzelt en niet giftig is) en de aal (omdat deze electrische schok ken geeft). Men veronderstelt tevens, dat de gasten van zijn voor-ouders hem eigenschappen van deze dieren mededeelen, en tevens iets van de macht der natuurkrachten. Eerst na dit alles wordt de jongen als een vol slagen krijgsman beschouwd. Gewoon lijk krijgt hij onmiddellijk daarna een zeer gevaarlijke opdracht, n.1. om te gaan spionneeren. De Jivaro's hebben een uitgebreid ,spionnagestelsel. Wanneer er een veete is beslecht, maakt het stamhoofd dit kenbaar door een lans te begraven. Hii gaat op een avond alleen het bosch in om dit te doen, zoodat niemand anders weet, waar het wapen begraven is. Een oor logsverklaring wordt eenvoudig gedaan door de lans weer op te graven. Zij blijft zelden langer dan een jaar achter een in den grond. Als het stamhoofd den tüd gekomen acht voor een nieu wen strijd, gaat hij de lans opgraven en brengt haar terug naar zijn diom, waar een aantal oorlogsceremoniën worden gehouden en een boodschapper naar den anderen stam wordt gezonden om kennis te geven van het feit, dat een aanval wordt voorbereid. Soms ge schiedt deze mededieeling niet recht streeks bij monde van den boodschap per, maar indirect door de afbeelding van een menschenhoofd op de punt van een speer te plaatsen dicht bü het vijan delijke dorp op een in het oog vallend punt. Tegelijkertijd wordt er een andere boodschapper met een lans naar alle bondgenooten en vrienden gezonden. Hij gaat daarmee slechts naar het naastbijzijnde huis, waar de lans wordt overgenomen door een boodschapper van die familie, die haar weer naar het naastbijzijnde huis brengt. Door dit estafette-systeem kan in een verrassend korten tijd een groote groep krijgslie- gen bijeengebracht worden. Wanneer de aanvallers op vijandelijk grondgebied komen, loopen zij voor zichtig achter elkaar aan. Elke man zet zijn voeten precies op de voetstappen van den man voor hem. Zü loopen ook terzijde van het voetpad om valkuilen en opgestelde geweren te vermijden. Wanneer zü het huis van den vijand naderen, wordt hun tegenwoordigheid gewoonlijk het eerst verraden door de honden, die in de omgeving daarvan zijn opgesteld. Zij naderen altijd des nachts en vallen altijd tegen zonsop gang aan. De mannen in het huis heb ben den aanval dus kunnen verwach ten; zü hebben dan ook geen vuur of licht aan. Waneer zij bemerken, dat de aanvallers in de buurt zijn, gaan zij hand in hand dansen op de muziek van een fluit, die van de bot van een jaguar- poot gemaakt is. De strijdlustige geest van het dier wordt naar hun meening daardoor op de strijders overgebracht. Onder het dansen zingen zü tartende liederen over de lafheid' van den vijand en hun eigen moed. Niet zelden heeft echtscheiding gereed hebben. Het was wel een onaangename verrassing voor haar, maar zü had hèm er ook een be zorgd. Zoowat twee maanden daarna kwam Holsboer op myn kantoor terug. Hq was buiten medeweten van zq'n vrouw weer naar Amerika scheep ge gaan en had de firma,, waarmee hq in onderhandeling was, failliet gevonden. Een leelpk faillissement en er waren rare zaakjes door aan het licht geko men. Een serie oplichterijen van je welste. Als hij een maand vroeger ge komen was, zou hq vrijwel geruïneerd zqn! Op zü'n verzoek stelde ik hem de stukken voor de echtscheiding ter hand. Hq verscheurde ze onmiddellijk en deponeerde de snippers in mqn pa piermand, met de opmerking: Gelukkig, dat mqn vrouw er niets vanaf weet. Of hq het nu alleen zei om tegen- mij den mooien meneer te spelen, wie zal het zeggen? Maar, terwql hü met mü afrekende, plaatste hij o.a. de op merking, dat liü in ieder geval die echtscheiding al een poos uit zijn hoofd had gezet, omdat zq'n vrouw, die bewezen had, dat ze alles wilde wagen om hem te behouden, een dergeüjk verdriet wilde besparen. De advocaat nam zijn glaasje op, riep den kellner en bestelde een rondje. M'n verhaal is nu vrqwel uit. Alleen zou ik nog willen opmerken, dat me vrouw Holsboer waarschq'nlük nooit achter de booze voornemens van haar heer gemaal is gekomen. Ik weet dit van een wederzüdsche vriendin van haar en mq'n vrouw. En hoe heeft Holsboer zich in het vervolg gehouden onder dien perma nenten stortregen van haar voorspel lingen? vroeg de kolonel. O, best hoorl Trouwens, hü heeft er niet zoo'n ergen last meer van ge had. Zü had ook een lesje gekregen, toen hü, zonder dat zü ervan wist, toch naar Amerika ging. Van Boven verbrak de korte stilte, die op deze woorden gevolgd was. Zou zü dat auto-ongeluk niet vooruit gevoeld hebben? De advocaat dacht even na en zei toen: Al wat ik weet is, dat hun huwelijk verder erg gelukkig is geweest. Die wederzijdsche vriendin, waarvan ik vertelde, heeft onder andere mq'n vrouw verteld, dat mevrouw Holsboer zich herhaaldelük had uitgelaten dat ze het zoo vreeselük zou gevonden hebben als zij haar man, of hü haar mocht overleven. Ik concludeer daar uit, dat haar helderziendheid haar, wat dit betreft, in den steek heeft ge laten. dit ten gevolge, dat de in hun hart wei nig moedigen onder de aanvallers naar huis terugkeeren. Een dergelijke de sertie schijnt geen bijzondere verach ting der stamgenooten met zich mee te brengen, al wordt het prestige van den betrokkene er natuurlijk niet door ver- Wanneer de aanvallende partij be merkt, dat zü te klein in aantal is om den strq'd op te nemen, wordt de aanval uitgesteld. De mannen blijven dan in het bosch rondom het huis en schieten er af en toe op. Soms houden zü dit langer dan een week vol, totdat de be legerden gebrek krijgen aan voedsel en drinkwater. Gewoonlijk wordt er echter dadelijk aangevallen; eenmaal wordt er vanuit het bosch op het huis geschoten en dan werpen de aanvallers hun gewe ren weg en bestormen het huis. Slagen zq' erin, het te veroveren, dan vermoor den zü behalve de krijgslieden ook de kinderen en oude menschen; slechts vrouwen van huwbaren leeftijd worden ontzien, mits zq geen werkzaam aan-, deel genomen hebben aan het gevecht. Zoodra een man gedood is, snijdt zijn tegenstander zijn hoofd af, doch dit ge beurt ook, wanneer hii op den grond valt, al is hq' slechts licht gewond. De niet vechtende vrouwen trachten dus de dooden en gewonden dadelijk weg te sleepen, om te voorkomen, dat zijn hoofd door den vijand wordt meegeno men. Verder ietten de mannen er bü dit gevecht altijd zorgvuldig op, dat zü niet hun eigen bloedverwanten dooden. Hoofden van kinderen worden niet af gesneden-. De meegebrachte hoofden laat men drogen en ineenschrompelen volgens een lang en ingewikkeld proces, waar voor groote nauwkeurigheid en erva ring noodig zijn. Het is een kunst, waarin dit primitieve volk het ver heeft gebracht. Na een geslaagden sneltocht wordt er een overwinningsfeest gehou den waarbq' er rondom de meegebrachte hoofden verschillende dansen worden uitgevoerd. De gevangen genomen vrouwen staan daarbij te schreien. Dit is zoo'n belangrijk onderdeel der cere monieën dat, als er geen vrouwen buit gemaakt zijn, de hoofden beweend wor den door vrouwen van den aanvallen den stam. De mannen, die hoofden heb ben meegebracht, moeten minstens een half jaar lang een strengen dieet vol gen. o. a. geen vleesch van een „wild dier" gebruiken en nooit alleen op jacht gaan. Dageliiks het overwin ningsfeest zendt elke man, die een hoofd heeft meegebracht, de gebruike lijke vergoeding aan de weduwe of een andere nabestaande van zijn slachtoffer. De Wintertüd is voor onze vogeltjes altüd een tqd van kommer en gebrek- Als we soms zien, hoe zq bibberend sidderend in hoeken gedrongen, büeen zitten dan zouden we ze allemaal wel binnen willen halen, opdat ze zich heer- lük bü den warmen kachel kunnen ver warmen. Maar behalve het feit, dat de vogels aan deze vriendelüke uitnoodi- ging tóch geen gehoor zouden geven, sipds de menschen 'de gewoonte heb ben aangenomen hen op te vangen en in nauwe kooitjes op te sluiten, zou het nog niet eens goed voor de dieren zü'n, de warmte van de kachel en de kamer. Zü zün gewend steeds in de open luchl door te brengen. De Wintertijd echter wordt hen wel eens te machtig. Het is zoo'n groote weldaad als men 's morgens even wat broodkruimels voor hen buitenstrooit. Enkele gepelde sauce mangelen, wat stukjes gestolten jus van den vorigen avond, alles doet dienstl Vooral vinden zq het heerlijk, als men wat apenootjes door het vet mengt en dat laat hard worden. Een ijzerdraad erdoor én daarna ophangen aan bet kozijn. Je zult eens zien, hoe vroolük of ze op het stuk vet afkomen vliegen en hoe grappig ze de noodjes en vogelzaadjes eruit pikken! De hoofdzaak is voor ons: „Vergeet de vogels niet!" Werp 's morgens de kruimels, die er op de borden van alle huisgenooten zijn overgebleven büeen.. dan heb je ai een aardige portie, doe er de kruimels uit de broodtrommel en het koektrommeltje bij en... strooi het achter in den tuin, liefst zoodanig, dat er geen katten bq kunnen komen. Houdt je eigen poes en hond eventjes thuis en bekijk de resultaten van'je werk eenseen wriemelende, pie pende, hippende troep vogels van diverse pluimage, die hongerig en ver kleumd om de beetjes vechten! Vraag den morgen, wat gü doen moet, Vraag den avond, wat gq' deedt. Wanneer de mensch alleen streeft naar genieten, zal hii zoowel geestelijk als lichamelijk dalen. Hoe onbeduidend de meeste zorgen zijn, bemerken wii eerst, als de echte groote zorgen komen. De benijder liegt achter onzen rug, de vleier in ons gezicht. Zoo en nou zijne ze der dan toch mee bezig want de schutting hebben ze der al om gezet he. Maar zie je nou wel datte ze die heele brug nou weer verkeerd gaan zetten net zoo as ze dat met die ouwe brug hebben gedaan. Nee ze moesten hem nou een stukkie op zij gaan zette, zoo, dat ie net op de poststeeg uit- komp, nou, en dan kenne ze hem net door naar de dijk laten loopen en as dan de tunnel naar Texel ook klaar is dan kenne ze de brug der zoo in laten loopen. Ja, want ze zijn nou overal van die tunnels aan het maken en der is der ook een in Ant werpen zeg m'n vader en der komp ook een in Amsterdam nou dan kenne ze der hier ook wel een maken. Nou dat zou wel fijn zijn he en dan hoeffen de visschers ook niet meer met de booten te gaan varen. Want als er een tunnel komt dan moeten er ook luchtkokers in he, anders kenne de menschen geen azem halen, nou en dan moe ten ze maar trappies in die luchtkokers maken en dan kenne de visschers der boven op gaan zitten met een hengel. Dat is toch veel beter als dat ze varen gaan he. Nou dat zou wat zijn. En dan wordt natuurlijk het Koningsplein ook veel grooter, want als ze de brug opzij gaan zetten dan moeten ze het Koningsplein ook grooter maken en weet U wat ze dan ook moesten doen? Zoo'n ondergrondscheehhoe heet dat nou ook weerNou ja dan moesten ze der maar zoo'n ondergrondsch ding neer zetten net zoo iets als waar wij op school wel naar toe willen gaan as we in de klas onze vinger opsteken en den meester vraage of we even weg magge. Nou dat zal wel mooi worden he en as dan de menschen terug komen die nou met de Gouwe Leeuw zijn weggegaan dan zalle ze wel opkijke. En die baggermachine die in het kanaal ge legen heb die stink nou ook niet meer. Ten minste, hier niet meer. Of ie ergens anders ook zoo fies moet ruiken dat weet ik niet Maar hier kan ie nou lekker toch niet meer komen, wamt as de nieuwe brug nou klaar is dan kenne ze lekker der toch niet meer onder door en as ze dan weer modder der uit wille halen dan zalle de menschen wel moeten gaan stinke omdat der dan geen baggermachine meer door ken En de Heemskerck is der nou ook weer, maar die heb nou wel een beetje gek gedaan. Die dach zeker dat ie in Amerika was omdat ie zoo ineenen begon te schieten. Maar nou zeg Heintje datte ie dat gedaan heb om op de vlag van de vice-admiraal te schieten en dan meteen goedendag te zeggen, maar dan kenne ze niks van schieten want de vlag hangt der nog, maar dat weet ik nou ook niet precies want ze zalle toch wel niet met zoo'n groot kanon op zoo'n kleine vlag gaan schieten En nou zeg m'n zuster weer dat ik een suf- fert ben omdat ik dat zeg datte de Heemskerck op de vlag schiet, maar hij schiet niet op de vlag maar dat doet ie om de vice-admiraal goedendag te zeggen en te laten merken dat ie der weer is. Nou dat vind ik nog erger, want m'n moeder heb altijd gezeg dat beleefde jongens niet zoo'n leven moeten maken as ze thuis komen, vind U dat dan wel beleef as ze eerst de heele boel overhoop schieten. Maar ik denk maar zoo, ze zijn daar in Afrika bij de negers gewees en dat zijn alle maal van die gekke menschen net zoo iets as die pindamannekes in Amsterdam. En nou hebbe we dan ook weer eens va- cantie tot na Nieuwjaar en nou mag ik niet in de keuke komen omdat m'n moeder allemaal van die lekkere dingen aan het maken gaat. Nou we zullen eens kijken wat dat wordt. En nou ga ik dan maar weer eens ophouwe, maar eerst wil ik dan de menschen nog een prettig en plezierig Kerstfeest wenschen en we zullen maar hopen dat het niet gaat regenen he, net als het vorig jaar. Daaaaaaag!

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1932 | | pagina 14