Amsterdamsche Brieven.
Marine^brieven uit indië
T JUTTERTJE
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1934
PAG. 5
Een waardig beginHet
nieuwe Hoofdbureau van Po
litie.
Dr. van der Laan, de directeur van
het Amsterdamsche Marktwezen, heeft
inderdaad, toen hij de vorige week een
soort aanbeveling schreef voor de deze
week gehouden groote land-, tuinbouw-
en bloemententoonstelling een voor
spellenden geest gehad: hü noemde
pl.min. 350.000 als het aantal te ver
wachten bezoekers en sprak verder
van deze V.M.A.T.O. als van een ge
beurtenis, die historische beteekenis
zou krijgen als demonstratie van wat
Nederland kan produceeren op het ge
bied van land- en tuinbouw.... Op
beide punten heeft hij gelijk gekregen:
op dit oogenblik van schrijven staat
reeds vast, dat het genoemde aantal
bezoekers zeker bereikt zal worden, ja
zelfs nog aanzienlijk zal worden over
schreden en een ieder die deze groot-
sche tentoonstelling bezocht zal het
verder met ons eens zijn, dat men hier,
gezien de waarlijk voorbeeldelooze col
lectie producten zoowel als productie
middelen op het gebied der land- en
tuinbouw, die men in onze nieuwe
markthallen vond uitgestald, met recht
kan spreken van een demonstratie van
historische beteekenis.
Behalve zulk een demonstratie be
teeken de deze A.M.A.T.O. ook: de ope
ning der nieuwe Centrale Markt, waar
de dienst van het gemeentelijk Markt
wezen van 15 Oct. a.s. af den handel
hoopt te ontvangen. En een ieder zal
dan ook instemmen met den wensch
van bovengenoemden Markt-directeur,
dat deze expositie tevens een waardig
begin moge zijn van een bloeiende Am
sterdamsche markt. Wie deze nieuwe
gemeentelijke markt-outillage verge
lijkt met den nu nog bestaanden toe
stand aan de Marnixstraat, waar
thans nog ons fruit en onze groenten
worden aangevoerd en gemarkt, zal
terstond begrijpen, welke buitengewone
verbetering door deze nieuwe Centrale
Markt werd verkregen. Zü vormt een
afgesloten geheel; aan en afvoer zullen
belangrijk beter kunnen geschieden: de
directe spoorwegverbinding maakt het
mogelijk, dat de goederen zonder over
laden tot aan de pakhuizen der gros
siers en bü de veilingen worden ge
bracht. De indeeling maakt het daar
bij mogelijk om de producten in daar
voor gespecialiseerde „hoeken" te ver
handelen, hetgeen een goede prijsvor
ming in de hand werkt. In het bijzon
der zal de groote, des winters verwarm
de centrale hal een attractie voor den
fruithandel zijn. Een aan de hoogste
eischen beantwoordend koelhuis schept
tot heden ongekende mogelijkheden
voor opslag van goederen tot aan het
oogenblik, dat zü tegen de voordeelig-
ste prijzen kunnen worden verkocht..
Tenslotte wordt door deze verplaatsing
en centraliseering van onze fruit- en
groentenmarkt een groot indirect voor
deel gewonnen, dit namelijk, dat er
thans aan de Marnixstraat een terrein
vrij komt, dat zich uitstekend leent
voor den bouw van het nieuwe Hoofd
bureau van Politie, dat al zoovele jaren
in de pen is. Het zal daar aan de Mar
nixstraat gemakkelijk en centraal ge
legen zijn, zoowel te land en te water
gemakkelijk bereikbaar en men zal er
tevens voldoende ruimte overhouden
voor eventueele latere uitbreidingen.
Wél zal dit nieuwe politie-hoofdkwar-
tier nog wel eenigen tijd „in de pen"
blijven, gezien de huidige financiee-
le nooden, maar een ieder is het er
wel over eens, dat zulk een nieuwe be
huizing een van de eerstnoodige dingen
is als we weer eenigszins ruimer komen
te zitten
In het tegenwoordige Hoofdbureau
zit men al jaren veel te krap en gele
genheid tot uitbreiding is er niet. De
plaats aan den nauwen Oudeziids Ach
terburgwal, tegenover den achtergevel
van het ook al min of meer misplaatste
tegenwoordige Stadhuis, is daarenboven
ook allerminst geschikt. Niét, in de
eerste plaats, al is dit wel een vermake
lijke bijzonderheid, omdat daar. tus-
schen het Rusland en de Oude Hoog
straat, eens de onzedeliikste vrouwen
van de stad huisden, maar omdat
het generale hoofdkwartier van onze
orde-dienst thans zeer moeilijk en ze
ker niet snel per as of vaartuig bereik
baar is!In de kamer van den
Hoofdcommissaris, staat in de oude
schouw, die voorzien is met uit hout ge
sneden koppen van politieagenten met
de diverse hoofddeksels als pet, helm,
hoed en sjako, de volgende wijze spreuk
gegrift:
Treek U niet aan wat yeder secbt,
Maar doet wat blillijck is en recht.
Maar dit, men kon het reeds dik
wijls uit zijn mond hooren, „wat
.veder secht", n.1.: „dat het daar op de
O.Z. Achterburgwal, eigenlijk géén toe
stand meer is", en dat we „hoog
noodig een nieuw hoofdbureau" moeten
hebben, „treckt" hü zich wel aan, en
zegt hij, in het algemeene koor,
méde!
Amsterdamsche markten.
De A.M.A.T.O., wre gaan maar weer
terug énuit van deze ongetwijfeld
belangrijkste gebeurtenis van deze
week, die duizenden landgenooten uit al
le provinciën naar de hoofdstad bracht,
luidt, al kondigt zü dan ook het ver
dwijnen van de Marnixstraat en
Elandsgracht-markt aan, zeer zeker
nog niet het begin van het einde van
de Amsterdamsche straat-markt aan.
De straat-markt-handel is en blijft in
Amsterdam, waar het leven zich zoo
zeer op den openbaren weg afspeelt,
een voorname plaats bekleeden! In Rot
terdam en den Haag worden een paar
marktdagen per week gehouden; in de
hoofdstad gaat er geen dag voorbij, of
de kramen, stallen en tenten lokken
koopers en nieuwsgierigen. Zelfs de
Zondag maakt geen uitzondering,
gezien de drukke doening die men op
dien dag b.v. in de nauwe straten van
de Joden Houttuinen en omgeving kan
bewonderen. Tienduizenden Amster
dammers beschouwen dan ook die
markten nog steeds als een voorname
factor in hun commercieele leven en
zouden hen tot geen prijs willen ont
beren Elke Amsterdamsche markt
heeft haar eigen sfeer en haar eigen
publiek. Het Amstelveld met zijn typi
sche provincialen en vaste klanten, is
b.v. niet te vergelijken met het Water-
looplein. Daar bü de Kerkstraat wordt
de typische weekmarkt gehouden, waar
bijna geen vast artikel de aandacht
vraagt, of het zouden moeten zijn de
boeken (die echter nóg meer speciaal
thuis hooren op de tafeltjes in de Oud-
manhuispoort!) en de kippen en konij
nen. Stoffen, schoenen, petten,
vloerkleeden, ameublementen, dat
zijn de artikelen van het Waterlooplein,
dat een meer permanent karakter
draagt en eigenlijk niet veel anders is
dan een openlucht-Bijenkorf waar
men, in tegenstelling tot het „waren
huis" aan het Damrak, mag „afdingen"
en „pingelen"....
Onze „standwerkers".
Op al deze markten treft men stee
vast ook de z.g. „stand-werkers" aan,
die dikwijls artisten in hun soort en
van het woord zijn en wijlen Cocadorus
als hun vermaarden voorganger hadden.
Er zijn onder hen twee soorten: de
grappige en de ernstige „standwerker."
De eerste brengt het publiek in een
soort koop-roes, door met wonderlijke
radheid van tong diverse moppen en
grollen uit te strooien. Het is zün kunst
om den overgang naar de ernstige com
mercieele aangelegenheid, zoo onge
merkt aan te brengen, dat men als
vanzelf zijn portemonnaie voor den dag
haalt.... Menig standwerker van dit
soort zou op het cabaret-tooneel geen
slecht figuur slaan. De „ernstige"
standwerker daarentegen begint dade
lijk met ernstigen nadruk U te wijzen
op het nadeel van koopen in winkels,
terwijl hü U b.v. Uw sigaren van even
goede kwaliteit tegen de helft van den
prijs kan verkoopen. Een en ander
wordt dan reeds van den beginne af
aan met zwaarwichtige economische ar
gumenten gestaafd op een wijze die
dergelijke redevoeringen tot een soort
college in de staathuishoudkunde ma
kenHier is een, stenografisch
opgeteekend, voorbeeld:,Kom,
steek eens op en zeg dan zelf, of zoo'n
goddelijke sigaar voor zes cent geen
belachelijk koopje is. Deze zelfde
sigaar kost bü Hajenius drie stuivers,
maar dan betaalt U ook de hooge muur,
de bedrijfsbelasting, het elegante col
bertje van den winkel-heer
Rookt u voor de aandeelhouders of
voor uzelfMeneer, toen ik deze
partij tabak kocht, schrok ik van
den prijs. Dat moest gestolen zijn!
Maar ik merkte, dat er een klein
vlekje op het dekblad zat! Dat staat
niet! Dat komt niet te pas; als je er
deftige visite op tracteert. Maar de
geurEn kijk nou 's hier! D'r lig
gen twintig kistjes voor me en hier
liggen tien rijksdaalders. Als die
twintig kistjes verkocht zijn, kan
iedereen vijf en twintig pop van me
krijgen,als er op de heele markt zoo'n
sigaar voor zes cent te koop is
Wie is de eerste voor drie gulden,
Havana-dekblad met het fijnste bin-
negoedNiemand verroert
zich. De koopman kijkt rondIs
er geen mensch, die durft?.... Dan
zal ik jullie léeren koopen! Zoo'n kist
kost geen drie gulden, geen twee drie
kwart, geen twee zestig, wie moet
er een voor een rijksdaalder?"....
Jubileum Conservatorium.
We hebben dezen keer lang genoeg
buitenshuis, op straat, en temid
den van de prozaïsche aangelegenhe
den des dagelijkschen levens, mark
ten en handel, vertoefd, om thans,
bijwijze van tegenwicht, even aan
dacht te vragen voor de kunst en een
belangrijke gebeurtenis binnenshuis.
We hebben hier het gouden jubileum
op het oog van het Amsterdamsch
Conservatorium. In het muziekleven
der hoofdstad heeft deze siuziek-pae-
dagogische instelling, die destijds ge
sticht werd door Daniël de Lange,
Frans Coenen, Joh. Messchaert en Jul.
Röntgen, (ook voor het huidige ge
slacht nog geen vergeten „namen"!)
een groote en belangrijke rol ge
speeld. Vele musici, die thans reeds
„naam" hebben gemaakt, kregen hun
vak-opleiding in het bekende „Huis
met de Hoofden" aan de Keizers
gracht, waarin de jubileerende instel
ling, jarenlang, van 1908 tot 1931,
zetelde. In laatstgenoemd jaar ver
huisde men, met Sem Dresden aan het
hoofd, die sedert 1917 directeur is, het
Conservatorium, naar de Bachstraat,
in plan-Zuid, waar een door architect
Vorkink ontworpen nieuwe leer-tem-
pel verrezen was, die aan de hoogste
aesthetische zoowel als paedagogische
eischen voldoet
Er is een tijd geweest, dat men hier
en daar, in kringen die zich voor
muzikale opleiding interesseerden, van
het Conservatorium ging „mompe
len"; ..„oude pruiken-boel" en derge
lijke minder aangename qualificaties.
De instelling, zeiden deze criticasters,
verstaat de teekenen des tijds niet en
eerbiedigt niet of althans niet vol
doende de moderne muzikale Muze;
en zij sloegen dan daarbij een welge
vallig oog, of liever legden een
welgevallig oor te luisteren, op of....
bij het Muziek-Lyceum, de nieuwe,
voluit-moderne instelling, die dat
oude, min of meer verstofte Conser
vatorium eens een lesje zou geven....
De situatie is tenslotte, de allerlaatste
jaren wederom ten voordeela van het
Conservatorium „gekeerd"; wat zeer
zeker niet in de laatste plaats te dan
ken was, dat deze „school" met de
oudste rechten zich tenslotte aller
minst afkeerig toonde van een, be
dachtzaam meegaan met „het moder
ne", en b.v. door het benoemen van
den toch ongetwijfeld onverdacht
„modernen" componist Willem Pijper
als hoofdleeraar voor compositie de
evolutie in de muziek niet negeerde.
Nog altijd is Amsterdam, al heeft
de toonkunst het dan ook, zooals alle
kunst in deze tijden moeilijk!, een
belangrijk muzikaal centrum, niet
alleen landelijk, maar ook internatio
naal en men kan er zich slechts in ver
heugen, dat deze gouden jubilaresse,
o. a. ook op haar voor deze gelegen
heid gegeven feest-concert, door
slaande blijken gaf van bloeiende ge
zondheid en onverminderde levens
kracht.
Beste Lange,
Gisterenavond was de 25 km af-
standsmarsch van de Nederlandsch-
Indische Athietiek Unie en ik ben blij.
dat ik thans met schrijven aan jou een
goed excuus heb om wat rustig op een
stoel te blijven zitten. We hebben om
zoo te zeggen een stillen rondgang ge
maakt door geheel Soerabaja, vanaf
Stoik in de Palmenlaan ging het over
den stillen kant van den Darmoboule-
vard naar en over de Wonokromobrug.
Dan langs Ngagel weer naar de stad
toe, met moeizaam passeeren van de
Java bierbrouwerij en de fabriek van
de vereenigde ijsfabrieken. We kwa
men toen in de Sumatrastraat op Goe-
beng uit waar de betere 50 van een
der deelnemers ons ijskoude drank
zaken al stappende aanbood. Over
Simpang en de Passer Besar ging het
toen onder het viaduct door naar
Perak. Daar werd voor de raarine-
menschen bij het huis van schipper
Zewald de groote rust gehouden. Deze
opperschipper had zijn heele huis ter
beschikking van de wandelaars gesteld
en tevens had hij gezorgd voor ijs
koude thee en ejer blanda. Alhoewel
de wandelaars het echtpaar Zewald
hartelijk bedankten voor de goede ga
ven, moge hier via Holland een en
ander niet ongememoreerd blijven.
Van dpn Perakweg ging 't terug naar
het postkantoor, alwaar de stafmuziek
ons 's avonds om 10 uur opwachtte en
ons met volle muziek via de binnen
stad die zooiets nog nooit had mee
gemaakt naar Stolk terugbracht,
waar we zooals gewoonlijk ook weer
onthaald werden. Er deden weer zeer
vele marinemenschen mede. Niet zoo
veel als anders, omdat het eskader
thans uit is, maar ook daar is de lei
ding van de afstandmarschen in goede
handen en werd op Bali de 20 km-
marsch gehouden.
De stafmuziek weert zich anders
danig tegenwoordig en geeft ook reeds
concertavonden in de militaire tehui
zen. Het zal heusch zoo lang niet meer
dur enof het streeft 't korps in Nieu-
wediep naar de kroon.
Deze week heeft op een dag het
geheele Kruiserkade-oomplex onder
een waren aschregen gestaan. Je weet
immers uit een van mijn vorige brie
ven, dat die alang alang rond de con
servatie en den weg daar naar toe met
den grond gelijk is gemaakt. Een deel
van die velden is men nu gaan af
branden, hetgeen bij de bestaande
Oost moeson een ware aschregen op
de Conservatie veroorzaakte.
Zeemacht verloor ditmaal weer van
Thor en staat nu weer een na laatst
op de ranglijst, hetgeen jammer is na
het goede begin van het seizoen, maar
in ieder geval zullen ze wel niet in
aanmerking komen voor degradatie.
Vandaag is het tegen de Amboneezen,
die een veld naast de jaarmarkt heb
ben. In eigen huis hebben onze jon
gens altijd genoeg publiek, maar op
vreemd terrein zijn er lang zooveei
enthousiasten niet, terwijl er toch ook
van de aan den wal wonende marine
menschen, zeer veel vaste bezoekers
van de voetbalwedstrijden van Zee
macht zijn.
In de Societeitsstraat verrijst weer
een reusachtig groot gebouw, hier zal
de Borsumij (Sumatra-Bornep handels
maatschappij) naar ik hoorde, haar
kantoren krijgen.
Holland zal dus gelukkig toch mee
doen aan de LondenMelbourne race.
We waren al bang, dat daar niets
meer van komen zou. Nu, de „Postja-
ger" heeft zijn lauweren al geoogst
hier en we kunnen de deelname met
zekere gerustheid tegemoet zien. Zou
de „Douglas" ook nog meedoen, denk
je Lange?
Dank zij de concurrentie, haar aan
gedaan door autobussen, opelettes en
diverse andere benzine-voertuigen op
den weg, is de S.S. er weer toe overge
gaan om de tarieven hier in de omstre
ken te verminderen. Zoo kun je nu
voor de som van twee gulden naar
Malang toe, eerste klas, en is het dus
Gok voor niet-autobezitters nu moge
lijk om zonder te hooge reiskosten
weer eens in Malang te gaan week
enden.... Ja, voor 66 cent kunt je al
in de Europeesche 3e kl. naar het Soe-
rabajaansche Gooi komen.
Dat het nog zoo gek niet is, zoo in
de Indische bergen moge blijken uit
het feit, dat in Bandoeng zelf een
Europeaan honderd jaar is gew-orden.
Die heeft dus het Indië van Bas Vet
nog heel goed medegemaakt, en het
weerspreekt al ons humeur in dezen.
Toch hoop ik, Lange,, tegen dien tijd,
als het met 'ons zoo ver is, maar in
Holland te zitten. Toch maar liever
een huisje in de duinen als een tam-
patje, zelfs hier in de Preanger.
Toch is het op het oogenblik in de
benedenlanden ook frisch. Vooral des
morgens. In Batavia registreerde men
in de afgeloopen week 20.6 graden,
hetgeen de laatste vier jaar niet is
voorgekomen. Degenen, die nog nim-
met hier waren ik gelooof niet dat
zulks met zoo heel veel van mijn brief-
lezers meer het geval zal zijn zegt
deze temperatuur niet zoo erg veel ep
en zij zullen lachen over „koud" Ba
tavia, maar als ik er bij voeg, dat de
temperatuur hier meestal om en bij de
30 graden is en dat de laagste tempe
ratuur 18.9 graden was, welke in den
„winter" van 1877 voorkwam, dan
kunt u zich dit predicaat „koud" wel
voorstellen. Maar voorloopig. Lange,
gaf ik deze brief nu maar eindigen om
me eens even af te drogen, zoo hebben
deze regelen me weer doen transpi-
reeren.
Gööée,
