J. VAN DE WITTE
Stadsnieuws
Clinge-Doorenbos-
avond.
RIJDT per H5LLTAX
PREDIKBEURTEN
BLAD
Onze
WILT U
KUNSTFOTO
Lijsten en Encadrementen
OPTICIEN
Brillen op voorschrift
en eigen keuze.
Moderne optiek.
KEIZERSTRAAT 103
debde
HELDERSCHE COURANT VAN ZATERDAG 22 SEPTEMBER 193*.
Biz0ndere attractie voor nieuwe
abonnée's.
onzer kent niet den aarts-rijmelaar
Doorenbos? Den man, die de rijmpjes
Ö'n9.e mouw schudt, zooalsja, zooals
uit Z''n heiaar de eieren, die in een minimum
de zi n zak met versjes over ons leeg-
van heeft, en, terwijl we nog verbijsterd
9eS |,ccn zien waar dat allemaal vandaan
001 °nS alweer een nieuwe zending gereed
Hij is de dagelijksche medewerker aan
Telegraaf", voor welk blad hij de be-
mV<> èebeurtenissen op rijm en dik-
"k heel'geestig rijm ook - weergeeft; hij
h /endien aan de radio-luisteraars welbe-
ls ,0XQp [iet tooneel kennen we hem in Den
ig'ldcr slechts van zeldzame gelegenheden:
inatst is hij hier een jaar of 4 geleden
T^eest! ntnehjk in April 1930.
9 -c heer Clinge Doorenbos hield zelf bij
aelegenheid een inleidend speechje, waar-
hij een en ander omtrent zijn genre ver-
Me Het is geen groote kunst, zoo zeide
V slechts eenvoudig werk, dat zijn levens
waarheid moet krijgen door een wissel-
Verking tusschen het publiek en ons. Het is
W persoonlijke liefhebberij van ons, die bij
zelf van jongs af begonnen is en waarbij
•k'' later door mijn vrouw werd geholpen. U
t dezen avond maar beschouwen als een
'te theevisite, waar twee gasten zijn. die
?>n paar liedjes zingen. Alle liedjes zijn uit
het leven gegrepen, dat wil zeggen, het idee
|s waar gebeurd, het liedje zelf is fantasie.
*3r waren een groot aantal liedjes, humo
ristische en ernstige, alle beschaafd, en zoo-
als men dat uit de „Telegraaf" kent, zij be
handelen de een of andere gebeurtenis uit het
dagelïjksch leven, die dan breed en vaak gees
tig wordt uitgesponnen. Toevallig heeft de
lezer, die nog nimmer er mede kennis maakte,
daartoe gelegenheid, doordat a.s. Dinsdag
avond om 8.40, gedurende 20 minuten de
Hilversumsche zender enkele liedjes van den
heer Clinge Doorenbos voor de A.V.R.O. uit
zendt. Maar het is toch altijd aardiger in zul
ke gevallen de optredende kunstenaars van
aangezicht tot aangezicht te zien. Daarvoor
is de Woensdagavond hier gereserveerd, en
men zorge bijtijds voor plaatsen. Wij hebben
reeds medegedeeld, doch willen er hier nog
eens aan herinneren, dat Dinsdagavond 7—9
uur én Woensdagmiddag 3—5 uur gelegen-
heidis voor plaatsbespreking, waarvoor slechts
5 cent extra behoeft te worden betaald.
Wij hebben deze week nu, zooals wij me-
dedeelen, een groot aantal proefnummers uit
gezet onder hen, die tot dusver nog geen
abonne van ons blad waren. Reeds hebben
zich naar aanleiding hiervan verschillende per
sonen op ons blad geabonneerd. De volgende
week zullen onze colporteurs die adressen
bezoeken, welke tot dusver nog in gebreke
bleven zich op te geven als abonné.
Bedenkt, dat als u op de hoogte wilt blijvc.i
Van het nieuws in eigen omgeving, u met uw
„groote krant" niet kunt volstaan, doch dat u
daarnaast het plaatselijke blad noodig hebt.
Bovendien, zij die zich de uitgaven van een
dagblad in dezen tijd niet kunnen permittee-
ren, vinden in de „Heldersche Courant" in
beknopten en overzichtelijken vorm, alle be
langrijk gebeurtenissen in binnen- en buiten
land, zoodat zij volledig op de hoogte blijven
met hun tijd.
Voor hen, die zich voor I October abon-
neeren, hebben we bovendien een speciale at
tractie. Zij ontvangen de krant een maand
gratis en krijgen bovendien als premie het
rijk geïllustreerde en boeiende werkje van on
zen medewerker Yvel Dlawnurg „Drie gul
den of twee dagen", dat op ernstige wijze
het gevangenisleven beschrijft, doch ook niet
gespeend is van humor, Hooge gerechtelijke
autoriteiten schreven er een zeer waardeerend
voorwoord in.
Deze premie geldt uitsluitend voor hen die
tich vóór 1 October abonneeren.
Abonneert u dus heden!
Doet het nu
Op- en ondergang van Zon
en tijd van hoog water
VEILIG en COMFORTABEL rijden?
Bel dan op ASTO-TAX. TEL. 563.
Stadsritten 10 ct p. p. Min. 20 ct.
Buitenrittenvan af 5 ct. p. km.
Standplaats Garage i
OTTERVANGER, Vischstraat 32
Sept.
Z 23
M 24
D 25
W 26
D 27
V 28
Z 29
Maan
op: ond.:
18.36 7.06
18.52 8.33
19.10 9.59
19.35 11.22
20.05 12.41
20.47 13.50
21.40 1448
Zomertijd.
op:
6.45
6.46
6.48
6.49
6.50
6.52
6.54
Zon
ondl
18.57
18.55
18.52
18.49
18.47
18.45
18.43
en Maan
(Texel)
Hoogwater
sm. nam.
9.33 9.51
10.12 10.30
10.44 11.03
11.07 11.43
12.02 12 21
12.37 12.54
1.00 1.12
t (3G) 33g)Qg>gg>QC)(3g)<ag)ag)ag)gS>@S,®S)<5
Voor een MODERNE
Licht op voor alle voertuigen.
Zaterdag 22 Sept.
Zondag 23
Maandag 24
19.30
19.27
19.25
Op het 18 dezer te Amsterdam ge
houden examen van den Alg. Neder-
landschen Politiebond, slaagde onze stad
genoot, den heer W. Berndsen.
Geslaagd voor de 4e klasse der
Electro-Techn. School te Amsterdam,
onze oud-stadgenooten J. Gernler en J.
Borcherding.
Bij beschikking van den minister
van sociale zaken is benoemd tot plaats-
vervangend-arbeider-lid van den Raad
van Arbeid te Alkmaar B. Zondervan, te
Den Helder, zulks in verband met het
tusschentijds uittreden als zoodanig van
J. M. van Wamel, te Alkmaar,
Donderdag en gisteren zijn weder
eenige stadgenooten geslaagd voor het te
Amsterdam gehouden examen ter ver
krijging van het Politie-diploma, ingesteld
door den Algemeenen Nederlandschen
Politie-bond, n.L, de agenten van politie
L. Gieles en G. de Haan, die het Politie-
diploma met aanteekening behaalden en
K. Gersen, J. Haasdijk en V. de Heer,
alle drie leerlingen van den Politie-Vak-
cursus A.N.P.B., leider de heer A.J. van
der Hoeven, Commissaris van Politie
alhier, die eveneens het Politie-diploma
behaalden.
De heer W. Kraak, Adjunct-Commies
der Inspectie der Directe Belastingen
alhier, is met ingang van 1 October a.s.
benoemd tot Commies ter Sub. Inspectie
Invoerrechten en Accijnsen.
CHRISTELIJK MARINEPERSONEEL.
De gewijzigde statuten van den Bond
van Christelijk Marine-personeel beneden
den rang van officier, welke, werd omge
vormd tot een militaire belangen-vereeni-
ging, zijn bij Koninklijk Besluit van 11
September 1934 No. 93 goedgekeurd.
De naam van den bond werd gewijzigd
in Vereeniging van Christelijk Marine
personeel beneden den rang van officier.
APOTHEKEN.
Van hedenavond 10 uur tot Maandag
morgen is alleen geopend de apotheek
van H. J. Rootlieb, Binnenhaven.
Van Maandag 23 Sept. tot 30 Sept.
wordt avond- en Zondagdienst waarge
nomen door de firma SmeetsSnel,
Weststraat.
GARNALENMARKT.
Evenals dat verleden jaar het geval
was, zal ook nu wederom de garnalen-
markt worden gehóuden.
Het gemeentebestuur maakt in het
nummer van heden bekend, dat, te be
ginnen in den nacht van Maandag 24
op Dinsdag 25 September 1934. tot nadere
aankondiging iederen nacht van ongeveer
24 uur, behalve van Zaterdag op Zon
dag en van Zondag op Maandag, een
garnalenmarkt zal worden gehouden aan
den gemeentelijken vischafslag aan de
Buitenhaven.
Ga naar
^7^
Koningstraat 29
Ook voor (g
j5<5ë>ÉXöc5S(5G)l56>(Sc><5cX56)(56>(36)(K)(^><2©®®®
AANBESTEDING.
Door de Directie van 's Rijkswerf te
Willemsoord (Den Helder) werd Donder
dag 20 September aanbesteed:
Het verrichun van buitenverf-en glas
werken aan: a. het commandementsge-
bouw, b. de woning van den officier van
politie. De volgende biljetten waren hier
voor ingekomenL. Pieterse, Breezand,
perc. a. f 1460.20, P. J. Renoy, Schager-
brug f 1630.indien later afgeschilderd
kan worden f 1690.—, A. v. Pelt, f 1814.—,
Brugge Co-, Diemen, f 1850.—, in Mei
afschilderen f 2175.P. de Kok, f 2050.
J. Kraak Zoon f 2098.60, J. v. d. Wijn
gaard, Amsterdam, f 2190.— Gebr.Hooger-
duijn f 2490, resp. in Mei f 2790.—, A.
A. J. de Pauw, IJmuiden, f 2670.
Voor perceel b. J. J. Renoy, Schager-
brug f 118.—, resp. f 125.—, L. Pieterse,
Breezand, f 186.60, J. v. d. Wijngaard,
Amsterdam, f 200.—, J. Kraak Zoon
f 208.—, Gebr. Hoogerduijn f219.-, resp.
f 249.A. van Pelt, f 225.P. de Kok,
f 280.—, A. A. J. de Pauw, IJmuiden,
f 300.Brugge Co., Diemen, f 450.—
Voor het totaal waren de cijfers als
volgt: Pieterse, Breezand, f 1647.—resp.
f 1668.80, Renoy, Schagerbrug, f 1748.—,
resp. f 1815.—, A. van Pelt, f 2039.—,
resp. f 2189.—, Gebr. de Boer, f 2240.—,
resp. f 2400.W. Plaatser, Noordwijk,
f 2261.—, resp. f 2361.—, Brugge Co.,
Diemen, f 2300.—, resp. f 2725.—, J.
Kraak Zoon, f 2306.60, resp. f 2506.60,
P. de Kok, f 2330.—, resp. f 2600.—, J.
v. d. Wijngaard, Amsterdam, f 2390.
Gbr. Hoogerduijn,f2709.—, resp. f3039.
Auen van Kooten, Rotterdam, f 2787.—
de Pauw, IJmuiden f 2970.—.
Ongeldig 1 biljet.
Verder werd aanbesteed de levering
van staal. Gebr. Kam, Rotterdam, f2196.13,
Oving, Rotterdam f 2264.92, Stokvis, Rot
terdam, f 2285.44, Montan Handel Mij.,
Den Haag, f 2325,57, Diekema Chabot,
Rotterdam, f 2485 85.
NIEUWE BOUWVERORDENING.
B. en W. schrijven aan den Raad:
In artikel XXXVIII van de wet tot
wijziging van de Woningwet, is o.m. be
paald, dat de plaatselijke verordeningen,
voor zoover zij niet met die wet in over
eenstemming zijn, moeten worden her
zien binnen twee jaar na het in werking
treden dier wet. Tengevolge van deze
bepaling moesten verschillende voor
schriften van de bouwverordening, die in
1910 werd vastgesteld en sedert verschil
lende malen werd gewijzigd, worden her
zien aan de hand van de nieuwe wettelij
ke voorschriften. Wü hebben hierin
aanleiding gevonden om een geheel nieuw
ontwerp-bouwverordening samen te stel
len, dat gebaseerd is op het ontwerp-
bouwverordening samengesteld door de
afdeeling Noordholland van de Ver
eeniging van Nederlandsche Gemeenten.
Dit ontwerp is op de hoogte van den tijd
en aangepast aan de plaatselijke toestan
den.
Voorgesteld wordt deze nieuwe ver
ordening goed te keuren.
ORANJEGARDE.
De heer de Jong, voorz. der Chr. Oranje-
vereeniging, verzoekt ons opname van het
volgende:
Zoowel de op het Binnenhof opgestelde
eerewacht als de overige op het Voorhout
aanwezige gardisten, trokken bijzonder de
aandacht door hun nette, eenvoudige klee
ding, als door hun correcte houding.
Het was een mooi succes voor deze nog
jeugdige organisatie.
Ruim 500 gardisten genoten de hooge eer
door H.M. de Koningin te worden geïnspec
teerd. Deze hooge belangstelling zal den
groei der O.G. ongetwijfeld bevorderen.
In tal van plaatsen bestaan reeds afdee-
lingen of zijn in wording. Delft telt reeds
meer dan 600 leden.
„Wat de Oranjegarde wil?" Daarover zal
de heer Leo Lens, de bekende roffelrijmelaar
van de Rotterdammer, 11 October in Casino
spreken.
In aansluiting aan het daaromtrent reeds
door ons geschrevene, kunnen we nog mede-
deelen, dat deze Oranje-jeugdbe weging.
Waarin voor alle jongelieden van 13—25 jaar
van Prot. Chr. richting plaats is, bedoelt, de
nationale gedachte en de liefde tot het
Oranjehuis te kweeken.
In hun gardelied zingen ze:
„Oranje boven, zal het blijven,
„Oranje hebben we ons gewijd,
„Wij zingen en we blijven zingen:
„Het was, het is en 't blijft altijd
„Oranje boven!"
Op de vendelavonden, die op bepaalde
tijden worden gehouden, wordt daarbij
rekening houdende met ieders persoonlijke
aanleg en liefhebberij beoefend: muziek,
zang, lichamelijke oefening, declamatie, histo
riestudie, enz.
Wij treden daarbij niet in het werk van
andere jeugdorganisaties.
Op 11 October moet blijken of Den Helder
plaats biedt voor een bloeiende Oranjegarde.
Het kan o.i. niet anders. Waar anders dan
in Den Helder, de Marineplaats, moet zich
het nationale leven sterker doen gelden.
Zou dan hier geen plaats zijn voor een
flinke Oranjegarde?
11 October geve hierop het antwoord.
DE LAATSTE LOODJES.
De laatste week breekt aan, dat de
loten voor het Helden der Zeefonds
„Dorus Rijkers" worden verkocht. Zater
dag 30 September wordt onherroepelijk
de verkoop stop gezet.
Een gering aantal loten is nog ver
krijgbaar aan de bekende adressen, nl.
Bureau Heldersche Courant, K. Kos,
Koningstraat 76, D. Lagerveld, Zuidstraat,
mevr. Snaphaan, Breewaterstraat 55, mevr.
Vliet-Wickel, Hoogstraat 20, mevr. Groote,
Prinsenstraat 12 en W. F. la Lau, Hoog
straat 32.
De uitloting heeft plaats in den loop
van de maand October en zal in de
Heldersche Courant worden bekend ge
maakt.
MODESHOW IN „CASINO".
Dinsdag half drie.
De tijd zal haast te kort blijken om
alle toiletten door de 4 mannequins te
laten toonen. Zóó overvloedig zijn de col
lecties, die de fa. Spruit van haar binnen-
en buitenlandsclie relaties ontving.
Iemand, die deze show heeft bijgewoond,
kan zeggen: „Ik ben op de hoogte van
hetgeen in verschillende prijs-klassen ge
bracht wordtin middag-en avondjaponnen,
mantels, bontmantels en hoeden.
Muziek, bloemen, een thé complet
't kan niet anders, 't wordt een gezellige
middag. Er zijn reeds een groot aantal
kaarten uitgegeven. Voor bizonderheden
hieromtrent zie men de advertenties in
dit nummer.
THE ALL ROUND MUSICIANS.
Men schrijft ons:
Een 5-tal musici onder bovenstaanden
naam werkend, zal Zondagavond in „Musis
Sacrum" een dansavond geven. Deze be
naming is maar niet zoo klakkeloos ge
kozen, neen, zij zijn werkelijk bekwame
Stadsritten v.af 10 ct. p. p. Buitenritten 5 ct. p. K.M.
Standplaats: Julianapark tegenover „Bellevue"
v. d. WIJST, Hoofdgracht 24. Tel. 565.
musici „die van alle markten thuis zijn".
Zij beheerschen hun instrumenten vol
komen en spelen desgewenscht alle muziek
„prima vista". Wanneer door voldoende
h-langstelling blijkt, dat hun „werk" wordt
ge aardeerd, zullen zij het zeker niet bij
uii avond laten. Men leze de desbetref
fende annonce in dit blad.
NAJAARSLUCHTEN EN BIOSCOOP-
GENEUCIITEN.
Tivoli-bioscoop.
De combinatie is minder dwaas dan zij
lijkt. Want September is de maand van
de wonderbare luchten; we zien ze thans
kort vóór en na den zonsondergang aan
alle kanten aan den horizont: grootsch is
nog te zwakke uitdrukking om er het ont
zagwekkende karakter van te benaderen,
wonderlijke berglandschappen vormen ze
van zeldzame diepte, en ze veranderen
elke seconde. En liever dan nog de ge
noegens binnenshuis op te zoeken, ma
ken wij onze wandeling langs zee en dijk:
waar ergens kan ons wijde Hollandsche
landschap zoo iets geweldigs aanbieden?..
Maar zie: de kalender wijst heden den
21 sten September aan en van oudsher is
dat de klassieke datum van de entrée van
den herst. En bovendien is daar de Wes
tenwind. die thans weer heerscht en die
ons doet gevoelen, dat de zomertijd voor
bij is. En dat onze plicht weer elders ligt.
We hebben het reeds gezegd Donder
dag: onze beide bioscooptheaters openen
het seizoen met een paar groote en groot-
sche nummers. Wij voor ons zullen ver
tellen van de groote Raspoetinfilm in Ti-
voli; een Metro Goldwyn Mayer-product
van groote beteekenis. Niet minder dan
drie Barrymore's vervullen er de hoofd
rollen in: Lionel als Raspoetin, de geheim
zinnige monnik, die gedurende geruimen
tijd het werkelijke lot van Rusland in han
den heeft gehad; John, zijn grooten tegen
speler, die ten slotte ook de oorzaak is ge
weest van zijn dood, en Ethel als Czarina,
die willoos, geheel het slachtoffer werd
van dezen wonderlijken man. En de film
zelf, men weet het waarschijnlijk, geeft
ons het verhaal van de laatste maanden
van het leven aan het keizerlijk hof der Ro
manows. Kort na het uitbreken van den
oorlog is Raspoetin vermoord, de maan
den daarvoor was zijn invloed geweldig
en schier met den dag stijgende.
Een aaneengeschakeld verhaal zoeke
men niet in deze film; het is geschiedenis
wat gegeven wordt en hoewel natuurlijk
niemand zeggen kan in hoever die ge
schiedenis naar waarheid is weergegeven,
is er toch geen reden, meenen wij, de on
juistheid van de verschillende scènes aan
te nemen, althans in 't algemeen geno
men. Een feit is, dat de tsarewits leed aan
haemophilie, een ziekte van het bloed,
waardoor dit niet stolde, zoodat 't min
ste of geringste wondje oorzaak kon zijn
van zijn doodbloeden. Een feit is, dat de
hofdame Natasja toen den monnik Ras
poetin bij den tsarewits bracht en deze
hem door suggestie, hypnose of hoe dan
ook tot genezing bracht. Een feit is ver
der, dat Raspoetin toen zijn ongekende
macht kreeg over de Tsarina eerst, den
Tsaar later.
In hoeverre hij van die macht misbruik
heeft gemaakt, staat niet aan ons te be-
oordeelen. De verschillende scènes laten,
hetgeen wij hierboven zeiden, duidelijk
zien: pakkend is al dadelijk de scène waar
Raspoetin voor 't eerst met den tsarewits
alleen gelaten wordt en welk een voor
treffelijk spel geven daar Lionel Barry-
more, de monnik, met de felle, dwingende
oogen, en de kleine Tad Alexander als de
Tsarewits.
Lionel Barrymore speelt den monnik als
een sluwen boer, die over een zeer sterke
hypnotische kracht beschikt. Bovendien
als een gewetenloos man en het scenario
beperkt zich voorts tot enkele korte schet
sen van zijn optreden en de meer interne
hofverwikkelingen; van de groote intirgues
en de konkelarijen van de politiek ver
nemen wij niets.
Van de overige agenda noemen wij een
tweetal kleine komedies; de een een Duit-
sche (Jij en ik), de andere een Amérikaan-
Alle-dag-kerk.
Van Dinsdag t m. Vrijdag in da
Doopsgezinde kerk, 'sav. van 7—8 u.
Ned. Ilerv. Gcm. (Nw. Kerk. Weststraat)
's Morgens 10.30 u., Ds. F. W. J. v.d.
Poel.
Ncd. Ilerv. Gem. (Westerkerk, Westplein)
Geen dienst.
Geref. Kerk (Julianapark).
's Morgens 10 uur, Ds. Joh. Meynen
's Middags 5.30 uur, Ds. F. Tollenaar
Kerkdienst (Chr. MiL Tehuis. Kanaalwegi
's Morgens 10 uur, Ds. F. Tollenaar
's Middags 5.30 u., Ds. Joh. Meijnen
Oud Geref. Kerk (Hoogstraat).
's Morgens 10 u. en 's avonds 5.30 u.
Leesdienst.
Chr. Geref. Kerk (Steengracht).
's Morgens 10 uur en 's middags 5 uur
Leesdienst.
Horst. Evang. Luth. Gem. (Weezenstr.)
's Morgens 10.30 uur, de heer R. Ck
Franclc, van Wieringen.
Doopsgez. Gem.
's Morgens 10 uur, Ds. P. J. Smidta
Evangelisatie (Palmstraat).
's Morgens 10 en 's avonds 5.30 uui
Ds. O. A. ter Linden, van Amsterdam
Oud-Katholieke Kerk (Langestraat 78),
's Morgens 10 uur, kerkdienst.
Past. Th. Moleman.
Evangelisatiegebouw, Vijzelstraat:
Straatevangelisatie 4 uur, Tuindorp
Bijeenkomst 's avonds 8 uur.
Verschillende sprekers
Gebouw C. J. M. V„ Vijzelstraat,
's Morgens 9.30 uur, bidstond,
's Morgens 10.30 uur, samenkomst,
verschillende sprekers.
Leger des Hells.
10 uur v.m. Heiligings-Samenkomst
3.30 Openluchtsamenkomst.
8 uur n.m. Verlossings-Samenkomst
Hersteld Apostolische Zending Gemeente
Geen dienst.
Kerk van Jezus Christus, Janzendw.str. 8
's Morgens 9.30 en 's avonds 5 uur
Samenkomsten.
HUISDUINEN
Ned. Herv. Gemeente.
's Morgens 9.30 u., Ds. M. v. Wichen.
sche. Verder als gekleurde teekenfilm de
geschiedenis van den Rattenvanger van
Hameien, alleraardigst en allergeestigst ge-<
teekend. En onder het journaal zien we
Mussolini zelf als hooier op een wagen.
„WITTE BIOSCOOP".
„Het liefdeleven van Hendrik
VIII". Interessante hlstorischo
feiten.
In de „Witte" draait deze week de bekende
rolprent van de United Artists: „The Private
Life of Henri VIII, waaraan Loet C, Barn-
stijn, die het alleenvertooningsrecht voor Ne
derland heeft, de Hollandsche vertaling als
hierboven heeft gegeven.
De film is om meer dan één reden interes
sant. Ten eerste wijl het spel van den vertol
ker van den zestienden eeuwschen monarch:
Charles Laughton bewondering afdwingt;
deze Engelsche artist maakt van den Hen
drik een créatie, die wel zeer de werkelijkheid
nabij is gekomen. Hij is door zijn spel en uit
beelding de figuur, die in de heele film do-
2)
jDe Dijken, Wegen en Paden, worden al-
kcu T eene 9oec'e orde onderhouden en ge-
de,.! niaac desniettegenstaande, zijn veele
Hel e'Ver tusschen jen Nieuwenhoorn en
Gr( 'Inluis ^es w'ntcrs, zo door de zwaare
kelijU 5" a!s laa9« ligging, niet alle gemak-
de b i gebruiken; dan, volgens medegedeel-
daar Cn van*een voornaam inwooner al-
had 'iVLr,Sc'leide Jaere aldaar zijn verblijf ge
ne^ le"bende, doch thans te Brielle woo-
'2971 Z'i zouc'e in den tegenwoordigen Jaare
Brjei| es'°oten zijn, om van genoemde Stad
\V a' tot Hellevoetsluis toe. de Dijk en
elscbt" te b^traaten, en daar het mogt ver-
h°ogen'V)r dezelve bekwaamelijk te ver-
En L.
Ver van er maar °P lezer> dat de schrij-
bij zijn Ze regelen, het beest lang nog niet
geld w w?rcn naam genoemd heeft' Met het
Zooal- 'n c'eze tijden schaarsch gesteld,
dier" ',et noemde: „Het gelde was
diend 0verbekend, dat er prachtig ver-
tnet de koopvaardij op Indië en
met die op het overige continent, in vergelij
king met deze eeuw kan men geen parallel
trekken.
En een gevolg hiervan was, dat men de
tering naar de nering zette, en zoo econo
misch mogelijk het kapitaal gebruikte.
Als typische illustratie van nauwkeurig en
zuinig beheer, volgt hier een calculatie in ver
band met de zooeven besproken wegen-el
lende.
Wij merken aan. dat indien zodanig een
werk. hoe kostbaar het ook zijn moge. een
maal mogt voortgezet worden dat als dan
den Brielle en Helvoetsluis beide aanmerke-
lvk zouden verbeterd worden; door dien de
passage, als dan met Rytuig meerder als nu.
zoude worden gebruikt, hoewel de kosten,
welke dit werk zoude vereischen eene aan-
zienlyke somme gelds zouden bedraagen; zo
als wij zullen trachten by deezen aan te too-
nCDe geheele weg, zo als dezelve thans ge
bruikt word, beslaat van den Brielle tot aan
den Nieuwen Hoorn, een lengte van omtrent
1430 Roeden, en van daar tot Helvoetsluis,
circa 1150 Roeden, te zamen 2580 Roeden;
van welke 2580 Roeden vereischt word eene
ophooging van 750 Roeden, en welke ophoo
ging ten minste zal beloopen, (zal men het
werk in orde voltooijen, en aan het zelve door
zooden als anderzints aan de kanten eene be-
hoorlyke stevigheid toebrengen), voor iedere
Roede door den anderen op 7 guldens gere
kend, eene somme van 5250 guldens. Voof
een vierkante Roede straat van Yselsche klin
kersteen, is noodig 2200 stuks; daar nu de
breedte doorgaands zal vallen van 15 tot 18
voeten, zo teld men 3000 steenen voor de
strekkende Roeden, 't welk dan zal bedraa
gen een getal van 7.740.000 steenen; het
1.000 inkoop met 3 stuivers aan 's Lands im
post, gerekend op 4 guldens 10 stuivers; aan
schuitvracht 10 stuivers, maakt 5 guldens het
1000, en bedraagt dus in het geheel eene som
me van 38.700 guldens. Voeg hier nu by het
Straatemaakersloon, en het een aan wagen en
Karvrachten, als mede voor het aanvoeren van
Specie vereischt word, en al het welk op 3
guldens per 1.000 gerekend worden, zo 'zal
dit uitmaken 23.220 guldens, dit gevoegd by
de bovenstaande 38.700 guldens, maakt uit
eene somme van 67.170 guldens; en waarvoor
alsdan de geheele Straaten weg konde ge
maakt worden; dog welke berekening niet,
dan als een ruuwe schets beschouwd te wor
den". ii
Ondanks de niet al te luxueuze uitvoering
van het wegennet, toch was het een goeden
tijd voor de bewoners van Hellevoetsluis, en
het werd niet gepasseerd door de Gouden
Eeuw, zonder dat deze haar gulden spoor
achterliet. Het waren de jaren dat de haven
een zeer groot gedeelte van de Oostinjehandel
tot zich trok, en daarnaast nog de koopvaar
dij op de overige deelen van de aarde. Vol lag
toen de haven, met schepen uit alle landen, en
in de nauwe straatjes en sloppen hoorde men
tegelijk het zangerig Noorsch naast het ge-
enerveerde Romaansch Want de vaart op
Rotterdam bloeide als nimmer te voor, en de
geheele vloot ging nagenoeg via Hellevoet,
waarvan de oude veste het beste profijt trok.
Het was al precies zooals Nieuwediep
voor de graving van het Noordhollandsch
Kanaal floreerde. Sic transit... Over de
vaart vinden wij in het oude geschrift het
volgende aangeteekend: „Hellevoetsluis heeft
alleszins een vermaakelijke en aangenaame
ligging, en die als het waare, nog door het
over- en wederwaaren der Paquetbooten van
daar op Harwitz, als mede door de schoone
Rheede voor Schepen welke alhier gevon
den word, zeer verfraaid word;... geevende
wyders de menigte van andere Schepen, zo
van Oorlog als Koopvaardy, welke hier leg
gen of af- en aanvaaren, gelyk mede de me
nigvuldige bezigheden welke alhier bestendig
geoeffend worden, een groot genoegen; en
maaken het waardig, dat de geenen die zich
te Brielle bevinden, eene uitstap herwaarts
doen; dan, het geene in deezen te bejamme
ren is, bestaat ten eersten daarin, dat veele
Schepen, by zwaare stormen en hooge ge-
tyden, door de sterke Ebbe niet in de Haven
van dit fort kunnen invallen; en ten twee
den, dat voorheen een plan is ontworpen ge
weest, om een Vaart van den Brielle op Hel
levoetsluis daar te stellen, dog welk voor
nemen nimmer is ten uitvoer gebragt gewor
den'.
In het bejaarde document zien wij een zeer
fraaie kopergravure, vervaardigd door een
zekere Anna Brouwer, en waarop is afge
beeld de haven, vol schepen.
Er onder staat een gedicht, dat aan dui
delijkheid niets te wenschen overlaat:
„Dit Fort hier kunstig afgebeeld,
Omringd van Dijken, dammen, Muuren...
Dat door zijn «terkte zelfs, de Eeuwen kan
verduuren,
Is thans in voorspoed ruim Bedeeld".
Over het ontstaan, en de prille jeugd van
Hellevoetsluis is zeer weinig bekend, in zoo
verre, dat men het serieus als historisch-
waar kan accepteeren. En wat nog overbleef.
en aan de vergetelheid ontrukt werd, is vaag
en niet altijd even geloofwaardig.
Wij bezitten evenwel bijzonderheden, die
terug gaan tot den Bourgondischen tijd, en
citeeren er het volgende uit:
„Wat de Stichting aangaat, daaromtrent
vinden wy, dat Karei van Bourgondien, Gra-
ve van Holland, op den 16 Juny 1475 het
Weergors heeft uitgegeven of verkogt, onder
voorwaarde, dat het zelve zoude bedykt en
alzo tot Korenlanden bekwaam gemaakt wor
den; en het geene wy alzo meenen deszelfs
eerste oudheid of herkomst geweest te zyn:
dan, het Fort Helvoetsluis als Fort be
schouwd, is van laatere Stichting, schoon het
zeker is, dat alhier reeds te vooren eenige
Huisjes zullen gebouwd geweest zyn, voor
de geenen, welke toezicht op de Sluizen had
den".
Trouwens, wij vinden dienaangaande het
volgende aangeteekend:
„Aan Helvoetsluis was in oude tyden een
klein gehugt, van eenige Huisjes ter neder
gezet, en zulks ter gelegenheid van de Slui
zen, door welke eenige Polders van Voorne
uitwaterden naar de Rivier van Flakkée door
twee sluizen, welke naar de Haven liepen,
waar uit men ook naar Over-Flakkée en Zee
land overvoer; en waaruit men aldus kan
afleiden, dat alhier reeds vroeg een Veer jn
Haven moet geweest zyn".
Dat de toenmalige Staten van Holland lang
geen domme jongens waren, en allang de
strategische en economische perspectieven van
het palatsje in het vizier hadden, blijkt uit het
volgende;
„De aanwas is van tyd tot tyd geschied, en
de groote zeer veel toegenomen. De Haven
welke zeer reegelmaatig verdeeld werd, is
daarenboven van tyd tot tyd eer verbeterd
geworden. In den Jaare 1598 op den 12den
September, werd by de Staaten van Hol
land en West-Friesland, zekere somme gelds
ter opmaaking van een Hoofd op Helvoet
sluis te koste gelegd; gelyk dit ook nog ver
scheidene maaien heeft plaats gehad, ten
einde zo wel het hoofd en de Haven te ver
beteren, als de Sluizen behoorlyk te onder
houden; en waartoe de noodige Commissien
uit de voornoemde Staaten wierden afge
zonden, om zo wel het een, als het andere
in aanschouw te neemen.
Op den 20 December des Jaars 1638,
werd er ter Vergadering der Staaten van
Holland een voorslag gedaan, om alhier een
Dok te Stichten, en op den 15 Maart van
't jaar 1638, wierd voorgesteld, er een Fort
aan te leggen; dan, op dien voordragt werd
als toen nog niets beslooten en het was
niet, dan in den Jaare 1652, dat op den 23
July van dat Jaar, Gecommitteerde Raaden,
by gelegenheid dat zy aan voornoemde Staa
ten een verslag deeden van den Vestingen,
Havens, enz., binnen de Provincie van Hol
land gelegen, tevens voorstelden, om te Goe
dereede een Fort aan te bouwen, en waarom
trent by dezelven beslooten werd, dat Ge
committeerde Raaden een ontwerp zouden
doen vervaardigen, ten einde hetzelve ter eer
ster gewoone Vergadering ter tafel te bren
gen, zo wegens de wyze waarop de Fortifi
catiën zouden.dienen ingericht te worden, als
de begrooting der daarop te loopene kosten;
en het schynt, dat men hierin niet is in ge
breken gebleeven, alzo wy in de Resolutien
van den toenmaaligen Souvereii. van dit Ge
west, op den 13 Augustus aangetekend vin
den, dat met het versterken van de Goede
reede nog zou worden vertoefd; maar dat zy
Gecomitteerde Raaden werden verzogt, om
een Bestek en Plan te doen ontwerpen, om
Helvoetsluis in meerdere sterkte en verze
kering te brengen".
En genoemde „Raaden" lieten het niet bij
beloften.
Integendeel!
(Wordt vervolgd)
