GRATIS reizen
naar AMSTERDAM
Stadsnieuws.
Uitvoering „Matthaus Passion".
Velthuys
vedtmn m Sascfrn
Predikbeurten
f (ton Aeenf
Sproeten komen vroeg in
het voorjaar, koop tijdig een pot
Sprutol. Bij alle Drogisten.
nhrdh blad
Lichten op voor alle voertuigen.
De belastbare inkomens.
wenscht 100°/o waarde?
LUXE en HUISHOUDELIJKE ARTIKELEN
Buitenlandsche
reisbiljetten (met korting)
en
Luchtvaart-Tickets
Inlichtingen: KANAALWEG 120,
HELDERSCHE COURANT VAN ZATERDAG 4 APRIL 1936
Op'
en ondergang van Zon en tijd
van hoog water (Texel).
Apr»
Z 5
M 6
P 7
W 8
D 9
V 10
Z 11
Wintertyd.
Zon
Hoogwater
op: ond.:
sm.
nam)
5.27
18.39
8.06
8.24
5.25
18.41
8.39
8.58
5.22
18.43
9.12
9.28
5.20
18.45
9.41
10.04
5.18
18.47
10.11
10.34
5.15
18.48
10.40
10.54
5.13
18.50
11.00
11.23
Zaterdag 4 April 19.08
Zondag 6 1909
jlaandag 6 19.11
Heden slaagde aan de Internationale School
of practipedy voor het diploma voetspecialist
en voetverzorger, de heer J. van Schie, filiaal
houder der firma Hoogenbosch, Keizerstraat
120. Met het reeds behaalde diploma pedi
cure is dit het tweede, dat de heer van Schie
aan voornoemd instituut behaalde.
COMITÉ GRAFMONUMENT WIJLEN
BURGEMEESTER DRIESSEN.
Be verantwoording ingezamelde gelden:
E. H. W. V. ,,de Jutter" 2.50; Tooneelver.
Tavenu" 2.50; Vereen, van Burgemeesters
en Secretarissen in de Provincie Noord-Holland
10.—; Harmoniekapel „Winnubst" 2.50;
afd. Den Helder Alg. Bond van Politiepersoneel
2.50; Handteekening onleesbaar 10.
Schepen en inrichtingen der Marine te Den
Helder 103.80; Idem te Soerabaia 56.60.
Tezamen i 190.40. Totaal met vorige verant
woordingen 714.45.
APOTHEKEN.
Van hedenavond 10 uur tot Maandagmor
gen is alleen geopend de apotheek van de
firma SmeetsSnel, Weststraat.
Vah Maandag 6 April tot 13 April wordt
avonden Zondagdienst waargenomen door
A. P. Hoolmans, Spoorstraat.
HERDENKING INNAME VAN DEN BRIEL.
Door de Marinekapel van het Staf
muziekkorps.
Wö vestigen er alsnog de aandacht op, dat
Woensdag 1 April J.l. des morgens aan boord
van Hr. Ms. Wachtschip door de Marinekapel
van het Stafmuziekcorps de inneming van
Den Briel herdacht is. Door de kapel, Onder
leiding van den heer Leistikow, werden uit
gevoerd allereerst 3 coupletten van Koppel-
stock's „In naam van Oranje" en daarna
„Merck toch hoe sterck" van Valerius.
Verschillende inkomens lager dan f550
worden óók belast.
Zij, die het Gemeenteraadsverslag gelezen
hebben, weten natuurlijk, dat onze gemeente
dezer dagen van de tweede klasse naar de
klasse van de gemeentefondsbelasting is ge
bracht, waardoor de belasting verhoogd wordt,
maar waardoor ook de inkomens tot 550.
belast zullen worden. In zooverre is dit laatste
juist, dat het voor gehuwden geldt. Voor een
ongehuwde ligt de grens nog 100.lager,
zoodat ook hy of zy, die een inkomen van
450.per jaar geniet, voortaan belasting
zal hebben te betalen. Een ongehuwde, die
bij ouders inwoont (dus samenwonen) heeft
reeds by een inkomen van 350.belasting
te betalen, zoodat voor hem (haar) het be
sluit van Gemeentebestuur en Raad nog on
gunstiger is dan uit de Raadsverslagen (er
werd in den Raad alleen over een grens van
550.gesproken) is gebleken. In geval een
ongehuwde met een inkomen van b.v.
350.samenwoont met zijn ouders, die
een inkomen genieten van b.v. 550.zyn
beide inkomens belastbaar.
Volledigheidshalve deelen wy nog mede, dat
Den Helder gedurende 1934/1935 en 1935'1936
ln de tweede klasse van de gemeentefondsbe
lasting „vertoefd" heeft, waarbij de grenzen
van de belastbare inkomens alsvolgt waren:
voor gehuwden 650, voor ongehuwden 550,
en voor „samenwoners" 450. De belastbare
grens is dus over de geheele linie met 100
lager geworden.
A. VAN DE POLL. t
In de overlijdensadvertentie van den heer
v. d. Poll is abusieveiyk het adres van den
onderteekenaar van de advertentie, den heer
A. M. v. d. Poll, weggevallen. Dit moet zijn:
Havenplein 13.
WIE Z'N HOED IS DATT
®y de receptie van den burgemeester,
Woensdag gehouden van 57 uur, heeft een
van de bezoekers by het heengaan abusieveiyk
*®n verkeerden hoed meegenomen.
'0 den bode van het Raadhuis, Singel 1,
js het adres te krygen waar men den hoed kan
Inruilen voor z'n eigen hoofddeksel.
i
EENHEIDSPRIJZEN BIJ O. P.
Een nieuwtje voor Den Helder.
Wederom heeft een onzer plaatsciyke zaken
besloten het haar clientèle by den verkoop ge-
niakkeiyk te maken: het is de bekende winkel
^au O, P,, Keizerstraat 76, .welke vanaf
edenmiddag, begint een gedeelte van haar
^aren van z.g. eenheids-prijzen te voorzien. Er
*Un diverse prysklassen ingesteld, zoodat men
an voren weet hoeveel men voor een be
paald artikel heeft te besteden. Dat dit systeem
gewild is, bewyst wel het feit, dat tal van
sroote concerns reeds eerder deze eenheids-
Pr,izen instelden.
Jn een speciale etalage by O. P. kunt U de
wn etreffentie artikelen zien uitgestald, ter-
dit V°°r verciere bijzonderheden naar de in
nummer opgenomen advertentie verwyzen.
Dan kiest U een FONGERS
t en koopt bij een vakman.
o.di' ,H' VAN GRUNNINGEN,
Mr. Rijwielhersteller (V.VA).
Keizerstraat 54-56
Kunt U een mooier tijdstip denken
Laat de hechtheid en trouiv van Uw band zich afspiegelen
in de degelijkheid van Uw ring
JiiambUïboci garandeert L 14 krt. massief gouden
ringen zonder voeg Diverse modellen
Prijzen van f7.—, tot f 25.—.
Een fraai etui %UilCÏ-pleet theeleepels ontvangt L als
$&&óc/icfGóc(icn& bij aankoop van een paar ringen.
Bach's geniale werk in de Nieuwe Kerk door Toonkunst opgevoerd
Eerste klas solisten. Het levenswerk van den heer Leewens.
Donderdagavond en Vrijdagavond heeft in
de Nieuwe Kerk aan de Weststraat de door
geheel muzikaal Den Helder reeds lang ver
belde opvoering plaats gevonden van Bach's
grootste schepping, de „Matthaus Passion",
welke vertolking onder algemeene leiding stond
van onzen bekenden plaatselijken muziekmees
ter, den heer A. J. Leewens.
De dirigent, de heer
A. J. LEEWENS.
Alvorens op de details van deze Passie in
te gaan, zouden wy priori willen wyzen op
de waarlijk grootsche taak, die hier door den
heer Leewëhs gepresteerd is, een taak, die
men zonder meer de kroon op een meer dan
40-jarigen succesvollen arbeid hier ter plaatse
zou kunnen noemen.
Een grootsche taak: omdat beide uitvoerin
gen onmiskenbaar het stempel van vakman
schap droegen, het stempel van een interpre
tatie, Bach volkomen waardig.
Het was de eerste maal, dat Den Helder in
de gelegenheid was met de „Matthaus Pas
sion" kennis te maken: een o.a. zéér gelukkige
kennismaking!
Byzonderheden van 't werk.
Wat het werk zelf betreft, willen wij eerst
eenige byzonderheden hieromtrent vermelden,
Het is bekend, dat de teksten direct ontleend
zfln aan het Evangelie, zooals wij dat vinden
in de beschryving van Mattheus, en dat Bach
de muziek dus schreef by de woorden, die in
wezen reeds een ideale dramatiek in zich ver
bergen.
Oorspronkeiyk schreef de meester de Passion
uit voor twee vierstemmige koren, niet minder
dan twee orkesten (voor ieder koor één), twee
orgels en een cymbalo. In het eerste deel van
het werk laat Bach de z.g. soprano di ripieno
optreden, doch by de hedendaagsche uitvoering
wordt hiervoor in de plaats gebruikt een jon
genskoor.
Het werk, in tweeën verdeeld, omvat niet
minder dan 24 scènes, omsloten door een pro
loog en epiloog. Wat het openingskoor betreft,
hierby treedt direct het jongenskoor op, en
door welk dubbel-koor men oogenblikkelyk
onder den niet te ontganen wijding komt welke
deze muziek in zich heeft. Na het openings
koor vangt direct de Evangelist met het iy-
densverhaal aan, dat tal van malen, daar, waar
sprake is van hoogtepunten in den gewijden
tekst, onderbroken wordt door de koralen, en
aria's der solisten.
Het verhaal is nagenoeg compleet, daar
zyn momenten uit het Avondmaal, van het
ïyden in Gethsemané, de Gevangenneming,
Jezus voor Kajafas en Pilatus, de Kruisiging
en de Begrafenis.
Behoeven wij er nog nader op te wyzen, dat
deze Passie van een waarlijk verheven schoon
heid is? Dat men er ln deze dagen, voor
Paschen, die zoo zeer zyn ingesteld op het
Licht, dat zich aan de wereld gaf, die heel by-
zondere wyding van te genieten krygt welke
het oog naar eigen binnenste doet slaan, en
welke mede door de waariyk opvallend knappe
vertolking van deze plaatselijke uitvoering,
waaraan een eerste klas solisten-ensemble haar
medewerking verleende, tot een feest werd van
muzikale schoonheid.
Oorspronkeiyk werd de „Matth&us Passion''
geschreven voor een uitvoering op den Goeden
Vrydag, op welken dag des morgens het eerste
en in den namiddag het tweede deel gegeven
werd. Dat dit bezwaren voor een hedendaag
sche uitvoering met zich brengt, niet te over
komen bezwaren, is duidelijk. Vandaar, dat
meestentijds een aantal coupures wordt aan
gebracht, ondanks welke het werk toch nog
circa drie uur duurt.
De uitvoering.
De uitvoering die wy hebben mogen beluis
teren, leed niet aan ingrypende consessies op
vocal en instrumentaal gebied, zulks in ver
band met financieele bezwaren enz. aange
bracht. Integendeel, door den heer Leewens
waren een aantal terzake volkomen deskun
dige solisten verzocht hun medewerking te ver-
leenen, een medewerking die in de eerste plaats
gezorgd heeft het werk te Interpreteeren op
een wyze, die muzikaal Den Helder, hetwelk
belde avonden in groote getale in de Nieuwe
Kerk present was, ongetwyfeld tot waardee
ring gestemd zal hebben.
Allereerst was daar Johan van der Ploeg,
die de tenorparty van den Evangelist, een der;
zwaarste rollen uit het geheele werk, voor zijn
rekening nam en met een opvallende zuiver-i
heid en gevoel gezongen heeft. Laurens Bogt-
man, de Hilversumsche bas-bariton, vertolkte
de Jezus-partij, terwyl de overige mannelijke
soli, die van Judas, Petrus, den Hoogepriester
en nog enkele anderen, door onzen plaatsge
noot, Gerhard Mey'er, gegeven werden.
De beide vrouwelyke solisten waren xle
sopraan Ankie van WickevoortCrommeliri
uit Den Haag en Annie Woud, uit Haarlem,
over wier bevoegdheid inzake het zingen in
oratoria wij zeker geen verder commentaar
behoeven te gevén.
De wel buitengewoon zware orgel-begelei
ding (wie schreef ooit schooner en...... moei-
lyker orgelpartyen dan juist Bach?) was inj
handen van Feike Asma. Het groote koor van
de afdeeling „Toonkunst", dat een zoo zeer;
primaire plaats by dit alles inneemt, werd in
het eerste gedeelte aangevuld door het uit eeij
70-tal jongens, bestaand Jongenskoor, onder
leiding van den heer Fr. van der Mey,' terwyl
men voor het instrumentale koör gebruik)
heeft gemaakt van het Amsterdamsche Baohi
orkest, hetwelk zich gespecialiseerd heeft op
de begeleiding dezer werken. Vermelden fvy
eveneens, dat de 'cymbalo-begeleiding, diei
steeds op zulk een gelukkige wyze de wóór
den van den Evangelist introduceerde, verzorgd
werd door Mevr. VelthuysHuchshorn en dat
de specifiek oude instrumenten, zooals oboe
d'amore, gamba, viola d'amore e.a. eveneens
door een aantal Amsterdamsche instrumenta
listen bespeeld werden, welke ieder voor zich
reeds lang hun sporen op dit gebied verdien
den.
Een bezetting tenslotte, die het beste deed
hopen.
Ondanks dit alles echter bleef daar de vrees,
dat hier te hoog gegrepen was en dat het)
werk, als geheel gezien, zou tegenvallen.
De uitvoeringen hebben een ander resultaat
bereikt, een resultaat, dat met name voor deri
heer Leewens wel buitengewoon voldoe
ning gevend moet geweest zyn, een resultaatj
dat bewyst, dat de vele maanden van voorbe
reiding niet voor niets geweest zyn!
Het koor.
Als wy dit neerschryven, dan nog zyn wy
gevangen in de waariyk niet in proza te ver
tolken bekoring van dit alles, een bekoring,
die zoowel bereikt werd door de solisten als
door koor en orkest. Meermalen was daar eeri
opvallende eenheid in muziek en het vocale ge
deelte, een eenheid, waarover men, de
kortheid van voorbereiding in aanmerking ge
nomen (slechts één middag) terecht met groote
waardeering van gewagen kan.
Daar zyn de koralen, door het koor gegeven,
die goed ingestudeerd bleken, terwyl een by-
zonder woord van hulde ongetwijfeld op zyn
plaats is voor de vertolking van het machtige
dubbel-koor, dat de ouverture zong „Kommt
ihr Töchter, helft mir klagen". Op hetzelfde
moment vervaagde direct alle wantrouwen, die
men gekoesterd kon hebben, daar was bezie
ling en een begrypen van den tekst, zooals men
niet verwacht had en het was alleen te betreu
ren, dat men in Den Helder aangewezen is op
dit gebouw, waarvan, zooals te begrypen, de
accoustiek niet ideaal is.
Het is ondoeniyk alle gedeelten te noemen,
waarin het koor uitblonk: daar was het prach
tige „Erkenne mich, mein HUter" (even weife->
lend in de laatste passages), daar was het
duet met koor „So ist mein Jesus nun gefan-
gen" en de koraal, welke het eerste gedeelte
besluit. „O Mensch, bewein dein Stinde grosz",
waar een hapering op den eersten avond by
het Jongenskoor te constateeren viel.
En dan de koraal „O Haupt voll Blut und
Wunden", die met ingehouden beleving gezon
gen werd, zonder een enkele maal in een te
sterke accentuatie te vervallen, het niet min
der schoone „Wenn ich einmal soli scheiden"
en het koor met soli van bas, tenor, alt en
sopraan „Nun ist der Herr zur Ruh gebracht".
Ook het slotkoor „Wir setzen uns mit Tr&nen
nieder" was te roemen, met name Vrydag
avond.
Behoeven wij er op te wyzen, voor welke
moeilykheden hier een dirigent staat? Hoe
uitermate zwaar het is, steeds tot een juiste
nuanceering van deze lydens-muziek te dwin
gen, waarby men alleen dén van een resultaat;
mag spreken, indien er een volkomen eenheid
bereikt is? Welnu, deze eenheid was er, zy het
dat er begrypelykerwyze op den eersten avond
eenige niet belangryke correcties, met name in
het tweede gedeelte, aan te brengen waren.
Doch daar is door allen gezongen met een
enthousiasme en een liefde, die opvallend
waren en waarbij men eerst om half twaalf
weder uit den ban van een heerlyk muzikaal
beleven ontwaakte.
De solisten»
By een beschouwing over de solisten is daar
allereerst de Evangelist, hier in de persooii
van Johan van der Ploeg, gegeven.
De Evangelist uit zich goeddeels in die kal
rakteristiek-melodische declamatie, welke
deze Passion kenmerkte, en welke declamatie
een zeer sterk individueel karakter draagt, zyn
zang heeft geen ander fond dan enkele accoor-
den van het clavecimbel en wanneer hy aan het
woord komt, zwygt het geheele ensemble. Het
is merkwaardig, dat, by een nabeschouwing
als deze, met name de party die Johan van
der Ploeg vertolkte, nog zoo helder voor onzen
geest staat. Want daar was een volkomen
natuurlijke en ongezochte declamatie, waarin
eohter de spanning met lederen tekst toeneemt,
evenals de bewogenheid en uitdrukkingskracht.
Het kwam ons voor, dat Van der Ploeg de
ontroering van dit alles op ideale wijze tot
uitdrukking vermocht te brengen. Een orgaan
van opvallende helderheid, met name in de
hooge passages.
Direct na Van der Ploeg is daar Laurens
Bogtman, de Jezus-figuur.
Deze rol moet met groote verhevenheid,
eveneens zonder een zweem van pathos en met
een volkomen wyding gegeven worden. Ook
deze zong doorleefd in de zoo zeer subtiele rol,
en getuigde van een groote ervaring. Over-
duidelyk bleek ook hier, dat niets in dezen zang
aangedikt behoeft te worden, dat geen enkel
moment een geforceerde accentuatie vereischt
is en een enkele stem, simpel en eenvoudig,
met de bescheiden begeleiding, sorteert hier
meermalen een effect, dat bewonderenswaar
dig is. Want tenslotte ligt hier ln ieder woord
van dit schoone drama van den Christus het
menscheiyk drama zelf. Bogtman heeft ons
ontroerd, zoowel door zyn sobere interpretatie
als door zyn zuiverheid van toon. Een belang-
ryk Oratorium-zanger, waarvan men ongetwy
feld nog belangryke prestaties kan ver
wachten.
Gerhard Mey er, over wien wy eenigen tyd
geleden reeds waardeerend mochten schrijven,
had de overige mannelyke soll-nummers voor
zyn rekening genomen. „Als „Jüngster im
Bunde" heeft hy thans met zyn beide col
lega's gezongen. Ook by hem was meermalen
begrip voor stemming en bewogenheid, met
name in de rol van den Hoogepriester. Als wy
ons niet vergissen, zal in dezen categorie zang
een toekomst voor dezen zanger liggen.
Annie Woud en Ankie van Wicke
voortCrommelln.
Wat de vrouwelyke rollen betreft, hiervan
Werd de zoo belangryke alt-party gezongen
door de bekende Haarlemsche zangeres Annie
Woud. Is het noodzakeiyk dat wy ons enthou
siasme trachten te verwoorden voor deze
soliste, die een alt-orgaan bezit, van een zon
der meer ideaal timbre? Een uitzondering
maken wy voor de wondermooi gezongen
aria in den aanvang van het twCède gedeelte,
Waarin zy het „Erbarme dich, mein Gott"
zingt, op een wijze, die men nog zelden zóó
gehoord heeft. Haar stemdiepte is buiten
gewoon groot, en daarby zeldzaam geculti
veerd. Daarby is het orgaan van een warmte
en een diepte, ideaal voor de te zingen aria'S
uit de Passie-muziek.
Reeds tal van jaren zingt deze zangeres
haar rol in het Lydensverhaal en steeds weer
biykt, dat dit talent aan artistieke-zeggings-
Kracht en een volkomen rol-inleving wint. Met
name voor het hooren van deze zangeres
mogen wy dankbaar zyn.
Ankie van WickevoortCrommelin uit Den
Haag was voor de sopraan-partyen geëngageerd
en van haar wisten wy eveneens by voorbaat,
dat zij ons een serieuze vertolking zou bren
gen, gezien haar prestaties reeds eerder in
Den Helder geleverd. Zy heeft een zeer
heldere stem, met een boeiende dictie, die met
name in de recitatieven tot uiting komt. Zy
zingt met een kracht en een glans, die den
luisteraar nog lang byblyft.
Vermelden wy nogmaals, dat vooral in de
door beide solisten gezongen duetten een
artistieke hoogte werd bereikt, zooals men
alleen van onze beste vrouwelyke vocalisten
kan verwachten.
Wat het koor van „Toonkunst" betreft, ook
dit hebben wy reeds in onze hulde doen
deelen. Weliswaar waren in het tweede ge
deelte den eersten avond eenige passages, die
niet geheel en al sloten en waar aan de afwer
king nog enkele foutjes waren blyven kleven,
qua geheel heeft het koor hier een prestatie
geleverd, waarvoor èn zangers èn zangeressen
èn dirigent met recht op kunnen bogen. Ook
de samenzang met het jongenskoor viel vooral
in het aanvangskoor te roemen. In het „O
Mensch, bewein' dein' Siinde grosz", wy zeiden
het reeds hierboven, ging het Donderdagavond
even mis, doch...... het waren slechts
momenten.
Feike Asma.
Wat Feike Asma betreft, deze jonge orgelist
heeft zich in de laatste jaren een dusdanige
reputatie verworven, dat er van hem met
recht een goede orgel-vertolking verwacht kon
worden.
Welnu, onze verwachtingen werden dien
aangaande bevestigd: de sobere partyen
brachten afwisseling waar noodig en waren
een belangryke steun voor het geheele
instrumentale apparaat.
Voor de cymbalo-bespeling van mevr. Velt
huysHuchshorn is een woord van waar
deering eveneens op z'n plaats: in haar
inleiding van den Evangelist en ook by andere
solisten was zy steeds op haar post, miste
nimmer by het invallen en hielp daardoor ln
niet onbelangryke mate mede tot het succes
van het geheel.
Besluiten wy met het Amsterdamsche Bach-
orkest, dat volkomen voor zyn taak berekend
is, en noemen wy van de solo-solisten Jo Juda,
viool, die enkele malen van zijn prachtig vak
manschap blyk gaf. Daarby werden ook de
overige obligaten met groote toewyding ge
speeld.
Eerst te half twaalf (gisteren iets vroeger)
eindigde deze Heldersche uitvoering van de
„Matth&us Passion" en ondanks het vele, wat
men van deze avonden ten gehoore gebracht
had, waren wy gaarne van een niet-gecom-
primeerde vertolking getuige geweest. Ook al
is het duideiyk, dat dit practisch, althans in
Den Helder, tot de onmogelijkheden behoort.
En als- slotindruk: een succes van de plaat
sciyke afdeeling van de Maatschappy tot
Bevordering der Toonkunst, waarop deze
trotsch kan zyn. Trotsch op het koor, trotsch
op onze plaatsgenooten die voca® en instru
mentaal hun solistische medewerking verleen
den en trotsch: in eerste en laatste Instantie
op den gryzen leider van dit alles: den heer
Leewens.
Een tweetal avonden met voor velen tal
van schoone herinneringen!
ESSO-DEMONSTRATIE.
Door den heer H. v. d. wyst.
Hoewel met name in Amerika en Duitsch-
land de ESSO-benzine reeds geruimen tyd
ingeburgerd is, kan dit van het grootste ge
deelte van Nederland nog niet gezegd worden!
Vandaar dat men bezig is op effectieve wyze
reclame voor dit (betere!) product te ma
ken.
Dinsdag hebben wy ons door den heer
Van der Wyst, garagehouder ln de Boota-
mansteeg alhier, de voortreffeiyke anteceden
ten van ESSO laten demonstreeren en deze
waren inderdaad overtuigend.
voor iedere beurs
Fa. H. J. VAN GRUNNINGEN
Tel. 265 - Keizerstraat 54-56
Voor hen, die ESSO nog niet kennen, zij
opgemerkt, dat deze benzine een roode kleur
heeft en door haar samenstelling belangryk
beter voor de motoren is dan gewone ben
zine, iets wat zich dan ook in den prys weer
spiegelt, die per liter 2 cents duurder dan ge
wone benzine is. De kleurstof is in uiterst ge
ringe hoeveelheid in de vloeistof aangebracht
(4 gr. op 1000 liter) en is volkomen op
gelost.
De directe voordeelen zyn: ESSO ontwik
kelt meer kracht, het is belangryk zuiniger
in 't gebruik en het doet den motor soepeler
loopen.
Er is voor ESSO aardig reclamemateriaal
te verkrygen, hetwelk de heer van der Wyst
U op verzoek gaarne verstrekt. Vooral het
boekje „Benzine, zooals uw wagen die noodig
heeft", hetwelk F. R. Banks uit „The Auto
car" vertaalde, is zoowel wat tekst als illus
tratie betreft, het nalezen waard.
In 't byzonder voor hem, die in de toekomst
van ESSO gebruik zal gaan maken.
Reisbureau
t-o. Postbrug.
INSTITUUT VOOR ARBEIDERS
ONTWIKKELING.
Lezing van den heer J. Nykamp over
het onderwerp: „Bloembestuiving".
Nu de lente reeds eenigen tyd haar intrede
heeft gedaan en bloemen en planten weer tot
nieuw leven komen, is een onderwerp als
bloembestuiving, wat direct in verband staat
met het voortplantingsproces der bloemen,
niet alleen actueel, maar zeer zeker ook
hoogst interessant.
Het was dan ook te betreuren, dat Donder
dagavond de bovenzaal van het Marine Bonds-
geboüw nog niet half bezet was.
Dr. Ketner die in een kort openingswoord
de aanwezigen welkom heette, gaf direct het
woord aan den spreker.
Voordat de heer Nijkamp overgaat om, ter-
verduideiyking van zijn lezing een uitgebreid
aantal meest schematische voorstellingen van
de bloem te vertoonen, geeft hy een korte
uiteenzetting van de organen die voor de
voortplanting zorg dragen. Men onderscheidt
dan de meeldraden en den stamper. De stam
per bestaat uit den stempel, den styl en het
vruchtbeginsel, de meeldraden uit helmdraad
en helmknop.
Er zijn tweeërlei wijze van bestuiving; n.1.
zelfbestuiving en kruisbestuiving. By de zelf-
bestuiving wordt het stuifmeel van een bloem
overgebracht op den stamper van dezelfde
bloem, terwyl by kruisbestuiving het stuif
meel van de eene bloem op den stamper van
een andere bloem wordt overgebracht.
Voor dit overbrengen van het stuifmeel kan
gezorgd worden door het water, b.v. by water
planten o.a. het zeegras, door den wind, b.v.
by katjes of door de insecten. Vooral dit
laatste vindt in de natuur heel veel plaats.
Bloemen waarby zoowel kruis- als zelfbestui
ving voorkomt, behooren niet tot een zeld
zaamheid. Van de bestuivingsbiologie weet
men nog niet zoo heel lang iets af. De Duit-
scher Sprengel wydde het grootste deel van
z'n leven aan het onderzoek van het leven
der bloemen en planten.
In zyn boek „Das entdeckte Geheimniss
der Natur", verlucht met tal van teekenin-
gen, schreef hy o.a. dat de kleur en de geur
der bloemen hoofdzakelijk bestemd was voor
het lokken der insecten. Tot een bewijs hier
van kwam hy echter niet.
De spreker vertoont dan een aantal platen
over diverse soorten overbrenging van stuif
meel door insecten. Met de meeste interesse
worden deze wonderen in de natuur door de
aanwezigen gevolgd. Wanneer een by zich
neerzet op de zwaarden van een bloem, ge
beurt het, dat de meeldraden naar buiten
zwenken en het lichaam van dit insect met
stuifmeel bestrooien, begeeft het diertje zich
dan naar een andere bloem, dan is het de
kleverige stempel, die door aanraking mét
het insectenlichaam het stuifmeel opneemt.
Het feit alleen al dat insecten by het op
sporen van honing zich bepalen tot eenzelfde
soort bloem is al iets wonderlyks. By som
mige bloemen wordt zelfbestuiving tegen
gegaan door het ontydig ryp zyn van meel
draden en stamper.
Na een korte pauze geeft de heer Nykamp
dan een uiteenzetting, ook weer door tal van
lantaarnplaatjes verduideiykt, van de proeven
die genomen zyn om te bewyzen dat kleur
en geur van de bloem door het insect worden
opgemerkt. En dan biykt, dat hoewel de zin
tuigen van de insecten nu nit zoo heel scherp
zijn, zy toch wel degeiyk het onderscheid
kennen tusschen diverse kleuren en geuren.
Door het zetten van een spiegel achter een
bloem bleek, dat evenveel insecten op de weer
kaatsing als op de origineele bloem zelf gingen
zitten, terwyl andere insecten eerst met hun
pooten, waarin zich de reukorganen bevonden,
de bloem betastten, voordat zy overgingen
met hun tong de honing op te sporen.
Met het uitspreken van de hoop, dat deze
lezing een aansporing mocht zyn zyn om in
den komenden zomer nog meer op de eigen
aardigheden van het bloem- en plantenleven
te letten, besloot de spreker zyn lezing.
De voorzitter van het Instituut voor Arbei
dersontwikkeling, Dr. Ketner, bedankte dan
den heer Nykamp voor zijn leerzame en interes
sante uiteenzetting over de bloembestuiving.
DE HELDERSCHE „MOTORCLUB".
Een eerste lezing, verzorgd door
de A.P.C.
Zooals algemeen bekend verondersteld mag
worden, houdt de heer H. Verkerk cursussen
ln motor-techniek, waarvoor hy van de Ver-
eeniging Ambachtsschool en Omstreken een
lokaal in de school heeft gehuurd.
Deze cursus valt by hen, die er aan deel
nemen, zeer in den smaak, waarvan dezer da
gen een treffend blyk gegeven is. De crusus
liep n.I. ten einde, maar de leerlingen von
den, dat hun contact met den heer Verkerk
nog niet afgeloopen moest zyn. Zy besloten
derhalve om een club te vormen, deze door
contributie aan baten te helpen en met die
baten eens per maand een lezing te doen hou
den over een onderwerp, dat door de leden
Zondag 5 April 1936
Ned. Herv. Gem. (Nw. Kerk, Weststraat)!
Zondag: geen dienst.
Dinsdagavond 8.15 u., Oecumenische dienst
Westerkerk, (Helden der Zeeplein).
's Morgens 10.30 uur, Ds. F. W. J. v. d. Poel
Bevestiging van Adelborsten.
Geref. Kerk (Juiianapark).
's Morgens 10 uur, Ds. Meynen
's Avonds 5.30 uur, Ds. Tollenaar
Geref. Kerk (Rehoboth-Kerk).
's Morgens 10 uur, Ds. Tollenaar
's Avonds 5.30 uur, Ds. Meynen
Oud Geref. Kerk (Hoogstraat).
's Morgens 10 uur en 's middags 5.30 uur
Ds. N. v. d. Kraats.
Chr. Geref. Kerk (Steengracht).
's Morgens 10 uur en 's middags 5 uur
de heer J. Rebel.
Herst Evang. Luth Gem. (Weezenstr.).
's Morgens 10.30 uur, Ds. Dulvendak,
van. Haarlem.
Doopsgez. Gem.
's Morgens 10 uur, Ds. P. J. Smldts
Doopsbedienlng.
Evangelisatie (Palmstraat).
's Morgens 10 uur, Dr. M. v. d. Voet,
van Haarlem.
's Avonds half zes, J. Luther Ramp
Gebouw Middenstraat 117.
's Avonds 8 u., Evangelisatie samenkomst
Oud-Katholieke Kerk (Langestraat 76).
's Morgens 10 uur, kerkdienst
's Avonds 7 uur, lydensoverweging
Bvangelisatiegebouw, Vyzelstraat:
Zondagmiddag 4 uur, straatpredlking
Tuindorp. Verschillende sprekers.
Byeenkomst 's avonds 8 uur,
Verschillende sprekers.
Leger des Heils.
10 uur v.m. Heiligings-Sarnenkomst
3.30 Openluchtsamenkomst.
8 uur n.m. Verlossings-Samenkomst.
Donderdagav. 8 u., Hejligings-samenkomst
Hersteld Apostolische Zending Gemeente
Sluisdijkstraat hóek Schagenstraat
Geen dienst
Kerk van Jezus Christus, Janzendw.str. 8
's Morgens 9.30 en 's avonds 5 uur
Samenkomsten.
HUISDUINEN
Ned. Herv. Gemeente.
's Avonds 7 uur, Ds. M. van Wichen
Bioscopen.
Tivoli-Theateraanvang 7 uur.
Witte Bioscoopaanvang half acht.
Rialto-Theater, aanvang, half acht.
Zaterdag 4 April.
Casino, 8-15 uur:Non-stop Cabaret-avond
Marine Sanatorium Fonds.
Musis Sacrum, 8 uur: Ouderavond Speel
tuinvereniging Tuindorp.
Café Prins Hendrik, Julianadorp, 7.30 uurf
Feestavond Alg. Ned. Landarbeidersbond,
Zondag 6 April.
Musis Sacrum, 8 uur: Populaire Soirée.
Casino, 3.30 en 8 uur: Band Freddy Johnson,
Maandag 6 April.
Casino: Tentoonstelling Wereldbibliotheek.
Dinsdag 7 April.
Oebouw Hoogstraat 66, 8.15 uuri Spiritisti
sche séance (schilderen).
per luxe Touringcar.
zelf bepaald wordt. In veile gevallen zal die
lezing door den heer Verkerk zelf worden
verzorgd, doch waar mogelyk, zal gertacht
worden vertegenwoordigers van motQren-
fabrieken naar hier' te krygen. Zoo kan in de
toekomst een lezing over de Diesel- en wel
licht ook over de Sax-motoren tegemoet gè-
zien worden.
De Jonge, nog naamlooze vereeniging, trof
het by haar ëerste lezing, dat de A.P.C. deze
wilde verzorgen. Donderdagavond kwamén
de leden en nóg enkele andere belangstellen
den in de Ambachtsschool byeen en daar
werd eerst door den heer Plasman van de
A.P.C. een demonstratie gegeven met Esso en
een andere benzine, Als een motor overbelast
wordt, b.v. by het beklimmen van een helling,
dan gaat de motor tikken. Dit is de z.g. de
tonatie.
De heer Plasman toonde nu aan, dat by gé
bruik van Esso déze detonatie niet voorkomt,
by gebruik van de andere benzine wel.
Vervolgens trokken allen naar het „fïlnji-
lokaal", het domein van den heer Verkerk,
waar de bekende rijder Bakker Schut eerst
een beschouwing gaf over het ontstaan en de
voordeelen van Essolube, de bekende smeer
olie, en daarna tot aller tevredenheid ver
schillende vragen beantwoordde.
Zooals wellicht bekend is, heeft de heer
Bakker Schut deelgenomen aan enkele
Rallye's naar Monte Carlo. Welnu, als attrac
tie vertelde hy tensluotte over deze ritten,
welke aan materiaal en ryder zooveel zware
eischen stellen. Twee aardige films, de een
van 1934, toen de heer Schut in Athene
startte en de ander van de laatste Rallye,
