Amsterdamsche Brieven.
Marine'brieven uit Indië
T JUTTERTJE
ZATERDAG
9 ME! t««
PAG. '5
1 Mei.
fvjee, verschillende vieringen maakte
hoofdstad dit keer op den eerste van
bloei- en verhuismaand mee! Het
tnode Amsterdam voor zoover vereenigd
de Federatie Amsterdam der S.D.A.P.,
dat juist den vorigen dag nog zijn
Tjen, grooten voorganger, oud-wethouder,
i r middel van een herdenkings-bijeen-
mst in het Concertgebouw en een
ootsche rouwstoet op waarlijk indruk
wekkende wijze uitgeleide had gedaan
r ^n laatste rustplaats, het roode
gterdam trok 's middags op naar het
^jax-stadion in de Watergraafsmeer, waar
m door een „spel" het bekende Plan
den Arbeid werd gepropageerd. Des
avonds trok men op naar de groote zaal
an de nieuwe Centrale Markthallen, waar
n0g eens, nadat ook hier nog een woord
van eerbiedige hulde aan de nagedachte-
„is van den „Machtige" gewijd was, dat
Plan van de Arbeid in de verschillende
toespraken op den voorgrond werd ge
schoven en ook het Plan-lied, met de aan
vangsregels:
Wij willen ellende wenden:
Wij willen deez* tijd bevrijd,
Van het doelloos dragen van dagen
In de schaduw der werkloosheid,
wederom opgeld deed.
Daarnaast kwamen de kopstukken van
het handeldrijvend en industrieele Amster
dam op dezen lsten Mei bijeen in de fraaie
vergaderzaal van de Kamer van Koop
handel in de Beurs, teneinde daar in plech
tige vergadering het 125-jarig bestaan te
vieren van dit lichaam. Een groot aantal
autoriteiten van stad en land waren hier
tevens aanwezig, daarmede bewijzende
welk een belangrijke plaats het instituut
die Kamers van Koophandel in den loop
der jaren is gaan bezetten in ons staats
bestel. Toch zijn velen, en onder hen
medestanders van onderscheiden politieke
richtingen, overtuigd van de wensche-
lijkheid die plaats nog belangrijker te ma
ken en in alle geval steviger wettelijk te
fundeeren. De voorzitter van de jubilee-
rende Kamer bracht deze meening onder
woorden, door in zijn herdenkingsrede te
getuigen, dat het z.L nuttig en gewenscht
zou zijn, indien de Overheid een nog nau
wer contact aanhield met de K. v. K.'s
en deze in ruimer mate dan thans pleegt
te geschieden, inschakelde bij de voorbe
reiding van wettelijke maatregelen of
verordeningen, die het bedrijfsleven be
treffen. Zooals het nu is brengen de Ka
mers wel adviezen aan officieele instan
ties uit maar die adviezen worden dik
wijls pas uitgebracht wanneer de voor
bereiding der officieele maatregelen reeds
voltooid is, waardoor een en ander een vrij
negatief karakter krijgt en tal van op
merkingen van de „mannen uit de prak
tijk" eerst achteraf gemaakt kunnen
worden. Uit het beeld van de werkzaam
heden dat Voorzitter Crone vervolgens gaf,
bleek ten duidelijkste dat de Kamer naast
haar adviseerende, de laatste jaren ook
een snel toenemende uitvoerende taak had
gekregen; men denke hierbij slechts aan
het Handelsregister en de Wet op de Uit-
verkoopen. Inderdaad mag, met dien
Voorzitter, de vraag gesteld worden of,
naast de adviseerende, beheerende en uit
voerende bevoegdheden ook in de toe
komst een verordenende taak voor de K.
v. K.'a is weggelegd. Naar men weet is
reeds een Staatscommissie ter voorberei
ding van een partieele Grondwetsherzie-
aan t werk, welke, naar verluidt, ook de
mogelijkheid zal onderzoeken om aan de
Staten-Generaal een Kamer toe te voegen
w«lke het bedrijfsleven vertegenwoordigt
en die door verschillende politieke par
tijen beturtelings wordt aangeduid met
Economische, of Sociale Kamer. Heeft
bet. vroeg de heer Crone, wel de aandacht
gehad, dat de hier voor ons stadsbestek
geformuleerde gedachte reeds regionaal
verwezenlijkt is in de Kamers van Koop
handel, die elk voor haar territoriaal ge
bied reeds een dergelijk economisch par
ament vormen?
Minister Gelissen, die hier ook het
woord voerde, kaatste in zooverre dit door
hen voorzitter opgeworpen balletje terug,
hat hjj verklaarde niet te zullen antwoor
den op de vraag of de K. v. K. in de toe
komst een verordenende bevoegdheid zou
hlgen; zij kon echter, merkte hij op, op
's Ministers toekomstige beslissing in
ezen invloed oefenen door haar advies
de Commissie inzake de reorganisatie
nn de Kamers van Koophandel. Aan het
Sot van zijn rede sprak de Minister nog
®ea ^chtig woord tegen wat hij „eco
nomisch defaitisme in deze tijden" noem-
i-In de verte gloren de teekenen van
?Pleverwie conjunctuur^ zeide hij,
„ook voor ons land. Inplaats van licht
punten te laten schijnen, plaatst men er
een domper op en is men somber gestemd.
Fout en onverantwoordelijk is het, den
toestand beter voor te stellen dan deze
is, maar het is funest de feiten slechter
voor te stellen en het economisch defai
tisme te bevorderen". Daarmede deed hij
dan, zij het dan ook geen rechtstreeksche,
maar in zekeren zin een indirecten aanval
op de voorstelling van zaken, die op de
zen zelfden dag, ten behoeve van de pro
paganda voor het Plan van den Arbeid, in
de Centrale Markthallen gegeven werd.
Een eenvoudig kroniekschrijver heeft
niet de taak beide opvattingen, die van
den Minister en die van de Plan-propa
gandisten aan een kritische beschouwing
te onderwerpen. Hij kan alleen wijzen op
het feit, dat, hoe ver die beide opvattin
gen dan ook uiteen mogen loopen, beide
„partijen" het er toch wel over eens zijn,
dat zooiets tenminste als een soort Eco
nomisch Parlement, dat naast het poli
tieke, algemeene parlement werkt, in de
naaste toekomst wenschelijk mag heeten.
En in zooverre mag dan ook geconstateerd
worden, dat deze 1 Mei niet alleen in de
riohting van een antithese, van een
uiteen-gaan, maar wel degelijk ook in
de richting van een mogelijke synthese,
een samengaan, gewezen heeft.
Tolhuis-geschiedenis.
De Meimaand, die reeds op waarlijk
zomersche wijze haar best heeft gedaan,
is intusschen niet bijster bevordelijk
om lang bij het onderwerp „Kamer" te
blijven: de openlucht en de buitenzitjes
trekken op 't oogenblik meer de publieke
belangstelling! Zoo gaan thans inplaats
van naar bijeenkomsten in Berlage's Beurs,
eerder de gedachte uit naar „bijeenkom
sten" in b.v. den vanouds bekenden „Tol-
huistuin" en het weldra weer te openen
IJ-paviljoen, niet ver van dien Beurs,
aan den anderen kant van het Centraal
Station, over het water, gelegen. Meer dan
de geschiedenis van de Kamer van Kop-
handel en de Beurs, heeft thans bij velen
de geschiedenis van dezen tuin en dit pa
viljoen de interesse.
In de 18e eeuw werden in het IJ stroom-
leidende werken aangelegd, teneinde de
kracht van den ebbestroom te vermeerde
ren en opslibbing tegen te gaan. Tot deze
stroomleidende werken behoorden ook de
dammen bij het Schelvischhoofd, een land
tong, waarop later het Tolhuis is gebouwd.
Dit tolhuis, dat indertijd zijn naam ont
leende aan een „echte" tol, herinne
ren de oudere Amsterdammers zich nog
als een wandeltuin met oude hoornen,
waar in den zomer op Zondagavonden de
eertijds zoo welbekende militaire kapel
van Zaagmans muziekuitvoeringen gaf,
met als hoogtepunten „De slag van
Waterloo" of „De Fremersberg"... Lang
zamerhand zakte de belangstelling voor
het Tolhuis in dien ouden vorm bij de Am
sterdammers en moest de exploitatie wor
den stop gezet. Om nu aan het terrein
een nieuw aantrekkelijk karakter van ont
spanningsoord te geven, werd in 1912 be
sloten tot den bouw van een paviljoen met
terrassen op het zuidelijk gedeelte van het
terrein en tot het aanleggen van plant
soenen en op het overige gedeelte. In af
wachting van de uitvoering van die wer
ken werd toen eerst nog het Tolhuister
rein en eenige aangrenzende gronden in
gebruik gegeven aan het Comité der Eer
ste Nederlandsche Tentoonstelling op
Scheepvaartgebied, die, gehouden in den
zomer van 1913, onder den naam Entos
nog steeds in de herinnering van velen
in den lande als een van de best geslaag
de Amsterdamsche exposities voortleeft.
Na afloop van deze tentoonstelling werd
met den paviljoen-bouw en plantsoen-aan
leg voortgang gemaakt en inmiddels wer
den de terrassen met café-restaurant
in afwachting van het gereed komen van
het paviljoen zelf, van jaar tot jaar ver
pacht.
Het paviljoen frie „Nieuwe Stadsher
berg") was einde 1917 zoo goed als gereed.
Tot verhuring kon echter nog niet wor
den overgegaan, omdat de terrassen in
slechten staat verkeerden en er verder
nog eenige werkzaamheden moesten wor
den uitgevoerd, o.a. het opruimen van den
steiger, die destijds gebruikt werd voor
het aanleggen van de „Entos-boot". Eerst
in 1920 werd het IJ-paviljoen met het
restaurant en de terrassen verpacht.
Dat duurde tot 1928 en na dien is
een en ander nog eenige jaren van
jaar tot jaar verpacht. Sedert het na
jaar van 1932 staat het IJ-paviljoen ech
ter leeg. De vele onderhandelingen met
diverse gegadigden konden nooit tot een
resultaat leiden. Maar thans is het dan,
naar in oen vroeger en brief al eens
vermeld hebben, gelukt het paviljoen
wederom te verhuren en wel aan een
aantal organisaties, die tezamen zullen
overgaan tot oprichting van een stichting
tot exploitatie van een volksgebouw. Het
is de bedoeling het café-restaurant te blij
ven exploiteeren en de overige zalen in
te richten voor het houden van vergaderin
gen, het geven van muziek- en zang-uit
voeringen, voor sportdoeleinden en derge
lijke. Het openbaar karakter wordt dus
gelukkig tendeele bewaard en binnenkort
zal dus een ieder, die iets wil gebruiken
en tevens wil genieten van het gezicht
over het IJ met het, niettegenstaande den
crisis, toch nog drukke scheepvaartver
keer, hier een aanlokkelijk buitenzitje kun
nen vinden. z
Deze verhuring is ook daarom toe te
juichen omdat het langer onverhuurd
blijven van het gebouw zou kunnen leiden
tot een toestand van verwaarloozing en
het reeds vier jaar uitgestorven IJ-pavil
joen langzamerhand een ruine dreigde te
worden.
50 jaar Poppenkast.
Een zeer bekende Amsterdamsche
figuur.die nog geen, „ruïne" dreigt te
worden! heeft dezer dagen zijn 50-jarig
optreden als straatartist en echtgenoot ge
vierd en een andere bekende Amsterdam
sche figuur gelijktijdig haar 50-jarig op
treden als centebak-rondgangster en echt-
genoote! Kort en goed, deze beide bekende
figuren van den Dam hebben 50 jaar lief
en leed gedeeld in den huwelijkschen band
en reeds 50 jaar ook treedt van Hemert
want dat is de bovengenoemde bekende
Beste Klaas,
Laat ik deze brief beginnen met een
gelukwenschje voor Zeemacht hier in Indië
dat het hun elftal gelukt is om zich
tenslotte door de twee degradatiewedstrij
den te winnen, in de hoofdklasse van de
voetbalvereenigingen te handhaven En
niet zoo'n klein beetje. In beide wedstrijden
hebben ze zich verreweg in de meerderheid
getoond. Afgeloopen week hadden er nog
meer sportgebeurtenissen plaats op Pasiran
Onderlinge atletiekwedstrijden 'voor de
bewoners van de M.K.O. met de daaronder
resorteerende schepen zooals de mijnen
vegers b.v. In de eerste plaats was er een
voetbalwedstrijd tusschen Hollandsche en
Inlandsche schepelingen, welke eindigde
met een gelijk spel van 22. Verder was
er touwtrekken, o.a. een ploeg „des cent
kilo's sous officiers", veldloop, handgra-
naatwerpen en keesjes werpen. Zooals je
ziet dus eenigszins volgens de praktijk
georienteerd. Wil je de uitslagen weten?
Hier volgen ze:
Touwtrekken: 1. Mijnenveger A, 2. Mari
niers, 3 Matrozen bak IH.
Veldloop 500 M.: 1. Adriaans, 2. D'ssel,
3. Simon.
Handgranaatwerpen: 1. Nicolaos, 2. Rob-
bertsen.
Keesjeswerpen1. Giesbers, 2. van Stra-
tum.
Overste Mackay was den geheelen dag
op het veld aanwezig.
Het de Ruyterschild viel uiteindelijk ten
deel aan de ploeg van de M.K.O. Ook dit
werd door den overste uitgereikt. De staf-
muziek was natuurlijk steeds aanwezig om
de zaak met muziek op te fleuren.
We hebben verleden week Zondagavond
weer bij troepen rond de radio gezeten.
Sjonge, sjonge wat hebben die Hollanders
van de Belgen gewonnen.Er zit hier voor
de Soerabajanen altijd nog een bijzonder
tintje aan omdat Bakhuys zooals je je
misschien nog wel zult herinneren geen
onbekende was op de Soerabajaansche
voetbalvelden. Hij was immers destijds lid
van Thor. Maar als je zoo achter de radio
naar Hollander zit te luisteren dan heb je
echt het gevoel of je dichter bij Holland
bent omdat je weet dat daar, aan den
anderen kant, jullie ook allemaal zitten en
naar hetzelfde woord zitten te hooren.
De drie Dorniers die in de groote Oost
zijn geweest zijn vanmorgen teruggekeerd.
Ze hebben zich behoorlijk geweerd en inder
daad weer eenige Japansche visscherlieden
aangehouden.
Op het oogenblik Is de Commandant Zee
macht de schout bp nacht Ferwerda hier
in de stelling. Z.H.E.G. heeft behalve zijn
adjudant ook zijn chef staf en zijn chef
personeel medegebracht. Met het directie
rijtuig van de S.S. is de vlootvoogd per
eendaagsche hier aangekomen. Allerlei
besprekingen worden natuurlijk gevoerd.
Vrijdag jJ. stond al het personeel van de
Marine zoowel hier uit Soerabaja als dat
van het eskader en de Soemba op Passiran
opgesteld en werden we door den vloot
voogd geïnspecteerd. Het was een keurig
militair schouwspel en ik geloof dat ik nog
nimmer zooveel marinemensehen bij elkaar
figuur op met zjjn poppenkast. Vijftig
jaar staan er al kinderen te luisteren en
te lachen voor het bekende verrolbare
tooneel op het middenplein. Niet dezelfde
natuurlijk. Soms strompelt er een grijs
aard voorbij, leunende op een stokje, die
met een scheel oog naar de poppenkast
kijkt en daarbij weemoedig denkt aan zijn
schooljaren, toen hij voor diezelfde poppen
kast te schuddebollen stond van pret om
daarna kwiek weg te huppelen naar school
om te leeren of naar ergens-anders-heen
om kattekwaad uit te halen. Zoo gaan de
jaren voorbij. Niet aldus, naar het schijnt
voor van Hemert. Zijn stem moge al niet
meer die jeugdige frischheid hebben van
weleer, zijn geest is nog frisch en nog
steeds weet hij de kinderen te boeien met
de angstige avonturen van Jan Klaasen.
Steeds laat hij het jonge volkje meeleven
met de benauwenissen van Katrijn en dik
wijls wordt aan het auditorium om advies
gevraagd, waarbij dan dit gezegde audito
rium, vol gespannen aandacht, luide gilt
Jaaaaaa of Neeeeee. Als er een flink
„standje" aanwezig is, schuifelt Moeder
van Hemert van achter de kast te voor
schijn met het koperen centebakje om een
tegenwoordig maar schrale oogst binnen
te halen. „Ja", zucht van Hemert" het ta
tegeswoordig niet meer wat het vroeger
was". En hij kan het weten! Een halve
eeuw Dampoppenkast is niet gering en
geeft wel recht van vergelijken! De Jor-
daan, waar het echtpaar woont, heeft
zich op den huwelijksdag ook niet onbe
tuigd gelaten, de gevel werd dik onder het
groen gezet, een draaiorgel er bij gesleept
en het was feest!
opgesteld zag. Luitenant van Rhijn coan-
mandeerde de eerewacht van 60 mariniers.
Ook de stafmuziek deed mede aan de eer
bewijzen en speelde marschen tijdens de in
spectie, die natuurlijk heel wat tijd in be
slag nam. 's Avonds was er receptie in de
Dijkermanstraat in het huis van den Ma
rine-commandant en kregen de officieren
gelegenheid om ook met mevrouw Ferwer
da kennis te maken. De tuin was met
„peertjes" verlicht. Man, de file stond tot
aan de Japansche brug toe en de familie
Ferwerda zal heel wat handen te drukken
gehad hebben. De heer Voorn van Fotax
had heel wat werk om met zijn kleine ca
mera met blitzlicht verschillende groepen
en... toiletten te fotografeeren. Telkens
weer zag je zijn lamp opflitsen. Vandaag
waren in zijn toko op de Palmenlaan de
foto's te zien. Trouwens van de inspectie
werden er ook heel wat foto's gemaakt.
De schout bij nacht onderhield zich cBen
morgen ook met de aanwezige persmen-
schen en je kon uit de verslagen ln de
courant merken, dat zulks zeer op prijs
was gesteld. De vlootvoogd blijft een week
hier. Morgen houdt Z.H.E.G. een toe
spraak tot de officieren in Modderlust.
Werden afgeloopen Zaterdag verschillende
inrichtingen aan den wal in de stad be
zocht, a.s. Maandag en Dinsdag is de
beurt aan de schepen. Zooals je weet is de
schout bjj nacht ook een van de voorman
nen geweest bij het „in dienst stellen" van
het nieuwe Modderlust (wat zijn we toch
al een tijd in de Oost dat we dat in één
en dezelfde term meemaakten) men zal
deze week daar dan ook nog ter eere van
hem een borrelavond hebben.
In de stad is weinig nieuws te zien. We
hebben tegenover het Simpang hotel weer
een nieuwe nachtgelegenheid gekregen,
n.1. Tabarin. Iets ongeveer overeenkomen
de met het Taverne in Batavia. De eerste
avonden was het er stampvol- Of nu zoo'n
derde gelegenheid naast de beide cercte's,
die we hier hebben, levensvatbaarheid
heeft zal de tijd moeten leeren. Tutti
Frutti heeft kort geleden haar paleis ge
sloten. Hiermede is ook weer iets uit onze
vorige term ter ziele gegaan. Weet je nog
wel?
Van het M.E. geen bijzonders. Men gaat
door met de moderniseering van het
schiereiland. Thans loopen de rails voor
de lorry er ook naar toe.
Ik heb de 80 meter schijf van nabij be
keken, maar het eskader heeft hem be
hoorlijk toegetakeld hoor. Het is merk
waardig dat zelfs op de 10 en 12 km we
nog ra- en mastschutters hebben bij onze
marine. Enfin bij de groote schijf heb je
er tenminste niet zoo'n last mee als bij de
persoonlijk schietoefeningen met het 4 bjj
6 schijfje, waar je altijd net als je goed op
gang bent een ra- of mastschot krijgt. Ja
jullie daar met je schijven op de Hors aan
den wal, klaren dat veel makkelijker als
wij hier met de moesonbuien en... de wa
terslangen die klaar liggen om je in je
teenen te bijten.
Kom ik begin te griepen. Het ga je goed.
HENK.
ik..
