Radio-programma
BINNENLAND
De spanning in het
Verre Oosten.
HELDERSCHE COURAN'r VAN DINSDAG 9 JUNI 1936
De verkiezingen voor de
Provinciale Staten in België.
Bevestigen den uitslag van de
kamerverkiezing.
De staking in de haven
van Antwerpen.
Het contact tusschen Rome
en Berlijn.
De Arabische opstand in
Palestina.
De kabinetscrisis
België.
in
Gaat Duitschland koloniale
eischen stellen?
De werkloozen in de Ver. Staten.
Neem 'n AKKERTJE
Militaire credieten
geweigerd.
Communistische samenzweering in
Bulgarije ontdekt.
Jhr.Tjardavan Starkenborgh
gouverneur-generaal.
Thans gezant te Brussel.
Anthony Fokker
gehuldigd.
De N.S.B. en de Rechterlijke
Macht.
Commentaar van Het Volk op het
interview van Mr. Fruin.
De volledige uitslag der verkiezingen voor
de provinciale staten, die Zondag in alle
districten van België zijn gehouden, luidt als
volgt:
Aantal Winst o
zetels verlies
Katholieken 224 94
Socialisten 221 20
Liberalen 89
1 Rexisten 78 +78
Vlaamsch Nat. 50 +19
Communsten 27 +20
Volkspartij Eupen 3 +1
Pro Belgen Verviers 2 +2
Union Patr. 0 2
Geïsoleerde Kath.
Limburg 2 +2
696
Zooals bekend, hebben deze verkiezingen
Indirect invloed op de samenstelling van den
senaat, aangezien 22 senaatsleden door de
provinciale staten worden aangewezen.
De staking in de Antwerpsche haven ls
Zondag onveranderd gebleven. De regeering
heeft eenige maatregelen genomen voor de
voedselvoorziening, met name ten aanzien van
het meel, een zaak, die heb heele land aan
gaat.
In de scheepvaartkringen te Antwerpen is
men naar de Neptune meldt, nogal somber
gestemd nopens het einde van de staking. In
ieder geval verwachtte men, na den afloop
van de besprekingen van Zaterdag en in ver
band met den Zondag en de „kleine kermis"
van gisteren geen verandering in den toestand
voor heden.
De schade.
Wie men ook aanspreekt, schrijft de
Standaard, iedereen geeft er zich reken
schap van dat de schade door de staking
ontzettend is.
Een werkgever verklaarde dat de bederf
bare waren die in de schepen zijn ook niet
werden gelost.
Een vijftiental zeeschepen die voor Ant
werpen bestemd waren, zjjn Zaterdag naar
andere havens afgeleid. Acht vertrokken
zonder hun lading en vijf voeren naar Vlis-
singen om er te wachten. Voor de stad zelf
bedraagt de schade reeds millioenen.
Ook Taxander, in het Handelsblad te Ant
werpen, schrijft over de schade. De gewone
dagelijksche inkomsten der haven brengen aan
het stadsbestuur gemiddeld 2 millioen fr. per
dag op; Vrijdag was de opbrengst.., 100.000
frank!
Als dit zoo nog eenige dagen duurt zien
wij het moment naderen, dat de Stadskas op
haar beurt de staking der inkomsten zal kun
nen vaststellen.
Wie zjfri de leiders?
Wjj krijgen, zoo schrijft Het Handelsblad
van Antwerpen, al meer en meer de overtui
ging dat de leiding van de staking nog steeds
in handen is van de communisten, die hande
len volgens een wel overdacht en vastgelegd
plan.
Alhoewel de socialistische leiders en andere
transportarbeidersbonden met de werkgevers
in de paritaire commissie onderhandelen, zijn
we van oordeel dat de communisten de baas
zijn in de gansche beweging, al mag deze be
wering nog zoo onaangenaam klinken in de
ooren van onzen burgemeester.
De toestand onveranderd,
onderhandelingen geopend.
Er zjjn
Te Antwerpen was de toestand Maandag
middag onveranderd.
In de haven van Brugge is het Maandag
vrij onrustig geweest, omdat zekere werk
gevers hadden aangeworeven tegen een loon
dat lager is dan het minimum vastgestelde
door de vakorganisaties.
Meer dan 300 arbeiders hebben een protest-
betooging gehouden. In den loop van den dag
zijn onderhandelingen geopend tusschen de
betrokken partijen.
Een niet-aanvalsverdrag
De correspondent van de Matin te Rome
meldt met betrekking tot een eventueel
samengaan van Rome en Berlijn, dat tusschen
Duitschland en Italië een non-agressiepact
voor onbepaalden tijd wordt voorbereid, het
welk zal worden geteekend indien Genève
voor 30 Juni niet besloten heeft tot opheffing
van de sancties.
Wat de strekking van het eventueele
accoord betreft, verneemt de correspondent,
dat beiderzijds volstrekt gelijkwaardige con
cessies gedaan zouden worden. Van Italiaan-
sohe zijde komen deze op de volgende pun
ten neer:
1. Italië zou met alle politieke, diploma
tieke en oeconomische middelen, waarover het
beschikt, Duitschlands koloniale eischen
steunen.
2. Italië zou zich niet verzetten tegen de
nazi-expansie op den Balkan. In deze richting
zou op de kaart van Europa een nauwkeurig
omlijnde invloedssfeer aangegeven worden.
De Duitsche concessies zouden zijn:
1. Duitschland zou zich formeel verplich
ten, zoowel metterdaad als moreel de onaf
hankelijk van Oostenrijk te eerbiedigen.
2. Duitschland zou zich verplichten, geen
wedertoelating tot den Volkenbond te vragen.
Deze verplichting beoogt, zekere diplomatieke
manoeuvres te doen falen, die ten doel heb
ben een eventueel vertrek van Rome uit den
Volkenbond te compenseeren door Berlijns
Wedertoetreding.
Behalve deze hoofdpunten zou het verdrag
nog een aantal aanvullende bepalingen en
technische clausules bevatten, die echter pas
in details opgesteld zouden worden, als het
pact inderdaad van kracht zou worden.
Een scherpe verklaring van Feng
Joe-hlang
Het agentschap Central News meldt uit
Nanking, dat generaal Feng Joe-hlang, de
vice-president der commissie voor militaire
zaken, een scherpe verklaring aan het adres
van Japan heeft afgelegd. Hij verweet de
regeering te Tokio vooral, dat zjj valsche ge
ruchten rondstrooit over het uitbreken van
een burgeroorlog in China met de bedoeling
onrust in het land te verwekken om de eigen
agressieve plannen te verbergen.
De bedoelingen van Kanton.
Uit officieels Kantonneesche bron wordt
vernomen, dat het niet de bedoeling van Kan
ton is, een oorlog te ontketenen. Men verzet
zich slechts tegen den Japansche invloed en
de Japansche aanmatigingen. Van Nanking
Nanking moet, aldus zegt men te Kanton,
elke order voor mobilisatie of voor een op
treden tegen Japan komen.
Zuidelijke troepen in Tsjengtsjou?
Reuter meldt uit Hankau dat twee divisies
van het Zuidelijke leger Tsjentsjou in Hoenan
hebben bezet.
De troepen van Nanking zjjn in Noorde
lijke richting teruggetrokken teneinde een
gevecht te vermijden; overigens wenscht ook
Kanton geen strijd zoolang de toestand niet
is opgehelderd, aldus Reuter.
Nanking heeft nog niet geantwoord op het
anti-Japansche manifest van Kanton.
De Kwo Min Tang confereert.
Uit Nanking wordt gemeld, dat de centrale
raad van de Kwo Min Tang is bijeengekomen
om een uiteenzetting van de betrekkingen
tusschen Nanking en Kanton door Tsjiang
Kaisjek aan te hooren. Zij besloten vervol
gens een plenaire zitting van den raad op
korten termijn bijeen te roepen om te trach
ten, een vereeniging van alle richtingen in den
strijd tegen de nationale crisis tot stand te
brengen. Men sprak de hoop uit, dat de Zui
delijken niet een avontuurlijk besluit zullen
nemen, dat het land zou verzwakken.
LI Tsjoeng-jen eischt oorlog tegen
Japan.
Generaal Li Tsjoeng-jen, de commandant
van Kwangsi, heeft een felle rede gehouden,
waarin hij oorlog tegen Japan eischte. Wjj
zijn vast besloten een expeditie naar 't Noor
den te zenden aldus verklaarde hjj ook
indien Nanking weigert zich tegen de Japan
sche agressie te verzetten.
Botsing tusschen Japansche kanon
neerboot en Chineesche jonk.
Nabjj Woehoe op de Jangste is een Japan
sche kanonneerboot in botsing gekomen met
een Chineesche jonk. Meer dan tien Chineezen
zijn verdronken. De politie stelt een onder
zoek in.
„China een macht om rekening mee
te houden".
In een radiorede verklaarde de ondermini
ster van buitenlandsche zaken te Nanking,
dat China met zijn 400 millioen Inwoners een
macht beteekent om ln tjjd van oorlog en
rekening mee te houden. Het lot van de
wereld, aldus de onder-minister, hangt af van
dat van China.
DE JAPANNERS IN HOPEI EN TSJAHAR.
Volgens de Asahi zou de Japansche gene
rale staf van plan zijn zjjn politieke controle
over de regeering van Oost-Hopei en den po-
litieken raad voor Hopei en Tsjahar te ver
sterken, door verwijdering van ongewenschte
elementen, om aldus „een onoverwinnelijke
anti-communistische sterkte in Noord-China
te scheppen".
Volgens berichten uit Chineesche bron zou
den de leiders van den politieken raad van
Hopei en Tsjahar in nauw contact staan met
de autoriteiten te Kanton. Indien Kanton
zich onafhankelijk verklaarde, zou het mo
gelijk zijn, dat de politieke raad dit voor
beeld volgde.
OVERVAL OP EEN DORP IN
MANTSJOEKWO.
Talrijke personen ontvoerd.
Volgens een bericht van de Asahi Sjim-
boen hebben Dinsdag j.1. een honderd ban
dieten een dorp in het noorden van Mant-
sjoekwo overvallen en talrijke personen ont
voerd, te weten een onderwijzer met negen
tien leerlingen en drie arbeiders. Bovendien
zijn twee gendarmes gedood en twee gewond.
De onrust duurt nog onverminderd voort.
Er worden bommen geworpen, schoten ge
wisseld en bandstichtingen gepleegd. De toe
stand blijft onzeker, en er bestaat nog geen
uitzicht op verbetering.
Behalve met steenworpen, hebben de Mo
hammedanen zich ook met behulp van vuur
wapenen tegen de politie verzet. Politie en
troepen moeten op dezelfde manier antwoor
den. Er is een betooger gedood en een andere
gewond. De stad is overigens kalm.
Een bom geworpen.
Gistermorgen is in de oude stad van Jeru
zalem een bom geworpen, waardoor zeventien
Arabische boeren gewond zijn. Van twee van
hen is de toestand ernstig.
Arabieren gaan in Egypte collec
teeren.
Een delegatie van Palestjjnsche Arabieren
is in Egypte aangekomen teneinde te collec
teeren ten gunste van de Arabische beweging
in Palestina.
De delegatie heeft een oproep aan het
Egyptische volk uitgevaardigd, waarin ge
wezen wordt op de door de Joodsche immi
gratie, die begunstigd wordt door de man-
daat-mogendheid, dreigende gevaren en waar
in het Egyptische volk wordt uitgenoodigd,
de Palestynsche broeders te hulp te komen.
Vandervelde geeft de opdracht
terug. De Koning heeft Van Zee
land verzocht de nieuwe regeering
te willen samenstellen.
Zooals te voorzien was na de Maandag
middag gehouden bijeenkomst van de liberale
fractie van Kamer en Senaat en het antwoord
door oud-minister Pierlot, voorzitter van de
Katholieke Unie namens dit politiek lichaam,
heeft de socialistische kabinetsformateur
Maandagmiddag, door Koning Leopold ont
boden, het staatshoofd gevraagd de hem ge
geven opdracht te willen terugnemen en
tevens den wensch uitgesproken nogmaals
een beroep te zien doen op den heer Van Zee
land voor de samenstelling van een z.g. kabi
net van nationale unie.
Vervolgens heeft de Koning Van Zeeland
ontboden. De audiëntie duurde anderhalf uur.
Na afloop is aan de pers een communiqué
verstrekt, waarbij werd medegedeeld, dat de
vorst den heer Van Zeeland verzocht heeft
de vorming van een nieuwe regeering op zich
te willen nemen.
pe heer Van Zeeland heeft bedenktijd ge
vraagd tot Dinsdagochtend 9 uur en zal als
dan aan den Koning zijn antwoord brengen.
In officieuze kringen verwacht men, dat Van
Zeeland zal aanvaarden, in welk geval de
kabinetscrisis zeer waarschijnlijk nog vóór
het eind van deze week zal kunnen eindigen.
Volgens de Londensche correspondent
van de „Echo de Paris" is het thans
zeker, dat de Duitsche regeering niet van
zins is op de Britsche vragenlijst een ant
woord te geven, dat door Engeland als
bevredigend zou kunen worden be
schouwd.
Duitschland zou verder besloten hebben op
korten termijn en brutale wijze met koloniale
eischen te komen, die gebaseerd zouden zijn
op de rede van Hoare, uitgesproken in de
Volkenbondsvergadering van verleden jaar,
waarin de Engelsche staatsman het recht van
alle landen op een aandeel in de grondstoffen
erkende.
De Duitsche regeering zou te Londen toe
stemming tot de oprichting van „Chartered
companies" hebben gevraagd voor de exploi
tatie der koloniën. Toen de Britsche regeering
dit alles volgens den correspondent van
de „Echo de Paris" weigerde, zou de Duit
sche regeering met den steun van Schacht
een felle koloniale campagne hebben ontke
tend. Zij zou van meening zijn, dat de onlus
ten in Egypte en Palestina haar daarbij van
dienst zouden kunnen zijn. Engeland zou over
dit optreden des te verontwaardigder zijn,
daar de Duitsche eischen zouden worden be
krachtigd door maatregelen, zooals de recru-
teering voor het Duitsche leger of den ar
beidsdienst in de vroegere Duitsche koloniën
in Afrika.
Meer dan II millioen.
William Green, de president van den Ameri-
kaanschen vakvereenigingsbond, deelt in een
brief aan de New York Sun mede, dat het
aantal werkloozen in April naar de schatting
van den bond 11.506.000 bedroeg.
bij Hoofdpijn, Zenuwpijn, Vrouwenpijn
Door socialistische party in
Zwitserland.
Het congres der soc. party te Zlirich heeft
met acht stemmen meerderheid, en in strjjd
met het voorstel van hun bestuur, besloten
de militaire credieten, welke thans aan het
parlement ter goedkeuring worden voorge
legd, te weigeren.
De meeste bestuursleden zjjn dientengevolge
afgetreden.
Opnieuw is een uitgebreide communistische
samenzwering in Constantza ontdekt, in ver
band waarmee de politie 100 personen heeft
gearresteerd.
H. M. de Koningin heeft gisterenmor
gen geteekend het besluit, waarbjj be
noemd wordt tot gouverneur-generaal
van Nederlandsch-Indlë, jhr. mr. A. W.
L. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer,
thans Nederlandsch gezant te Brussel.
Jhr. mr. Alidius Warmoldus Lambertus
Tjarda van Starkenborgh Stachouwer werd
7 Maart 1888 te Groningen geboren als zoon
van jhr. mr. Edgard Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer en jkvr. Christina Jacoba
Quintus.
Het geslacht der Tjarda's behoort tot den
oudfrieschen adel.
De vader van den thans benoemden gou
verneur-generaal was burgemeester van Gro
ningen, lid van de Provinciale Staten van
Groningen, lid der Eerste Kamer, Commis
saris der Koningin in Groningen, curator der
Rijksuniversiteit.
Loopbaan van den nieuwen land
voogd.
Jhr. Tjarda doorliep het Groningsche gym
nasium en studeerde in de rechten aan de
rijksuniversiteit aldaar.
In 1911 promoveerde hij tot doctor in de
rechtswetenschap. Twee jaar later ving hij de
ambtelijke loopbaan aan als adjunct-commies
bij het departement van Buitenlandsche Za
ken. Na in 1915 het examen voor gezant
schapsattaché afgelegd te hebben, werd jhr.
Tjarda benoemd tot gezantschapsattaché in
algemeenen dienst, tijdelijk werkzaam gesteld
aan het gezantschap te Washington. Achter
eenvolgens doorliep hij de verschillende ran
gen in den Nederlandschen diplomatieken
dienst.
In 1918 werd hij bevorderd tot gezant
schapssecretaris en later als zoodanig werk
zaam gesteld aan Hr. Ms. gezantschap te
Parijs.
In 1921 ging hij als algemeen secretaris der
Nederlandsche delegatie bij de vlootconfe-
rentie naar Washington en eveneens naar de
conferentie van Genua in 1922. In hetzelfde
jaar werd hij toegevoegd aan het bureau van
de Internationale Conferentie te Den Haag
in zake den Russischen adel.
In 1924 werd jhr. Tjarda bevorderd tot ge-
zantschapsraad en werkzaam gesteld bij H.
M. gezantschap te Berlijn.
In 1925 verliet hij den diplomatieken dienst
om het ambt van Commissaris der Koningin
in de provincie Groningen te aanvaarden, een
ambt, dat ook zijn vader bekleed had. Van
1925 tot 1933 was hjj als zoodanig werkzaam.
WOENSDAG 10 WOENSDAG 1936,
Hilversum I, 1875 m.
NCRV-uitzending.
8.00 Schriftlezing.
8.159.30 Gramofoonplaten.
10.30 Morgendienst.
11.00 en 12.15 Ensemble v. d. Horst.
I.00 Orgelspel.
2.00 Gramofoonplaten.
3.00 Chr. Lectuur.
3.303.45 Gramofoonplaten.
4.00 Friesch programma (zang en plano),
5.00 Kinderuurtje.
6.00 Gramofoonplaten.
6.30 Afgestaan.
7.00 Politieberichten, Ned. Chr. Persbureau.
7.15 Landbouwhalfuur.
7.45 Reportage.
8.00 Nieuwsberichten A.N.P.
8.15 NCRV-orkest.
9.00 Dr. J. C. Roose: Kerk en gezin.
9.30 Vervolg concert, m.m.v. violist.
9.55 Nieuwsberichten A.N.P.
10.00 Vervolg concert.
10.3011.30 Gramofoonplaten.
Hilversum H. 301 m.
VARA-uitzending.
8.00 Gramofoonplaten.
9.30 P. J. Kers: Onze keuken.
10.00 Morgenwijding VPRO.
10.15 Orgel, zang, religeus-socialistische
lezing en gramofoonplaten.
12.00—1.45 VARA-orkest, en gramofoonpla
ten.
2.00 Gramofoonplaten.
2.30 Voor de vrouw.
3.00 Voor de kinderen.
5.30 Orvitropia.
6.00 The Lucy Stars.
6.30 Orvitropia.
7.00 Sportuitzending.
7.15 „De Krekeltjes".
7.40 „De Hollandsche Molen", lezing.
8.00 Herh. S.O.S.-Ber., Nieuwsber. A.N.P. en
VARA-varia
8.15 Fantasia
8.45 Radiotooneel.
10.00 Nieuwsberichten A.N.P.
10.05 De Bohemians, en znag.
II.00—12.00 Gramofoonplaten.
DONDERDAG 11 JUNI 1936.
Hilversum I. 1875 m.
8.00—9.15 KRO. 10.00 NCRV. 11.00 KRO.
2.00 NCRV. 8.00 KRO. 9.30—11.30 NCRV.
10.15 Morgendienst.
8.00 Plechtige Hoogmis.
b.00—9.15 en 10.00 Gramofoonplaten.
10.45 Gramofoonplaten.
11.3012.00 Godsd. halfuur.
12.15 KRO-orkest en Gramofoonplaten.
2.00 Orgelspel.
3.003.45 Gramofoonplaten.
4.00 Bijbellezing.
5.00 Handenarbeid voor de jeugd.
5.30 De Gooilanders.
6.45 CNV-kwartiertje.
7.00 Politieberichten. Ndl. Chr. Persbureau.
7.15 Cursus Psychologie.
7.45 Reportage.
8.00 KRO-Kamerorkest.
solist.
8.45 Gramofoonplaten.
9.00 KRO-koor en Gramofoonplaten.
9.30 Stichtsch Salonorkest.
(Om 10 uur A.N.P.).
11.0011.30 Gramofoonplaten.
Hilversum H. 301 m.
AVRO-uitzending.
8.00 Gramofoonplaten.
10.00 Morgenwijding. Gramofoonplaten.
10.30 Ensemble J. Kroon.
11.00 Knipcursus.
11.30 Ensemble J. Kroon.
12.15 Gramofoonplaten.
12.30 Orgelspel en zang.
I.15 Cantabilé-orkest en voordracht.
3.00 Declamatie.
3.20 Gramofoonplaten.
4.00 Voor de zieken.
4.45 Voor de kinderen.
5.30 Kovacs Lajos' orkest.
6.30 Sportpraatje.
7.00 Piano-recital.
7.30 Gramofoonplaten.
7.40 De geestelijke verzorging der militairen.
8.00 A.N.P.-Berichten.
8.10 Omroeporkest en soliste.
9.25 Hoorspel.
10.00 Omroeporkest.
10.35 Gramofoonplaten.
II.00 Berichten A.N.P.
■11.1012.00 Dansmuziek.
Tevens was hij van 1928 af president-curator
der rijksuniversiteit.
Bij Koninklijk besluit van 28 September
1933 werd jhr. Tjarda benoemd tot buiten
gewoon gezant en gevolmachtigd minister bjj
de Belgische en Luxemburgsche hoven te
Brussel.
De nieuwe gouverneur-generaal is in 1915
te Baltimore (Ver. Staten) gehuwd met miss
Christine Marburg, dochter van den vroege-
ren Amerikaanschen gezant in Brussel, Theo-
dore Marburg. Uit dit huwelijk zijn twee
dochters geboren.
De persoon van den nieuwen
gouverneur-generaal.
De ster-correspondent van de „Nw. Rott.
Crt." schrijft o. m.:
Jhr. mr. A. W. L. Tjarda van Starkenborgh
Stachouwer, wiens benoeming tot gouverneur-
generaal van Indië vandaag bekend is ge
maakt, heeft reeds een schitterende carrière
achter den rug. En op iederen post, die hem
werd aangewezen, wist hij zich te onder
scheiden. Daarbij was hij een figuur, die zich
allerminst naar voren drong. Hij is van een
nuchteren eenvoud, vol frissche belangstelling
en vol zelfvertrouwen. Door goede Groning
sche rondheid, door ongekunstelde vriende
lijkheid, ja, men mag wel zeggen trouwhar
tigheid, nam hij ieder voor zich ln. Daarbij is
er in het zakelijke geen greintje weekheid in
zijn optreden. Hij is een man, die ten allen
tijde weet wat hrj wil, die van geen omwegen
houdt, maar welwillend kan blijven, omdat
hij zoo zeker is van zichzelf. Een geboren
regent.
Dit laatste heeft hij bewezen, toen hij zijn
vader opvolgde als commissaris der provincie
Groningen.
Hoe hoog hij aangeschreven stond bleek
uit het feit, dat wijlen jhr. Ruys de Beeren-
brouck hem indertijd, ondanks zijn jonge ja
ren, aanzocht de portefeuille van buitenland
sche zaken te aanvaarden in een rechtsch
kabinet. Het heet, dat hij toen geantwoord
heeft, zich niet tot een politieke partij te
rekenen, maar ook zeker niet tot de rechter
zijde te behooren. Daarop sprong de bespre
king af.
De candidaat zelf zal zijn beslissing niet
moeilijk gevallen zijn. De regeering, die zoo
bevoegde beoordeelaars telt, gaf te kennen
een man als hij nog boven een uitsluitend In
disch deskundige de voorkeur te geven. In het
besturen had hij ervaring, en hij had er vol
doening in gevonden. Het vaderland wenschte
hem de zwaarste bestuurstaak op te dragen,
die het te vergeven heeft. Als het een man
als hem zocht, lag het niet in den aard van
Van Starkenborgh zich daaraan te onttrek
ken. Integendeel!
Een onverbruikt man begint nu een zware
en riskante taak, een betrekkelijk jong man
nog, ofschoon niet zoo jong als zijn uiterlijk
zou doen vermoeden. En hem vergezelt een
landsmoeder, Amerikaansche van geboorte,
maar te Groningen van Nederlandsche atmos
feer doortrokken. Wie goeds over haar wil
hooren als gouverneursvrouw vrage te Gro
ningen na. Twee warmhartige menschen.
PROF. DR. P. STEGENGA.
Benoemd tot kerkeljjk-hoogleeraar
aan de Universiteit van Amsterdam.
In de gisteren te Amsterdam gehouden
124e vergadering van de Synode van het
Evangelisch Luthersche Kerkgenootschap is
benoemd tot kerkelijk hoogleeraar aan de
Universiteit van Amsterdam vanwege het
Evangelisch-Luthersche seminarium dr. P.
Stegenga Hzn., die wijlen prof. mr. J. Loosjes
op dezen bijzonderen leerstoel opvolgt.
Het was Zaterdag een groote dag op Schip
hol; Anthony Fokker is gehuldigd. Zjjn dubbel
jubileum als constructeur en als vlieger
omvat de ontwikkeling van de internationale
luchtvaart. Vijf en twintig jaren is het ge
leden, dat een mislukte scholier knutselde aan
een klein toestelletje, dat er in onze oogen te
gevaarlijk uitziet om er zelfs op te gaan zit
ten Zaterdag zijn er duizenden naar Schip
hol gekomen om Anthony Fokker, den Haar-
lemschen jongen, te huldigen.
In de Fokkerloods verzamelden zich de
autoriteiten. De loods vulde zich bijna geheel
met genoodigden. Daar was o.m. de vertegen
woordiger van H.M. de Koningin de adjudant
kapitein ter zee N. A. Rost van Tonningen,
de minister van Waterstaat jhr. ir. O. C. A.
van Lidth de Jeude.
De militaire, de binnenlandsche en de In
dische luchtvaart waren vertegenwoordigd,
het gemeentebestuur van Amsterdam, alle
corporaties, die op luchtvaart betrekking
hebben, hebben afgevaardigde gestuurd, daar
zijn kopstukken uit handel en nijverheid in de
Fokkerloods.
De minster van Waterstaat nam als eerste
spr. het woord en zeide:
Het is mij een voorrecht u, mijnheer Fok
ker, op dit dubbele zilveren jubileum te hul
digen. Bij een jubileum zoekt men naar her
inneringen. Die zijn er in uw leven vele. Ik zal
er een opnoemen, die aan uw eerste „vlucht".
Dat was toen de jonge scholier Anthony Fok
ker met behulp van een aan elkaar geknoopt
gordijnkoord het leslokaal van de H.B.S. ont
vluchtte.
Ik wil er aan herinneren hoe gij uitging om
automobielen te bouwen en vliegtuigen
trachtte te maken. Dan in 1911 begint de
werkelijke arbeid, dien gij 25 jaren hebt
voortgezet.
Vele vraagstukken hebt, gjj opgelost door
uw kennis, uw voortvarendheid en uw ver
nuft. De eerste en grootste pionier van de
luchtvaart zjjt gij. Voor dien pioniersarbeid
danken wij u. Het verheugt mij daarom u te
kunnen mededeelen, dat het H.M. de Koningin
behaagd heeft u tot ridder in de orde van
den Nederlandschen Leeuw te benoemen.
Andere sprekers volgden.
Fokker zelf spreekt dan.
Ik kan mijn dank haast niet onder woor
den brengen, aldus Anthony Fokker. Zij
gaan in de eerste plaats uit naar H.M. de
Koningin en dan naar de regeering voor de
verleende onderscheiding. Ik zie hierin niet
alleen een belooning voor mijn arbeid maar
ook voor allen, die in de afgeloopen jaren
m(jn medewerkers waren.
Hij spreekt van zijn oude vluchten, noemt
oude namen.
Ik kijk terug op 25 jaren. Harde arbeid,
maar ook resultaten. Ik ben veel dank ver
schuldigd, dank aan de piloten, wier machines
mijn naam droegen, ik huldig hen, die in den
oorlog gevallen zijn. Maar ik huldig ook al
die andere piloten, niet alleen de mannen van
de recordvluchten, 'neen, mannen als
welke stèag weer en wind trotseerende gel
regeld naar Indië vliegen.
De luchtvaart houdt schoone beloften in. ifc
hoop ook in de toekomst mijn woordje nog
mee te spreken.
In ons nummer van Zaterdag namen wjj
het grootste gedeelte op van een interview
hetwelk door een der Telegraaf-redacteuren
Mr. Fruin, rechter in de arrondissements
rechtbank te Alkmaar, afgenomen werd en
waarbij genoemde rechter openlijk zijn sym
pathie met de doelstellingen der N.S.B. te
kennen gaf.
In Het Volk van Zaterdag treffen wjj naar
aanleiding hiervan een commentaar aan
waaraan wij het volgende ontleenen:
Ziehier, een rechter, die in een soort apolo
gie zich als op iets heel bijzonders er op be
roept, naar zijn eigen meening, zjjn plicht te
doen; hij heeft een partijgenoot o, neen,
een „bewegings"-genoot precies berecht
als een anderen verdachte! Intusschen,hoe
heeft het college dezen verdachte berecht?
„Naar de letter van de wet"; over de geest
van de Nederlandsche wet zwijgt deze rech
ter. Naar de geest van de democratische
rechtsstaat kan een nationaal-socialistische
rechter uit den aard van zijn eigen geestes
gesteldheid de Nederlandsche staatswetten nu
eenmaal niet toepassen. En dat is de eisch,
die in den rechtsstaat aan den rechter moet
worden gesteld. Mr. Fruin voelt dit blijkbaar
zeer goed; daarom spreekt hij, ook in de rest
van zijn mededeelingen, van de letter van de
wet.
Daarom is het ook zoo merkwaardig, als
mr. Fruin zijn onafhankelijkheid als rechter
van de beweging", waarvan hjj lid is, nog
staaft met de mededeeling, dat hij in de uit
oefening van zjjn rechter functie het insigne
van de N.S.B. niet draagt! De heer Fruin zal
ongetwijfeld wel voor het decorum zorg dra
gen, hij zal zijn insigne niet opspelden, wan
neer het niet behoort, maar bij de vervul
ling van het rechtersambt komt het niet aan
op al deze en dergelijke uiterlijkheden. De
vraag is, of iemand, die principieel de rechts
staat verwerpt zie 's heeren Fruin's voor
beelden, Duitschland en Italië op zijn plaats
is als rechter in zulk een rechtsstaat. Dan
luidt het antwoord ontkennend. Deze kern
vraag heeft de ondervragende journalist van
„De Telegraaf" den rechter blijkbaar niet ge
steld en langs die kernvraag gaat het ge-
heele vraaggesprek heen. Toch dringt juist
deze vraag zichzelf naar voren en dan heeft
mr. Fruin een antwoord aangaande de letter
van den wet gereed!
In deze zelfde geest behandelt de rest van
het interview de vraag, of een rechter lid kan
zijn van een voor ambtenaren verboden ver
eeniging. Rechters vallen niet onder de Amb
tenarenwet; zij worden voor het leven be
noemd (thans tot den zeventigjarigen leeftijd),
ejn slechts de Hooge Raad kan hen om be
paalde, in de de wet opgesomde redenen uit
hun ambt ontzetten. Bij de redenen, die de
wet noemt, is niet het lidmaatschap van een
verboden vereeniging. Inderdaad: dit is juist;
de Hooge Raad zal de Alkmaarsche N.S.B.-
rechters ook mr. Ubbens heeft thans toe
gegeven N.S.B.-lid te zijn niet uit hun
functie ontzetten. En onder de Ambtenaren
wet vallen de rechters evenmin. Formeel ls dit
alles juist.
De heer Fruin gaat echter verder; hij is het
met het ambtenarenverbod „in de verste verte
niet eens". Immers:,, de toestand is in wezen
zóó, dat de minister-president, in deze als het
ware met dictatoriale macht bekleed, het
recht heeft, vereenigingen of groepen aan te
wijzen als corporaties, waarvan ambtenaren
in overheidsdienst geen lid mogen zijn". Eigen
aardig, hoe sterk deze heeren gekant zijn
tegen dictatoriale macht... van anderen. Zóó
sterk, dat mr. Fruin zegt: „.moreel acht ik
mij niet gebonden op grond van dit verbod*
dat volgens alweer! „de letter van de
wet voor mij niet geldt, uit mijn rechterlijke
functie te treden of ontslag te nemen als
N.S.B.-lid". Een andersdenkende moet dit
echter onder nationaal-socialistisch regiem
eens tegen den „leider" probeeren. Dan wacht
zie Duitschland en Italië het concen
tratiekamp of erger!
De onafzetbaarheid van den rechter be
halve dan wegens ernstige, bij de wet met
name opgesomde tekortkomingen is een
der fundamenteele beginselen van ons recht.
Zij is ingesteld om de onafhankelijkheid der
rechterlijke macht van de uitvoerende macht
te verzekeren. Zij is een doorvoering van het
beginsel van de scheiding der machten dié
aan ons staatsbestel ten grondslag ligt. Hoe
wel zeer merkwaardig de „vader" van
deze gedachte van de scheiding der machten,
de groote Franschman Montesquieu, in zjjn
uitwerking van zijn stelsel niet komt tot een
onafzetbare, ambtelijke rechterlijke macht,
maar tot een jurystelsel. Dit wijst er reeds
op, dat de democratische regeeringsvorm nie
onafscheidelijk verbonden is met de onafze -
baarheid van de rechterlijke macht; trouwens*
verschillende democratieën bewijzen he
denk slechts aan Frankrijk, de Vereenig
Staten, enz.
Intusschen: wij hebben ons stelsel steeds
tegenover het Fransche, het Amerikaanse
enz. verdedigd, omdat wij inderdaad in
mach-
onafzetbaarheid van den rechter een
tigen waarborg zien voor zijn onafhankelj)
heid, niet slechts van de uitvoerende mac
maar ook van allerlei maatschappelijke S'°
nood
pen. Voorwaarde, d.w.z. onafwijsbare
zakelijkheid, voor de onafzetbaarheid is ec
de onkreukbaarheid van den rechter,
iederen rechter individueel, als mensch,
staatsburger, als iemand, die bereid en
staat is de Nederlandsche wetten naar
en geest toe te passen. Mr. Fruin heeft in
interview, dat hjj heeft toegestaan, zelf
vestigd, dat hij deze gezindheid mist.
Het is goed, dat dit feit door deze Pub|lcalljK
in „De Telegraaf" boven alle twijfel du
is geworden.
T-ech*
Dat diezelfde onafzetbaarheid van dei
ter zich bij de wetten, zooals zij op het <)0
blik zjjn geredigeerd, verzet tegen het IU )gZa
van maatregelen tegen rechters, die to
staatsvijandige beweging behooren, on nL^g0.
niets aan de noodzakelijkheid der *eiten'0J1(jef
als ze zijn, precies weer te geven, en ze
de oogen te zien.
letter
