Jaap Been overleden
1
Een werkplaats op
wielen
Bescherming tegen lucht
aanvallen
Buitenland
Lansbury terug in
Londen
Noodsein van de K.N.A.C,
Met Dorus Rijkers en Janus Kuiper de grootste
zeeridder van de Nederlandsche kust
400 mcnschenlcvens ontrukte hij aan de Noordzeegolven.
Roekeloos fietser voor den
Haagschen rechter
Sabotage in de Russische
industrie
Duitsche huwelijksadvertentie
1937
Geen gifgassen in den
Spaanschen krijg
De bokser Lou Brouillard
geschorst
Woensdagavond 11 uur is Jacob Been, een
der grootste Blauwe Zeeridders der Neder
landsche kust, in zijn huisje aan de Artillerie
straat, waar hij bijna 91 jaar gewoond heeft,
gestorven.
Jaap Been, een mensch van groot formaat,
die niet minder dan 400 schipbreukelingen uit
de golven haalde.
Met Dorus Rijkers en Janus Kuiper vormde
hij een heldentrio, waarover nog vele jaren
gesproken zal worden, overal waar menschen
gevonden worden, die weten wat het zeggen
wil, in een open vlet een tot razernij gebrachte
Noordzee te trotseeren.
Een wonderlijk leven.
Het is een wonderlijk leven geweest, dat
van Jaap Been.
Wonderlijk vooral, omdat deze man al dat
gene wat hij voor zijn medemenschen gedaan
heeft, zelf zoo gewoon, eigenlijk onbelangrijk
vond. Hij was geen man, die er naar haakte,
dat zijn daden aan de groote klok gehangen
werden, en om zijn eigen woorden te gebrui
ken „van kouwe drokte heb ik tabak"
Het bericht van overlijden heeft stilte over
den Ouden Helder gebracht. Want hoewel
Been sedert verscheidene jaren zijn woning
niet meer verlaten had, was hij in deze buurt
van patriarchen en zeeridders een zeer ge
ziene persoonlijkheid. Iemand, waar men reke
ning mee hield, iemand, die iets meegemaakt
had in zijn leven, iemand, die honderden en
honderden keeren met den Dood van aange
zicht tot aangezicht gestaan heeft.
Mild zoeft de voorjaarswind van over het
Marsdiep door het oude stadskwartier. Hij
gaat over den dijk, waar nu de kerels van de
vletten breed-uit staan en elkaar vertellen
van Jaap Been, hun vriend, van zijn leven op
het onbetrouwbare water, van zijn ontelbare
reddingen bij Nieuwediep, bij Texel en bij Cal-
lantsoog.
Een leven van groot formaat.
In de Artilleriestraat staan de oude vrouw
tjes te praten aan de deuren.
Jaap Been is dood... Jaap Been, die een stuk
decorum van het oude Nieuwediep was.
Zij zullen hem niet meer zien: deze man
met zijn stoere lichaam en zijn wollig gepluisd
kinbaardje.
Voor de laatste maal is Woensdagavond de
Dood gekomen. En ditmaal heeft hij Been
meegevoerd naar de plaats, waar de eeuwige
rust eindelijk na 91 jaren zal komen, de rust
na een welbesteed leven. Een leven van groot
formaat.
400 Menschenkinderen uit de golven ge-
HSlld. Een getal van eerbiedswaardige grootte.
Lang niet alle staan de reddingen zwart op
wit. Daar hield Been niet van. Maar enkele
zijn daar, die geboekstaafd zijn in de anna
len der geschiedenis.
De Eereljjst.
November 1873: Jaap Been haalt van het
Duitsche stoomschip „König Wilhelm I" 20
menschen.
Januari 1874: met een haringvlet redt Been
van de Zweedsche brik „Svea" de heele equi
page.
Februari 1876: 12 man gehaald uit de zin
kende Griek „Joannis".
November 1877: 18 man gesleept uit het
Engelsche s.s. „Niger".
Zoo gaat het door: in Augustus 1881 de
Ipdding van de opvarenden der „Forsten", een
llussische bark; December 1882 met een ha
ringvlet het volk van de Engelsche „Strath-
more" gehaald; November 1895 32 man gered
van de „Lady Ruthven", een Engelsch zeil
schip; December 1897 met een haringvlet 19
man gered van het Engelsche stoomschip
„Harrow".
Een eindelooze lijst, waaruit wqj slechts en
kele reddingen namen. Het zou eens eentonig
mogen worden
Altijd bij de zee.
Jaap Been heeft het grootste deel van zijn
reddingen verricht met een eigen vlet. Vroe
ger is hij enkele malen met schipper Zeeman
van Huisduinen er op uit geweest en later
wel eens met de Heldersche reddingvlet, maar
dat waren uitzonderingen.
Hij deed het anders; want bij dag en bij
nacht kon men Jaap Been niet thuis aan
treffen. Jaap Been stond op den dijk, bij de
oude keet, die een Ridderpaleis in den loop
der jaren geworden is. Daar stond hij, in z'n
blauwe trui, terwijl de Marsdiepbries in z'n
blond ringbaardje stoeide, te turen. Uren en
uren lang.
Tot dat het wilde beest bij den Razenden
Bol, bij de Haaksgronden of waar ook bij de
vele gevaarlijke plaatsen in de buurt van
Nieuwediep, zich ging roeren.
Als daar de meneeren met wit voor zich
als tijgers op de zandbanken, wierpen. Maar
kwam daar een schip, dan was Jaap Been met
zijn mannen klaar. Er waren slechts enkele
oogenblikken noodig om de altijd klaarliggen
de vlet te bemannen en zoo ging het den
loeienden Noordwester in, pal met den kop
op de brekers, een hachelijk spel van Leven
en Dood.
Het waren de kerels die geen vrees kenden.
Die niet maalden of daar achter iedere grond-
zee de Dood op den loer lag. Zij kenden maar
één doel: de menschen die daar aan het wor
stelen waren met de golven op een ondergaand
schip, veilig aan wal te brengen.
Of men de verdiensten van dezen Ridder
naar waarde heeft erkend Veel eere-
teekenen heeft hij niet: zijn borst was niet
gesierd met tientallen blinkende medaille's.
Hij was slechts Broeder in de Orde van
den Nederlandschen Leeuw, en aan den
wand van het oude huis hangt een oud en
vergeeld brevet van de Noord-Zuidholland-
sche Reddingmaatschappij.
Rijkdom heeft het menschenredden
Been evenmin gebracht. Het was een leven
van hard werken, en op zijn hoogen leef
tijd heeft hij rond moeten komen van de
5 gulden van het Nationaal Zeemans
fonds en de 4 gulden die het Broeder
schap in de orde van den Nederlandschen
Leeuw hem gaf. Voorts was daar een
bijdrage van het Dorus Rijkers Fonds.
In het oude huis.
Wij zijn in het oude huis aan de Artillerie
straat geweest. In de lage kamer met zijn
gele planken en waar de historie haar eigen
taal spreekt.
Hier zitten de kinderen van Jaap Been ver
gaard. Hij heeft 6 zonen gehad en allen heb
ben zij het vak van hun vader gekozen: geen
enkele kon aan dien wonderen roep van de
zee weerstaan, zij allen hebben geleefd bij en
op het water. Kerels zijn het: groote kerels,
zwaar en vierkant. Met heldere oogen in de
bruine koppen.
Zij vertellen van hun vader daar in dat
oude huis, zonder ophef, met weinig woorden.
Hoe hij in z'n kleine vlet reeds als 14-jarige
jongen naar zee ging, en heele dagen uitbleef.
Hoe hij altijd als eerste klaar stond bij de
vlet op de keien van den Nieuwediepschen
zeedijk.
Van zijn zwoegen om voor zijn vrouw en
kinderen brood te verdienen. Een zure boter
ham: nu eens visschers, dan weer losser van
kolenbooten, en een volgende maal menschen-
redder.
Maar altijd op en bij het water.
We hooren van de schipbreuk der
„Harrow", de Engelschman die in 1897
bij de Zuidergronden verging. Hoe Jaap
Been met 16 man in zijn vlet om 12 uur
in dien helschen stormnacht zee koos,
dwars door de branding, die haast niet te
doorkomen was.
Maar Jaap Been kende geen terug en hij
bereikte de „Harrow". En er werden 19 man
uitgehaald, toen was de vlet tjokvol. 2 schip
breukelingen werden nog overgenomen van de
reddingsboot waarin Dorus Rijkers aan het
roer stond.
De boot was 's morgens in tweeën gebro
ken.
Stranding „König Wilhelm I".
En dan de redding van de opvarenden
der „König Wilhelm I" bij paal 2 op het
Huisduiner strand. Toen de Huisduiner en
Nieuwediepsche reddingbooten daar uren
en uren vochten om het behoud van schip
en 130 opvarenden. Men moet de oude
verslagen er op nalezen. Een helden-epos,
met voorop de naam van Jaap Been.
Vele verhalen vertellen ze, deze zonen van
Jaap Been: stil-gebarend, met de getaande
koppen scheef in het weinige zonnelicht bij
het venster.
De Oude Heider treurt. Treurt om het heen
gaan van dezen dappere. Jaap Been, die men
niet meer zal zien op den Dijk, bij de blauwe
golven van het Marsdiep en bij de blanke,
over de bazaltblokken zwierende meeuwen.
Het wordt eenzaam daar, bij de garde.
Dorus Rijkers... dood; Jan Bijl... dood; Jaap
Been... dood.
Er zijn er nog maar heel enkelen over.
Enkelen van de garde, die snel aan het uit
sterven is.
Iedereen in den Ouden Helder praat nu
over Jaap Been, overal waar visschers
samenkomen is hij het onderwerp van ge
sprek en overal hoort men slechts spreken
met eerbied en waardeering.
Want, en dit is geen frase, deze man,
deze stille figuur, was een zeer hoog
staand mensch. Een eerlijk mensch, een
mensch met een groote mate van eerge
voel.
En geen klager!
Janus Kuiper.
We komen in den Ouden Helder Janus Kui
per tegen; ook hij heeft het gehoord. Sti!
staart hij voor zich uit: het wordt ook een
zaam om Kuiper.
En Kuiper vertelt ons van Been, hoe hij
avontuur na avontuur beleefd heeft. Hoe hij
nimmer vreesde als het ging van Leven op
Dood. Een Blauwe Zeeridder, Jaap Been, in
den waren zin des woords.
Morgen wordt Jaap Been begraven.
Morgen om 11 uur zal men hem uit zijn
huisje, dat hem bijna een eeuw onderdak
verschafte komen halen voor de laatste
tocht.
Dan zal hij door de Artilleriestraat gaan en
de oude visschers zullen hun hoofden ont-
blooten en denken aan al die vele tientallen
van jaren dat zij met bewondering tot dezen
Ridder opkeken.
En hij zal teruste gelegd worden op het
stille Huisduiner Kerkhof, daar bij de blonde
duinen en vlak bij de ruischende muziek van
het zee-orgel...
En nog vele jaren zullen de winden komen
over het Marsdiep, soms mild en teer, maar
soms ook razend en brullend over de opge
zweepte koppen op de Noordzee.
Dan zullen er weer schepen vergaan en
weer zullen er dapperen gevonden wor
den die het als hun hoogste eer beschou
wen, menschenlevens uit de hel van
schuim en wind en water te halen.
Zij hebben een schoon doel.
Maar ook een prachtig symbool: in
Jaap Been, een koning van de Heldersche
kust.
Had dood van twee
op zijn geweten.
studenten
Men zal zich nog het verkeersongeval
herinneren, dat in Februari van dit jaar
in den Deijl te Wassenaar is gebeurd en
waarbij de Leidsche studenten Swaab en
Leckie zijn 'omgekomen.
Op het moment, dat een auto uit de
richting Haarlem komende, de kom van
de gemeente wilde binnenrijden, stak een
wielrijder den weg over, zoo plotseling, dat
het'niet mogelijk bleek nog te remmen. De
auto week naar links uit en kwam in bot
sing met het motorrijwiel waarop de beide
studenten gezeten waren.
Deze werden er af geslingerd en vrijwel
op slag gedood.
De wielrijder, de 46-jarige landarbeider C.
K. moest gisterenmorgen in den Haag te
recht staan wegens het veroorzaken van
dood door schuld.
Uit het getuigenverhoor kwam vast te
staan, dat verdachte, toen hij den weg wilde
oversteken wel den auto had zien naderen,
maar gedacht had nog gemakkelijk er voor
langs te kunnen. De auto had evenwel een
grootere snelheid dan de wielrijder meende
en toen deze laatste nog pas midden op den
weg was, was de wagen al vlak achter hem.
Door sterk naar links uit te halen was
de wielrijder gespaard gebleven, helaas ten
koste van twee andere weggebruikers, die
aan de aanrijding niet de minste schuld
hadden.
De president, mr. Haga, noemde dit ge
val een voorbeeld van verregaande en onbe
schaamde roekeloosheid, waarmee fietsers
somtijds nlegen te rijden.
De officier van justitie, mr. B. H. Rouf-
faer wees op het tragische van dit ongeval,
waarvan twee jonge menschen, die later
voor de maatschappij van zeer veel hetee-
kenis hadden kunnen zijn, het slachtoffer
zijn geworden. Hij eischte een Irechtenis-
straf van twee maanden.
De verdediger Mr. E. H. Th. Kwast voer
de tegen de beschuldiging aan, dat verdach
te altijd op zeer voorzichtige wijze reed.
waarbij het feit, dat hij voor een vrouw en
negen kinderen te zorgen had, wel bewees
dat hij niet met zijn leven kon spelen.
Pleiter betoogde, dat honderden fietsers
per dag op roekelooze wijze oversteken en
dat toezicht hierop hoogst noodzakelijk is.
Verdachte is nu het slachtoffer geworden
van deze nalatigheid van de politie.
Bovendien meende pleiter, dat de auto
mobilist evenzeer schuld aan het ongeval
had. Inplaats van te remmen, had hij een
hoogst gevaa-rlijke manoeuvre gemaakt.
De uitspraak is bepaald op 1 Mei.
Aannemer wordt van overtre
ding bouwverordening vrijge
sproken.
Een aannemer in Wassenaar had in zijn
tuin een werkplaats op wielen gebouwd.
Hij had dat gedaan zonder toestemming
van de bouwpolitie, die dan ook onmiddel
lijk procesverbaal opmaakte, omdat zij van
oordeel was, dat de aannemer de bepalin
gen van de bouwverordening h. overtreden
De aannemer evenwel was van meening
dat de werkplaats heelemaal geen bouw
werk was, maar een oplegger. Immers: de
werkplaats stond op wielen en kon gereden
worden naar elke plaats, waar de aanne
mer haar wenschte.
De Haagsche kantonrechter, stelde ter
plaatse een onderzoek in in tegenwoordig
heid van een ambtenaar der bouwpolitie en
den aannemer.
De aannemer demonstreerde zijn „opleg
ger" door het vehikel op den openbaren weg
te rijden, waarna een tochtje door Wasse
naar werd gemaakt.
De werkplaats op wielen werd daarbij ge
trokken door een auto.
Gisterenmorgen werd deze merkwaardige
zaak voor het Haagsche- kantongerecht
voortgezet.
De ambtenaar van het O.M. zette uitvoe
rig uiteen, dat op het moment, waarop de
bouwpolitie indertijd de overtreding had
geconstateerd, de werkplaats practisch nog
niet kon rijden.. Toen was wel degelijk van
een overtreding sprake.
De aannemer evenwel had zijn vehikel
destijds nog niet heelemaal gereed gehad.
Spr. was van oordeel dat de werkplaats op
dit moment niet beschouwd kon worden als
een bouwwerk in den zin der wet. Bewezen
is, dat het vehikel kan rijden.
Op deze gronden vroeg de ambtenaar
vrijspraak.
Ook de kantonrechter achtte de tenlaste
legging niet wettig en overtuigend bewezen
Hij sprak den aannemer vrij.
Eerste berechting van overtre
ding der desbetreffende wet.
Woensdag heeft voor het eerst de wet be
treffende bescherming tegen luchtaanvallen
toepassing gevonden. Voor den politierechter
te Zutfen, Mr. A. H. v. d. Giesen, hadden
zich n.1. enkele personen uit Laren (G.) en
uit Winterswijk te verantwoorden, die op
den avond van 11 Maart, toen in de provin
cie Gelderland een verdoovingsproef werd
genomen, zich met verlichte rijwielen op
den openbaren weg hadden bevonden.
Uit het verhoor van de verbalisanten bleek
dat de verdachten zonder noodzaak hun
fietslantaarn hadden laten branden, ook na
dat zij van de politie een waarschuwing
hadden ontvangen.
De officier van justitie, Mr. W. J. H.
Stam, wees in zijn uitvoerig requisitoir op
het groote belang van de bevolking bij het
nauwkeurig opvolgen der luchtbescher
mingsvoorschriften, op overtreding waarvan
een maximum straf van 2 jaar en f 1000
boete staat.
Omdat de verdachten behoorden tot de
eerste groep van overtreders der nieuwe
wettelijke bepalingen volstond hij met het
eischen van een geldboete van f 25, su'os.
25 dagen hechtenis voor ieder.
De politierechter bepaalde het vonnis
conform den eisch.
Een inwoner van Lochem, die op den
avond van 11 Maart in zijn woning het
licht niet had gedoofd, werd conform den
eisch veroordeeld tot f 10 boete subs. 10 da
gen hechtenis, omdat er omstandigheden
waren, welke voor dit geval een meer cle
mente straf rechtvaardigden.
De rampspoed van een oorlog
kan vermeden worden.
Lansbury is gisteren uit Berlijn terugge
keerd. Hij verklaarde te hopen een bezoek te
kunnen brengen aan Mussolini. Voorts zei-
de Lansbury, dat hij er van overtuigd is, dat
de rampspoed, die een oorlog voor de wereld
zou beteekenen, vermeden zal worden en dat
hij gelooft, dat men zich van den oorlogs
geest verwijdert. „Ofschoon Hitier en ik er
ons rekenschap van geven, dat er moeilijk
heden zijn, geloof ik, dat Hitier evenals ik
zelf niet van meening is, dat met goeden
wil de moeilijkheden onoverkomelijk zullen
blijken."
Een toespeling makende op het resultaat
der niet-inmengingscommissie, zeide Lans
bury "niet de reden te zien, waarom de mo
gendheden niet bijeen zouden komen ten be
hoeve van den internationalen vrede.
Lansbury is van meening, dat het bij
wijze van proef gedane aanbod van Hitier
samen te komen met de andere mogendhe
den, Uiteraard na raadplegingen, met open
armen zou behooren te worden ontvangen.
„Niemand is het meer dan ik oneens met
de regeeringsvorm in Duitschland maar dat
is een kwestie, welker regeling alleen aan
het Duitsche volk behoort."
In het Lagerhuis is de vraag gesteld of de
regeering wist, dat Hitier verklaard heeft,
dat de Duitsche regeering bereid is deel te
nemen aan een nieuwe wereldconferentie.
Baldwin antwoordde hierop dat dit het geval
is. De houding der Britsche regeering, zoo
zeide hij verder, ten aanzien van deze kwes
tie is van tijd tot tijd duidelijk gemaakt.
Uiteraard zal de Britsche regcering bereid
zijn deel te nemen aan een wereldconfe
rentie op voorwaarde, dat volledige en al-
geheele onderzoekingen aantonen, dat een
dergelijke conferentie kans van slagen heeft
en mits passende voorbereidingen getroffen
zijn.
Ernstige schade toegebracht.
Naar pas thans hekend is geworden heeft
de voorzitter van den Raad van Volkscom
missarissen, Molotof, eenigen tijd geleden in
een bijeenkomst van het Centraal-Comité der
Communistische Partij nadere mededeelingen
gedaan over de sabotage in de sleutel
industrieën.
Hoewel nog niet alles bekend was van de
door Trotzkisten en andere agenten ge
pleegde sabotage, kon volgens Molotof wel
gezegd worden, dat aan het bedrijfsleven en
in het bijzonder aan de zware industrie ern
stige schade is toegebracht.
Volgens den premier hebben honderden
personen, die vooraanstaande functies in de
zware industrie bekleedden, en waarvan ve
len lid waren van de communistische partij,
zich jarenlang aan sabotage schuldig ge
maakt.
De verklaringen, die de beklaagden in de
jongste processen tegen de contra-revolution-
nairen hebben afgelegd, hebben nog lang
niet alles aan het licht gebracht, en de con-
tra-revolutionnaire activiteit zou dieper
wortelen dan men oppervlakkig zou denken.
Wegens fraude ter dood veroordeeld.
Naar de „Prawda" meldt, heeft de direc
teur van de electro-technische school te Mos
kou, Goerewitsj, voor studiebeurzen bestemde
gelden, ten bedrage van 142.000 roebel ver
duisterd, voor welk feit hij ter dood veroor
deeld is.
„De Reichszeitung der Deutschen Erzieher
publiceert de volgende advertentie: „Een
predikant, sinds lang partijgenoot en
Duitsch-Christeli.1 k, 33 jaar oud, blond
iNoordsche afstamming, vroolijk en cultu
reel, zoekt kennismaking met kern-Duitsch
meisje van goede familie, met hart voor
buis en beweging. Discretie verzekerd. Brie
ven met portretenz",
CALLANTSOQQ
De heer FI. Hoek en zijn echtgenoote
G. Hoek—Waij, hopen op 1 Mei a.s.
den dag te herdenken waarop zij
vóór 50 jaren in den echt zijn getre
den.
Gedurende deze halve eeuw hebben
zij bijna steeds in de Groote Keeten,
gemeente Callantsoog gewoond, waar
de bruigom vele jaren het timmer
vak heeft uitgeoefend.
Beide oudjes genieten nog een uit
stekende gezondheid.
Op de gisteren te 's-Gravenhage gehouden
jaarvergadering van de Kon. Ned. Automo
biel-Club, werd het volgende gezegd;
Het fiscale doel zou beter zijn gediend met
meer auto's, meer rijden,, meer verbruik.
Een lichaam als de K.N.A.C. heeft nooit
miskend en zal nooit miskennen, dat in zwa
re tijden zware lasten moeten worden gefo
gen. Maar ons aller oog dient toch gericht to
zijn op de toekomst en deze vraagt onafwend<
baar overgang van oud op nieuw verkeer,
Het landsbelang eischt niet verlenging maar
verkorting van den overgangstijd. Econo
mische en psychologische fouten als het leg-
tèfi van een deel der spoorweglasten op het
wegverkeer door het Verkeersfonds, wreken
zich op het terrein der verkeers-economie
en schokken het billijkheidsgevoel.
Dringend bestaat behoefte aan officieel
.en onpartijdig onderzoek naar de vraag, in
hoeverre met lastenverlaging meer rende
ment zou kunnen worden verkregen: een
kwestie, welke voor zoover hem bekend nog
nimmer op deze wijze in beschouwing is ge
nomen.
JEUGDIG INBREKER AANGEHOUDEN.
Maakte Nijkerk reeds jaren on
veilig.
In de jaren 1935 en 1936 werden te Nij
kerk inbraken gepleegd in de woningen van
de dames de W., de wed. A. van der B. en
den heer J. van V.
Het toen door de politie ingestelde onder
zoek had geen succes. Thans is zij er echter
in geslaagd den dader te arresteeren. Het is
de zeventienjarige A. van der C. uit Nijkerk.
De jongeman is naar Zwolle overgebracht,
waar hij een volledige bekentenis heeft af
gelegd. De jongen is voorloopig op vrije
voeten gesteld.
DOODELIJK MIJNONGELUK.
In den vorigen nacht is in de Dominiale
mijn te Kerkrade de 29-jarige ongehuwde
hulphouwer Fr. Arkenbosch, bij het verplaat
sen van een transportband, onder losrakend
gesteente bedolven en gedood.
Engeland waarschuwU
Hoewel er geen teekenen zijn, welke erop
wijzen dat een van beide partijen in "e
Spaanschen Burgeroorlog voornemens
zijn strijdgassen te gaan gebruiken,
de Britsche regeering het eenige dagen
leden toch nuttig geoordeeld beide PaI' 'e,_
te waarschuwen en te wijzen op het gevojj
dat het gebruik van strijdgassen zou hebD
voor het aanzien van de schuldige P8rtl'' f
Deze waarschuwing is overhandigd d
bemiddeling van de Britsche vertegenwow
digers te Hendaye en Valencia.
De regeering te Valencia heeft ge-
woord, dat zij niet voornemens is °ve
gaan tot het gebruik van strijdgassen, t
co heeft nog niet geantwoord.
De I.B. U. (Internationale Boks ^er
heeft den bekenden Canadeeschen w>6.
Lou Brouillard voor een jaar geschor-
gens onsportief optreden in verband
den onlangs plaats gehad hebbenden
strijd tegen Marcel Thil, waarbij dema.
kampioenstitel op het spel stond.
nager, Buckley, is voor zijn leven
qualificeerd.
