Texel's Flora, Fauna
en Landschapschoon
Vertrek mijnenleggers
Abonneert U op dit blad
NU VAREN
Rijkdom voor nu en later
per E.S.O.N.A.
Dinsdag 24 Augustus 1937
Tweede Blad
Afscheid met een lach
en een traan
Frans Zoons derde te Edam
Het arme dier
Bekendmaking
V erkeersovertreding
Reisplan voor Hr. Ms. Jan
van Amstel, Pieter de Bitter,
Abraham Crijnssen en
Eland Dubois
Actie voor een garnizoen
te Amsterdam
Groentehal „Het Centrum"
geopend
Groentehal „De Kroon"
geopend
Burgerlijke Stand van Den Helder
De laatste Ford - Schiphol
excursie
Zomerconcert
Oranje Harmoniekapel
Dr. Jac. P. Thijsse over:
Een stukje Texelsch schoon:
het „Doolhof', een oud boschje met beukenboomen bij Oudeschild
naar Schoorldam, Alkmaar
en Amsterdam
Retours vanaf f 0.55
Russische invloed in
het wereldgebeuren
Een zomersche avond. Langs de Buiten
haven heerscht een gezellige drukte. De vier
mijnenleggers A, B, C, D, n.1. Hr. Ms. „Jan
van Amstel", „Pieter de Bitter", „Abraham
Crtjnssen en „Eland Dubois", zullen straks
naar Vlissingen vertrekken, vanwaar de lange
reis naar tropisch Nederland wordt aanvaard.
Vijf minuten voor negenOp het Wacht
schip wordt Taptoe geblazen.
D« vier sierlijke schepen liggen nog rustig
langs de vlotten voor het gebouw van den
Krijgsraad, twee aan twee naast elkaar. De
bemanning hangt over de railing en een paar
jongens spelen nog op het vlotje voor de „Jan
van Amstel". Een leuk joch van een jaar of
tien ziet nog even kans tegen het boord op te
klauteren en krijgt een laatste omhelzing van
Vader.
Dit tafereeltje trekt de aandacht van het
publiek en hier en daar gaat een juichkreet op.
Drie minuten voor negenBootsmans
fluitjes klinken. Het wordt nu „meenens", het
„Voor en achter" klinkt door de avondstilte.
Zware rookwolken komen uit de schoor-
ateenen; reflectors worden aangestoken, over
tollige trossen reeds losgegooid en ingehaald.
Negen uurOp de „Eland Dubois" klin
ken commando's. De telegraaf rinkeltde
laatste trossen worden losgegooid.
Drie stooten op de fluitik vaar achter
uit! Het sohip schiet achteruit de haven in.
Met enkele minuten tusschenpoozen maken
achtereenvolgens de drie andere schepen los,
vlót en handig manoeuvreerend.
Het is nu doodtij. De „Jan van Amstel"
gaat het laatst van den kant. Als de vier
scheepjes alle midden in de haven zijn aan
geland, worden seinen gewisseld en stoomen
zij in kielzog de haven uit. Hr. Ms. „Pieter de
Bitter" voorop, onder commando van den
luitenant ter zee le kl. Jhr. Van Beek en
Donk, den divisie-commandant. Dan volgt Hr.
Ms. „Jan van Amstel", onder commando van
den luitenant ter zee 2e kl. G. B. Fortuyn.
Als derde volgt Hr. Ms. „Eland Dubois", on
der bevel van. den luitenant ter zee 2e kl. E.
J. C. van der Horst, terwijl Hr. Ms. „Abraham
Crijnssen", onder commando van den luitenant
ter zee le kl. J. R. L. Lebeau, de rij sluit.
Op het laatst wordt nog menige afscheids
groet gewisseld en terwijl we de silhouetten
van de sierlijke scheepjes de haven uit zien
varen, herinneren we ons nog dien laatsten
afscheidswensch van de „Van Amstel" ko
mend: „Ajuu, Jan'k zal een leeuw voor
je meebrengen
Gisteren is de Ronde van Edam over een
afstand van ongeveer 65 km verreden. Bij de
nieuwelingen was onze jonge stadgenoot Frans
Zoons weer van de partrj. Na een goede course
gelukte het hem als derde binnen te komen.
Hij won daarmede den fraaien „Jansenbeker".
Een bewoner van de Vijzelstraat deed aan
gifte dat z(jn hond is mishandeld.
In verband met het afsteken van vuurwerk
op Koninginnedag, wat in vele gevallen niet
zonder gevaar voor den naaste gebeurt, ves
tigt de vervangend commissaris van politie er
de aandacht op, dat ingevolge art. 168bis der
algemeene politieverordening het verboden is
vuurwerk of ontplofbare stoffen te verkoopen
aan personen beneden 21 jaar.
Een automobilist, die den vluchtheuvel op het
Koningsplein aan de linkerzijde voorbijreed,
werd door middel van het 3.of 2 dagen
systeem aan het verstand gebracht, dat dit niet
is toegestaan.
Vertr. Vlissingen: Maandag 30 Aug. '37.
Aank. Gibraltar: Zaterdag 4 Sept.
Vertr. Gibraltar: Vrijdag 10 Sept.
Aank. Napels: Dinsdag 14 Sept.
Vertr. Napels: Zaterdag 18 Sept.
Aank. Alexandria: Vrijdag 24 Sept.
Vertr. Alexandria: Woensdag 29 Sept.
Aank. Port Said: Donderdag 30 Sept.
Vertr. Port Said: Donderdag 30 Sept.
Aank. Suez: Donderdag 30 Sept. of
Vrijdag 1 October.
Vertr. Suez: Vrijdag 1 October.
Aank. Aden: Woensdag 6 October.
Vertr. Aden: Dinsdag 12 October.
Aank. Bombay: Woensdag 20 October.
Vertr. Bombay: Maandag 25 October.
Aank. Colombo: Vrijdag 29 October.
Vertr. Colombo: Dinsdag 2 November.
Aank. Sabang: Zaterdag 6 November.
Indien de weerberichten omtrent de
Golf van Biskaye ongunstig lulden,
wordt op 1 September 1937 Brest aan
gedaan.
Amsterdam, 21 Aug. Het uitvoerend
comit étot verkrijging van een garnizoen te
Amsterdam heeft aan Zijne Excellentie den
Minister van Defensie een request gezonden,
waaraan wij het volgende ontleenen:
„Op aandrang van verschillende zijden heb
ben ondergeteekenden zich gevormd tot een
comité, dat uiting wil geven aan een reeds
lang gekoesterden wensch van vele Amster
dammers om wederom te geraken tot de' ves
tiging van een garnizoen van beteekenis in de
hoofdstad. De betuigingen van adhaesie ge
werden ons in overstelpende mate
Jan in 't Veltstraat No. 120.
Reeds vorige week Vrijdag heeft de opening
plaats gevonden van een nieuwe groentenhal
in de Jan in 't Veltstraat, luisterende naar
den naam van „Het Centrum", een filiaal
alzoo van de gelijknamige hal in de Koning
dwarsstraat. Het nieuwe bedrijf (van een oude
zaak!) maakt een properen indruk, terwijl als
voornaamste waren verkocht worden groen
ten, fruit en aardappelen. In het bijzonder zij
vermeld blikgroenten en gekookte bieten, ter
wijl aardappelen en worteltjes op wensch van
U geschrapt worden.
Kroonstraat No. 40.
Zaterdag heeft de heer G. van Os in het
pand Kroonstraat No. 40 een hal geopend voor
den verkoop van groenten en fruit. Deze zaak
is een filiaal van den winkel aan de Spoor-
gracht en maakt een zeer netten indruk.
Diverse bloemstukken waren op dezen eer
sten dag aanwezig en waren even zooveel
bewijzen van een tevreden cliëntele.
Wat de te verkoopen artikelen betreft, als
voornaamste zijn hiervan genoemd alle soor
ten vruchten (in een groote verscheidenheid
van kwaliteit en prijs), groenten en bus
groenten. Het geheel is, zooals wij reeds
schreven, keurig ingericht.
van 23 Augustus 1937.
BEVALLEN: M. Stam—Veer, d.; G. Ma-
chielseKneifer, d.; N. SchoonhedenMooij,
z.; A. BeekLandman, z.; M. NabbenWe
zelman, z.
ONDERTROUWD: J. van der Hoek en M.
M. Leen.
OVERLEDEN: E. C. M. Lutzke, (m.), 1
dag; S. Kruk (v.), 31 jaar.
Bijna vjjftig procent van de deel
nemers maakt een luchtreisje.
De regenjassen, die gisterenmorgen meege
nomen waren, toen we onze laatste Ford-
Schiphol-excursie maakten, konden in de bus
blijven hangen. Het bleef droog, den heelen
dag en dus werkte het weer mee om de stem
ming op peil te houen, terwijl de radio, in de
bus van v. Scheyen, daartoe ook een handje
meehielp en de jongelui, achter in de bus hun
steentje bijdroegen. Er werd gebabbeld en
gezongen en voordat we in Amsterdam wa
ren was het gezelschap als 't ware een groote
familie, die een dagje met elkaar op stap
was. 't Zijn niet alleen de jongelui, die over
een groot aanpassingsvermogen beschikken.
Ook de ouderen weten zich gemakkelijk en
vlot aan te sluiten, waardoor de geest gezel
liger wordt.
Natuurlijk wekte de Fordfabriek de noo-
dige bewondering, èn om zijn properheid èn
om zijn geraffineerde wijze van werken.
Voor de luchttochtjes op Schiphol meldden
zich bijna vijftig procent van de deelnemers
aan, die het voorrecht hadden, hun luchtdoop
met de Citroenvlinder, een luchttaxi van de
K.L.M., te mogen maken. En natuurlijk wa
ren allen weer even enthousiast, toen ze den
beganen grond onder de voeten hadden.
De thuisreis werd weer gemaakt over Haar
lem, Bloemendaal, Bergen en Schoorl. In
Bergen werd „aangelegd" bij het Lunapark
en daar waren in het bizonder de jeugdige
deelnemers van onzen tocht niet weg te ha
len. De gezellige ruime speeltuin, met de uit
stekende speelwerktuigen, is altijd weer een
attractie en zelfs de ouderen voelen zich hier
weer jong. Om kwart voor acht stapten we
weer in de bussen en om even half negen
arriveerden we veilig in Den Helder, waar
mee we voor dit jaar onze Ford-Schiphol
excursies afsloten.
Morgen naar „Artis".
Morgen heeft onze laatste excursie van dit
jaar plaats. Een tocht voor jongeren en oude
ren naar Artis. Wij verzoeken de deelnemers
ervoor, om vijf minuten voor acht present te
zijn. Om acht uur precies wordt van ons
kantoor vertrokken.
Het is wenschelijk, dat men brood mee
neemt.
3e Zomerconcert te geven door de „Oranje
Harmoniekapel", dir. Jac. J. W, Hertsworm, in
het plantsoen op hedenavond.
Programma
1. Psalm 138.
2. Marsch. Sous of the Brave, J. Bidgood.
3. Ouvert. Poête et Paysan, F. v. Suppé.
4. Kleine Concert Polka voor Piccolo,
Jac. J. W. Hertsworm.
Solist de heer A. ten Klooster.
5. Oud-Hollandsche Boerendansen, W. F. Siep.
6. Frühlingserwachen. Romanze, E. Bach.
7. Luisa di Montfort. Solo voor clarinet.
M. Bergsen.
Solist de heer H. Beije,
8. Potpourri Verdiana. H. Kliment.
9. Marsch Jamboree. Jac. J. W. Hertsworm.
Texel is in de mode. We zijn nu „omgeroe
pen" ook. Maar het belangrijkste teeken des
tflds is de opening van het vliegveld met op
iederen Zaterdag zes diensten heen en weer:
Eierland—Schiphol! En de T.E.S.O., Texel's
eigen stoombootonderneming vaart iederen
dag extra diensten, vervoert iedere week dui
zenden passagiers Aldus schrijft dr. Jac. P.
Thijsse in de „Groene" van j.1. Zaterdag.
Het is vooral te doen om de vrijheid, de
ruime duinen, de breede stranden, de frissche
lucht Alleen bij Oude Schild stinkt het nog al
eens door de vischmeelfabriek en zuivelin-
richting, wat heel jammer is en daar moeten
we dat op zien te vinden. Want we mogen
geen vlekje dulden op ons juweel.
De belangstelling in Texel is begonnen om
de flora. Toen ik nu bijna vijftig jaar geleden
op Texel ging wonen, kreeg ik van mijn
vriend en oud-leeraar Dr. C. Kerbert een nogal
zeldzaam boekje mee: „De Plantengroei van
de Noordzee-eilanden", door Franciscus Hol-
kema, in leven doctorandus in de Wis- en
Natuurkundgie Wetenschappen.
Dat boek was Holkema's dissertatie, maar
hij heeft zijn promotie niet mogen beleven.
..op li jurli 1870, toen hij nog zoo even,
schijnbaar in welstand, een drukproef had
nagezien, werd hij door een geweldige bloed
spuwing overvallen, die, binnen een uur tijds,
aa n zijn veelbelovend leven plotseling een
einde maakte".
Inderdaad een veelbelovend leven. Deze
..Plantengroei" is nu nog altijd onontbeerlijk
voor ieder, die een degelijke studie wil maken
van de belangwekkende flora van onze Noord
zee-eilanden. Wanneer wij denken aan Hol
kema's tragisch lot, dan komt ons voor den
geest ook het heengaan van een ander jong,
groot geleerde in onze dagen: Dr. J. W. van
bieren, die ons verrijkt heeft met zjjn beroem
de studie over de duinen van Terschelling,
rhj heeft voor ons de duinen gemaakt tot
figuren vol leven en bedrijf, met een eigen
bestaan, dat wij liefst zoo weinig mogelijk
zullen verstoren. Zij beloonen ons dan door
telkens nieuwe schoonheid.
Het is in hoofdzaak om de flora en om
de duinvormen, dat het Staatsboschbeheer
in overleg met de Staatscommissie voor
Natuurbescherming haast alle Texelsche
duinen en een groot deel van die van
Vlieland en Terschelling tot Natuurmonu
ment heeft verheven.
De vogels.
Na de flora en de duinen komen de vogels.
Het groote publiek denkt, dat de vogels in de
eerste plaats komen. Nu, dat doet er weinig
toe. Inderdaad is er over de vogels het meest
gesproken en geschreven en zijn ze het over-
vloedigst in beeld gebracht. En op vogel-
gebied heeft de Natuurbescherming op Texel
haar schoonste resultaten bereikt, door dat de
Mui nu wel voor goed een sterke bezetttng
lepelaars heeft gekregen en de broedplaatsen
van de Vereeniging tot Behoud van Natuur
monumenten gastvrijheid hebben kunnen ver
leen aan de Steltkluut en de Middelste Zaag-
bek.
Het Staatsboschbeheer, de Vereeniging tot
Behoud van Natuurmonumenten en voor
Vogelbescherming houden zorgvuldig de wacht
voor Texel's vogelbevolking en verschaffen
meteen de gelegenheid, om kennis te maken
met al die heerlijkheid.
Het Oude Land.
Tusschen de duinen aan de Westzijde en de
moerassen en plassen langs den Oostkant ligt
het Oude Land, met zijn kern van zand en
keileem, dat zijn hoogste verheffing heeft in
den Hoogen Berg met zijn zware beuken en
ahorns. De polders in het Noorden, Eierland,
Prins Hendrik en de Eendracht zouden we het
Nieuwe Land kunnen noemen.
In het Oude Land liggen de schilderachtige
dorpen Burg, Waal, Oostereind, den Hoorn en
de nog schilderachtiger buurtjes en afzonder
lijke boerderijen.
De oude Texelsche boerderq
De oude Texelsche boerderij, het groote
vierkante gebouw met zjjn hoog pyramidaal
dak, riet met smallen dakpanzoom, verrast u
overal door zijn eenvoudige en indrukwekken
de schoonheid. Die „Stolpen" zijn verschillend
van grootte, verschillend van welvaart, maar
haast allemaal zijn ze mooi, doch enkele
hebben reeds een gegolfd ijzeren dak en dat
is minder aardig.
Sommige staan boudweg open en bloot in
het vrije veld, zonder eenige beschutting tegen
(Foto J. Nauta, Den Burg.)
wind of zon. Andere hebben zich een mantel
verschaft van struiken en boomen, geschoren
door den zuidwester.
Dit houtgewas, met nog een paar eende-
kooien, wat wegbeplanting en enkele ver
strooid liggende boschjes vol „geriefhout",
waren tot veertig jaar geleden zoowat alles
was Texel aan „bosch" te vertoonen had.
Thans is er een nieuwe trek In het
landschap gekomen door de Staatsbos-
schen, die beslag hebben gelegd op een
deel van de duinen en op de indertijd In
engen kring zoo beroemde Mient. Wij
hebben van die bosschen goede verwach
ting.
Winst en verlies.
Intusschen is het Oude Land ook sterk ver
anderd. De dorpen hebben nieuwe wijken ge
kregen en zijn ook innerlijk vernieuwd. Aan
Den Burg zijn daardoor veel halfwilde tuinen
|hiet weelderigen groei van vlier en lijsterbes
verdwenen en daarmee gingen ook de spot
vogeltjes heen, die vroeger bij dozijnen paren
in en om het dorp broedden en de zomerdagen
en nachten vervulden met hun blij gezang.
Veel hooiland en weiland is omgezet in bol
lenvelden en graanakkers. De beroemde polder
Waalenburg heeft een bemaling gekregen, is
daardoor geheel van karakter veranderd en
heeft daarmee zijn fabelachtig rijke vogelbevol
king ingeboet. Zoo staat er tegenover winst, die
wij behaalden, ook weer groot verlies.
Het Oude Land is bij de bezoekers van Texel
nog lang niet genoeg bekend. Daar liggen
rondom de dorpen en zelfs van dorp tot dorp
alleraardigste wandelwegen en voetpaden.
Men gaat in dezen tijd te veel op rolletjes.
Gelukkig leeren de menschen nu ook hun voe
ten wat meer en beter gebruiken. Texel is bij
uitstek een land voor wandelaars, niet alleen
over strand en duinen, maar ook door de weiden
en langs de akkers. Ik ben er nog al bang voor,
dat sommige van die paden in onbruik raken
en dat men daardoor het gebruiksrecht verliest.
En het zou ook niet kwaad zijn, wanneer nog
nieuwe paden konden worden ingesteld.
Nu de belangstelling in Texel zoo groot is
geworden, gevoelen we de noodzakelijkheid, niet
alleen om te behouden, wat wij tot nu toe heb
ben geleerd te waardeeren, maar ook te be
vorderen, alles wat tot nog hooger waardeering
leiden kan.
Het gemeentebestuur van Texel en de
Texelsche bevolking vinden hier een
schoone taak en mogen zich hierbij over
tuigd achten van de dankbare belang
stelling van alle kenners aan den vasten
wal.
Texel is een der belangrijkste factoren
voor de bewoonbaarheid van Nederland ln
de volgende jaren, in de volgende eeuwen.
dagelijks (ook Zondags)
H et spel, dat verschillende Europeesche
mogendheden achter de schermen spelen,
heeft vaak een zeer duister element. Wan
neer we hier, naar aanleiding van een be
schouwing in het „Hbl.", een en ander over
het werk van Rusland schrijven, dan bedoelen
wij daarmee niet te zeggen, dat de andere
landen vrij uit gaan. De strijd in Spanje is
een te duidelijk bewijs, dat van tal van kan
ten die duistere politiek wordt gevoerd, doch
in het bizonder door de communistische en
fascistische staten.
De invloed van Moskou op de internationale
politiek der jongste jaren is even machtig als
funest schrijft het „Hbl.". Als wij lezen,
dat Sowjet-Rusland thans druk bezig is het
verdeelde China tegen Japan op te zetten,
dan kunnen wij ons best voorstellen, dat het
tsaristische Rusland dit in vroeger jaren met
hetzelfde animo zou hebben kunnen doen. In
menging in de politiek van andere landen i3
geen verschijnsel van dezen tijd.
Alleen geschiedt zij nu openlijker en direc
ter, zooals de burgeroorlog in Spanje heeft
getoond en zooals het conflict in China thans
toont. Uit Engelsche bron verluidt, dat op het
oogenblik op Sowjetgebied oorlogsvliegtuigen
voor de regeering te Nanking worden gemon
teerd en dat de Sowjet-Unie het geven van
militairen steun overweegt. De Russische ge-
neeraal Blücher geheimzinnige figuur uit
het recent verleden zou in het geheim een
bespreking met een der Chineesche legerbe
velhebbers hebben gehad terzake van Russi
sche hulp aan China.
De Sowjet-Unie poogt met de gebrui
kelijke intensiteit profijt te treken van
haar reeds sedert tal van jaren in China
gevoerde agitatie. Begin dezer maand
reeds werd van Japansche zijde gemeld,
dat de Komintern met de Chineesche
communisten samenwerkt. Er zou een
voortdurend contact bestaan tusschen
Moskou en Tsjang kai-sjek.
Officieel is door de Japansche autoriteiten
zelfs medegedeeld, dat er in de provincie
Tsjahar 200 Sowjet-officieren zijn aangeko
men om de leiding van het Chineesche com
munistische leger op zich te nemen. Hier zou
dus hetzelfde geschieden als in Spanje, waar
naast de Spanjaarden zelf buitenlanders
daar echter aan beide kanten strijden.
De Europeesche mogendheden, het is niet
te verwonderen, slaan met eenige bezorgdheid
de ontwikkeling der gebeurtenissen in China
gade.
HERMAN NYPELS'
KLEDINGMAGAZIJNEN, DEN HELDER
Vraagt onze voorwaarden voor
ABONNEMENTS-KLEDING.
Practisch en in het bereik van iedereen.
Natuurhistorisch Museum. Elke week:
elk< Woensdagmiddag van 35 uur, eiken
Saterdagavond van 710 uur, den eersten
Woensdag van elke maand van 810 uur,
den eersten Zondag van elke maand van
3—5 u.
Aquarium Zoöl. Station. Voor het publiek
geopend: dagelijks van 912 en van 13.30
17 u. Zaterdags van 912 uur.
Bioscopen:
Rialto-theater, Spoorstraat, aanvang half 8:
„Ave Maria" en „The singing Kid".
Tivoli-theater, Spoorstraat: aanvang half 8:
„Een droom van liefde" en „Een zeker jong
meisje".
Witte Bioscoop, Koningstraat, aanvang half 8:
„De verborgenheden van Parijs".
Opgenomen om 8 uur hedermorgen.
Hoogwater heden 9.25 22.10
Laagwater heden 3.30 16.20
Hoogwater Woensdag 10.00 22.45
Laagwater Woensdag 4.05 16.50
Licht op heden 21.35
Barometerstand Den Helder 766.8
Temperatuur zeewater 17.3
Temperatuur lucht 15.0
Hoogste temperatuur lucht, gisteren 17.7
Laagste temperatuur lucht gisteren 14.3
GESLAAGD: Te 's-Gravenhage slaagde
Zaterdag 14 Augustus voor het examen Wis
kunde L.O. de heer H. Korrelboom, alhier.
