De Brabantsche Briet
RADIO
van
Het verboden
grondgebied
PROGRAMMA
door Dennis Wheatley
Ulvenhout, 30 September 1937.
Amico.
'Nen barnsteenen
gloei tintelt deur
de ritselende
Herfstbosschen.
Als deur gebrand
glas bloeit de Oc-
toberzon deur 'nen
hemel van dunnen
peerlmoer. Deur-
ambert ze de
Wijnmaand lijk
'nen rijken trossel
groene druiven.
En ge mot wel
n hart hebben ge-
Igk aan 'nen mis
bakken plavuis, als 't geluk om deuze Schep-
pingspracht nie deur oew zielement slurpt
als water deur 'n spons.
Ge mot wel 'nen pessimist zijn, zoo erg
als den apostel Thomas, als gedeuzen nabloei
van matten brons tot geslagen goud nie den
schoonsten vindt van 't heele jaar!
Maar allee! Laat ik 't daar nie over
hebben. Ik schrijf deuze brieven nie veur
tiepen, die te stom ofte geleerd zijn, °m
gelukkig te worden bij 'nen karmozijnen
wingerd, die in den Herfstigen kleurenbloei
te fonkelen staat als énen boekee! Ik schrijf
deus brieven nie veur trotserikken, die d r
eigen „nie afgeven" kunnen mee 'nen boer,
die zoo geren deur den buiten kuiert, dikkels
zonder te letten op waar ie in trapt!
Ik schrijf ze, omda 'k er nie buiten kan
te praten over gelukkige, over plezierige en
over schoone belevenissen. Over dingen die
't zielement beruuren als 't zonnewindeke
den bronzen kastanje, den vurigen eik, den
gouwen plataan.
Zekers ook den sturm mot 'r 'ns deur-
rauschen! 'Nen keer mot 't bloeiend geblaart
rijp wegvallen in t' Niks, om weer plek te
maken veur den jongen bottel; zekers is dat
zoo in de wisselingen veur 't gewas en
mensch, maar daarmee valt oewen voorkeur
nie weg!
En ik heb dieën voorkeur nou eenmaal veur
't schoonste tij van 't jaar! Dat is; elke
maand van 't jaar
Want hij is zoo schoon, dieën bussel maan
den, als 'nen bussel blommen. De leste is altij
weer de alderschoonste, omdater niks
dan schoone blommen zijn!
Ik kan er niks aan doen, da'k nooit uit
gekeken kom op die Ulvenhoutsche zonne
velden, waardeur de spiegelende Mark kron
kelt, waarin des zomers de runders tot den
buik in 't water staan.
I kan er niks aan doen, da'k nooit uit
gekeken kom op die Ulvenhoutsche sneeuw
velden, mee niks er in dan 'n bonte kraai, die
daar eenzaam wegwiekt onder de dikke, lage
winterlocht mee 'n streep rood aan 't Westen.
Ik kan er niks aan doen, da'k nooit uit
gekeken kom op die Ulvenhoutsche voor
jaarsvelden, die blank den hoogen hemel
weerspiégelén mee de witte wolkenklodders,
die als melk op de natte velden drijven. Of
waaruit ,op 't nuchter windeke, millioenen
zonnesterren spatten, recht oew oogen in!
Ik kan er niks aan doen, da'k nooit uit
gekeken kom op die wije Najaarsvelden,
waarover de hemelen spoeien in jagend ge
weld, in duuzenderlei kleur- en schaduwen-
spel.
Kan ik 't helpen, da'k den Allerzielenrouw
op den buiten evenmin zou willen missen, als
den bloeienden pruimenboogerd omtrent
Paschen
't Is alles misschien 'n bietje gek veur den
stadsmensch, maar ik heb éénen houvast: al
dat schoons komt van den zelfsten Schepper
en dien heb 'k nog nooit op knoeiwerk ge-
trapeerd....,.!
En 't is in Augustus da'k 't Najaar al ruuk
en geren komen zie!
En 't is in Januari, da'k naar 't eerste
nuuwe spierke speur en da'k zoo geren komen
zie!
En 't isen 't is altij zoo, want wie
van den buiten houdt, die wordt gulzig naar
't volgende schoons.
En wie dat nie verstaat, die raad ik aan
z'n zielement 'ns rap naar d'uitstoomerij te
laten brengen, misschien komt er dan weer
'n bietje kleur en fleur op.
Ja, 'k weet 't, al ben 'k dan maar 'nen
boer:
Daar zijn soldaten, die niks dan strepen
21 Daar zijn officieren, die niks dan blikken
sterren zien.
Daar zijn schoolmeesters, die niks dan
't volgend examen zien.
Daar zijn kantoormenschen, die niks dan
d'oogen van den baas zien.
Daar zijn rijken, die niks dan effecten
mantels zien.
Daar zijn boeren, die niks dan uiers zien.
Geleerden, die niks dan bedrukt pampier
zien.
Eerzuchtigen, die niks dan roem zien.
Heerzuchtigen, die niks dan slaven zien.
Maar daar zijn dan toch ook nog m e n-
s c h e n; nog veul zelfs, die aan strepen en
sterren, examens en bazenoogen .effecten en
melkemmers, geleerdheid, eer en macht sjuust
genogt 't gewitwel hebben, om in den buiten
gelukkig te zijn, dat is: Onzen lievenheer
te zien en 't is veur ziilken, da'k ook geren
m'n brieven potlooi!
Amico, ik werk geren. Greet pak ik
's mergens m'n gereedschap op! Maar
greter nog zet 'k ten avond in den hoek. En
ik geloof, dat 'nen mensch sjuust zoo'n klein
bietje den hekel aan z'n bestaansarbeid hebben
mot, om wezenlijk gelukkig te kunnen zijn.
Om plek veur 'n ideaaltje open te kunnen
houwen.
Menschen, die zoo heelegaar in den arbeid
opgaan, die b.v. tot in den nacht op hooge
studeerkamers zitten en nie meer weten dat
daar benejen vrouw en kinders zijn,
menschen, die werken en zurgen en kop-
breken tot ze in bed vallen en nie weten dat
er aan den overkant 'n gezellig pinteke te
drinken is, of 'n paar straten verder 'n
theater openstaat,
menschen, die ploeteren en sappelen en
slaaf-van-den-arbeid zijn en nie weten dat er
'n schoon boek, 'nen plazierigen gezinsavond
of 'n lollige vergadering bestaat,
menschen, die uit egoisme, eer- of heb
zucht, of andere ondeugd den arbeid boven
dlles stellen, 't zijn ongelukkige idioten,
waarmee ik, gij en ginnen weidenkenden
mensch, praten kan. En veur zulken schrijf
ik m'n brieven nie.
Want dan kunt ge evengoed praten en
schrijven veur keisteenen, stofzuigers en tafel-
pooten en zoo, want diehebben ook gin
ziel, ginnen geest, gin kloppend hart.
En 't is dus heelegaar nie gek, maar veul
natuurlijk, dat ge meestal veul meer leut kunt
hebben om de geestigheid van 'nen gezonden,
deurgewinterden landlooper, dan van den een
of anderen excellenten meneer, die van veuren
nie weet, dat ie van achteren leeft.
En als ge 'ns leutig en gezellig reizen wil,
origineelen spot hooren over de gewichtige
politiek, over de slechte tijen en 't nuuws van
den dag, reis dan derde en gin eerste klas,
waar 'nen schijnmillionnair of 'n kamerlid oe
zoo geesteloos meugelijk verveelt mee 'nen
tandenstoker; noch tweede klas, waar de
knechten van die tandenstokers 't zelfde
werk zitten te doen mee 'n „muzikale" tong!
Geest, echten gezonden geest,die is veul
democratisch, want ge kunt 'm vinden bij den
baron en bij den landlooper.
Maar ge vindt 'm nooit bij den democraat,
die democraat is mee de heimelijke bedoeling,
ooit gelijk te komen meè den baron! 't Eenige
geestige aan _zo'nen tief) is, dat ie dan rap
z'nen democratischen rok omkeert. Daar
kunt ge dan veul leut om hebben, maar
da's zijn schuld nie! Da's heelegaar per
ongeluk.
Amico, ge zult oew eigen afvragen: waar
wil den Dré naar toe?
Man, ik weet 't eiges nie.
'k Wou eerst over de gouwen Najaars-
bosschen geschreven hebben, maar ongemerkt
kwam ik van de boomen onder de menschen
terecht. En dan is 't zóó gesteld, mee 'nen
durpeling, dan geraakt ie nogal grif van
koers. Of 't alleen mee den durpeling zoo
gesteld is, betwijfel ik toch nog! Want daar
zijn ook wel stedelingen, die geregeld uit den
koers zijn en nie zoo weinig
Maar om dan onder de menschen te blijven,
nog efkens 'n veurbeeldeke om iets van daar-
sjuust te klèèren.
Ik zee zoo: „den mensch mot aan zijnen
bestaansarbeid sjuust zoo'n bietje den hekel
hebben, dat ie gelukkig leven kan. Da's mis
schien 'n tikske vrimde waarheid op 't eerste
gezicht (veural veur baozen, die veul knechts
in 't werk hebben!), maar toen ik dat zoo
zee, toen docht ik onwillekeurig aan den
Fielp. Zonder dat ie 't me ooit gezeed hee, of
laten merken: ik weet zekers dat den bakker
z'n bakkerij 'n waschechte pinnetentie vindt.
Niettemin, amico, hij staat er eiken dag, veur
IDYLLE AAN DE MOLENBEEK.
dag en daauw, als de sterren nog amper ver
bleekt zijn, al in te ploeteren! Maar ik wil
maar zeggen: den Fielp bezit 'n ideaal,
'n gróót ideaal: „Hulvenout mot hexselsior!"
Daarana werkt ie dus in z'nen vrijen tijd.
En wat ie al klaargemaakt hee(Ik kom
er nie van af. Mot 't woord weer noemen!)
Zie maar 'ns naar onze leste feesten!
Hij vergadert er veur, confereert, corres
pondeert (op 't schrijfmachien!) hectografeert
(dat den inkt in z'nen nek zit) redeneert en
hee t' altijd mee al de wijven aan den stok,
dat ge nie snapt waar den kearel den energie
vandaan sleurt. Hij is er zelfs, al ruim dertig
jaren gelejen, veur in de politiek gegaan. In
den Raad. En al is ie dan al 'n bietje ijdel
daarvan geworden misschien, z'n bedoelingen
zijn zuiver als kristal en mee tanden
stokers „werkt" ie nog nie!
Nou zou dat lastig gaan, want hij bezit
ginnen eenen tand meer. De leste „stronken"
die nog in z'nen mond stonden 't leek veul
op 'n afgebrand bosch daarbinnen hee-t-ie
er uit laten slèèpen en...... hee toen 'n valsch
gebit laten aanmeten.
Ge mot 'm dat verhaal hooren doen, amico.
Ge lacht oew eigen 'n kriek.
„Heerst most ik appen," zee-t-ie.
„Happen? Waarin?"
„Hin den was zee dieën witkiel, maar 't leek
wel s(censuur. Dré). Bah, wa'nen
smerigen smaak."
„Moesten er dan eerst oew ouwe tanden
nie uit, Fielp 1"
„Vaneigens. Maar dat beteekende nog
minder has niks. Na twee dagen apte-n-ik-al.
Bah!" Hij spoegde-n-op den grond, ,,'t Wierd
ook tijd, Dré, want ik stond op 't lest bij al
m'n redevoerings veur schandaal."
„Ge dee 't dus veur de mooite?"
„Waar dan veur?"
„Om te eten!" ,.i .....i
„Heten Mee die dingen beten Man, da's
net zoo honmeugelijk has mee twee outen
pooten de onderd meters te loopen in tien
seconden! Neeë, has ik gaai heten, dan steek
'k veuraf m'n tanden in m'nen zak. We worren
houd Dré, veul houd!"
„Oud? D'n duuvel z'n malle
„Jawel. Z'n malle moesie, maar has ik m'n
heigen 's mergens gewasschen en haange-
kleed eb, dan ben 'k nog nie klaar man!"
„Neeë?"
„Zekers, neeë! Dan mot ik heerst nog m'nen
bril veur m'n hoogen, dan m'n hondergebit
op z'n plots zetten en dan m'n boventanden.
Man, has ik millioennair was, dan moest ik
ginnen kamenier ebben, maar 'n constructeur
veur m'n twalet! Dieën kop van mijn is nou
sjuust 'n mecanodoos, Dré, maar ge kunt
er maar héén figuurke mee maken: Fielp
Beeckers!"
„En zit 't makkelijk?"
„Rot! 'k Heb net 'n gevoel hover me, hof
'r haltij 'nen eelen bos peeën huit m'nen kop
angt!"
„Ga dan 'ns terug naar dieën witjas,
Fielp."
„Ek gedaan. Maar d'n dieën zee, dat tgoeü
zit.' Nou, ik mot zeggen: dieën witte is per
slot den man van t' vak. Die zal 't dus wel
weten endie voelt 'r trouwens niks
van'ok!"
„Ze bevallen oe dus slecht."
„Ze bevallen me 't beste hin m'nen broek-
zoJtï. Dré!"
Ge ziet, amico, wat ie veur z'n ideaal over
hee!
Maar bakkenallee dat beschouwt
ie als, nouja, als den „Maandag" van z'n
bestaan.
Maar niemand zal den durf in z'n lijf
hebben, om te beweren, dat sjuust den Fielp
nie veul bereikt!
Niemand, dan.- den een of anderen
geesteloozen erwtenteller, die gin procent
geluk bezit van den Fielp z'n portie!
En nou schei 'k eraf.
Veul groeten van Trui, Dré III en als altij
gin horke minder van oewen
t.a.v.
DRé.
ZONDAG 3 OCTOBER 1937,
Hilversum I.
8.30 KRO. 5.00 NCRV. 7.45—11.30 KRO.
8.30 Morgenwijding.
9.30 Gramofoonmuziek.
10.15 Hoogmis.
12.00 Gramofoonmuziek.
12.15 KRO-orkest (Om 1.00 Boekbespreking)
2.00 Vragenbeantwoording.
2.45 Gramofoonmuziek.
3.00 Russisch koor „Choeur Ukrainien" (Om
3.20 Gramofoonmuziek).
4.00 Ziekenlof.
4.55 Sportnieuws.
5.00 Gewijde muziek (Gr.pl.)'.
5.50 Nederl. Hervormde Kerkdienst, Hierna:
Gewijde muziek (Gr.pl.),
7.45 Sportnieuws.
7.50 Missiepraatje.
8.10 Berichten ANP. Mededeelingen.
10.40 Epiloog.
11.0011.30 Esperantolezing.
«55 VARA. 12 00 AVRO. 5.00 VPR0. 5
VARA. 6.80 VPRO. 8.00-12.00 AVR0.
8 55 Gramofoonmuziek.
9 00 voetbalnieuws. Postduivenbenchten.
9.05 Tuinbouwpraatje.
9 30 Gramofoonmuziek,
9 45 Lezing „Van Staat en Maatschappij'^
10.00 VARA-orkest en solist.
10.40 Declamatie.
11.00 „Fantasia" en „De Krekeltjes".
12.00 Orgelconcert.
12.10 Kovs.cs La jas' orkest en. solisten.
115 Gramofoonmuziek.
1*30 Causerie „Wat in Indië verandert",
1 50 Gramofoonmuziek.
2.00 Boekenhalfuur.
2.30 Pianovoordracht.
3'oo Concert m.m.v. solisten, luistervinken,
koor „Amsterdam" en het Omroeporkest
4.30 AVRO-Dansorkest.
4.55 Sportnieuws ANP.
5.00 Gesprekken met luisteraars.
5.30 Kinderuur.
6.00 Voetbalpraatje.
6.15 Sportnieuws ANP, Gramofoonmuziek.
6.30 Reportage.
6.45 Doopsgezinde Kerkdienst.
8.00 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.15 Radiotooneel met muziek.
9.20 Frans Musette-programma.
9.50 Radiojournaal.
10.05 Omroeporkest m.m.v. solist.
11.00 Berichten ANP. Hierna: AVRO-Dans,
orkest.
11.40—12.00 .Orgelspel.
MAANDAG 4 OCTOBER 1937.
Hilversum I.
NCRV-uitzending.
8.00 Schriftlezing, meditatie, gewijde muziek
(gr.pl.).
8.30 Gramofoonmuziek.
9.30 Gelukwenschen.
9.45 Gramofoonmuziek.
10.30 Morgendienst.
11.00 Christ. lectuur.
11.30 Gramofoonmuziek.
12.00 Berichten.
12.15 Gramofoonmuziek.
12.30 Amsterdams Salonorkest.
2.00 Voor de scholen.
2.35 Gramofoonmuziek.
3.00 „Wat de pot schaft", causerie.
3.30 Gramofoonmuziek.
4.00 Berichten. Hierna: Bijbellezing.
5.00 Voor de kinderen.
5.45 Christ. Muziekvereeniging „Harmonie",
6.30 Vragenuur.
7.00 Berichten.
7.15 Vervolg vragenuur.
7.45 Reportage.
8.00 Berichten ANP. Herhaling SOS-Ber.
8.15 Amsterdamsch A Capella Koor „Bel
Canto", hobo en orgel.
9.30 Gramofoonmuziek.
10.00 Berichten ANP.
10.05 „Dierenbescherming", causerie.
10.20 Gramofoonmuziek,
10.45 Gymnastiekles.
11.0012.00 Gramofoonmuz. Hierna: Schrift,
lezing.
Hilversum n.
Algemeen Programma, verzorgd door de
AVRO.
8.00 Gramofoonmuziek.
10.00 Morgenwijding.
10.15 Gewijde muziek, (gr.pl.)
10.30 Gramofoonmuziek.
11.00 Declamatie.
11.30 Gramofoonmuziek.
12.30 Kovacs Lajos' orkest, soliste en gramo
foonmuziek.
2.00 Gramofoonmuziek.
2.15 Het Omroeporkest. In de pauze: Decla
matie met pianobegeleiding.
3.45 Gramofoonmuziek.
4.30 Causerie: „Meesterwerken der Fransche
toonkunst".
5.30 AVRO-Dansorkest,
6.15 Solistenconcert.
7.00 Causerie „Luchtbeschermingsdienst in
Nederland".
7.20 Gramofoonmuziek.
7.40 Een plantersvrouw vertelt van haar
Britsch-Indische ervaringen.
8.00 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.10 De Twilight Serenaders.
8.50 Radiotooneel.
9.05 Het Omroeporkest, solist en de Haar<
lemsche Motet- en Madrigaalvereeniging.
10.30 Gramofoonmuziek.
11.00 Berichten ANP. Hierna: AVRO-Dans
orkest.
11.30—12.00 Het Volodarsky-orkest.
Feuilleton
Vertaling Eva Raedt de Canter
25.
De Reichleau gaf de vermoeide paarden een
tikje met de zweep en zoo reden zij nog onge
veer een kwart mijl verder. Simon klopte den
hertog op den rug. „Wat zou dat zijn?" vroeg
hij, in de richting van een laag huisje wijzend
dat rechts van den weg lag en waaromheen
verschillende schuren stonden.
„Ah," riep de hertog eensklaps klaar wakker
uit, want hij was met de teugels in de hand
in slaap gevallen, „ja, waarom niet?" Hij
stuurde de paarden in een zijweg die naar de
hoeve leidde. „Beste vriend Simon," zei hij ver
moeid weer van den bok klimmend, „waarom
heb je nooit geleerd een paar paarden te men
nen of Russisch te spreken?"
„Och, dat doet er niet toe, wij zijn er bijna
doorheen," zei Simon hoopvol. Simon had niet
alleen van een uur 's nachts tot den volgen
den morgen zes uur in het huis van den veer
man geslapen, maar ook gedurende den rit,
toen de hertog de paarden mende, twaalf uur
achter elkaar nadat zij de Tavda-rivier waren
overgestoken, had hij een groot gedeelte van
den tijd slapend doorgebracht. Hij was daarom
nu frisch en vol enthousiasme nu zij het eind
van hun reis naderden.
„Bijna erdoor," antwoordde de hertog. „Je
bent niet goed bij je hoofd, mijn zoon, wij zijn
nog maar pas aan deze afschuwelijke reis be
gonnen."
De deur van de boerderij werd geopend en
een vrouw met een donkere huidskleur, ge
kleed in zulke dikke kleeren dat alle lichaams
vormen verdwenen waren, verscheen op den
drempel en staarde hen met groote, donkere
oogen aan. Onmiddellijk verdwenen de Reich-
leau's slechte humeur en vermoeidheid. Hij
ging naar haar toe en sprak haar in het Rus
sisch aan. Het was duidelijk, dat zij eenige
moeite had hem goed te begrijpen en ook hij
verstond haar maar nauwelijks. Simon kon
zelfs merken, dat haar scherpe uitspraak
eenige overeenkomst vertoonde met Valeria
Petrovna's sissende tongval. Een jongen van
ongeveer zeventien jaar kwam te voorschijn en
later nog een meisje en een oude vrouw. Deze
laatste bekeek de beide reizigers met wan
trouwende blikken en, om de een of andere ge
heimzinnige reden, zwaaide zij dreigend met
haar stok naar Simon.
De Reichleau haalde zijn goedgevulde beurs
nogmaals te voorschijn en het was opmerkelijk,
wat ook de ideeën en de wenschen van den
volkscommissaris mochten zijn, klinkende munt
had nog altijd een zekere waarde in de oogen
van deze eenvoudige, Russische boeren. De jon
gen spande de paarden uit en leidde ze weg. De
hertog betaalde royaal vooruit voor de stalling
en spoedig liepen de beide vrienden in de rich
ting van den hoofdweg.
„Heb je er al over gedacht wat wij nu doen
zullen?" Het was dezen keer de vermoeide her
tog die deze vraag stelde.
„Hoe ver is het nog naar de stad?"
„Drie mijlen," antwoordde de hertog bitter.
„Kom, oude jongen," Simon stak zijn arm
door dien van den ouderen man, „het komt best
in orde. Geloof je ook niet?"
Zij vervolgden hun weg door den donkeren
avond. Sinds zij Moskou verlaten hadden scheen
het altijd donker te zijn. De korte, zonnige
dagen van deze hooge streken gingen zo snel
voorbij.
De hertog liep met vermoeiden tred verder.
Simon dacht ernstig na om op een of ander
idéé te komen hoe zij den nacht zouden kun
nen doorbrengen. Eenig onderdak moest ge
vonden worden, dat was zeker. Zij konden niet
in de sneeuw slapen. De hotels in Tobolsk
waren niet voor hen toegankelijk in dit ver
boden gebied. Het speet Simon dat zij niet ge
vraagd hadden in de boerderij te kunnen over
nachten, niettegenstaande het dreigende uiter
lijk van de oude vrouw. Toen zij verder liepen
werden de huizen talrijker en eindelijk ging de
weg over in een breede, kronkelende straat.
Het scheen een eindeloos lange straat, doch
langzamerhand werd zij nauwer en de gebou
wen werden grootcr. Eindelijk kwamen zij op
een groot plein.
Op den hoek bleven zij staan. Hoe graag had
Simon gewild dat deze stad een provinciestad
in Engeland was. Hij keek verlangend om zich
heen. Er gingen slechts weinig menschen voor
bij en deze weinigen schenen zich van de eene
gloeiende kachel naar de andere te spoeden.
Eensklaps stapte Simon naar voren, terwijl hij
de Reichleau achter zich duwde.
Hij had een magere, schamel gekleede figuur
in het oog gekregen, een mans wiens donkere
krullen glansden in het spaarzame licht. De
man droeg een vreemd uitziende, hooge glim
mende hoed, die breeder werd aan den top. De
hoed was gemaakt van zwart fluweel. Simon
lachte achter zijn vrije hand. „Wel," zei hij,
„ik hoop niet dat ik al mijn Joodsch verleerd
ben." Hij wendde zich in een vreemde taal tot
de zonderlinge figuur. De man bleef staan en
keek hem achterdochtig aan, maar Simon liet
zich niet uit het veld slaan. Woorden en zin
nen die hij in zijn kinderjaren geleerd had,
maar die hij dacht reeds lang vergeten te zijn,
schoten hem weer te binnen.
Dat de man hem begreep, was werkelijk een
wonder. Hij antwoordde in dezelfde taal en
vroeg eenige dingen, terwijl hij daarbij op den
hertog wees. „Hij is een goy," zei Simon ver
duidelijkend, „doch niettegenstaande dat, is hij
als mijn eigen vader."
„Het is in orde ga met mij mee," ant
woordde de vreemdeling, die een rabbi van de
Joodsche gemeente was.
Zij volgden hem door de vele nauwe straten
totdat zij eindelijk stil houden voor een groot
ouderwetsch huis. De rabbi duwde tegen een
groote, met ijzeren nagels beslagen deur, en
deze draaide open op leeren scharnieren. Simon
hield zijn bonte muts op, want, door het David-
schild op de ruiten en door het eeuwig bran
dende licht voor de ark wist hij, dat het een
synagoge was, ofschoon het geheele gebouw
een anderen indruk maakte dan de liberale
synagoge in Londen waarvan hij in naam lid
was.
De synagoge in Tobolsk was niet bestemd
voor gebruikelijke plechtigheden doch als een
verzamelplaats, men zou kunnen zeggen een
club, die dagelijks bezocht werd door de meer
ontwikkelde joden. Zooals in het eeuwenoude
Oosten de synagoge het centrum van alle leven
en denken der Joodsche bevolking is, zoo was
het ook hier, want Rusland lijkt veel op bet
Oosten. Het verschil ligt alleen in het klimaat-
De rabbi leidde hen door de synagoge, er
waren eenige personen aanwezig, geen vrou
wen, ongeveer twintig of dertig in getal in ver
schillende kleederdrachten. Zij zaten om een
lange tafel terwijl zij de Torah bespraken met
zijn eindelooze commentaren, evenals hun voor
ouders dit in deze of gene synagoge reeds meer
dan drieduizend jaar gedaan hadden.
Hun gids bracht hen naar een ouderen man,
blijkbaar de opperrabijn, wiens witte krullen
uit zijn hooge fluweelen hoed tot op zijn schou
ders afhingen. Zij wisselden eenige woorden
in de zware, jiddische tongval.
„Dit is het Godshuis", zei de oude rabbi,
„Vrede zij met U!"
De hertog en Simon vonden een warm hoekje
bij de kachel en een jonge man bracht hen
ieder een groote schotel met gerookte zalm, het
oude Joodsche maal. Zij waren het er over
eens dat, wanneer dit eten in Claridge of in
R'tz opgediend ware, het niet beter gesmaakt
zou hebben. Bij den zalm werden gerstekoeken
en thee gebracht.
Daaina spraken zij eenigen tijd op gedemp*
ten toon met elkaar, doch langzamerhand wer
den de antwoorden van de Reichleau korter en
met langere tusschenpoozen gegeven, totdat
imon zag dat hij in slaap gevallen was.
(Wordt vervolgd.)
