Herfstschoonheid
in de natuur
$)x)-e£ nu Ucu Ylicotaaö - indo-aften
(tij, Kapél
TE VERLENGE
Joch G\oD£vaxLe\
Student was
Ouö-fiollariïtèche
Pijptabak
WEGENS ENORME TOELOOP
VERKOOP TEGEN
KONINGSTRAAT
DEN HELDER
De 500e vlucht van de K.L.M.
naar Indië
Texelsch nieuws
De Waal
Marktoverzicht
Marktberichten
Vischafslag Oudeschild
IJmuider vischprijzen
Luit—generaal Bosboom overleden
De vlootmanoeuvres
in Indië
HEBBEN WIJ BESLOTEN OM ONZE
Beëindiging onherroepelijk Vrijdag a.s.
Wij stellen hiermee iedereen in de gelegenheid
van deze buitengewone aanbieding te profiteeren
DOOR den windeloozen, teer-blauwen
dag ruischt eentonige muziek: de mu
ziek van den bladerval. Nacht en dag
door, zonder ophouden vallen stil-ritselend de
bladeren terug naar de aarde, waar rust is,
en plaats voor allen
Paddenstoelen trekken hun kringen in het
rood, goud en geel gevallen blad, waarin een
pekzwarte merel-man omritselt. Tusschen
bronzen stammen in goud-doorgloeide beuke-
bosschen valt de blader-regen...
Bladerval en herfsttinten!
"V/1
Hebben deze twee verscnijnseien lees met
elkaar te maken? Jazeker! Wat voor ver
klaring kunnen we er van geven?
Nou ben ik de laatste die van „verklaren"
houdt. We kunnen zoo heerlijk èlles verkla
ren: we weten è.lles. Retorten, microscopen
en loupe helpen ons wel als we er niet uit
komen met reageerbuizen en formules, vooral
formules. En we vergeten vóór ülles het
mooie te zien. Maar daarom is het nog niet
verbeterd, eens eventjes precies na te plui
zen, wat er eigenlijk plaats heeft.
Elke plant bereidt zich in het najaar voor
op den komenden winter. Dat is 't heele ge
heim. Tot die voorbereiding wordt hij ge
dwongen, door afname van lichthoeveelheid
en de daling - an de temperatuur. De aller
eerste uiting, dat wil zeggen, het allereerste
uiterlijk waarneembare verschijnsel, is juist
de verkleuring van de bladeren. Dat is trou
wens erg begrijpelijk.
Het blad wordt overbodig.
De taak immers van eik blad is uit het
koolzuurgas van de lucht de koolstof vrij te
maken. Koolstof is nu eenmaal voor elke
plant 'n belangrijke stof, die in 't heeleboel
samengestelde verbindingen 'n rol speelt.
Maar dat is een ander verhaal. Voor ons nü
van belang is de kwestie, dat in den winter
die koolzuur-assimilatie stop staat, dan staat
de heele prachtige b'adgroen-machine van de
meeste planten stil. Maar als zoo'n blad in
den winter geen koolzuur hoeft te assimilee-
ren, dan is het volkomen overbodig! Het blad
kan gemist worden!
Ver doorgevoerde doelmatigheid.
Maar... hoho! De natuur is immers zoo
doelmatig? Dat beweren sommige menschen
tenminste bij kris en kras. Er is, tusschen
haakjes, niets van waar. Maar dat is alweer
een ander verhaal en ik moet oppassen, dat
ik niet afdwaal. Het zou allerminst doelmatig
zijn, wanneer al die bladeren zoo-maar zon
der meer zouden worden afgeworpen. Er zit
in elk blad nog een hoeveelheid stoffen, die
voor de plant waarde hebben, die de plant
nog kan gebruiken, en goed ook. Zooals b.v.
zetmeel.
Voordat het blad dus wordt weggegooid als
ANNO
1753
hing dit oude pijpenrek op
zijn kamer. Daar hingen altijd
drie gouwenaars in: één van
hemzelf, de andere van zijn
2 beste vrienden. Die stopten
ze 's avonds met heerlijke,
milde Oud-Hollandsche tabak,
en ze hielden zware gesprek,
ken, terwijl ze dampten als
schoorsteenen.
Die tijd komt nooit weer, maar
die Oud-Hollandsche kunt
U nu weer rooken.
waardeloos materiaal, moeten eerst nog die
stoffen eruit gehaald worden!
En tegelijk worden stoffen in het blad ge
bracht, waar de plant van af wil. Handig
niet En als het blad dus naar beneden dwar
relt neemt het meteen allerlei afvalstoffen
mee, zooals olie druppeltjes en oxaalzure kalk
en zoo!
De gele tint ontstaat.
Maar intusschen eerst nog wat anders. De
bladdeeltjes, die bij de koolzuur-assimilatie
de belangrijkste rol spelen, n.1. de bladgroen
korreltjes, zijn veranderd. Ze verschrompelen
heelemaal. Twee gele kleurstoffen komen er
voor in de plaats (xantophyl en carotine)En
die twee samen geven het blad van sommige
planten en boomen 'n gele tint. En die kleur
overheerscht in onze streken ook wel!
En nu de roode kleur.
Hoe moeten we nu nog de roode tint goed
praten? Precies zoo. Alleen, toch wel even
anders, want de gele tint wordt hier over
stemd door 'n roode kleurstof, die in celvocht
oplost, anthocyaan. Die naam is 'n verzamel
naam voor 't heele groep kleurstoffen. Ze
zijn rood, paars of blauw al naar gelang van
het celvocht, waarin ze oplossen zuur, neu
traal of basisch is. Rood is echter in onze
streken in het herfst-kleurenspel slecht ver
tegenwoordigd. Vooral Amerikanen hebben
er 'n handje van in dezen tijd rood te ver
kleuren, zooals de Amerikaansche eiken en de
wilde wingerd. Maar ook de duinbraam
kleurt z'n blaadjes helder wijnrood. En de
duinroos. En de roestbruine beuk!...
Het afvallen.
De ergste zomerstormen kunnen de bladen
niet van de boomen rukken. In de dagen, dat
de eerste gierzwaluwen al naar 't Zuiden ver
trekken mèt den geel-zwarten jodelaar onzer
bosschen: den wielewaal, omstreeks den eer
sten Augustus dus, dwarrelt wel al het eerste
gouden berkenmuntje omlaag. Maar dat is 'n
voorloopertje. En in deze dagen, nu we ook
weer voorloopers verwachtan kunnen, n.1. de
voorloopers van het groote bonte kraaien-
leger, nu, en al weken terug, gaat de blader
regen onopgemerkt door, dag en nacht. Als
een koeltje door de dunne takjes van de ber
ken ritselt, is dat al voldoende om tallooze
berken-muntjes omlaag te doen kantelen.
Hoe komt dat? Is er iets in den bladsteel
veranderd, dat nü zoo weinig noodig is om
het blad te doen vallen, terwijl het vroeger
zoo stevig vast zat Iets, waardoorde verbin
ding van het blad met den stengel of den tak
verzwakt is? Ja, zoo is het precies!
Nadat de bruikbare stoffen uit het blad
zijn gehaald en de afvalstoffen er in ge
bracht, wordt er tusschen twijg en bladsteel
'n laagje cellen gevormd. Dat heet het
dingslaagje. Naar de twijg toe komt er nog
een kurklaag bij, die de vaatbundels echter
nog vrij laat. Maar ook deze vaatbundels
worden al gauw verstopt door proppen wond-
weefsel. De watertoevoer is niet langer mo
gelijk en daarmee het doodvonnis van alle
bladcellen geteekend.
De cellen van het scheidingslaagje zwellen
op, en verslijmen daarna. Het geheele ge
wicht van het blad komt nu nog neer op de
vaatbundels. En nu is er nog maar weinig
voor noodig, of ook dit laatst contact wordt
verbroken... Het blad dwarrelt omlaag. Eén
uit velen...
Wisselvalligheid.
Het kon nog zomer zijn. Maar het is al
helfst. Alles is grijs en glimmend-grauw en
de regen druipt traag neer.
Maar even later breken de eerste zonne
stralen door de kille, grijswitte nevels heen,
die boven het veld hingen. De mistdruppels
stralen en schitteren duizendvoudig in flon
kerende schitterspetjes. De uitgegloorde hei
gloeit in edelsteen-werkaatsing. Elk takje
draagt 'n diamant; elk grasje is getooid met
'n zuivere smaragd. De spinnewebben hangen
als ontelbare kleine en groote zilveren rade
ren met gouden beslag tusschen de struiken.
Krassende kraaien komen over gevingerd.
En de zon ketst in blauwpaarse glanzen op
hun gevederte. Lichtblauw is de hemel boven
de velden. De berken blinken goudkleurig
tusschen de, donkere dennen, die geuren in de
zon, gemengd met de scherpe reuk van
broeiende humus en afgestorven blad. 'n Mee-
zenbent trekt klingelend van boom tot boom,
fladderend en pinkelend.
In den stillen avond sta ik even voor het
open raam. 's Is een donkeren, geurigen na
jaarsnacht, met veel sterren. Boven de aarde
klinkt soms snel verdwijnend het roe
pen van onzichtbare vogelbenden, die de Zuid
ingaan... j. k. S.
(Nadruk verboden).
SCHOUT 15 c». COOPVAERT 10c*. p. 7» ons
Het A.N.P. verneemt uit Napels:
Ter gelegenheid van de aankomst van het
vliegtuig Torenvalk, dat de 500ste vlucht naar
Indië doet, bevonden zich op het vliegveld
Niutta verscheidene luchtvaart-autoriteiten.
Ook de heer Plesman, de directeur van de
K.L.M.die op het oogenblik in Italië vertoeft,
was aanwezig.
Ter eere van de bemanning van de Toren
valk werd een receptie gehouden, in den loop
waarvan de heer Plesman een dronk uitbracht
op de Italiaansche luchtvaart, welke door den
I commandant van de luchthaven werd beant-
woord.
De oude watermolen van den heer Broek
man in de Langwale wordt afgebroken in
plaats hiervan komt een vijzel, die door een
motor gedreven wordt.
KUIKENS IN NOVEMBER.
Bij den heer W. de Graaf in den P. H.
Polder verscheen dezer dagen geheel onver
wacht een kip met 10 flinke kuikens nabij
een kippenhok. In de maand November ge
schiedt iets dergelijks bijna nooit, het zachte
weder heeft hierop wel invloed gehad. Het
dier had gelegenheid gevonden in een verbor
gen hoek van het hok de eieren uit te broe
den.
De vee-aanvoer ter markt was Maandag
van weinig beteekenis, er werd een drietal
koeien verhandeld, waarvan twee kalfkoeien,
de hoogste prijs was ongeveer 200.Gras-
of fokkalveren deden prijzen van 18.tot
22.nuchtere kalveren brachten gemid
deld 14.per stuk op.
De wolaanvoer bestond uit een zevenal
oude schapen, de prijzen bedroegen 18.
19.per stuk.
Verder werd een 5-tal paarden aangevoerd,
van verschillende kwaliteit, de prijzen liepen
van 185.tot 400.
Biggen werden op de markt niet verhan
deld, de varkens op de boerderij gelden 31 a
32% cent per pond.
Aan de Eierenveiling leverden de prijzen
slechts weinig verschil op bij vorige week
(zie noteering)
De wolhandel ligt tengevolge van de da
ling der prijzen in onze gemeente geheel stil.
Hoewel er nog veel onverkocht is, werden op
de markt geen prijzen geboden.
Veemarkt, Maandag 15 November 1937.
5 paarden 185.tot 400.3 koeien
160.tot 185.3 kalveren 18.tot
22.9 nucht. kalveren 12.tot 16.
7 schapen 18.tot 20.25 kippen 0.40
tot 0.70.
Eierenveiling, Maandag 15 Nov. 1937.
Aangevoerd 30842 eieren.
58—62 kg per 100 5.20 tot 5.45; 62—66
kg per 100 5.40 tot 5.65; 66—70 kg per
100 5.60 tot 6.—; 50—56 kg per 100
3.65 tot 4.90; 46—48 kg per 100 3.20
tot 3.45.
Aanvoer 13 Nov.:
300 kg wulken; 210 kg gezouten garnalen
15 cent per kg.
Aanvoer 15 Nov.:
324 kg ongezouten garnalen, 200 kg gezou
ten garnalen, 1150 kg wulken, 15 ct. per kg.
IJmuiden, 11 November. De prijzen aan
den rijksvischafslag waren: tarbot 1.10
0.84, tong 1.50—9.93, heilbot 1.14—0.72,
alles per kg; griet 24—16, groote schol
2421, middel 19.5018, zetschol 22.50
—20, klein 17.50—8.60, schar 9—3.50,
tongschar 3519, kleine roode poon 4.80
1.60, groote schelvisch 3523, middel
26—20.50, klein-middel 21.50—12.50,
kleine 139.20, groote gul 1714, kleine
14.503.60, wijting 5.704.20, makreel
81.65, versche haring 3.451.50, klein-
middel heek 31, kleine 2212.50, alles per
50 kg; kabeljauw 7237 per 125 kg; vleet
1.50—1, koolvisch 1.100.20, rog 2014,
alles per stuk; volle haring Zuid 8.107.70,
steurharing 7.257.15, ijle haring Zuid
7.50, alles per kantje.
Onze minister van oorlog tijdens
de eerste en langste periode van
den wereldoorlog.
Luit-generaal tit. N. Bosboom, oud-minister
van oorlog in het kabinet-Cort van der Linden,
is Zondagavond in Den Haag op straat voor
zijn woning plotseling bewusteloos geraakt en
aan hartverlamming overleden. Eenige voor
bijgangers hadden hem zijn huis binnen
gedragen, waarna de ontboden geneesheer den
dood constateerde.
INDIË VRAAGT WEER AMBTENAREN.
Middelbare technici en een houtvester
Naar de Java Bode verneemt, heeft het
Marine-Etablissement te Soerabaja behoefte
aan spoedige uitzending van 8 middelbare-
technici met ervaring.
Voorts is vanwege het gouvernement van
Nederlandsch-Indië om spoedige uitzending
gevraagd van 1 houtvester. Na diens vertrek,
blijven er nog 3 houtvesters op wachtgeld in
Nederland over, terwijl eerst begin 1939 de
eerste onder verband studeerende houtvesters
van de nieuwe lichting hun eindexamen zul
len doen.
HOOFD VAN DE MARINE-LUCHTVAART.
Batavia. Geplaatst op het marine-vliegkamp
Morokrembangan (Soerabaja) de uit Neder
land verwachte kapitein-luitenant ter zee D.
de Josselin de Jong, oud-commandant van de
Java. (Zooals bekend, zal de heer De Josselin
de Jong benoemd worden tot hoofd van de
marine-luchtvaart in Indië.) (Aneta.)
Twee strategische oefeningen en een
serie kleine tactische oefeningen.
Onlangs hebben wij reeds een en ander
medegedeeld over het resultaat van de groote
vlootmanoeuvres, die vorige maand in Indië
zijn gehouden. Wij treffen thans nog een en
ander over het verloop van deze oefeningen
in de Indische bladen aan, waaraan nog het
volgende ontleend wordt:
De commandant van de zeemacht, schout
bij-nacht Ferwerda, had zich tijdens de oefe
ningen met een kleinen staf ingescheept a.b.
van het Gv. s.s. Arend.
De manoeuvres omvatten twee afzonderlijke
strategische oefeningen en werden besloten
met een serie kleine tactische oefeningen van
het eskader.
De eerste oefening.
De eerste oefening duurde van 27 Septem
ber tot 2 October.
De eenheden waren in een blauwe en een
roode partij ingedeeld, blauw onder leiding
van den eskader-commandant, kapitein ter
zee Helfrich had tot taak, zich van Soe
rabaja naar het Oosten van den Archipel te
begeven, zonder door rood onder leiding
van den commandant van Hr. Ms. De Ruyter,
kapitein ter zee v. d. Sande Lacoste ver
kend te worden. De roode partij bestond uit
Hr. Ms. De Ruyter, K. 8, K 18, het Gv. s.s.
Valk en eenige vliegtuigen, de blauwe partij
telde de overige eenheden van het eskader
benevens de Gv. s.s. Zuiderkruis, Fazant en
Reiger en eenige vliegtuiggroepen.
De eenheden van de roode partij verlieten
reeds 24 en 25 September Soerabaja om hun
begin-opstellingen in te nemen, de blauwe
partij liep 27 September uit. De volgende da
gen was de aandacht in hoofdzaak gevestigd
op de beiderzijdsche vliegtuiggroepen, die
moesten trachten den tegenstander in het
groote zeegebied te ontdekken, hetgeen ten
slotte over en weer gelukte. Indien het es
kader over een goede vliegverkenning be
schikt, zal het zijn opmarsch geruimen tijd
kunnen versluieren. De oefening werd beslo
ten met een spiegelgevecht tusschen de beide
kruisers, waaraan ook de jagers en onder
zeebooten der blauwe partij deelnamen.
Na afloop der eerste oefening liepen alle
eenheden 3 October te Ambon binnen ter
aanvulling van den brandstofvoorraad.
De tweede oefening.
De tweede oefening, waarbij de röode partij
was versterkt met Hr. Ms. Kortenaer en
Prins van Oranje, begon 7 October en duur
de tot 12 October. Bij deze oefening was ver
ondersteld, dat Rood een overval had gepleegd
op ons gebied en moest worden nagegaan, in
hoeverre blauw de roode actie kon tegen
gaan.
Door de roode strijdkrachten werden op ver
schillende plaatsen landingen uitgevoerd, o.a.
te Menado en te Manokwari.
Het bleek echter duidelijk, dat de roode
partij ten zeerste in haar bewegingsvrijheid
beperkt was door de actie der blauwe tegen
standers en op den duur zeker zware verlie
zen zou hebben geleden.
Na afloop dezer oeferiing verzamelde de ge
heele scheepsmacht zich op Banda, waar de
brandstofvoorraden werden aangevuld, uit het
tankschip Juno van de B. P. M.
De strategische oefeningen waren hiermede
ten einde en werden besloten met een bespre
king in het bijzijn van alle deelnemende offi
cieren in het sociëteitsgebouw te Banda, onder
leiding van den commandant der zeemacht.
JAAR
20 0L KORTING
KAPÉ
