„Onderling Belang" jubileert
Slyendct
„De grievenclub" van veertig jaar geleden ontwikkelde zich
tot een krachtige organisatie
Zaterdag 26 Maart 1938
Een vertrouwd en zorgvuldig
expediteur: „ESONA"
De luchtbescherming
voor Den Helder
De strijd in Spanje
FIRMA TONNEMA Oe. SNEEK
Apotheken
HET BESTUUR VAN DE JUBILEERENDE VEREENIGING.
Zittend van links naar rechts: I. Meynen, P. N. Scherer, L. F. van Loo, B. Meijer, W. C. de Bie. Staande van links naar rechts: S. Slort,
G. LeenJ. Kroonstuiver en J. de Keijser.
Dat Is een lange strijd geweest, die
strijd van „Onderling Belang", niet alleen
een strijd om de rechtspositie van het
rijkswerfpersoneel te verbeteren, maar een
strijd tegen wantrouwen van autoriteiten
en... kameraden. Veertig jaar heeft men
echter niet versaagd en op het oogenblik
geniet de vereeniging groote waardeering,
waardeering van de hoogste autoriteiten.
In de voorste gelederen van de vereeniging
heeft al die veertig jaar gestaan de tegen-
woordigen voorzitter, de heer L. F. v. Loo, de
stuwkracht van de huidge organisatie en de
vraagbaak van de honderden leden. Op 1
April is de heer v. Loo 25 jaar bestuurslid
van „Onderling Belang", waarvan reeds 14
jaar als voorzitter. Een heele rij van perso
nen heeft zijn beste krachten aan de ver
eeniging gegeven. Namen als Staalman,
Filarski, Baak, de Waard, Vink, Schoone-
veld, G. Veer, C .v. d. Leek, J. Kuijk en zoo
vele anderen zijn met gouden letters geboek
staafd in de annalen van de vereeniging.
Grepen uit de geschiedenis van
„Onderling Belang".
Aanleiding tot de organisatie was de ellen
dige toestand van het rijkspersoneel en in het
bizonder van de rijkswerklieden. Lage loonen
en lange werktijden. Dat gaf reden tot on
tevredenheid. Particulieren waren reeds in
organiseeren voorgegaan, organisaties, die
echter in hoofdzaak geschoeid waren op so-
cialistischen leest.
Het was de heer A. P. Staalman, die in
1894 in de Kamer een lans brak voor het
rijkspersoneel. Daardoor kwam hij in aan
raking met verschillende menschen op de
werf en bij hen drong hij aan op organi
satie. Organiseeren was immers oneindig
veel beter, dan zoo nu en dan eens een
adres te sturen aan de Kamer, zooals de
gewoonte was.
Er was veel te verbeteren in dien tijd. Van
een rechtspositie was absoluut geen sprake.
Men had geen vacantie, er was geen ziekte
regeling, geen weduwenpensioen, wel pension-
neering naar inkomen van de werklieden.
De ontevredenheid daarover uitte zich dan
ook in protesten en in artikelenk in kranten,
zoodat de aandacht van de autoriteiten er
wel op gevestigd werd.
De collectebus voor de weduwen.
Bij het overlijden van een der werklieden
stond aan den uitgang van de werf een
collectebus, waarvan de opbrengst bestemd
was voor de weduwe van hem die heen
ging. Veel meer dan 7 gulden bracht zoo'n
collecte meestal niet op.
In 1896, werd onder den naam „Eendracht
sterk" een vereeniging opgericht, waarvan de
leden 10 cent bijdroegen bij het overlijden van
een der kameraden. Het geheele personeel
sloot zich daar ongeveer bij aan. Dat was de
grondslag van de stichting van de organisatie.
Men zag het nut van het gemeenschappelijk
optreden in. Toch duurde het nog tot 1 April
1898, voordat de oprichtingsvergadering van
„Onderling Belang" kon worden gehouden.
Een program van actie werd opgesteld
en dat bevatte o.m. verhooging van loon;
verhooging van uitkeering bij ziekte en
verzekering van weduwen en weezen en
vacantie.
De oprichting van „Onderling Belang".
De oprichtingsvergadering werd gehouden in
het gebouw van de vroegere waschinrichting
in de Wilhelminastraat. Veertig leden
gaven zich op. Smalend werd er over de nieuwe
vereeniging gesproken en dat niet alleen door
de hoogere autoriteiten, maar vooral de com
mandeurs en bazen in dien tijd autoriteitjes
op zichzelf, hadden weinig met de organisatie
op en spraken spottend over „de grievenclub".
Ook bij de werklieden vond de oprichting geen
dankbare ontvangst, ,,'t Geeft immers toch
niks", zoo redeneerden ze.
Met den heer A. P. Staalman werden alle
vraagstukken besproken; hij was de woord
voerder en verdediger voor de belangen van
het personeel, terwijl contact werd gezocht
met de zusterorganisatie in Amsterdam, die
eveneens den naam „Onderling Belang" droeg
en de vereeniging van werfpersoneel „Wilhel-
mina", te Hellevoetsluis.
In de Kamer werden voorts de belangen
behartigd door het R.K. Kamerlid
Pastoors, door het V. D. Kamerlid P.
Nolting, door de liberalen Roodhuizen en
Harm Smeenge, door den S.D.A.P.er W.
Helsdingen en door Mr. de Meester, Dr.
Bos, Mr. P. J. Oud en Snouck Henkemans.
Mocht het aanvankelijk een vechten tegen
den bierkaai lijken. De strrjd was niet tever
geefs.
De eerste resultaten.
In dien tijcf was de 'commandant van"de
Stelling Den Helder, tevens directeur van de
Rijkswerf en vlce admiraal Ellis, iii dien tijd
chef van de Marine en Marinewerf maakte
den strijd dus van dichtbij mee. Hij voelde de
noodzakelijkheid van de lotsverbetering van
het personeel en toen hij in 1904 tot minister
van Marine werd benoemd, beloofde hij, bij zijn
vertrek uit Den Helder, aan het bestuur van
„Onderling Belang", verbeteringen te zullen
aanbrengen.
Bij de belofte alleen bleef het niet. Door
het werk van excellentie Ellis, werden in
1904 nog 4 dagen verlof, met behoud van
loon, toegekend. De looncommissie werd
benoemd en het loon eenigszins verhoogd,
met 10 20 cent per dag. Het laatste
loon was in dien tijd 8.40, het hoogste
12.60, dat laatste werd echter slechts
door enkelen bereikt.
Deze successen deed de sympathie van de
buitenstaanders voor de organisatie groeien,
men zag dat met „de grievenclub" toch inder
daad iets bereikt werd en toen daarna ook een
ziekte-uitkeering werd toegekend tot 50 pet.
van het loon, naderhand verhoogd tot 70 pet.,
groeide het ledental gestadig.
Een prachtig resultaat was, toen op initia
tief van P. J. Troelstra, in 1908 een staats
commissie ingesteld werd, die ten doel had de
geheele rechtspositie voor de rijkswerklieden
op te stellen. Het was een succes van de
organisaties van de rijkswerklieden in het
algemeen en van „Onderling Belang" in het
bizonder. In 1914 werd het rapport uitgebracht
en inderdaad werden prachtige voorstellen
gedaan.
Acht dagen vacantie, met behoud van
loon; herziening van de loonen; verzeke
ring van weduwen en weezen; verbeterde
ziekte-regeling.
De oorlog remt.
Toen brak de oorlog uit en het rapport
bleef liggen tot later... toch werd de
weduwen en weezenwet aangenomen en trad
1 Januari 1915 in werking. Het weduwen-
pensioen werd gesteld op 33 pet. van het loon.
De bestaande weduwen kregen echter niets
en direct werd een adres van de organisaties
aan de regeering gezonden, met het resultaat,
dat hun een jaarlijksche gratificatie werd toe
gekend gelijkstaande aan de helft van wat
aan pensioen genoten zou zijn.
De actie werd voortgezet voor pension-
neering tot een bedrag van 70 pet. van het
loon voor werklieden en 50 pet. voor de
weduwen. In 1922 werd bereikt, dat er een
veranderde pensioenwet kwam, die heden ten
dage nog bestaat, met verschil, dat de pen
sioengerechtigden leeftijd later op 65-jarigen
leeftijd bepaald werd, die bij de instelling 60
was. Ook de ziekteverzekering werd beter.
De strijd voor verbetering van het weduwen
en weezenpensioen werd onverflauwd voort
gezet en met succes.
Strijd tegen de „hammen"potjes.
We moeten slechts hier en daar een greep
doen uit de lange historie van „Onderling
Belang", flitsen die even den strijd belichten
van de voormannen van de organisatie, een
strijd schier zonder eind.
Interessant is de geschiedenis van de
z.g. „hammenpotjes", opgericht om het
loon bij ziekte aan te zuiveren. Een half
pet. van het loon werd daarvoor afgestaan
en eens per jaar, tegen de Kerstdagen,
werd het overschot verdeeld onder de
leden en daarvoor werd dan de Kerstbout
gekocht. Een en ander was oorzaak, dat
reikhalzend werd uitgezien naar het her
stel der zieke, omdat anders de wel
stand van het potje teveel werd aange
tast.
Het was de organisatie, die den strijd tegen
de „hammenpotjes" aanbond en kwam tot de
oprichting van een eigen ziekenfonds, waar
van H. P. Baak de voorvechter was, als
onderafdeeling van „Onderling Belang". Op
1 December 1911 kwam deze onderafdeeling
tot stand, ieder betaalde 1 pet. van zijn loon,
waardoor de volle uitkeering van het loon bij
ziekte verzekerd werd. De vrees, dat men zou
simuleeren, bleek ongegrond.
De regeering, die de gunstige werking zag,
steunde de organisatie en toen aan de hand
van de boeken kon worden aangetoond de
gunstige werking van het ziekenfonds werd
door de regeering In 1918 het volle loon bij
ziekte voor den tijd van een half jaar toege
kend.
Later werd het fonds uitgebreid en wer
den ook de kosten voor operatie, voor spe
cialistische behandeling enz., vergoed en
het heele gezin profiteert nu mede van
deze voorrechten.
Een fusie van de organisaties van
de rjjkswerklieden.
1 Augustis 1915 werd een fusie bereikt tus-
schen O.B. Den Helder, O.B. Amsterdam,
„Wilhelmina", Hellevoetsluis en „de Rijks
werkman" te Delft. Besloten werd de actie
gezamenlijk te voeren en de leiding in handen
te leggen van het dagelijksch bestuur van
„Onderling Belang" in Den Helder. In 1917
sloot deze federatie zich aan bjj de Centrale
van Rijkspersoneel, waarbij O.B. nog steeds
is aangesloten.
Bij de opheffing van de werf te Hellevoet
sluis, in 1933, werd de federatie ontbonden.
Het burgerpersoneel, dat na 1 Januari
1924 in dienst is genomen, werd aange
steld op arbeidscontract. Naast andere
organisaties, heeft O.B. een groot aan
deel in den strijd voor een vaste aanstel
ling gehad. Aan ruim 200 rijkswerklie
den in Den Helder werd 1 Juli 1937 een
vaste aanstelling uitgereikt.
Actie tegen de opheffing en In
krimping van de werven.
Tegen de opheffing van de werf te Helle
voetsluis en inkrimping van de werf te Den
Helder, werd krachtig geageerd.
De toenmalige directeur van de Marinewerf,
jhr. v. Rappard was een sterke tegenstander
van de opheffing en inkrimping, eveneens
de directeur van de werf te Hellevoetsluis, jhr.
v. Rappard. In beide directeuren vond de or
ganisatie dus een krachtigen steun. Verschil
lende brochures van de hand van H. P. Baak
en F. Perdok verschenen, waarin werd aan
getoond, dat de Marinewerven niet duurder
werkten dan de particuliere werven, als er
maar genoeg werk was. Deze meening werd
vooral aangetoond bij den bouw van vier mij
nenvegers op de Marinewerf alhier, waarbij
de werf te Willemsoord 800.000 gulden goed-
kooper was bij de inschrijving dan de laag
ste particuliere werf. Desniettegenstaande
werd de actie verloren en Hellevoetsluis ver
dween van het tooneel. De werf te Den Hel
der werd gereorganiseerd. Het massa-ontslag
gaf groote consternatie.
Een nieuwe geest op de werf.
Er ls op de werf, vooral de laatste
jaren een nieuwen geest gekomen. De Jan
Saliegeest ls verdwenen. Er wordt hard
gewerkt en men kan concurreeren met
iedere particuliere werf. De verhouding
tuschen superieuren en ondergeschikten
is uitstekend. Ieder is zich bewust van
zjjn taak en dit alles is voor een voor
naam deel te danken aan de organisatie,
die de leden gewezen heeft op de plich
ten, voor z\j hun rechten konden doen
gelden.
Op 1 April zal „Onderling Belang" nu zijn
veertig-jarig feest vieren en ongetwijfeld zul
len daar ook autoriteiten van hun waardeering
voor het werk van de organisatie komen ge
tuigen.
De herdenkingsvergadering wordt gehouden
in Casino, het jubileum zelf zal met de leden
en hun dames, respectievelijk op 7 en 14 Mei
worden gevierd. In één vergadering zal dat
niet mogelijk zijn, aangezien het ledental
gegroeid is tot 700.
Het eigen gebouw.
Ten slotte nog een woord over het „eigen
gebouw", tot de stichting waarvan in 1935 be
sloten werd. 1 Juli 1936 werd het gebouw op
den Kanaalweg geopend en daar woont nu de
voorzitter, de heer v. Loo. Hij ontvangt er de
leden en bespreekt met hen personeels- en
ook particluilere belangen. Hij adviseert ze in
alle mogelijke zaken. Daar hebben ook de
bestuursvergaderingen plaats, waar de belan
gen van het geheel worden besproken en be
hartigd.
Het eigen gebouw was een fraaie kroon
op harden strijd.
Binnenkort proefnemingen met een
sirene. De eerste veertig gas
maskers aangekomen.
Gisteren deelde het hoofd van de Luchtbe
scherming in onze stad, de heer Fey ons mede,
naar aanleiding van ons onderschrift bij het
plaatje van de sirene in Den Haag, dat ook
in Den Helder binnenkort proeven zullen wor
den genomen met een zelfde sirene. Door de
regeering wordt een sirene naar Den Helder
gezonden en op verschillende punten in de
stad zal de „groote schreeuwer" opgesteld
worden, om de draagwijdte van het geluid op
te nemen. Bij slecht en mooi weer zal met de
sirene worden gewerkt, zoodat men zeker weet
hoe groot de kring is waar men het geluid
hoort en hoeveel sirenes er in onze stad ge
plaatst zullen moeten worden. Om te begin
nen zal het toestel waarschijnlijk een plaatsje
krijgen op de B.L.O. School. Wij hopen op een
en ander binnenkort nader terug te komen.
Voorts werd ons medegedeeld, dat de
eerste veertig gasmaskers, voor oefening
zijn aangekomen. Ook daarmee hoopt men
binnenkort te experimenteeren, met de
vrijwilligers, die zich voor de luchtbescher
ming hebben aangemeld.
Verschillende politie-agenten en den inspec
teur van politie, de heer Schipper hebben van
den winter een gascursus bij de Marine ge
volgd, de heer Schipper voor instructeur. Dit
is mede aan het initiatief van den comman
dant van de Luchtbescherming te danken.
Er wordt dus niet stilgezeten, doch de groote
moeilijkheid is om aan de financiën te komen
voor een goede organisatie, in tijd van gevaar.
DE VLOOTCOMMISSIE GAAT MET DE
„JAVA" VAREN.
Naar wij vernemen zullen de leden van de
vlootcommissie Maandag a.s. een tocht maken
met Hr. Ms. „Java". Eenige leden zullen in
Amsterdam aan boord gaan en eenige in
IJmuiden. Zij zullen den tocht naar Den Helder
meemaken.
Geforceerde successen.
De strijd in Spanje woedt nog onver
minderd voort. Een van de vele dingen,
die deze strijd ons leert is, dat de moderne
oorlog niet van korten duur zal zijn. We
zijn langen tijd in de naieve veronderstel
ling geweest, dat de moderne oorlog in
den tijd van eenige maanden uitgevochten
zou zijn. Spanje leert ons anders. Na
maandenlangen strijd, met 't beste mate
rieel, is het einde nog niet in zicht, al zijn
er dan ook teekenen, die er op wijzen, dat
Franco het op een beslissing aanstuurt.
De successen, die Franco in.de laatste maan
den heeft geboekt, heeft hij uitsluitend te dan
ken aan de interventie van Duitschland en
Italië. Want al ontkennen beide landen, dat ze
troepen en materieel van beteekenis in Spanje
hebben, deze week werd nog van zeer be
trouwbaren kant gemeld, dat volgens de laag
ste schatting, generaal Franco over 650 bui-
tenlandsche vliegtuigen beschikt, inclusief, die
op Majorca en in Marokko. Bij den laatsten
slag om Teruel op 22 Februari door Franco
heroverd werden 250 Duitsche en Italiaan-
sche vliegtuigen gebruikt. Voor het laatste
offensief in Aragon werden 300 vliegtuigen in
het spel gezet.
Evenwel, gewonnen is de strijd nog niet
door Franco, want de met groote kracht
ingezette aanvallen liepen, nadat de eer
ste doelen bereikt waren, spoedig dood.
Van een opmarsch naar de kust, op een
of ander punt tusschen Valencia en Bar-
celona, waardoor een scheiding zou wor
den verkregen, is al geen sprake meer.
Men zal zich herinneren, dat we een twee
tal weken geleden over deze mogelijkheid
schreven.
Generaal Franco volgt op het oogenblik een
andere tactiek. De gedachte aan een doorbraak
schijnt losgelaten ten gunste van een tactiek,
waarbij men het front tracht op te rollen en
de frontlijn in het Noord-Oosten over de ge
heele linie naar de kuststrook tracht te ver
schuiven.
De N.R.Crt. schreef daarover o.m.:
Wanneer men deze bewegingen van Franco's
legermacht beziet, dan moet men tot de con
clusie komen, dat zijn tactiek op het oogen
blik is gericht op het inkorten Van de front
lijnen door het wegwerken van alle inhammen.
Daarmede wordt tevens een beveiliging ver- ""f
kregen voor steden als Huesca en Saragossa,
welke tot dusverre in eerste linie lagen en
daardoor te allen tijde waren blootgesteld aan
overvallen, gelijk met Teruel het geval is ge
weest. Het gaat hier dus tevens, en dit is wel
licht het eerste tactische doel, om het verkrij
gen van een beveiliging van die steden.
De nieuwe offensieven hebben intus-
schen mede tengevolge, dat ook Cata-
lonie nu direct in den strijd wordt be
trokken. De trouw der Catalanen aan het
republikeinsche Spanje zal nu op de
proef worden gesteld.
Hoewel Franco's kansen op het oogenblik
ontegenzeglijk gunstiger staan, moet men er
zich wel van bewust zijn, dat hij met zijn aan
val op Catalonië op een gevaarlijke kaart heeft
gespeeld. Want wel kan eenerzijds deze inzet
tengevolge hebben, dat het linksche front als
gevolg van de onderlinge verdeeldheid nu snel
ineenstort en op die wijze voor Franco een
gemakkelijke overwinning is weggelegd. Maar
daar staat evenzeer de mogelijkheid tegen
over, dat de verdeeldheid in het linksche kamp,
welke voor Franco tot dusverre van onschat
bare waarde is geweest, plaats zal maken
voor een vastberaden eensgezindheid, waar
door de weerstand heel wat krachtiger kan
worden. In belangrijke mate zal dus het poli
tieke element over het succes van Franco's
nieuwe offensieven beslissen.
BIOSCOPEN:
Tivoli-theater, Spoorstraat, half 8:
„De vliegende zot" en „Bewaak dat meisje".
Rialto, Spoorstraat, half 8:
„Zigeuneradel" en „Een vrouw kwam".
Witte Bioscoop, Koningstraat, half 8:
„Suzie".
Zaterdag 26 Maart.
Casino, 8.15 uur: Feestavond HORA.
Musis Sacrum: 8 uur: Feestavond W.S.V. „De
Volharding".
Licht op 18 u. 50 m.
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder 7.56
Temperatuur lucht 4.7
Laagste temp. lucht 2.3
Van hedenavond 10 uur tot Maandagmor
gen is alleen geopend de apotheek van A.
P. Hoolmans, Spoorstraat.
Van Maandag 28 Maart tot 4 April wordt
avond- en Zondagdienst waargenomen door
H. J, Rootlieb, Binnenhaven.
